Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

20 czerwca 2022 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w następującym składzie:

Przewodniczący SSO Małgorzata Kosicka

po rozpoznaniu 20 czerwca 2022 r. na posiedzeniu niejawnym w Warszawie

odwołania J. B.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddziału w W.

z 23 lutego 2022 r., znak (...)

o zwrot nienależnie pobranych świadczeń

I.  zmienia zaskarżoną decyzję w części w ten sposób, że stwierdza, że J. B. nie jest zobowiązana do zwrotu renty socjalnej za lipiec 2020 r. w wysokości 1200 zł (tysiąc dwieście złotych);

II.  oddala odwołanie w pozostałym zakresie.

Sygn. akt VII U 391/22

UZASADNIENIE

pkt I wyroku z 20 czerwca 2022 r.

J. B. 21 marca 2022 r. wniosła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z 23 lutego 2022 r. znak: (...) dotyczącej nakazania zwrotu nienależnie pobranego świadczenia – renty socjalnej za styczeń, luty i lipiec 2020 r. w wysokości 3400 zł. Ubezpieczona zarzuciła skarżonej decyzji naruszenie przepisu art. 138 ust. 4 w zw. z art. 104 ust. 6 ustawy o emeryturach i rentach z FUS w zakresie obowiązujących terminów na weryfikację uprawnień do świadczeń. J. B. wniosła o zmianę lub uchylenie zaskarżonej decyzji i stwierdzenie, że brak jest podstaw do żądania zwrotu wypłaconych przez organ rentowy świadczeń z tytułu renty socjalnej z uwagi na upływ czasu przewidzianego w art. 104 ustawy emerytalnej. W uzasadnieniu odwołania, ubezpieczona wskazała, że przebywała na urlopie macierzyńskim od 22 kwietnia 2020 r. do lipca 2021 r., przy czym świadczenie to zaczęło być wypłacane w lipcu 2020 r. – z wyrównaniem od kwietnia. Odwołująca nie miała w związku z tym świadomości zbiegu prawa do świadczeń, ponieważ faktycznie otrzymała je dopiero w lipcu 2020 r., podkreśliła przy tym, że wypłacającym zbiegające się świadczenia był ten sam podmiot, w związku z czym brak było podstaw do informowania ZUS o powstaniu okoliczności powodujących zawieszenie lub wstrzymanie świadczenia. W odniesieniu zaś do nałożonego na nią obowiązku zwrotu świadczenia nienależnie pobranego w styczniu i lutym 2020 r., odwołująca wskazała, że ZUS przekroczył termin żądania zwrotu świadczenia, określony art. 138 ust. 4 ustawy emerytalnej, bowiem decyzję wydano po upływie roku od wypłacenia spornych świadczeń ( odwołanie k. 3-4 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie z 19 kwietnia 2022 r. organ rentowy wniósł o jego oddalenie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. W uzasadnieniu stanowiska zakład wskazał, że stosownie do art. 10 ust. 4, 6 i 7 ustawy o rencie socjalnej, prawo do świadczenia zawiesza się za miesiąc, w którym zostały osiągnięte przychody w kwocie przekraczającej 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszonego przez Prezesa GUS do celów emerytalnych. Przepis ten znajduje zastosowanie m.in. w przypadku przychodów z tytułu zasiłku macierzyńskiego, zaś na osobie pobierającej rentę socjalną ciąży obowiązek zawiadomienia ZUS o osiąganiu przychodu w kwocie powodującej zawieszenie prawa do świadczenia. Organ rentowy ustalił, że J. B. w styczniu i lutym 2020 r. osiągnęła przychód ze stosunku pracy po 3500 zł, tj. przekraczającej dopuszczalną kwotę 3452,20 zł, zaś w lipcu 2020 r. uzyskała przychód w wysokości 7393,12 zł z tytułu zasiłku macierzyńskiego, podczas gdy dopuszczalna kwota wynosiła 3977,10 zł. Mimo pouczenia, zawartego w decyzji z 2 października 2018 r., ubezpieczona nie poinformowała ZUS o osiągnięciu przychodu od stycznia do kwietnia 2020 r. ( odpowiedź na odwołanie k. 5 a.s.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

J. B. pobiera rentę socjalną, która w okresie do 28 lutego 2020 r. wynosiła po 1100 zł miesięcznie, a od marca 2020 r. – 1200 zł miesięcznie. Wysokość świadczenia dla ubezpieczonej została ostatni raz ustalona w decyzji z 2 października 2018 r. znak:(...)W decyzji tej ubezpieczona została pouczona o tym, że osoba, która pobrała nienależne świadczenie, zobowiązana jest do jego zwrotu. Za nienależnie pobrane uważa się świadczenie: 1) wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie do niego prawa albo wstrzymanie wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do jego pobierania; 2) przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd organu rentowego przez osobę pobierającą świadczenie; 3) wypłacone z przyczyn niezależnych od organu rentowego osobie innej niż wskazana w decyzji tego organu ( decyzja z 2.10.2018 r. k. 55-57 a.r.).

Odwołująca się jest zatrudniona w Stowarzyszeniu (...)!” na stanowisku terapeuty zajęciowego. Jej wynagrodzenie w okresie od stycznia do marca 2020 r. wyniosło po 3500 zł brutto miesięcznie, a w kwietniu 2020 r. – 2333,30 zł ( zaświadczenie k. 63 a.r.).

J. B. 25 maja 2020 r. złożyła wniosek o wypłatę zasiłku macierzyńskiego za okres od 25 kwietnia 2020 r. Świadczenie zostało odwołującej przyznane w decyzji z 17 lipca 2020 r. – świadczenie należne za okres od 25 kwietnia do 31 lipca 2020 r. w łącznej kwocie 7393,12 zł wypłacono 24 lipca 2020 r., przy czym kwota należna za lipiec 2020 r. wynosiła 2 338,64 zł ( wiadomość e-mail k. 69 a.r.).

Skarżoną decyzją z 23 lutego 2022 r. znak: (...)organ rentowy stwierdził, że J. B. pobrała nienależne świadczenie za okres od 1 stycznia do 28 lutego 2020 r. i od 1 do 31 lipca 2020 r. w łącznej kwocie 3400 zł i zobowiązał odwołującą do zwrotu ww. kwoty w terminie miesiąca od daty doręczenia decyzji ( decyzja z 23.02.2022 r. k. 71 a.r.).

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił na podstawie ww. dowodów, mając na uwadze, że nie był on sporny między stronami niniejszego postępowania. Dowodów z dokumentów żadna ze stron nie kwestionowała, a sąd z urzędu nie znalazł podstaw do tego, aby odmówić im wiarygodności i mocy dowodowej.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie w części dotyczącej obowiązku zwrotu kwoty 1200 zł tytułem nienależnie pobranego świadczenia – renty socjalnej w lipcu 2020 r. zasługiwało na uwzględnienie.

W myśl art. 10 ust. 1 ustawy o rencie socjalnej (w brzmieniu na lipiec 2020 r.) prawo do tegoż świadczenia zawiesza się w razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego. Z kolei zgodnie z art. 10 ust. 6 cyt. ustawy w brzmieniu obowiązującym w spornym okresie, prawo do renty socjalnej zawiesza się za miesiąc, w którym zostały osiągnięte przychody, o których mowa w ust. 1-5a, w łącznej kwocie wyższej niż 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego do celów emerytalnych.

Zgodnie z art. 138 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( Dz. U. z 2022 r. poz. 504, dalej jako: ustawa emerytalna), za nienależnie pobrane świadczenia uważa się świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania. Kwoty nienależnie pobranych świadczeń w związku z osiągnięciem przychodów, o których mowa w art. 104 ust. 1, podlegają zwrotowi za okres nie dłuższy niż 1 rok kalendarzowy poprzedzający rok, w którym wydano decyzję o rozliczeniu świadczenia, jeżeli osoba pobierająca to świadczenie powiadomiła organ rentowy o osiągnięciu przychodu, w pozostałych zaś przypadkach - za okres nie dłuższy niż 3 lata kalendarzowe poprzedzające rok wydania tej decyzji (ust. 5).

Bezspornym w sprawie jest, że ubezpieczona w lipcu 2020 r. uzyskała przychód w wysokości uzasadniającej zawieszenie prawa do renty socjalnej. Mimo to, w ocenie sądu, organ rentowy nie może skutecznie domagać się zwrotu świadczenia za lipiec 2020 r., bowiem przychód osiągnięty przez ubezpieczoną był przychodem z tytułu zasiłku macierzyńskiego wypłaconego przez ZUS, jednak przekroczenie kwoty uzyskanego przychodu było wynikiem wypłacenia odwołującej świadczenia z wyrównaniem za okres ponad trzech miesięcy (tj. od 25 kwietnia do 31 lipca 2020 r.).

Sąd podziela pogląd wyrażony w wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 12.09.2019 r. w sprawie III AUa 125/19, z którego wynika, że art. 10 ustawy o rencie socjalnej, w szczególności art. 10 ust. 6 cyt. ustawy, nie dają podstaw do rozliczania przychodów z daty rzeczywistej wypłaty świadczenia ze stosunku pracy. Wykładnia wskazanych przepisów prowadzi do wniosku, że właściwe jest przypisanie przychodu do tych miesięcy, za które rzeczywiście przysługują, a nie do tych, w których zostały faktycznie wypłacone.

Nadto, w ocenie sądu fakt, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych był podmiotem wypłacającym odwołującej oba te świadczenia, tj. rentę socjalną oraz zasiłek macierzyński, zwalniał J. B. z obowiązku informowania organu rentowego o przekroczeniu progu dochodu (który w lipcu 2020 r. wynosił 3732,10 zł).

Na marginesie powyższego sąd zauważa, że od 1 stycznia 2022 r. art. 10 ust. 6 ustawy o rencie socjalnej utracił moc w związku z treścią art. 6 ust. 1 pkt 1b ustawy z 24 czerwca 2021 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw art. 6 ust. 1 pkt 1b. Obecnie art. 10 ust. 1 ustawy z 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej wskazuje, że prawo do renty socjalnej ulega zawieszeniu lub świadczenie to ulega zmniejszeniu w razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, na zasadach określonych w art. 104 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W związku z powyższym, zgodnie z art. 138 ust. 5 ustawy emerytalnej, organ rentowy nie może domagać się zwrotu nienależnie wypłaconego świadczenia po upływie roku kalendarzowego od jego wypłacenia do dnia wydania skarżonej decyzji. Z uwagi na powyższe, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. sąd w punkcie 1 wyroku zmienił zaskarżoną decyzję z 23 lutego 2022 r., stwierdzając, że J. B. nie jest zobowiązana do zwrotu renty socjalnej za lipiec 2020 r. w wysokości 1200 zł.