Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 września 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 16 września 2020 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S. (poprzednio: (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w S.)

przeciwko M. I., E. I.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 20 kwietnia 2017 r., sygn. akt XIV GC 320/16

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punktach 4 i 5 w ten sposób, że:

1). zasądza od pozwanej E. I. na rzecz powódki kwotę 149.645,46
(sto czterdzieści dziewięć tysięcy sześćset czterdzieści pięć 46/100) złotych
z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 11 marca 2016r. do dnia zapłaty, z tym że w zakresie kwoty 79.500 (siedemdziesiąt dziewięć tysięcy pięćset) złotych pozwana E. I. ponosi solidarną odpowiedzialność z pozwaną M. I., której odpowiedzialność wynika z ugody sądowej zawartej w dniu 13 kwietnia 2017r. w sprawie XIV GC 320/16 Sądu Okręgowego w Katowicach;

2). zasądza od pozwanej E. I. na rzecz powódki kwotę 7.200 (siedem tysięcy dwieście) złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego;

II. oddala apelację w pozostałej części;

III.  zasądza od pozwanej E. I. na rzecz powódki kwotę 11.186 (jedenaście tysięcy sto osiemdziesiąt sześć) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego
i zażaleniowego.

Sygn. akt V AGa 707/18

UZASADNIENIE

Powódka (...) Sp. z o.o. w S. (poprzednio(...)Sp. z o.o. w S.) domagała się zasądzenia solidarnie od pozwanych M. I. oraz E. I. kwoty 170.145.46 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 11 marca 2016 r. oraz z kosztami postępowania sądowego.

Dnia 05 maja 2016 r. Sąd Okręgowy w Katowicach wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym.

Pozwane wniosły sprzeciwy od nakazu zapłaty i domagały się oddalenia powództwa. Pozwana M. I. i powódka doszły ostatecznie do porozumienia i zawarły ugodę sądową na rozprawie.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Katowicach umorzył postępowanie w stosunku do pozwanej M. I., oddalił powództwo względem pozwanej E. I. w całości oraz orzekł w przedmiocie kosztów procesu.

Z pisemnych motywów zaskarżonego wyroku wynika, że powódka swoje roszczenie wywodziła z weksla wystawionego jako weksel in blanco w dniu 10 czerwca 2013 r. przez spółkę (...) Sp. z o.o. reprezentowaną wtedy przez E. I., jako prezesa zarządu. Weksel został uzupełniony przez powódkę w dniu 07 listopada 2013 r., a następnie stał się podstawą do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym z weksla. Należność z weksla została stwierdzona prawomocnym orzeczeniem sądowym, zaopatrzonym następnie w klauzulę wykonalności. Powódka zawnioskowała o wszczęcie postępowania egzekucyjnego względem spółki (...) Sp. z o.o., które było bezskuteczne.

Wskazano, że przedmiotowe zobowiązanie wekslowe powstało dopiero w następstwie uzupełnienia weksla in blanco przez powódkę. Uznano, że przed uzupełnieniem weksla, prawa i obowiązki spółki istniały jedynie poza wekslem, które można było przenieść poprzez przelew praw na posiadacza weksla.

Sąd Okręgowy uznał się za związanego uchwałą Sądu Najwyższego w składzie siedmiu sędziów z dnia 07 listopada 2008 r. – sygn. akt III CZP 72/08, dotyczącą aspektu odpowiedzialności odszkodowawczej wyrządzonej czynem niedozwolonym przez członków zarządu spółki i ich odpowiedzialność w wypadku bezskuteczności egzekucji przeciwko spółce (art. 299 k.s.h.).

Przyjęto że w postępowaniu dowodowym nie zostało potwierdzone istnienie stwierdzonych prawomocnym orzeczeniem i niezaspokojonych należności do spółki, które powstały w czasie pełnienia funkcji członka zarządu przez pozwaną ad. 2 E. I.. Podano, że wierzytelności wekslowe stwierdzone powołanym nakazem zapłaty, co do których egzekucja sądowa była bezskuteczna, nie istniały do momentu ustania funkcji członka zarządy przez E. I.. Zaznaczono, że E. I. została odwołana z funkcji prezesa i członka zarządu spółki uchwałą podjętą przez nadzwyczajne zgromadzenie wspólników spółki (...)Sp. z o.o. w dniu 28 czerwca 2013 r.

Uznano, że niezaspokojone w postępowaniu egzekucyjnym wierzytelności wekslowe powódki do spółki (...)Sp. z o.o. zaistniały dopiero z momentem uzupełnienia weksla przez powódkę w dniu 07 listopada 2013 r. Przyjęto, że objęty sprawą weksel wcześniej nie dawał powódce przedmiotowych praw, był wyłącznie wekslem in blanco. Wskazano, że okoliczność, iż niektóre sprzedaże towaru zabezpieczone tymże wekslem mogły skutkować powstaniem zobowiązań spółki wobec powódki jeszcze przed dniem ustania statusu pozwanej E. I. jako członka zarządu czyli przed dniem 28 czerwca 2013 r., nie została wykazana dowodami. Ciężar dowodu spoczywał w tym zakresie na powódce, czemu powódka nie sprostała (art. 6 k.c.), a przedstawione faktury VAT przez powódkę wprawdzie zawierały wzmiankę o zamówieniu od spółki (...)Sp. z o. o., nie precyzowały jednak dokładnej charakterystyki towaru i ceny zamawianego towaru, w ogóle nie wskazywały aby już zamówienia kierowane do powódki zawierały istotną dla umowy cenę towaru (art. 535 k.c.). Przyznano, że w fakturach powódki były wzmianki o wpłatach zaliczek przez spółkę ale nie stanowiło to dowodu, iż w dacie zaliczkowania znane były spółce ceny towaru, których dotyczyły zaliczki. Stwierdzono, że faktury te wystawione zostały od lipca 2013 r. do listopada 2013 r. i dopiero wskutek obiegu powołanych faktur VAT i ich zaksięgowania przez spółkę dochodziło do zawarcia umów sprzedaży towaru miedzy powódką i spółką (...) Sp. z o.o. a ten ciąg czynności prawnych z udziałem tamtych stron trwał począwszy od lipca 2013 r. do listopada 2013 r. Pozwana E. I. nie była już w tamtym czasie członkiem zarządu spółki (...) Sp. z o.o. a ewentualne doradztwo z udziałem pozwanej E. I. na potrzeby spółki nie miało żadnego wpływu na kwest jej odpowiedzialności w niniejszym postępowaniu sądowym (art. 38 k.c. i art. 39 k.c. w zw. z art. 299 § 1 k.s.h.). Wskazano, że nawet gdyby zobowiązania z tytułu umów sprzedaży między powódką a spółką(...) Sp. z o. o. powstały wcześniej aniżeli w dniu 28 czerwca 2013 r. (kiedy to pozwana ad. 2 przestała pełnić funkcję członka zarządu spółki) to podstawą faktyczną roszczenia odszkodowawczego powódki nie było niewykonanie przez spółkę zobowiązań podstawowych z umów sprzedaży towaru a jedynie niewykonanie przez spółkę (...)Sp. z o.o. zobowiązań wekslowych zabezpieczających zobowiązania istniejące w ramach sprzedaży towaru, wraz z należnościami powstałymi później tytułem kosztów poszczególnych postępowań a to sądowego, klauzulowego i egzekucyjnego. Struktura przedmiotowych należności, ich zasadność do spółki oraz wysokość były bezsporne.

Uznano, że szkoda powódki wynikła z niezaspokojenia przedmiotowych należności do spółki (...) Sp. z o.o., jak również wysokość tej szkody wynikłej z niezłożenia we właściwym czasie przez pozwaną M. I. prawem przewidzianych wniosków o ogłoszenie upadłości (art. 21 ustawy prawo upadłościowe i naprawcze) - zostały udowodnione.

Podniesiono, że związek przyczynowy miedzy szkodą a ustalonymi zaniechaniami pozwanej M. I. naruszającymi wskazane prawo oraz jej wina, nie zostały podważone ze skutkiem zwalniającym z odpowiedzialności odszkodowawcze j (art. 299 § 2 k.s.h.).

Zdaniem Sądu Okręgowego powyższe okoliczności nie miały wpływu na brak winy i odpowiedzialności pozwanej E. I. za szkodę powódki. Zaznaczono, że pozwana ta wykazała, że członkiem zarządu w czasie powstania i istnienia objętych sprawą wierzytelności powódki, w ogóle nie była, w konsekwencji podważyła twierdzenia i dowody powódki co do zasadności roszczenia w stosunku do niej (art. 299 § 2 k.s.h i art. 233 § 1 k.p.c.).

Z tych przyczyn powództwo w stosunku do pozwanej 2. E. I. zostało oddalone w całości na koszt powódki (art. 98 k.c.).

Apelację od tego wyroku wniosła strona powodowa zaskarżając go w części tj. w zakresie pkt IV i V wyroku.

Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucono:

1.  naruszenie art. 299 § 1 k.s.h. poprzez uznanie, że pozwana ad. 2 nie odpowiada solidarnie ze spółką (...) Sp. z o.o. za jej zobowiązania pomimo, że zobowiązanie istniało w momencie gdy pozwana ad. 2 pełniła funkcję w zarządzie spółki,

2.  naruszenie art. 9 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. Prawo wekslowe poprzez uznanie, że zobowiązanie wekslowe nie powstaje z momentem podpisania weksla niezupełnego z momentem jego uzupełnienia,

3.  naruszenie art. 535 § 1 k.c. poprzez uznanie, że do zawarcia pomiędzy powodem a spółką (...) Sp. z o.o. umów sprzedaży dochodziło w skutek obiegu faktur VAT i ich zaksięgowania przez spółkę (...) Sp. z o.o. podczas faktura jest jedynie dokumentem księgowym dokumentującym zajście zdarzenia gospodarczego a do zawarcia umowy pomiędzy powodem a spółką (...) Sp. z o.o. dochodziło po złożeniu przez spółkę (...) Sp. z o.o. zamówienia,

4.  naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego i uznanie, że zobowiązanie objęte fakturą (...) nie powstało w czasie gdy pozwana ad. 2 pełniła funkcję w zarządzie spółki (...) Sp. z o.o. podczas gdy faktura obejmująca to zobowiązanie została wystawiona dnia 06 maja 2013 r., zaś zamówienie będące podstawą realizacją zamówienia zostało złożone 06 marca 2013 r. oraz brak rozważenia postanowień umowy o stałej współpracy handlowej nr (...) w zakresie ceny towarów, co w konsekwencji doprowadziło do błędnych wniosków, że złożenie przez spółkę (...)Sp. z o.o. zamówienia nie prowadziło do zaciągnięcia zobowiązania.

Wskazując na powyższe zarzuty powódka wniosła o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez zasądzenie od pozwanej ad. 2 na rzecz powoda należności zgodnie z żądaniem pozwu oraz o zasądzenie od pozwanej ad. 2 na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania za dwie instancje, ewentualnie wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania oraz o zasądzenie od pozwanej ad. 2 na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania w postępowaniu przez Sądem II Instancji, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył co następuje:

Apelacja powódki jest zasadna i dlatego musiała odnieść skutek w postaci zmiany zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w zakresie w jakim roszczenie nie zostało już zaspokojone przez pozwaną M. I..

Powódka domagała się zasądzenia odszkodowania w kwocie 170.145,46 zł w związku z bezskuteczną egzekucją należności stwierdzonych prawomocnym nakazem zapłaty wydanym na podstawie weksla wraz z należnościami powstałymi później tytułem kosztów poszczególnych postępowań, a to sądowego, klauzulowego i egzekucyjnego. Zobowiązania spółki zaciągane na podstawie łączącej umowy o stałej współpracy handlowej nr (...) zabezpieczone zostały poprzez wystawienie przez pozwaną ad. 2 działającą w imieniu spółki weksla in blanco. Powódka dochodziła tych należności poprzez wypełnienie otrzymanego weksla Struktura przedmiotowych należności, ich zasadność do spółki oraz wysokość były bezsporne.

Podniesione w apelacji zarzuty naruszenia art. 299 § 1 k.s.h. i art. 9 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. Prawo wekslowe są zasadne.

Rację ma powódka podnosząc, że odwołanie pozwanej ad. 2 w dniu 28 czerwca 2013 r. z zarządu spółki (...)Sp. z o.o. pozostaje bez wpływu na zakres jej odpowiedzialności za zobowiązania wobec powódki. Weksel obejmujący zobowiązanie powódki został wystawiony przez spółkę (...)Sp. z o.o. w momencie, gdy pozwana E. I. pełniła funkcję w zarządzie spółki. Weksel stanowił zabezpieczenie prawidłowej realizacji łączącej powoda z spółką (...) Sp. z o.o. umowy o stałej współpracy handlowej nr (...) z dnia 08 marca 2012 r. - stanowił do niej załącznik. Okoliczność, że weksel został wypełniony, gdy pozwana ad. 2 nie była już w zarządzenie spółki pozostaje bez znaczenia dla jej odpowiedzialności gdyż zobowiązanie wynikające z weksla istnieje od momentu wystawienia i wydania weksla in blanco, nie zaś od jego wypełnienia. Momentem powstania zobowiązania z weksla jest chwila wręczenia weksla niezupełnego. Zobowiązanie wekslowe powstaje, chociaż weksel jest jeszcze niewypełniony. Moment wypełnienia weksla wpływa jedynie na wymagalność zobowiązania, nie zaś na jego istnienie. Wymagalność zobowiązania pozostaje bez wypływu na odpowiedzialność pozwanej ad. 2, gdyż odpowiada ona za zobowiązania, które istniały w momencie gdy pełniła funkcję w zarządzie spółki (...) Sp. z o.o., również za zobowiązania niewymagalne. Sąd Apelacyjny zważa, że z chwilą wręczenia weksla in blanco dochodzi między wydającym a odbiorcą do zawarcia umowy skierowanej na powstanie zobowiązania wekslowego. Zobowiązanie to powstaje dopiero po uzupełnieniu dokumentu przez upoważnioną osobę o niezbędne elementy. Ziszczenie się warunku prawnego (conditio iuris) w postaci uzupełnienia weksla in blanco odnosi skutek już od chwili wydania go odbiorcy (por. wyrok SN z dnia 5 lutego 1998 r., III CKN 342/97, OSNC 1998, nr 9, poz. 141). Oznacza to, że zobowiązanie osób podpisanych na wekslu powstaje z chwilą jego wydania. Zobowiązanie to jest warunkowe. Wywołuje pełne skutki prawne z mocą wsteczną (ex tuncc) dopiero wówczas, gdy weksel zostanie wypełniony i odpowiada przepisom prawa wekslowego.

W rozpoznawanej sprawie weksel in blanco, został podpisany i wydany powodowi przez pozwaną ad. 2 działającą w imieniu spółki (...) Sp. z o.o. w dniu 10 czerwca 2013 r., a zatem od tej daty skutecznie kreował on zobowiązanie wekslowe stanowiące w istocie formę zabezpieczenia wymagalnych roszczeń powódki względem (...) Sp. z o.o. z tytułu sprzedaży towarów ramach umowy o stałej współpracy handlowej. Należało zatem przyjąć odmiennie, niż uznał Sąd Okręgowy, że zobowiązanie to z powstało w czasie gdy pozwana E. I. była w zarządzie spółki.

Także zarzuty naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. i w konsekwencji obrazy art. 535 § 1 k.c. poprzez uznanie, że do zawarcia pomiędzy powodem a (...) Sp. z o.o. umów sprzedaży dochodziło w skutek obiegu faktur VAT i ich zaksięgowania przez spółkę(...) Sp. z o.o. w sytuacji gdy do zawarcia umowy pomiędzy powodem a spółką (...) Sp. z o.o. dochodziło po złożeniu przez spółkę (...) Sp. z o.o. zamówienia – zasługiwały na uwzględnienie.

Powódka wraz z pismem z dnia 13 marca 2017 r. przedłożyła zestawienie faktur gdzie zielonym kolorem zostały zaznaczone zobowiązania zaciągnięte w momencie gdy pozwana ad. 2 była jeszcze w zarządzie spółki (...)Sp. z o.o. Są to zobowiązania gdzie zmówienia na dostawę towaru zostały złożone przed dniem 28 czerwca 2013 r. W toku postępowania apelacyjnego powódka uzupełniła to zestawienie danymi o zaliczkach wpłaconych na poczet każdego z zamówień – faktur i zamówień wyszczególnionych na kartach 443- 444 akt (k. 629 - 632) Dokumenty te ujawniono na rozprawie przed Sądem Apelacyjnym w dniu 16 września 2020 r.

W związku z treścią z § 3 umowy o stałej współpracy handlowej nr (...) spółka (...) Sp. z o.o. zobowiązana była płacić powodowi wynagrodzenie zgodne z aktualnym cennikiem. Złożenie zamówień mogło więc być utożsamiane z zaciągnięciem zobowiązania bo cena towaru wynikała z cennika. Zamówienia w sposób szczegółowy przedostawały charakterystykę towaru. Wskazywały na ilość oraz parametry techniczne.

Zasadne są twierdzenia powódki, że do powstania zobowiązania - zawarcia umowy – dochodziło po złożeniu zamówień, przed wystawieniem poszczególnych faktur.

Rację ma strona skarżąca podnosząc, że zobowiązanie objęte fakturą nr (...) istniało i było wymagalne w okresie gdy pozwana ad. 2 była w zarządzie spółki (...) Sp. z o.o. Zamówienie odnośnie do tej faktury zostało złożone w dniu 6 marca 2013 r., natomiast faktura na kwotę 817,38 zł została wystawiona w dniu 6 maja 2013 r.

W ugodzie sądowej zawartej w dniu 13 kwietnia 2017 r. w sprawie Sądu Okręgowego w Katowicach, sygn. akt XIV GC 320/16 pozwana M. I. zobowiązała się do zapłaty na rzecz powódki kwoty 100.000 zł w ratach po 500 zł do dnia 20 każdego miesiąca, poczynając od miesiąca czerwca 2017 r. (ugoda k. 502- 504 akt). Na rozprawie w dniu 16 września 2020 r. pełnomocnik powódki złożyła oświadczenie, że pozwana M. I. spłaca raty zgodnie z zawartą ugodą. do dnia 10 września 2020 r. M. I. spłaciła na rzecz powódki kwotę 20.500 zł.

Mając to wszystko na uwadze, apelacja powódki musiała odnieść skutek i doprowadzić do zmiany zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w zakresie w jakim dochodzone roszczenie nie zostało już zaspokojone przez pozwaną M. I..

W tym stanie rzeczy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. i art. 385 k.p.c. orzeczono, jak na wstępie.

O kosztach postępowania apelacyjnego i zażaleniowego postanowiono stosownie do brzmienia art. 98 k.p.c. - zgodnie z zasadą finansowej odpowiedzialności stron za wynik procesu. Wysokość stawki wynagrodzenia określono na podstawie w § 2 pkt. 2 w związku z §10 ust. 1 pkt. 2 i ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 roku poz. 1800 ze zm.).

SSA Aleksandra Janas SSA Irena Piotrowska SSA Grzegorz Stojek