Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 2

Sygnatura akt

IV Ka 229/22

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Rejonowego w Grodzisku Wlkp. z 9 grudnia 2021 roku, sygnatura akt II K 342/20

1.2. Podmiot wnoszący apelację

☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3. Granice zaskarżenia

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☐

Zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

2.1. Ustalenie faktów

2.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

XXXXXXXXXX

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

XXXXXX

XXXXXX

2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

XXXXXXXXXX

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

XXXXXX

XXXXXX

2.2. Ocena dowodów

2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

XXXXXXXXXXXXXXXX

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

XXXXXXXXXXXXXXXX

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

1

Obraza prawa procesowego, mająca wpływ na orzeczenie.

Błąd w ustaleniach faktycznych, mający wpływ na treść orzeczenia

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

P. Z. oskarżono o popełnienie przestępstwa z art. 13 § 1 k.k. w związku z art. 298 § 1 k.k. i art. 286 § 1 k.k. w związku z art. 11 § 2 k.k.

(akt oskarżenia – karta 168 – 168v akt)

Wyrokiem z dnia 9 grudnia 2021 roku Sąd Rejonowy w Grodzisku Wlkp. uniewinnił P. Z. od zarzucanego mu czynu, a z uzasadnienia wyroku wynika, że stało się tak dlatego, że Sąd I instancji uznał, że nie ma dowodów na to, że oskarżony spowodował uszkodzenia swojego samochodu, a poza tym oskarżony nie jest biegłym rzeczoznawcą samochodowym i mógł nie wiedzieć, że uszkodzenia samochodu nie powstały na skutek działania psa.

(wyrok – karta 264 akt, pisemne uzasadnienie – karty 268 – 270v akt)

Z wyrokiem tym nie zgodził się Prokurator Rejonowy w Grodzisku Wlkp., zarzucając obrazę prawa procesowego poprzez dowolną ocenę materiału dowodowego, co skutkowało błędem w ustaleniach faktycznych i niesłusznym uznaniem, iż działanie oskarżonego nie wyczerpało znamion zarzucanego mu przestępstwa, w konsekwencji wnosząc o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Grodzisku Wlkp. do ponownego rozpoznania.

(apelacja prokuratora – karty 274 – 275v akt)

Sąd Odwoławczy, odnosząc się do zasadniczego zarzutu apelacji, dotyczącego niesłusznego uniewinnienia oskarżonego P. Z. od popełnienia zarzucanego mu przestępstwa, całkowicie zgadza się ze skarżącym, że Sąd Rejonowy dopuścił się dowolnej oceny materiału dowodowego a w konsekwencji błędu w ustaleniach faktycznych przyjmując, iż oskarżony nie popełnił zarzucanego mu przestępstwa.

Sąd Rejonowy przeprowadził w niniejszej sprawie wyczerpujące postępowanie dowodowe, a Sąd Okręgowy, przeprowadzając kontrolę instancyjną zaskarżonego orzeczenia, nie dostrzegł, aby istniała możliwość przeprowadzenia jeszcze jakiegoś innego dowodu, który pomógłby w ustaleniu przebiegu przedmiotowego zdarzenia.

Następnie Sąd Rejonowy dokonał oceny zebranego w sprawie i w całości ujawnionego materiału dowodowego, niestety czyniąc to wbrew obowiązującym w tym względzie zasadom (art. 7 k.p.k.). Wprawdzie każdy z ujawnionych w toku przewodu sądowego dowodów poddany został ocenie, ale dokonana przez Sąd I instancji ocena tego materiału dowodowego nie uwzględnia wskazań doświadczenia życiowego i reguł logicznego rozumowania, wykracza poza ramy swobodnej oceny dowodów, nie jest dokładna i wykazuje błędy logiczne.

Jedynie w zakresie braku dowodów na to, że oskarżony sam dokonał uszkodzeń swojego samochodu, należało podzielić zarówno stanowisko Sądu I instancji, jak i stanowisko wyrażone w tym względzie w apelacji prokuratora, gdyż rzeczywiście dowodów wskazujących na to, że to oskarżony spowodował uszkodzenia swojego samochodu nie ma.

Natomiast całkowicie chybione jest stanowisko Sądu I instancji, iż oskarżony nie miał świadomości, iż uszkodzenia samochodu nie zostały spowodowane przez zwierzę, a w konsekwencji, że nie ma dowodów, iż usiłował wyłudzić odszkodowanie. Przeczy temu materiał dowodowy, zgromadzony w sprawie i ujawniony w toku przewodu sądowego przez Sąd I instancji, jednak oceniony przez ten Sąd całkowicie dowolnie i sprzecznie z zasadami logiki i doświadczenia życiowego.

Przede wszystkim wskazać należy, że to oskarżony zgłosił w firmie ubezpieczeniowej szkodę spowodowaną przez zwierzęta B. J. (1) w postaci zarysowań karoserii i przebicia opony, doskonale wiedząc, że psy tego nie zrobiły. I to jedynie oskarżony miał interes w tym, aby przerzucić odpowiedzialność za uszkodzenia swojego samochodu na kogoś innego, w tym wypadku B. J. (2), właścicielkę psów, po to aby otrzymać odszkodowanie i to nie z własnej polisy ubezpieczeniowej.

Oskarżony doskonale znał psy B. J. (1), gdyż nie po raz pierwszy parkował samochód na jej posesji (a właściwie posesji jej córek). Wiedział więc, że jeden z nich w ogóle nie opuszcza kojca, drugi jest na łańcuchu takiej długości, że nie mógł dosięgnąć jego samochodu, a trzeci jest bardzo stary. Nie trzeba być kynologiem, aby wiedzieć, że takim wieku i stanie zdrowotnym pies nie wskakiwałby na samochód. Nie trzeba też specjalistycznej wiedzy, aby wiedzieć, po pierwsze, że takie fantazyjne zarysowania w postaci kolistych, wielokrotnie zawracających, zapętlonych rys nie mogło spowodować żadne zwierzę. A po drugie, że pies nie przedziurawi opony, gdyż po pierwsze nie jest w stanie objąć ją swym pyskiem, aby wbić w nią swój kieł, a po drugie uszkodzenie opony w postaci pojedynczego przebicia jednoznacznie wskazuje na przebicie jej nożem, dłutem czy śrubokrętem. I oskarżony, zawodowy kierowca, doskonale o tym wiedział. Tym bardziej, że potwierdzono mu to także w zakładzie wulkanizacyjnym.

B. J. (1) zaprzeczyła, aby widziała w jaki sposób powstały uszkodzenia samochodu oskarżonego i nie informowała oskarżonego, iż zrobiły to jej psy. Natomiast przyznała, że była namawiana przez M. O. i oskarżonego do udostępnienia polisy i oferowano jej za to pieniądze. Potwierdziła także, że podpisała oświadczenie o spowodowaniu uszkodzeń samochodu przez jej psy, pomimo iż było to nieprawdą. Kiedy firma ubezpieczeniowa zakwestionowała wskazane okoliczności powstania uszkodzeń i wszczęte zostało postępowanie karne w przedmiocie wyłudzenia odszkodowania, B. J. (2) złożyła zeznania, w których ujawniła jak było w rzeczywistości. I w zeznaniach tych, wbrew temu co napisał Sąd I instancji w pisemnym uzasadnieniu swojego wyroku, jednoznacznie wykluczyła, aby uszkodzenia samochodu oskarżonego zostały spowodowane przez jej psy. Te jej zeznania zasługują szczególnie na przymiot wiarygodności, gdyż ich konsekwencją może być pociągnięcie jej do odpowiedzialności karnej za złożenie nieprawdziwego oświadczenia dla firmy ubezpieczeniowej. Ponadto jej zeznania potwierdziła także jej córka, D. J., która opisała okoliczności wymuszania na jej matce napisania oświadczenia dla firmy ubezpieczeniowej, że początkowo odbywało się to łagodnie, a potem oskarżony groził, że wskaże jej matkę jako sprawczynię tych uszkodzeń. D. J. również zdecydowanie wykluczyła, aby przedmiotowe uszkodzenia mogły zostać spowodowane przez psy jej matki.

Zeznania M. O., znajomego oskarżonego, który też miał swój udział w nakłanianiu B. J. (2) do napisania oświadczenia dla firmy ubezpieczeniowej, są – zdaniem Sądu Okręgowego – tendencyjne, zmierzające przede wszystkim do ochrony siebie i oskarżonego przed odpowiedzialnością za próbę wyłudzenia odszkodowania.

Wreszcie opinie.

Przede wszystkim wskazać należy, że opinia M. T., jako opinia prywatna, mogła jedynie skutkować powołaniem biegłego sądowego do sporządzenia opinii na potrzeby niniejszego postępowania karnego, co też stało się w ramach postępowania przygotowawczego.

Sąd Okręgowy przypomina, iż dla uznania określonego stanowiska za opinię nie wystarczy nawet sporządzenie go przez osobę wpisaną na listę biegłych sądowych zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 8 czerwca 1987 roku w sprawie biegłych sądowych i tłumaczy przysięgłych. Wszak biegłym może być każda osoba, o której wiadomo, że ma odpowiednią wiedzę w danej dziedzinie (art. 195 k.p.k.). Nie wystarczy również nazwanie takiego opracowania opinią i podpisanie go przez biegłego sądowego lub przez osobę powszechnie znaną z posiadania wiadomości specjalnych. Koniecznym warunkiem uznania ustnej lub pisemnej wypowiedzi określonej osoby za opinię biegłego, jest poprzedzenie jej postanowieniem organu procesowego o zasięgnięciu opinii tej osoby jako biegłego. Jedynie postanowienie zapadłe w trybie art. 193 i w trybie art. 194 k.p.k. kreuje określoną osobę biegłym w danej sprawie. Dopiero więc z chwilą wydania tej decyzji procesowej wskazana osoba staje się uczestnikiem postępowania, zaś jej wypowiedzi – czynnościami procesowymi – identycznie Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 4 stycznia 2005 roku wydanym w sprawie o sygnaturze akt V KK 388/04.

A zatem przesłuchiwanie M. T., na okoliczność wydania przez niego opinii na zlecenie firmy ubezpieczeniowej, stanowiło obejście przepisów dotyczących powoływania biegłych sądowych do stwierdzenia okoliczności wymagających specjalistycznej wiedzy.

Jedyna opinia w niniejszej sprawie, będąca dowodem i to nadzwyczaj wartościowym, to opinia pisemna (karty 134 – 144 akt) i ustna (karty 220 – 220v akt) biegłego G. A., który w zasadzie wykluczył powstanie wszystkich uszkodzeń samochodu oskarżonego w wyniku działania psa, wskazując zwłaszcza, że koliste, wielokrotnie zawracające i tworzące pętle zarysowania oraz uszkodzenie opony są następstwem celowego działania i nie powstały na skutek działania zwierzęcia. Opinia jest bardzo dokładna, analizuje szczegółowo budowę psiej łapy i odnosi to do uszkodzeń samochodu, potwierdzając zeznania B. J. (2) i D. J., że uszkodzenia samochodu oskarżonego nie zostały spowodowane przez psy.

Sąd Okręgowy nie może zrozumieć, dlaczego w obliczu takiego wiarygodnego materiału dowodowego Sąd I instancji w całości uniewinnił oskarżonego, zamiast zmienić opis czynu i kwalifikację poprzez wyeliminowanie znamion przestępstwa z art. 298 § 1 k.k. Logika faktów wskazuje bowiem jednoznacznie, że oskarżony usiłował wyłudzić odszkodowanie, podając nieprawdziwe okoliczności powstania uszkodzeń jego samochodu.

Konsekwencją wadliwej, bo dowolnej oceny materiału dowodowego, był błąd w ustaleniach faktycznych, również podniesiony w apelacji prokuratora.

Zarzut błędu w ustaleniach faktycznych jest immanentnie związany z zarzutami naruszenia przez Sąd Rejonowy przepisów postępowania i jest pochodną odmiennej, lecz słusznej, oceny dowodów, dokonanej przez skarżącego w wywiedzionym środku odwoławczym, którą to ocenę, w tym konkretnym przypadku, Sąd Odwoławczy w pełni podziela.

Podkreślenia w tym miejscu wymaga, że o błędzie w ustaleniach faktycznych można mówić tylko wówczas, gdy zasadność ocen i wniosków wyprowadzonych przez sąd orzekający z okoliczności ujawnionych w toku przewodu sądowego nie odpowiada zasadom logicznego rozumowania. Zarzut taki mógłby być skuteczny jedynie w razie wykazania, jakich uchybień w świetle wskazań wiedzy, jak również doświadczenia życiowego i logiki dopuścił się sąd orzekający w dokonanej przez siebie ocenie dowodów. Apelacja Prokuratora Rejonowego w Grodzisku Wlkp. spełnia te wymogi, a zawarta w niej argumentacja jest w istocie prawidłową oceną faktów i okoliczności niniejszej sprawy, a zatem zasługiwała na uwzględnienie. Skarżący wykazał bowiem, że zasadność ocen i wniosków wyprowadzonych przez sąd orzekający w niniejszej sprawie z okoliczności ujawnionych w toku przewodu sądowego nie odpowiada zasadom logicznego rozumowania.

Ponadto podnieść należy, iż to że oskarżony konsekwentnie nie przyznaje się do zarzucanego mu czynu, nie może z góry wyłączyć możliwości przypisania oskarżonemu sprawstwa (vide wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 4 października 2005 roku, sygnatura akt II AKa 194/05). Zwłaszcza, że wskazuje na to jednoznacznie wiarygodny materiał dowodowy sprawy.

Przypomnieć także należy, że sąd ma prawo oprzeć się na jednych dowodach, a pominąć inne, jeśli ich treść była rozbieżna. W takiej sytuacji istota rozstrzygania polega na daniu priorytetu niektórym dowodom. Obowiązkiem sądu jest wówczas wskazanie, dlaczego nie uznał dowodów przeciwnych – wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 29 lutego 2012 roku, sygnatura akt II AKa 35/12.

Zdaniem Sądu Okręgowego, z tego obowiązku Sąd Rejonowy nie wywiązał się w sposób prawidłowy, a argumentacja pisemnego uzasadnienia wyroku, przemawiająca jakoby za uniewinnieniem oskarżonego, jest sprzeczna z logiką i doświadczeniem życiowym, irracjonalna i całkowicie chybiona.

Podsumowując, podniesiony w apelacji zarzut błędu w ustaleniach faktycznych okazał się słuszny, gdyż skarżący wykazał konkretne uchybienia w zakresie zasad logicznego rozumowania, których dopuścił się sąd w wyciąganiu wniosków z prawidłowo zebranego w niniejszej sprawie materiału dowodowego, co więcej, skarżący wykazał merytoryczną niesłuszność wniosku Sądu I instancji co do tego, że P. Z. nie popełnił przestępstwa usiłowania wyłudzenia odszkodowania.

Mankamenty rozumowania Sądu Rejonowego musiały skutkować uchyleniem zaskarżonego orzeczenia i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania w pierwszej instancji.

Wniosek

uchylenie zaskarżonego wyroku

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Zważywszy na ewidentną obrazę prawa procesowego w postaci dowolnej oceny materiału dowodowego, a w konsekwencji popełnienie błędu w ustaleniach faktycznych Sądu Rejonowego, konieczne było uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia przez Sąd I instancji.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

1.

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot utrzymania w mocy

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot i zakres zmiany

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

Zwięźle o powodach zmiany

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

Bezwzględna przyczyna odwoławcza

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

4.1.

Sąd odwoławczy nie może skazać oskarżonego, który został uniewinniony przez Sąd I instancji

☒ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

Na skutek oczywistej dowolności oceny materiału dowodowego sprawy i w popełnionego w efekcie błędu w ustaleniach faktycznych, Sąd I instancji uniewinnił P. Z., pomimo, iż postawiony mu w akcie oskarżenia zarzut usiłowania wyłudzenia odszkodowania jest zasadny.

5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

Rozpoznając ponownie sprawę, Sąd I instancji winien rozważyć czy konieczne jest przeprowadzenie ponownie całego postępowania sądowego, czy wystarczy poprzestanie na ujawnieniu materiału dowodowego, bądź przeprowadzenia tylko rzeczywiście niezbędnych dowodów, a następnie ocenić, i to zgodnie z obowiązującymi w tym przedmiocie regułami, zgromadzony materiał dowodowy i rozważyć, czy rzeczywiście materiał ten nie potwierdza zarzutu usiłowania wyłudzenia odszkodowania, czy jednak zarzut ten jest zasadny, a w konsekwencji należy dokonać zmiany opisu i kwalifikacji zarzucanego oskarżonemu przestępstwa.

Sporządzając zaś pisemne uzasadnienie wydanego wyroku, Sąd Rejonowy winien, pamiętając o treści art. 424 k.p.k., dokładnie i szczegółowo przedstawić dokonaną przez siebie ocenę materiału dowodowego i wnioski z niego wynikające, zastosowaną kwalifikację oraz ewentualnie wymierzoną oskarżonemu karę, tak, aby rozpoznając ewentualne przyszłe apelacje, Sąd Odwoławczy mógł dokonać oceny prawidłowości rozumowania Sądu I instancji.

5.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

XXXXXXXXXX

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

XXXXXXXXXX

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

7.  PODPIS

/Małgorzata Ziołecka/