Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 sierpnia 2022 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Rafał Kubicki

po rozpoznaniu w dniu 17 sierpnia 2022 r. w Olsztynie na posiedzeniu niejawnym

w trybie art. 148 ¹ § 1 k.p.c.

sprawy z powództwa (...) Bank Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.

przeciwko P. S.

o zapłatę

I.  oddala powództwo,

II.  zasądza od powoda (...) Bank Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz pozwanego P. S. kwotę 5.417 zł tytułem zwrotu kosztów procesu z odsetkami ustawowymi za opóźnienie za okres od dnia uprawomocnienia się tego orzeczenia o kosztach procesu do dnia zapłaty.

sędzia Rafał Kubicki

Sygn. akt I C 951/21

UZASADNIENIE

Powód (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W. dniu 10 września 2021 r. wniósł pozew o zasądzenie od pozwanego P. S. kwoty
190.716,61 zł. wraz z odsetkami maksymalnymi za opóźnienie, liczonymi od kwoty 181.389,43 zł od dnia 25 lutego 2021 r. do dnia zapłaty. W uzasadnieniu wskazał, że
w dniu 20 września 2018 r. udostępnił pozwanemu limit w koncie do kwoty 200.000 zł
z przeznaczeniem na cele konsumpcyjne. Wobec zaprzestania spłaty zadłużenia pismem z dnia 2 września 2020 r. powód wezwał pozwanego do zapłaty, a następnie pismem z dnia 2 listopada 2020 r., wobec braku spełnienia świadczenia – wypowiedział pozwanemu umowę z zachowaniem 2-miesięcznego okresu wypowiedzenia. Jako podstawę wyliczenia należności dochodzonej pozwem powód wskazał wyciąg z ksiąg bankowych banku, podając, że na kwotę wymagalnego zadłużenia składają się: niespłacona należność główna w kwocie 181.389,43 zł, odsetki umowne naliczone od dnia 17.08.2020 r. do dnia rozwiązania umowy (18.01.2021r.) oraz odsetki umowne za opóźnienie w kwocie 2.221,48 zł (odsetki maksymalne za opóźnienie, liczone od kwoty 181.389,43 zł od dnia 31.07.2020 r. do dnia 24.02.2021 r.).

Pozwany P. S. w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego. W uzasadnieniu wskazał, że zawierając umowę nie miał wiedzy o wysokości odsetek od limitu ani o zmiennej stopie dla zadłużenia przeterminowanego. Uważa, że został wykorzystany, a żądanie powoda nie znajduje oparcia w art. 5 k.c. Powód wykorzystał to, iż pozwany znajduje się w trudnej sytuacji życiowej i finansowej, wobec czego żądanie zapłaty z odsetkami jest nadużyciem prawa podmiotowego. Pozwany zakwestionował zasadność dochodzonych przez powoda odsetek, wskazując na ich sprzeczność z zasadami współżycia społecznego oraz wniósł o skierowanie stron do postępowania mediacyjnego.

Ustalenia faktyczne

W dniu 20 września 2018 r. strony zawarły umowę nr (...) o kartę kredytową. Na podstawie tej umowy (...) Bank S.A. wydał pozwanemu kartę kredytową oraz udzielił odnawialnego limitu kredytowego w rachunku karty kredytowej przeznaczonego na cele niezwiązane z działalnością gospodarczą. Kwota limitu wynosiła 200.000 zł, w tym 60.000 zł limitu bankomatowego. Limit ważny był przez 12 miesięcy z możliwością automatycznego przedłużania umowy na kolejne okresy dwunastomiesięczne. W przypadku chęci rezygnacji z przedłużenia umowy posiadacz mógł z niej zrezygnować, składając co najmniej na miesiąc przed upływem terminu jej obowiązywania odpowiednie oświadczenie (pkt I., II.A-D i II.J 13 umowy). Limit oprocentowany jest według zmiennej stopy procentowej wynoszącej na dzień zawarcia umowy 9,99 % w stosunku rocznym. Wysokość zmiennej stopy procentowej ustalana jest jako suma zmiennej stopy bazowej obowiązującej w banku wynoszącej 1,64%
w stosunku rocznym oraz stałej marży banku wynoszącej 8,35%. Rzeczywista roczna stopa oprocentowania wynosi 21,50%. Całkowita kwota do zapłaty jest sumą całkowitego kosztu limitu wynoszącego 22.026,97 zł i całkowitej kwoty limitu i wynosi 222.026,97 zł (pkt II.G i H umowy). Posiadacz zobowiązany jest do spłaty minimalnej miesięcznej kwoty spłaty, która na dzień podpisania umowy wynosiła 1,65 % kwoty przyznanego limitu tj. 3.300 zł. Dniem spłaty minimalnej miesięcznej kwoty spłaty jest 15 dzień miesiąca. Ostateczny termin spłaty całości zadłużenia z tytułu limitu przypada na ostatni dzień roboczy 12-miesięcznego okresu obowiązywania umowy, chyba że umowa zostanie przedłużona na kolejny okres. Bank jest uprawniony do niewznowienia umowy na kolejny okres między innymi w przypadku wystąpienia lub utrzymywania się należności przeterminowanej na rachunku karty. (pkt II.J umowy).
W przypadku braku spłaty minimalnej kwoty spłaty w terminach wskazanych na wyciągu niespłacona kwota stanie się należnością przeterminowaną a bank będzie naliczał od niej odsetki jak dla należności przeterminowanych. Stopa procentowa dla zadłużenia przeterminowanego wynosi 14% w stosunku rocznym. Stopa oprocentowania zadłużenia przeterminowanego jest równa odsetkom maksymalnym za opóźnienie w rozumieniu przepisów k.c. tj. dwukrotności wartości będącej sumą stopy referencyjnej NBP oraz 5,5 punktów procentowych, chyba że przepisy prawa bezwzględnie obowiązujące w danym czasie będą przewidywały inną wysokość odsetek maksymalnych za opóźnienie (pkt III.5.1 i II.H i III.1.13 umowy). W przypadku braku spłaty należności z tytułu umowy karty w terminie ich wymagalności bank może bez zgody posiadacza skorzystać z pośrednictwa wyspecjalizowanych firm windykacyjnych, które mogą podejmować wszelkie działania dopuszczalne prawem, służące zaspokojeniu roszczeń banku, ustalać sytuację majątkową posiadacza, prowadzić negocjacje w zakresie warunków dobrowolnej spłaty zadłużenia, lub po rozwiązaniu umowy karty z posiadaczem na zasadach określonych w pkt III.6 umowy, przelać wierzytelność z umowy karty osobie trzeciej specjalizującej się w nabywaniu tego rodzaju wierzytelności (pkt III.5.7 umowy). W przypadku, gdy posiadacz opóźnia się ze spłatą zobowiązania z tytułu limitu, bank przed skorzystaniem z uprawnienia do wypowiedzenia umowy wzywa posiadacza do uregulowania zaległej płatności, wyznaczając termin nie krótszy niż 14 dni roboczych, informując jednocześnie posiadacza w wezwaniu o możliwości złożenia, w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania wezwania, wniosku o restrukturyzację zadłużenia (pkt III.5.9 umowy). Bank może wypowiedzieć umowę karty z zachowaniem dwumiesięcznego okresu wypowiedzenia między innymi w przypadku braku regularnych wpłat na rachunek karty lub niedotrzymania przez posiadacza innych warunków udzielenia limitu określonych w umowie. W razie zagrożenia upadłością posiadacza, termin wypowiedzenia wynosi 7 dni. W następnym dniu po upływie terminu wypowiedzenia umowy, niespłacona część limitu wraz z odsetkami staje się zadłużeniem wymagalnym. W następnym dniu po upływie terminu wymagalności niespłacone zadłużenie staje się zadłużeniem przeterminowanym, od którego bank nalicza i pobiera odsetki od zadłużenia przeterminowanego (pkt III.6 umowy). Posiadacz karty oświadczył, że zobowiązuje się w czasie obowiązywania umowy do regularnych, comiesięcznych wpływów na rachunek karty w celu zapewnienia środków pieniężnych na pokrycie należnych bankowi minimalnej miesięcznej kwoty do spłaty oraz prowizji, opłat i należnych bankowi kwot z tytułu odsetek (pkt III.9.4 umowy).

(dowód: umowa karty kredytowej k. 15-30)

Przed zawarciem umowy pozwany oświadczył, że na dzień składania wniosku posiada rozdzielność majątkową zawartą na podstawie notarialnej umowy majątkowej lub orzeczenia sądu.

(dowód: oświadczenie z dnia 18.09.2018 r. k. 37)

Dnia 18 września 2018 r. na rachunek prowadzony przez pozwanego, powodowy bank przelał kwotę 200.000 zł tytułem udostępnienia transzy.

(dowód dokument przeksięgowania k. 40)

W sierpniu 2019 r. pozwany uległ dwóm wypadkom przy pracy na gospodarstwie, wobec czego stwierdzono u niego 10-procentowy długotrwały uszczerbek na zdrowiu. Od stycznia 2020 r. pozwany odbywał rehabilitację.

(dowód: opinia o stanie zdrowia k. 103, orzeczenie lekarza rzeczoznawcy KRUS k. 110, dokumentacja medyczna k. 103-122)

Pismem z dnia 2 września 2020 r. powód wezwał pozwanego do zapłaty
w terminie 7 dni kwoty 3.310,47 zł jako zadłużenia wymagalnego. Pozwany odebrał wezwanie 8 września 2020 r.

(dowód: wezwanie do zapłaty z potwierdzeniem odbioru k. 53-55)

Dnia 2 listopada 2020 r. powodowy bank wypowiedział pozwanemu umowę kredytu wzywając go jednocześnie do zapłaty całości należności w kwocie
184.703,18 zł w tym 181.389,43 zł kapitału, 3.263,40 zł odsetek umownych i 50,35 zł odsetek karnych. Wskazał, że w przypadku uregulowania w terminie 60 dni kwoty 8.565,52 zł, wynikającej z niedotrzymania terminów płatności rat – niniejsze wypowiedzenie umowy nie będzie wywoływało żadnych skutków prawnych i będzie traktowane jako niebyłe i niezłożone.

(dowód: wypowiedzenie umowy k. 56)

Pismem z dnia 10 lutego 2021 r. powód wezwał pozwanego do zapłaty
w terminie do 17 lutego 2021 r. kwoty 189.826,06 zł na którą składają się 181.389,43 zł tytułem należności głównej oraz 8.436,63 zł tytułem odsetek umownych.

(dowód: wezwanie z dnia 10.02.2021 r. k. 66)

Dnia 9 września 2021 r. bank zawarł z (...) Fundusz (...) (...) w W. „umowę przelewu pakietu wierzytelności nr 3 w wykonaniu umowy ramowej przelewu wierzytelności
z dnia 7 lipca 2021 r.” Przedmiotem tej umowy była między innymi wierzytelność pozwanego. W § 3 ust. 3 umowy strony postanowiły, że wierzytelności przechodzą na fundusz w dniu jej zawarcia.

(dowód: umowa przelewy wierzytelności k. 153, załącznik nr 1 k. 154-155)

Pismem z dnia 29 kwietnia 2022 r. (...) (...) w W. oświadczył, że wstępuje do sprawy w charakterze powoda w związku z zawartą z N. Bankiem umową o przelew wierzytelności z dnia 9 września 2021 r. Postanowieniem z dnia 24 czerwca 2022 r. Sąd rozpoznający niniejszą sprawę domówił funduszowi wstąpienia do sprawy.

(dowód: oświadczenie (...) (...) k. 144, postanowienie k. 178)

Pismem z dnia 24 maja 2022 r. Ośrodek (...) przy (...)
w O. poinformował, że nie doszło do mediacji między stronami, gdyż z informacji uzyskanych od powoda wynika, że wierzytelność objęta sporem została zbyta.

(dowód: pismo mediatora k. 174)

Rozważania prawne:

Wyżej opisany stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zgromadzonych
dokumentów, których wiarygodności nie kwestionowała żadna ze stron. Sąd pominął zgłoszony w odpowiedzi na pozew dowód z przesłuchania stron, ponieważ dotyczył okoliczności bezspornej - teza dowodowa dotyczyła zawarcia umowy limitu na koncie. Bezsporne w niniejszej sprawie jest, że strony w sposób skuteczny zawarły umowę nr (...) o kartę kredytową oraz że pozwany nie spłacał regularnie należności wynikających z umowy przewidzianych wyciągiem spłat, co w konsekwencji dało podstawę do wypowiedzenia umowy. Bezsporne jest również, że dnia 9 września 2021 r. powód zawarł z (...) (...) umowę przelewu wierzytelności, której przedmiotem była między innymi wierzytelność pozwanego, oraz że pozew w niniejszej sprawie powodowy bank złożył 10 września 2021 r. (data stempla pocztowego).

W świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie z uwagi na brak legitymacji procesowej po stronie powodowej.

Strona ma legitymację procesową wówczas, gdy na podstawie przepisów prawa materialnego jest uprawniona do występowania w określonym procesie cywilnym
w charakterze powoda lub pozwanego, to jest gdy z wiążącego strony procesu stosunku prawnego wynika zarówno uprawnienie powoda do zgłoszenia konkretnego żądania, jak również obowiązek pozwanego do jego spełnienia. Legitymacja procesowa stanowi przesłankę materialnoprawną, Sąd dokonuje oceny jej istnienia
w chwili orzekania co do istoty sprawy (wyrokowania), a brak legitymacji procesowej - czynnej bądź biernej – prowadzi do oddalenia powództwa. Przy tym Sąd zobowiązany jest z urzędu badać legitymację stron do występowania w procesie na każdym etapie postępowania. Sąd Najwyższy w wyroku z 12 grudnia 2012 r., w sprawie III CZP 83/12 wskazał, że legitymacja materialna, a więc posiadanie prawa podmiotowego lub interesu prawnegodo wytoczenia powództwa stanowi przesłankę materialną powództwa, a jej brak stoi na przeszkodzie udzieleniu ochrony prawnej. Brak legitymacji materialnej (czynnej lub biernej) skutkuje co do zasady oddaleniem powództwa.

Postanowieniem z 24.06.2022 r. Sąd odmówił nabywcy wierzytelności wstąpienia do sprawy w charakterze powoda – na podstawie art. 192 pkt 3 k.p.c.

Przyczyny braku możliwości skutecznego wystąpienia przez powodowy bank
z roszczeniem względem pozwanego należy upatrywać w zawartej przed wniesieniem powództwa umowie przelewu wierzytelności (cesji).

Zgodnie z art. 509 §1 k.c. wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania.

Jak już zostało to zaakcentowane powyżej, pomiędzy powodem a funduszem doszło do przelewu wierzytelności a zgodnie z zawartą między stronami umową, wierzytelności przeszły na fundusz w dniu jej zawarcia tj. 9 września 2021 r. Możliwość zawarcia przez bank umowy cesji również nie budzi w tym przypadku wątpliwości, gdyż powód z pozwanym w umowie o kartę kredytową ustalili, że po rozwiązaniu umowy karty bank może bez zgody posiadacza przelać wierzytelność z umowy karty osobie trzeciej specjalizującej się w nabywaniu tego rodzaju wierzytelności (pkt III.5.7 umowy).

Zgodnie z art. 509 § 2 k.c. wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszystkie prawa z nią związane, a w szczególności roszczenie o odsetki. Prawa akcesoryjne w stosunku do wierzytelności dzielą więc jej los prawny. Nabywca wstępuje w ogół praw przysługujących dotychczasowemu wierzycielowi, które ten
z kolei w całości traci. Zatem zgodnie z powołanym przepisem powodowy bank utracił w całości w dniu zawarcia umowy cesji przysługujący mu względem dłużnika ogół praw a więc utracił również uprawnienie do żądania zapłaty przed sądem.

Powództwo w niniejszej sprawie zostało wniesione 10 września 2021 r. (data stempla pocztowego) a zatem nastąpiło to dnia następnego po zawarciu umowy przelewu wierzytelności pomiędzy bankiem a funduszem. Zgodnie z powołanym powyżej przepisem i postanowieniami umownymi stron, w chwili zawarcia umowy na nabywcę wierzytelności – (...)– przeszły wszystkie prawa z nią związane. Okoliczności tej nie zakwestionowała żadna ze stron wobec czego stała się ona bezsporna.

Wobec powyższego sąd oddalił powództwo o czym orzekł w punkcie I wyroku na podstawie art. 353 § 1 k.c. art. 509 § 2 k.c. Inaczej sprawa przedstawiałaby się, gdyby do zbycia wierzytelności doszło w toku sprawy – wówczas zbycie takie nie miałoby wpływu na dalszy bieg sprawy. W niniejszym przypadku powód pomylił się jednak, składając pozew już wtedy, gdy nie był wierzycielem pozwanego.

W zakresie postanowienia o odmowie wstąpienia do sprawy w charakterze powoda (...) wskazać należy, że zgodnie z art. 192 pkt 3 k.p.c. nabywca może jednak wejść na miejsce zbywcy za zezwoleniem strony przeciwnej. W okolicznościach niniejszej sprawy sytuacja zbywcy i nabywcy kształtuje się jednak odmiennie niż
w przywołanym przepisie. Zbycie prawa nastąpiło jeszcze przed wytoczeniem powództwa zatem nie może być mowy o spełnieniu przesłanki w postaci zbycia prawa „w toku sprawy”.

W zaistniałej sytuacji na marginesie jedynie odnieść się należy do argumentów podnoszonych przez pozwanego w odpowiedzi na pozew. Wskazanie, że „gdyby pozwany nie zachorował, dokonywałby spłat regularnie”, podniesiony zarzut nadużycia prawa podmiotowego poprzez żądanie odsetek od należności przeterminowanych oraz zarzut wykorzystania przez bank trudnej sytuacji życiowej pozwanego nie zasługiwałyby na uwzględnienie. W umowie karty kredytowej strony klarownie ustaliły sposób, termin i wysokość spłat zobowiązania. Postanowienia określające sytuację braku terminowej spłaty również nie wzbudziły wątpliwości Sądu. Bank przejrzyście wskazał drogę prowadzącą od niespłacenia należności do wypowiedzenia umowy. Na poszczególnych etapach informowania o zadłużeniu i wezwaniach do zapłaty, posiadacz karty miał możliwość złożenia wniosku o restrukturyzację zadłużenia. Pozwany jednak nie skorzystał z tego uprawnienia. Wysokość i sposób naliczania odsetek dla zadłużenia przeterminowanego również zostały uregulowane w umowie.
W przypadku braku spłaty minimalnej kwoty spłaty w terminach wskazanych na wyciągu niespłacona kwota stanie się należnością przeterminowaną, a bank będzie naliczał od niej odsetki jak dla należności przeterminowanych. Stopa procentowa dla zadłużenia przeterminowanego wynosi 14% w stosunku rocznym. Stopa oprocentowania zadłużenia przeterminowanego jest równa odsetkom maksymalnym za opóźnienie w rozumieniu przepisów k.c. tj. dwukrotności wartości będącej sumą stopy referencyjnej NBP oraz 5,5 punktów procentowych, chyba że przepisy prawa bezwzględnie obowiązujące w danym czasie będą przewidywały inną wysokość odsetek maksymalnych za opóźnienie (pkt III.5.1 i II.H i III.1.13 umowy). W pkt III.9.4 umowy, posiadacz karty oświadczył, że zobowiązuje się w czasie jej obowiązywania do regularnych, comiesięcznych wpływów na rachunek karty w celu zapewnienia środków pieniężnych na pokrycie należnych bankowi minimalnej miesięcznej kwoty do spłaty oraz prowizji, opłat i należnych bankowi kwot z tytułu odsetek. Wobec tego, zgodnie
z zasadą pacta sunt servanda w przypadku niewywiązania się z zobowiązania pozwany powinien był liczyć się z obowiązkiem poniesienia z tego tytułu odpowiedzialności.

K. w zakresie rozważań nad stanowiskiem pozwanego wskazać również należy, że przywołane przez pozwanego na potwierdzenie swoich tez orzeczenie Sądu Najwyższego nie znajduje w tej sprawie zastosowania, gdyż jak wskazał sam pozwany, wyrok w sprawie IV CKN 85/00 został wydany w 2000 r.
a regulacje dotyczące maksymalnej wysokości odsetek zostały wprowadzone ustawą z 2005 r. Dodać również należy, że przepis art. 359 k.c. obowiązujący w czasie zawierania umowy (w 2018 r.) został znowelizowany w 2016 r. zatem argumentacja
z dwutysięcznego roku w zakresie niedopuszczalności ustalania w umowie odsetek ocenionych przez sąd jako rażąco wygórowanych nie przystaje do realiów niniejszej sprawy, w której określenie odsetek maksymalnych nastąpiło według ustawowego wzorca.

O kosztach Sąd orzekł zgodnie z art. 98 kpc - strona, która przegrała proces obowiązana jest do zwrotu uzasadnionych kosztów na rzecz strony wygrywającej. Na koszty procesu po stronie pozwanego składają się opłata za pełnomocnictwo (17 zł)
i wynagrodzenie pełnomocnika w stawce wynikającej z § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (5 400 zł). Łącznie daje to kwotę 5 417 zł. W myśl art. 98 § 1 (1) kpc od kwoty zasądzonej tytułem zwrotu kosztów procesu należą się odsetki, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty.

sędzia Rafał Kubicki