Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 20 marca 2014 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IX Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 20 marca 2014 r. w Olsztynie na rozprawie

sprawy z wniosku A. B.

z udziałem Gminy B. i J. K.

o ustanowienie drogi koniecznej

na skutek apelacji wnioskodawcy od postanowienia Sądu Rejonowego
w Szczytnie VI Zamiejscowego Wydziału Cywilnego z siedzibą w Piszu z dnia 23 kwietnia 2013 r., sygn. akt VI Ns 38/13

p o s t a n a w i a :

I.  oddala apelację,

II.  zasądza od wnioskodawcy na rzecz uczestnika J. K. kwotę 120 zł (sto dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt IX Ca 580/13

UZASADNIENIE

A. B.wniósł o ustanowienie za jednorazowym wynagrodzeniem na nieruchomości stanowiącej działkę gruntu o numerze ewidencyjnym (...), położonej w D.przy ul. (...), gmina B., współwłaścicielami której są Gmina B.w udziale ¼ części i J. K.w udziale ¾ części, dla której Sąd Rejonowy w Szczytnie IX Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w P.prowadzi księgę wieczystą nr (...), na rzecz każdoczesnego właściciela lokalu użytkowego oznaczonego (...), usytuowanego na parterze budynku mieszkalno-użytkowego nr 1, położonego w D., przy ul. (...), gmina B., dla którego prowadzona jest księga wieczystą nr (...), służebności gruntowej drogi koniecznej - stanowiącej pas gruntu wydzielony z działki nr (...)o szerokości do 4 mb ciągnący się od ul. (...)w głąb działki w kierunku studzienki kanalizacyjnej odprowadzającej ścieki m.in. z budynku mieszkalno-użytkowego na działce nr (...), przebiegający wzdłuż ściany tego budynku na działce nr (...)i kończący się 1 mb za wspomnianą studzienką patrząc od ul. (...)- według oznaczeń, które znajdą się na mapie sporządzonej przez powołanego przez Sąd biegłego geodetę.

Uzasadniając swoje żądanie wnioskodawca podniósł, że jest właścicielem opisanego wyżej lokalu użytkowego, składającego się z trzech pomieszczeń oraz przynależnej piwnicy. Działka nr (...), na której posadowiony jest budynek, graniczy z działką nr (...)stanowiącą współwłasność Gminy B.oraz J. K.. W księdze wieczystej nr (...)ujawniona jest działka nr (...), która została następnie podzielona na dwie mniejsze nr (...)Wskazał nadto, że na działce nr (...)znajdują się schody, z których wchodzi się do lokalu użytkowego i piwnicy wnioskodawcy. Dotychczas wnioskodawca, jak i jego poprzednicy prawni, nie mieli kłopotów z korzystaniem z wyżej wymienionego wejścia, albowiem umożliwiała to Gmina B.będąca współwłaścicielem działki nr (...). W 2010 roku współwłaścicielem działki nr (...)został uczestnik J. K., który zaczął uniemożliwiać wnioskodawcy korzystanie z wjazdu na działkę, i tym samym ze znajdującego się na niej wejścia do lokalu użytkowego i piwnicy wnioskodawcy.

Uczestniczka postępowania Gmina B. podniosła, nie ma interesu prawnego w rozstrzygnięciu sprawy bowiem nie jest od dnia 21 maja 2012 r. współwłaścicielem nieruchomości, na której wnioskodawca domaga się ustanowienia służebności.

Uczestnik postępowania J. K. wniósł o oddalenie wniosku. Podniósł, że w przedmiotowej sprawie nie występują przesłanki uzasadniające roszczenie wnioskodawcy. Nieruchomość wnioskodawcy ma bowiem zapewniony odpowiedni dostęp do drogi publicznej. Wnioskodawca deklaruje nadto brak dostępu jedynie do części składowej lokalu, jaką jest piwnica. Dodatkowo przybudówka prowadząca do piwnicy została wzniesiona w warunkach samowoli budowlanej na gruncie nie będącym własnością wnioskodawcy.

Postanowieniem z dnia 23 kwietnia 2013 r. Sąd Rejonowy w Szczytnie VI Zamiejscowy Wydział Cywilny z siedzibą w Piszu oddalił wniosek i ustalił, iż wnioskodawca i uczestnicy ponoszą koszty związane ze swym udziałem w sprawie.

Według ustalonego przez Sąd Rejonowy stanu faktycznego A. B.nabył w dniu 18 sierpnia 2004 roku umową kupna-sprzedaży własność lokalu użytkowego nr (...)stanowiącego odrębną nieruchomość, składającego się z trzech pomieszczeń o powierzchni użytkowej 48,58 m ², usytuowanego na parterze budynku mieszkalno-użytkowego nr 1 położonego w D.przy ulicy (...), gmina B., wraz z przynależnym do tego lokalu udziałem wynoszącym 48,58/245,02 części we własności elementów wspólnych budynku, w którym znajduje się ten lokal oraz takim samym udziałem we własności działki gruntu oznaczonej nr geod. (...), na której posadowiony jest ten budynek, położonej przy skrzyżowaniu ulic (...)z (...), dla którego to lokalu Sąd Rejonowy w Szczytnie IX Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w Piszu prowadzi księgę wieczystą nr (...).

Do opisanego wyżej lokalu użytkowego nr (...) nie przynależała piwnica. Główne wejście do lokalu znajdowało się od strony ulicy (...), co też ma miejsce obecnie. Drugie wejście do lokalu znajdowało się w szczycie budynku od strony północnej. Z tej strony budynku nie było wejścia do piwnicy.

Działka gruntu nr (...), na której posadowiony jest lokal, od strony północnej graniczy z nieruchomością stanowiącą działkę gruntu oznaczoną nr geod. (...)(uprzedni nr (...)dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...), która do dnia 21 maja 2012 roku stanowiła współwłasność Gminy B.w udziale 1/4 części i J. K.w udziale ¾ części. W dniu 21 maja 2012 r. Gmina B.sprzedała swój udział w opisanej nieruchomości J. K..

W 2004 roku Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego w P. prowadził postępowanie administracyjne w sprawie robót budowlanych prowadzonych przez ojca wnioskodawcy J. B. w budynku zlokalizowanym na działce gruntu nr (...), polegających na wykonywaniu witryny okienno-drzwiowej oraz powiększaniu pomieszczenia piwnicznego zlokalizowanego pod lokalem użytkowym nr (...) o około 3 m ² powierzchni. Postępowanie zakończyło się przedłożeniem przez A. B. inwentaryzacji wykonywanych robót budowlanych wraz z oceną techniczną, iż wymienione roboty nie naruszają konstrukcji budynku.

Wnioskodawca zaadaptował opisane wyżej pomieszczenie piwniczne na kotłownię i skład opału. Wejście do tego pomieszczenia znajduje się w szczycie budynku od strony północnej, który przylega bezpośrednio do działki nr (...).

W dniu 30 maja 2012 r. Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego w P. wszczął z urzędu postępowanie administracyjne w sprawie rozbudowy w warunkach samowoli budowlanej budynku mieszkalno-użytkowego posadowionego na działce gruntu nr (...), polegającej na wykonaniu na ścianie północnej budynku, nad schodami zejściowymi do piwnicy użytkowanej przez wnioskodawcę i bocznym wejściem do przedmiotowego lokalu, dobudówki (wiatrołapu) o wymiarach 4,16 m x 1,34 m. Dobudówka zlokalizowana jest na działce nr (...). Postępowanie jest w toku.

W ocenie Sądu Rejonowego wnioskodawcy posiada wystarczający dostęp do drogi publicznej umożliwiający korzystanie z całego stanowiącego jego własność lokalu zgodnie z jego przeznaczeniem. Do lokalu tego nie przynależy żadne pomieszczenie piwniczne. Sam fakt, iż wnioskodawca w warunkach samowoli korzysta z piwnicy usytuowanej pod jego lokalem nie stanowi dostatecznej podstawy do obciążania nieruchomości sąsiedniej służebnością drogi koniecznej. Sąd wskazał też, iż wnioskodawca chcąc nadal wykorzystywać pomieszczenie piwniczne, powinien zorganizować dostęp do niego we własnym zakresie, tym bardziej że istnieje możliwość wykonania zejścia do piwnicy bezpośrednio z przedmiotowego lokalu.

Powyższe postanowienie zaskarżył apelacją wnioskodawca, podnosząc w niej, iż Sąd błędnie ustalił, że brak jest podstaw do ustanowienia służebności drogi koniecznej.

Skarżący podniósł zarzut naruszenia prawa materialnego, a w szczególności art. 145 k.c. przez jego niewłaściwe zastosowanie oraz art. 146 k.c., art. 296 k.c. i innych k.c. przez ich niezastosowanie. Wnioskodawca zarzucił także, iż orzeczenie narusza art. 5 k.c., bowiem został on pozbawiony możliwości ogrzewania swego lokalu, co jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Kolejny z zarzutów apelacji dotyczył błędnego ustalenia stanu faktycznego przez nieuwzględnienie całości materiału dowodowego zebranego w toku postępowania.

W ocenie skarżącego naruszone zostały również przepisy procedury, tj. art. 278 § 1 k.p.c. przez nie przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego w celu wyznaczenia trasy służebności oraz ustalenia wysokości wynagrodzenia za służebność, art. 233 § 1 k.p.c. przez dokonanie oceny dowodów w sposób wybiórczy, jednostronny i niezgodny z zasadami doświadczenia życiowego, a także art. 328 § 2 k.p.c. przez ograniczenie się przez Sąd w uzasadnieniu do rozważań stanu faktycznego sprawy objętego dyspozycją art. 145 k.c. oraz pominięcie w uzasadnieniu wywodów i rozważań dotyczących innych dowodów, w świetle których stan faktyczny mógł być objety innymi normami prawa materialnego.

Mając na uwadze powyższe zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i orzeczenie „o ustanowieniu na nieruchomości stanowiącej działkę gruntu oznaczoną numerem (...)o obszarze 0,5597 ha, położoną w D., przy ul. (...), gmina B.której współwłaścicielami są Gmina B.w ¼ części oraz J. K.w ¾ częściach, posiadającej urządzoną księgę wieczystą prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Szczytnie IX Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych w Piszu Kw. nr (...)na rzecz A. B.właściciela lokalu użytkowego oznaczonego nr 1, posiadającego urządzoną księgę wieczystą prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Szczytnie IX Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych w Piszu Kw. nr (...), usytuowanego na parterze budynku mieszkalno-użytkowego nr 1, położonego w D., przy ul. (...)/róg (...)/, gmina B., do którego to lokalu przynależy udział wynoszący 48,58/245,02 części we własności elementów wspólnych budynku mieszkalno-użytkowego, w którym znajduje się ten lokal oraz taki sam udział we własności działki gruntu na której posadowiony jest ten budynek, oznaczonej numerem (...) posiadającej urządzoną księgę wieczystą prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Piszu Kw. nr (...), służebności /przejścia i przejazdu/ - pasem gruntu wydzielonym z działki nr (...)o szerokości do 4 mb ciągnącym się od ul. (...)w głąb działki wzdłuż ściany budynku na działce nr (...)przy drzwiach wejściowych do lokalu nr (...)i kończący się na rogu budynku mieszkalno-użytkowego na działce nr (...)”. Skarżący złożył również wniosek ewentualny o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

W odpowiedzi na apelację uczestnik postępowania wniósł o jej oddalenie, wskazując w uzasadnieniu na trafność postanowienia Sądu Rejonowego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Sąd Rejonowy na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego, ocenionego bez przekroczenia granic określonych treścią art. 233 § 1 k.p.c., dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych oraz trafnie określił ich prawne konsekwencje. Ustalenia te w zasadniczej części oraz ich prawną ocenę Sąd Okręgowy podziela, przyjmując je jako własne. Odmienne ustalenia faktyczne Sąd Okręgowy poczynił jedynie w zakresie dotyczącym numeru księgi wieczystej, która prowadzona jest dla działki nr (...). Działka ta objęta jest bowiem obecnie księgą nr (...).

Zgodnie z art. 145 § 1 k.c. właścicielowi nieruchomości (gruntowej, budynkowej lub lokalowej) nie mającej odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub zabudowań gospodarskich przysługuje roszczenie o ustanowienie za wynagrodzeniem potrzebnej służebności drogowej (przejazdu, przechodu), którą ustawa określa jako służebność drogi koniecznej. Podstawową przesłanką tego roszczenia jest zatem brak odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub zabudowań gospodarskich. W postępowaniu o ustanowienie służebności drogi koniecznej ustaleniu podlega przede wszystkim okoliczność czy dana nieruchomość ma odpowiedni dostęp do drogi publicznej lub zabudowań gospodarskich. Chodzi tu zarówno o całkowity brak takiego dostępu, jak i brak odpowiedniego dostępu, który zapewniłby niezbędną łączność umożliwiająca normalne, gospodarcze korzystanie z nieruchomości.

Wnioskodawca jest właścicielem nieruchomości lokalowej, tj. lokalu użytkowego nr (...) składającego się z trzech pomieszczeń, który usytuowany jest na parterze budynku mieszkalno-użytkowego. Lokal ten ma odpowiedni dostęp do drogi publicznej, co nie jest kwestionowane. Tak więc wniosek o ustanowienie dla tej nieruchomości służebności drogi koniecznej jest bezzasadny.

Częścią składową w/w lokalu nie jest natomiast pomieszczenie piwniczne, z którego wnioskodawca korzysta jak właściciel, choć nim nie jest. Wnioskodawca wskazuje, iż dostęp do tego pomieszczenia jest co najmniej utrudniony, gdyż wymaga przechodzenia lub przejazdu przez działkę, która nie jest jego własnością. W tej sytuacji domaga się ustanowienia drogi koniecznej w celu zapewnienia mu dostępu do tego pomieszczenia.

Ustanowienie służebności drogi koniecznej w sytuacji, w której samoistny posiadacz nieruchomości nie ma do niej odpowiedniego dostępu może być rozważane jedynie na podstawie art. 146 k.c. Przepis ten stanowi, że ustanowienie drogi koniecznej określone w art. 145 k.c. stosuje się odpowiednio do samoistnego posiadacza nieruchomości; jednakże posiadacz może żądać tylko ustanowienia służebności osobistej.

Formułując żądanie wniosku wnioskodawca wskazał wyraźnie, iż prawo to ustanowione ma być na rzecz każdoczesnego właściciela tego lokalu, co przesądza jednoznacznie o charakterze służebności drogi koniecznej, jako służebności gruntowej. Wnioskodawca domagał się ustanowienia służebności osobistej, a nie gruntowej dopiero na etapie postępowania apelacyjnego, modyfikując odpowiednio zgłaszane dotychczas żądanie. Tymczasem na tym etapie postępowania tego rodzaju zmiana jest niedopuszczalna (art. 383 k.p.c.)

Z powyższych względów na podstawie art. 385 k.p.c. orzeczono jak w sentencji postanowienia.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na postawie art.520 § 2 k.p.c. i § 8 pkt 3 w zw. z § 13 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu (j.t. Dz. U. z 2013 r., poz. 461). Interesy wnioskodawcy i uczestnika postępowania J. K. były w niniejszej sprawie sprzeczne. Oddalenie apelacji wnioskodawcy uzasadniało tym samym obciążenie go kosztami postępowania poniesionymi przez uczestnika, które stanowiła opłata w wysokości 120 zł za czynności jego adwokata przed Sądem drugiej instancji.