Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 października 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Dorota Goss-Kokot

Sędziowie: Marta Sawińska

del. Renata Pohl

Protokolant: Karolina Majchrzak

po rozpoznaniu w dniu 7 października 2020 r. w Poznaniu

sprawy G. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P.

o wysokość emerytury

na skutek apelacji G. W.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 24 października 2018 r. sygn. akt VII U 728/18

oddala apelację.

UZASADNIENIE

Decyzją z 1.03.2018 r. o znaku (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P., na podstawie przepisów ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2017 r., poz. 1383), dokonał waloryzacji od 1.03.2018 r. emerytury przysługującej G. W.. Wysokość zwaloryzowanej emerytury ustalono przez przemnożenie kwoty świadczenia ustalonego na dzień 28.02.2018 r., tj. 895,92 zł przez wskaźnik waloryzacji 102,98%. Ustalona w ten sposób wysokość emerytury wyniosła 922,62 zł brutto (791,58 zł netto).

Od przedmiotowej decyzji G. W. wniosła odwołanie wskazując, że ustalona przez organ rentowy wysokość emerytury minimalnej od 1.03.2018 r. powinna być podwyższona do kwoty 853 zł netto i ponownie zwaloryzowana po doliczeniu okresu pracy w rolnictwie od ukończenia przez odwołującą 16. roku życia do podjęcia pierwszej pracy zarobkowej, na podstawie dokumentów dołączonych do odwołania.

Wyrokiem z dnia 24.10.2018 r., wydanym w sprawie o sygnaturze akt VII U 728/18, Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział VII Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, oddalił odwołanie (pkt 1) a wniosek odwołującej o doliczenie jako okresów składkowych bądź nieskładkowych okresu prowadzenia wspólnego gospodarstwa rolnego z mężem od 1980 r. do 1990 r. oraz okresu pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy przekazał organowi rentowemu celem rozpoznania (pkt 2).

Podstawę rozstrzygnięcia Sądu I instancji stanowiły następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

G. W. (zd. W.) urodziła się (...), ma wykształcenie średnie ogólnokształcące, nie ma wyuczonego zawodu.

W okresie od 3.04.1991 r., tj. od daty wyczerpania zasiłku chorobowego, odwołująca pobierała rentę inwalidzką II grupy inwalidów na podstawie decyzji z 10 czerwca 1991 roku o znaku (...) Po zmianie przepisów organ rentowy kontynuował wypłatę renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy do 31 lipca 2007 r.

Decyzją z 26.07.2007 r. o znaku (...)pozwany przyznał odwołującej rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy od 1 sierpnia 2007 roku na stałe.

Do stażu pracy pozwany nie uwzględnił okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców S. i W. małżonków W., położonym w S. od 1 czerwca 1969 roku do 6 sierpnia 1974 roku wobec udowodnienia przez odwołującą wymaganych 5 lat okresów składkowych i nieskładkowych niezbędnych do przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy.

Decyzją z 11 września 2007 roku o znaku (...) organ rentowy, po rozpoznaniu wniosku z 13 sierpnia 2007 roku odmówił G. W. prawa do emerytury po ukończeniu (...) lat w związku z niespełnieniem warunków określonych w art. 29 ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Na skutek wniosku odwołującej z 12 lipca 2012 roku organ rentowy wydał 29 sierpnia 2012 roku decyzję na mocy której przyznał odwołującej zaliczkę na poczet emerytury przysługującej od 10 sierpnia 2012 roku, tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego z uwagi na prowadzone postępowanie wyjaśniające z Placówką (...) w W. (...) Rolniczego (...) oraz w związku z brakiem technicznych możliwości wyliczenia zwiększenia z tytułu opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników za okres 7 lat i 3 miesięcy w prawidłowej wysokości. Termin płatności świadczenia ustalono na 6. dzień każdego miesiąca.

Decyzją z 23 października 2014 roku o znaku (...) organ rentowy uchylił decyzję z 29 sierpnia 2012 roku w części dotyczącej obliczenia wysokości emerytury zgodnie z art. 53 i art. 183 ustawy emerytalnej i z urzędu przeliczył emeryturę odwołującej od 10 sierpnia 2012 roku, tj. od daty, od której przyznano świadczenie i ustalił termin płatności świadczenia na 6. dzień każdego miesiąca. Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury przyjęto dotychczasową podstawę wymiaru świadczenia. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 59,29%.

Podstawa wymiaru obliczona przez pomnożenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru 59,29% przez kwotę bazową 717,16 zł wynosi 425,20 zł.

Przy ustalaniu okresów składkowych i nieskładkowych organ rentowy uznał za udowodniony:

- okres zatrudnienia w Spółdzielni (...) w G. od 7 sierpnia 1974 roku do 28 lutego 1975 roku (6 miesięcy i 25 dni) jako okres składkowy,

- okres zatrudnienia w (...) od 1 marca 1975 roku do 15 lipca 1975 roku (4 miesiące i 15 dni) jako okres składkowy,

- okres zatrudnienia w Urzędzie (...) S. od 16 lipca 1975 roku do 31 grudnia 1982 roku (7 lat, 5 miesięcy i 16 dni) jako okres składkowy,

- okres zatrudnienia w Spółdzielni (...) w S. od 1 stycznia 1983 roku do 31 grudnia 1983 roku (1 rok) jako okres składkowy,

- okres pracy w gospodarstwie rolnym od 1 stycznia 1984 roku do 27 maja 1987 roku (3 lata, 4 miesiące i 27 dni) jako okres uzupełniający,

- okres wychowania dziecka od 28 maja 1987 roku do 30 kwietnia 1990 roku (2 lata, 11 miesięcy i 5 dni),

- okres zatrudnienia w Sklepie (...) od 1 maja 1990 roku do 1 kwietnia 1991 roku (11 miesięcy i 1 dzień ) jako okres składkowy,

- okres zatrudnienia w (...) Ośrodku (...) (...) w S. od 11 grudnia 2008 roku do 22 grudnia 2008 roku (12 dni) jako okres składkowy.

Łącznie 16 lat, 8 miesięcy i 10 dni, w tym 10 lat, 4 miesiące i 8 dni okresów składkowych, tj. 124 miesięcy, 2 lata, 11 miesięcy i 5 dni okresów nieskładkowych, tj. 35 miesięcy oraz 3 lata, 4 miesiące i 27 dni okresów uzupełniających, tj. 40 miesięcy.

Wysokość emerytury została obliczona w następujący sposób:

24% x 717,16 zł = 172,12 zł

(124 x 1,3%) /12 x 425,20 = 57,10 zł

(35 x 0,7%) / 12 x 425,20 = 8,67 zł

Łącznie 237,89 zł (po waloryzacjach 679,77 zł).

Podstawę obliczenia emerytury stanowiła kwota składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę. Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 roku poz. 1440) i wyniosła od 1 listopada 2014 roku 730,50 zł brutto miesięcznie (kwota składki zewidencjonowana na koncie z uwzględnieniem waloryzacji 104,42 zł + kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego 189573,27 zł podzielona przez średnie dalsze trwanie życia 254,80 miesięcy wyniosła 744,42 zł). Do wypłacanej emerytury uwzględniono zwiększenie z tytułu opłacania składek na Fundusz Ubezpieczenia Społecznego (...) w okresie od 1 stycznia 1983 roku do 31 marca 1990 roku w kwocie 57,94 zł. Termin płatności świadczenia został ustalony na 6. dzień każdego miesiąca. Organ rentowy poinformował odwołującą, że tak obliczona wysokość emerytury okazała się świadczeniem korzystniejszym od emerytury obliczonej na podstawie art. 183 i w związku z tym będzie kontynuowana wypłata świadczenia korzystniejszego.

Pismem z 23 sierpnia 2017 roku organ rentowy w odpowiedzi na pismo odwołującej z 25 lipca 2017 roku poinformował odwołującą, że w okresie pracy w gospodarstwie rolnym od 8 października 1968 roku do 6 sierpnia 1974 roku nie podlegała ubezpieczeniu społecznemu rolników, wobec czego brak jest podstaw do zaliczenia pracy w gospodarstwie rolnym jako okresu uzupełniającego do 20-letniego okresu składkowego nieskładkowego i wypłaty emerytury w kwocie najniższej. Przy ustalaniu okresów składkowych uwzględnia się okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które przyznano zwiększenie.

W dniu 1 marca 2018 r. organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję, w której dokonał waloryzacji od 1 marca 2018 roku emerytury przysługującej G. W.. Waloryzacji dokonano przez przemnożenie kwoty świadczenia ustalonego na dzień 28 lutego 2018 roku, tj. 895,92 zł brutto przez wskaźnik waloryzacji 102,98%. Ustalona w ten sposób wysokość emerytury wyniosła 922,62 zł brutto miesięcznie, 791,58 zł netto miesięcznie. Świadczenie nie zostało podniesione do kwoty obowiązującego od 1 marca 2018 roku świadczenia minimalnego ponieważ odwołująca nie posiada wymaganego stażu pracy, o którym mowa w art. 87 ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2017 roku, poz.1383)

Przed Sądem Okręgowym w Poznaniu toczy się sprawa zarejestrowana pod sygnaturą VIII U 1304/18 z odwołania G. W. od decyzji z 10 maja 2018 roku o znaku (...) odmawiającej wnioskodawczyni prawa do przeliczenia emerytury o okres pracy w gospodarstwie rolnym rodziców po ukończeniu 16. roku życia. Przedmiotowa sprawa nie została połączona do wspólnego rozpoznania z rozpoznawaną sprawą z uwagi na brak podstaw do jej połączenia.

W ocenie Sądu Okręgowego odwołanie G. W. nie zasługiwało na uwzględnienie.

Z ustaleń Sądu wynika, że G. W. nabyła prawo do emerytury na podstawie art. 24 ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, powoływanej dalej jako ustawa emerytalna, zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego, wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a, 50e i 184.

Zaskarżoną decyzją z 1 marca 2018 roku organ rentowy dokonał corocznej waloryzacji emerytury od 1 marca 2018 roku należnej G. W., w związku z tym jedynie w ramach tej decyzji Sąd I instancji mógł weryfikować prawidłowość jej rozstrzygnięcia.

Podstawą waloryzacji emerytury od 1 marca 2018 roku jest art. 88 i art. 89 ustawy emerytalnej. Przepis art. 88 ust. 2 powołanej ustawy stanowi, że waloryzacja polega na pomnożeniu kwoty świadczenia i podstawy jego wymiaru przez wskaźnik waloryzacji. W wyniku przeprowadzonej waloryzacji kwota świadczenia nie może ulec obniżeniu. Waloryzacji podlega kwota świadczenia i podstawa jego wymiaru w wysokości przysługującej ostatniego dnia lutego roku kalendarzowego, w którym przeprowadza się waloryzację (ust. 3). Waloryzacja obejmuje emerytury i renty przyznane przed terminem waloryzacji (ust. 4).

Zgodnie z art. 89 ustawy emerytalnej wskaźnik waloryzacji to średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych w poprzednim roku kalendarzowym zwiększony o co najmniej 20% realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim roku kalendarzowym. Wskaźnikiem cen towarów i usług konsumpcyjnych, o którym mowa w ust. 1, jest średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych dla gospodarstw domowych emerytów i rencistów albo średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem, jeżeli jest on wyższy od wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych dla gospodarstw domowych emerytów i rencistów. Zwiększenie o co najmniej 20% realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia, o którym mowa w ust. 1, jest przedmiotem corocznych negocjacji, w ramach Rady Dialogu Społecznego, przeprowadzanych w czerwcu, w roku poprzedzającym waloryzację. Jeżeli Rada Dialogu Społecznego w terminie 14 dni od dnia przedstawienia przez stronę rządową partnerom społecznym informacji o prognozowanych wielkościach makroekonomicznych, w tym o wielkości wskaźnika inflacji, stanowiących podstawę do opracowania projektu ustawy budżetowej na rok następny, uzgodni, w drodze uchwały, wysokość zwiększenia, o którym mowa w ust. 3, wysokość tego zwiększenia podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, w drodze komunikatu ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego. Jeżeli nie nastąpi uzgodnienie stanowiska Rady Dialogu Społecznego w trybie określonym w ust. 3 i 4, Rada Ministrów określi w terminie 21 dni od dnia zakończenia negocjacji, w drodze rozporządzenia, wysokość zwiększenia, o którym mowa w ust. 3, biorąc pod uwagę informacje o prognozowanych wielkościach makroekonomicznych, w tym wielkość wskaźnika inflacji, stanowiących podstawę do opracowania projektu ustawy budżetowej na rok następny. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego ogłasza w drodze komunikatu, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, w terminie 3 dni roboczych od dnia ogłoszenia przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego komunikatu, o którym mowa w art. 94 ust. 1 pkt 1 i 2, wskaźnik waloryzacji, biorąc pod uwagę wskaźniki, o których mowa w ust. 1 i 2, jak również wysokość zwiększenia, o którym mowa w ust. 3.

Waloryzacja od dnia 1 marca 2018 roku polega na podwyższeniu kwoty świadczenia w wysokości przysługującej w dniu 28 lutego 2018 r., wskaźnikiem waloryzacji wynoszącym 102,98%, przy czym kwota waloryzacji nie może być niższa niż gwarantowana kwota waloryzacji, wynosząca 10 zł. W przypadku emerytur, do których nie ma zastosowania gwarancja wysokości najniższego świadczenia lub emerytur przyznanych osobom, które nie mają stażu uprawniającego do podwyższenia do kwoty najniższej emerytury (przyznawanych, np. na podstawie art. 24 tej ustawy) i które na dzień 28 lutego 2018 roku przysługiwały w kwocie niższej od kwoty najniższej emerytury obowiązującej w tym dniu, waloryzacja od dnia 1 marca 2018 roku polega na podwyższeniu kwoty świadczenia w wysokości przysługującej w dniu 28 lutego 2018 r., wskaźnikiem waloryzacji 102,98%.

Z zaskarżonej decyzji wynika, że po waloryzacji na dzień 1.03.2018 roku kwota emerytury wynosiła 922,62 zł brutto. Waloryzacji dokonano przez przemnożenie kwoty świadczenia ustalonego na dzień 28 lutego 2018 roku, tj. 895,92 zł brutto przez wskaźnik waloryzacji 102,98%. Ustalona w ten sposób wysokość emerytury wyniosła 922,62 zł brutto (791,58 zł netto). Taki sposób waloryzacji jest zatem zdaniem Sądu meriti prawidłowy.

Odwołująca zakwestionowała matematyczne wyliczenie emerytury zwaloryzowanej zaskarżoną decyzją z 1 marca 2018 roku wskazując, że wysokość emerytury przyjętej na dzień 28 lutego 2018 roku powinna być podwyższona do kwoty minimalnej emerytury i wynosić 853 zł netto miesięcznie z uwzględnieniem waloryzacji. W niniejszym postępowaniu wysokość emerytury ustalonej na dzień 28 lutego 2018 roku nie podlega jednak badaniu. Organ rentowy wydając zaskarżoną decyzję, kwotę emerytury na dzień 28 lutego 2018 roku przyjął bowiem w wysokości ustalonej w wydanej decyzji z dnia 23 października 2014 roku. Zaskarżoną decyzją organ rentowy dokonał jedynie corocznej waloryzacji emerytury. Zdaniem Sądu Okręgowego w toku niniejszej sprawy możliwa była wyłącznie analiza decyzji waloryzacyjnej i jedynie w ramach tej decyzji Sąd ten mógł weryfikować prawidłowość jej rozstrzygnięcia, a zatem nie mógł przesądzić w jej toku, czy powinna zostać przeliczona odwołującej wysokość świadczenia o okres pracy w gospodarstwie rolnym rodziców.

Poza zakresem badania Sądu I instancji pozostawała kwestia uwzględnienia żądanego przez odwołującą okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców, po ukończeniu 16. roku życia, do podjęcia pierwszej pracy zarobkowej, jako okresu uzupełniającego do 20-letniego okresu składkowego i nieskładkowego, albowiem zagadnienie to pozostaje poza zakresem zaskarżonej decyzji. Nie ulega także wątpliwości, że ww. kwestia zostanie rozstrzygnięta dopiero w sprawie o sygn. akt VIII U 1304/18 toczącej się z odwołania G. W. od decyzji z 10 maja 2018 roku o znaku (...) odmawiającej wnioskodawczyni prawa do przeliczenia emerytury o okres pracy w gospodarstwie rolnym rodziców po ukończeniu 16. roku życia.

Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. i powołanych przepisów prawa materialnego, oddalił odwołanie (pkt 1).

W punkcie drugim wyroku, Sąd na podstawie art. 477 ¹⁰ § 2 k.p.c., przekazał wniosek odwołującej o doliczenie jako okresów składkowych, bądź nieskładkowych okresu prowadzenia wspólnego gospodarstwa rolnego z mężem od 1980 roku do 1990 roku oraz okresu pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, organowi rentowemu celem wydania decyzji.

Zgodnie z art. 476 § 2 i 3 k.p.c. sprawami z zakresu ubezpieczeń społecznych są sprawy zainicjowane odwołaniami od decyzji organów rentowych lub sprawy wszczęte wskutek niewydania przez te organy decyzji we właściwym terminie. Postępowanie przed sądem musi zatem być poprzedzone postępowaniem przed organem rentowym dotyczącym prawa do danego świadczenia, a zainicjowanym wnioskiem osoby ubiegającej się o świadczenie. Ubezpieczony nie może dochodzić świadczeń z ubezpieczenia społecznego bezpośrednio przed sądem z pominięciem postępowania przed organem rentowym. Występuje tu czasowa niedopuszczalność drogi sądowej – strona może wystąpić do sądu dopiero z odwołaniem od niekorzystnej dla siebie decyzji organu rentowego lub w razie bezczynności tego organu. Ponadto, stosownie do treści art. 477 ¹⁰ § 2 k.p.c., jeżeli ubezpieczony zgłosił nowe żądanie, dotychczas nierozpoznane przez organ rentowy, sąd przyjmuje to żądanie do protokołu i przekazuje go do rozpoznania organowi rentowemu. W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, sąd nie rozstrzyga bowiem o zasadności wniosku, ale postępowanie sądowe ma charakter kontrolny w stosunku do decyzji organu rentowego (art. 477 ⁹ k.p.c.). Oznacza to, że o roszczeniu ubezpieczonego w pierwszej kolejności powinien orzekać i o nim rozstrzygać organ rentowy, a sąd nie może działać w zastępstwie organu rentowego. Innymi słowy jakkolwiek jest przy tym niezależny i samodzielny, to jednak jego rozstrzygnięcie - jak była mowa wyżej - zawsze odnosi się do treści zaskarżonej decyzji.

Na rozprawie 24 października 2018 roku odwołująca zgłosiła żądanie, dotyczące doliczenia do okresów składkowych, bądź okresów nieskładkowych okresu prowadzenia wspólnego gospodarstwa rolnego z mężem od 1980 roku do 1990 roku oraz okresu pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy. W tej sytuacji wniosek odwołującej należało uznać jako nowe żądanie, dotychczas nieoceniane merytorycznie, które wymagało zbadania przy uwzględnieniu wszystkich zebranych w sprawie dowodów. Przed sądem odwołująca może żądać jedynie korekty stanowiska zajętego pierwotnie przez organ rentowy i wykazywać swoją rację, odnosząc się do przedmiotu sporu objętego zaskarżoną decyzją.

W konsekwencji Sąd I instancji orzekł, jak w punkcie drugim sentencji wyroku.

W apelacji własnej od powyższego wyroku odwołująca G. W. podniosła, że Sąd Okręgowy dokonał błędnej oceny zebranego materiału dowodowego oraz wskazała, że pracowała od 16. roku życia, na którą to okoliczność wniosła o przesłuchanie świadków. W jej ocenie ma ona ponad 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych, albowiem zachowała ciągłość zatrudnienia aż do osiągnięcia wieku emerytalnego. W uzupełnieniu apelacji skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i doliczenie do jej stażu pracy pracy od 16. roku życia, względnie o uchylenie tego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja G. W. nie zasługiwała na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd I instancji prawidłowo przeprowadził postępowanie dowodowe, nie uchybiając przepisom prawa procesowego i w konsekwencji prawidłowo ustalił stan faktyczny sprawy. Sąd Apelacyjny ustalenia Sądu Okręgowego w całości uznał i przyjął jako własne, odstępując od ich ponownego szczegółowego przytaczania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5.11.1998 r., I PKN 339/98, OSNAP 1999/24/776). Również rozważania prawne, które skłoniły Sąd Okręgowy do oddalenia odwołania ubezpieczonej, Sąd Odwoławczy podzielił i przyjął za własne, uznając je za trafne i nie naruszające prawa materialnego.

Zaskarżoną decyzją organ rentowy dokonał waloryzacji świadczenia wnioskodawczyni. Zasadnie Sąd meriti zwrócił więc uwagę, że zakres i przedmiot rozpoznania sądowego wyznaczała treść decyzji organu rentowego z dnia 1.03.2018 r., a zatem zarzuty apelacji G. W., skierowane w głównej mierze do błędnego w jej ocenie wyliczenia wysokości emerytury, nie miały żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia.

W postępowaniu sądowym, wywołanym odwołaniem od decyzji organu rentowego, zgodnie z systemem orzekania w sprawach z tego zakresu, sąd rozstrzyga o prawidłowości zaskarżonej decyzji. Sąd nie działa w zastępstwie organu rentowego, w związku z czym nie ustala kwestii nieobjętych zakresem decyzji i jego rozstrzygnięcie odnosi się wyłącznie do zaskarżonej decyzji. Sąd Apelacyjny podziela tu stanowisko wyrażone w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 19.09.2017 r., II UK 413/16, zgodnie z którym przeniesienie sprawy na drogę sądową przez wniesienie odwołania od decyzji organu rentowego ogranicza się do okoliczności uwzględnionych w decyzji, a między stronami spornych; poza tymi okolicznościami spór sądowy nie może zaistnieć. Przed sądem ubezpieczony może żądać jedynie korekty stanowiska zajętego przez organ rentowy i wykazywać swoją rację, odnosząc się do przedmiotu sporu objętego zaskarżoną decyzją, natomiast nie może żądać czegoś, o czym organ rentowy nie decydował. Skoro zaskarżona decyzja dotyczyła waloryzacji polegającej na przemnożeniu świadczenia przez wskaźnik waloryzacji, to Sąd Okręgowy badał, czy organ rentowy przeliczył emeryturę wnioskodawczyni w sposób przewidziany wskazanymi wyżej przepisami ustawy. Rozstrzygnięcie w tej materii przedstawiono w pisemnych motywach zaskarżonego wyroku, przywołanych powyżej, wobec czego nie ma potrzeby ich w tym miejscu powtarzać.

Objaśnienia wymaga jedynie – adresując tę część rozważań do wyrażonych w apelacji twierdzeń i przekonań skarżącej – iż polski system emerytalny, w najprostszym ujęciu, dzieli się na dwie części.

Według art. 27 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1383), ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1.01.1949 r. przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki: osiągnęli wiek emerytalny określony w ust. 2 albo 3 oraz mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 27a (ust. 1). Jest to tzw. „stara” emerytura, a prawo do niej jest uzależnione w pierwszej kolejności od legitymowania się przez ubezpieczonego określonym stażem ubezpieczeniowym. Zasady ustalania wysokości tej emerytury opisane zostały w rozdziale 4 działu II cyt. ustawy, w przepisach od art. 51 do art. 56 (tzw. system „zdefiniowanego świadczenia”). W myśl art. 53 ust. 1 ustawy, emerytura składa się z „części socjalnej” wynoszącej 24% kwoty bazowej oraz „części stażowej”, której wysokość jest uzależniona od osiągniętych okresów składkowych i nieskładkowych i od wysokości opłaconych składek na ubezpieczenie społeczne w wybranych latach (podstawa wymiaru). Tylko w przypadku tej emerytury możliwe jest uwzględnienie do stażu ubezpieczeniowego okresów pracy w gospodarstwie rolnym – jako okresu uzupełniającego, pozwalającego na zwiększenie okresów składkowych do poziomu pozwalającego na przyznanie emerytury. Powyższe wynika wprost z brzmienia art. 10 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym „przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również następujące okresy, traktując je, z zastrzeżeniem art. 56, jak okresy składkowe:

1) okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki,

2) przypadające przed dniem 1.07.1977 r. okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16 roku życia,

3) przypadające przed dniem 1.01.1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia,

jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu”. Skoro bowiem przepis ten odwołuje się wyraźnie do konkretnych okresów, które nakazuje traktować jako składkowe na potrzeby ustalania okresu wymaganego do przyznania świadczenia emerytalnego, to może on znaleźć zastosowanie tylko na gruncie „starej” emerytury, która zakłada właśnie osiągnięcie przez ubezpieczonego stosownego stażu ubezpieczeniowego. Jednocześnie w cyt. powyżej przepisie art. 10 ustawy emerytalnej znajduje się odesłanie do art. 56 tej ustawy, ujętego w rozdziale dotyczącym obliczania emerytury z art. 27 ustawy, co przesądza, iż jego adresatem mogą być co do zasady wyłącznie ubezpieczeni urodzeni przed dniem 1.01.1949 r. Użyte w powołanych przepisach sformułowanie „prawo do emerytury” odnosi się więc wyłącznie do emerytury „stażowej”, przyznawanej w systemie zdefiniowanego świadczenia, w której bierze się pod uwagę (uzupełniająco) okresy pracy w gospodarstwie rolnym w wymiarze ustalonym zgodnie z art. 56 ustawy emerytalnej, a zatem co do zasady proporcjonalnie do udziału okresów składkowych i nieskładkowych w okresie stanowiącym sumę okresów składkowych, nieskładkowych i uwzględnionych okresów pracy w gospodarstwie rolnym (art. 56 ust. 1).

Natomiast osoby urodzone po 31.12.1948 r. (dział II rozdział 1 ustawy emerytalnej) nabywają prawo do emerytury w chwili osiągnięcia wieku emerytalnego (tzw. „nowy” system emerytalny, emerytura „kapitałowa” – art. 24 ustawy emerytalnej). Jej wysokość jest obliczana na nowych zasadach wynikających z przepisów art. 25-26 ustawy („system zdefiniowanej składki”), a podstawę jej obliczenia stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185 (które nie mają znaczenia w niniejszej sprawie). Ostatecznie emerytura kapitałowa stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z zastrzeżeniem ust. 5 i art. 183 ustawy (art. 25 i 26 ustawy emerytalnej). Powyższe dowodzi, że w przypadku „nowej” emerytury nie ma miejsca uzupełnianie okresów składkowych i nieskładkowych o okresy pracy w gospodarstwie rolnym rodziców, albowiem długość stażu pracy i innych okresów branych pod uwagę przy ustalaniu stażu ubezpieczeniowego przechodzi na dalszy plan. Przekonuje o tym dobitnie treść art. 173 i 174 ustawy emerytalnej, opisujących zasady ustalania kapitału początkowego, który stanowi jeden ze składników obliczenia wysokości emerytury z art. 24 ustawy. Dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31.12.1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy. Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 dla osób w wieku 62 lat. Kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2 (art. 173 ust. 1 i 2, art. 174 ust. 1 i 2).

Katalog okresów branych pod uwagę przy obliczaniu kapitału początkowego został w tym przypadku ograniczony do okresów składkowych z art. 6 ustawy emerytalnej oraz ściśle wskazanych okresów nieskładkowych z art. 7 tej ustawy. Nie ma pośród nich odwołania do art. 10 ustawy emerytalnej, co prowadzi do wniosku, że w przypadku emerytury „kapitałowej” uzupełnianie okresów składkowych i nieskładkowych o okresy ubezpieczenia społecznego rolników, prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16. roku życia czy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16. roku życia w określonych latach nie wchodzi w grę.

Powyższe rozważania są wystarczające dla stwierdzenia, iż stanowisko strony apelującej, domagającej się uwzględnienia w jej stażu pracy okresów pracy w gospodarstwie rolnym rodziców, nie było słuszne. G. W. urodziła się w dniu (...), co definiowało jej przynależność do grupy osób uprawnionych zasadniczo do emerytury „kapitałowej”, uzależnionej od wieku emerytalnego, a nie od osiągniętego stażu ubezpieczeniowego. Decyzjami z dnia 29.08.2012 r. i z dnia 23.10.2014 r. organ rentowy przyznał odwołującej zaliczkę na poczet emerytury przysługującej od(...) r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego, a następnie dokonał przeliczenia świadczenia od ww. daty, od której przyznano emeryturę ubezpieczonej. Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej i była to właśnie emerytura „nowa”, dla której nie miały znaczenia okresy pracy G. W. w gospodarstwie rolnym rodziców po ukończeniu(...) roku życia, od 8.10.1968 r. do 6.08.1974 r. Kwestię powyższą rozstrzygnięto zresztą w kolejnej decyzji ZUS z dnia 10.05.2018 r., odmawiając przeliczenia emerytury kapitałowej z uwzględnieniem ww. okresu pracy w gospodarstwie rolnym.

Dalej podkreślić należy jeszcze, że w myśl art. 87 ust. 1 i 1a ustawy emerytalnej, w przypadku gdy emerytura przysługująca z Funduszu określona w art. 26, łącznie z okresową emeryturą kapitałową, albo emerytura przysługująca z Funduszu określona w art. 26, jest niższa niż kwota, o której mowa w art. 85 ust. 2 i 3, emeryturę przysługującą z Funduszu, w tym emeryturę ustaloną ze zwiększeniem, o którym mowa w art. 26a, podwyższa się w taki sposób, aby suma tych świadczeń nie była niższa od tej kwoty, o ile ubezpieczony:

1) mężczyzna - osiągnął wiek emerytalny wynoszący 65 lat i ma okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 25 lat,

2) kobieta - osiągnęła wiek emerytalny wynoszący 60 lat i ma okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat.

W okresie składkowym, o którym mowa w ust. 1 pkt 1 i 2, uwzględnia się okres, za który ustalono zwiększenie, o którym mowa w art. 26a, a więc zwiększenie za okresy opłacania składek na Fundusz Emerytalny (...), Fundusz Ubezpieczenia Społecznego (...) i ubezpieczenie emerytalno-rentowe, o których mowa w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Z treści art. 87 ust. 1a ww. ustawy wynika więc jednoznacznie, że można przy obliczaniu (podwyższaniu) emerytury kapitałowej uwzględnić jedynie okres, za który ustalono zwiększenie z tytułu opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników wskazane w art. 26a ust. 1 tej ustawy. W sytuacji odwołującej G. W. zwiększenie to, wynikające z faktu opłacania składek na rolniczy fundusz ubezpieczeniowy, doliczono przy ustalaniu wysokości świadczenia emerytalnego – za okres udokumentowanego opłacania ww. składek od 1.01.1983 r. do 31.03.1990 r. w kwocie 57,94 zł. Samo zaś podwyższenie emerytury kapitałowej do wysokości emerytury najniższej następuje wyłącznie wówczas, gdy ubezpieczony, będący kobieta, wykaże okresy składkowe i nieskładkowe w wymiarze co najmniej 20 lat. Tego zaś warunku nie spełniła odwołująca G. W. (wykazując staż pracy w wymiarze łącznym nieco ponad 16 lat), wobec czego nie mogła wywodzić swoich uprawnień do weryfikacji kwoty przyznanego jej świadczenia emerytalnego z treści powołanego przepisu art. 87 ustawy emerytalnej.

Kwestia powyższa była zresztą wielokrotnie wcześniej poruszana i objaśniana już w korespondencji pomiędzy odwołującą a organem rentowym, który wykazywał podstawy faktyczne i prawne swych działań i wydawanych decyzji, w tym wskazywał okresy brane pod uwagę przy obliczaniu emerytury przyznanej odwołującej. Pomimo wskazywania obowiązujących przepisów, które jasno wskazywały dopuszczalny sposób postępowania i załatwienia wniosku ubezpieczonej, G. W. zdaje się nadal nie dostrzegać prawidłowości procedowania ZUS i Sądu I instancji, co jednak nie stanowi wystarczającej, ani wręcz właściwej podstawy do ingerencji w treść zaskarżonego orzeczenia.

Skoro tak, to apelacja wywiedziona od zaskarżonego wyroku nie mogła zostać uznana za słuszną, a więc podlegała ona oddaleniu, o czym orzeczono na podstawie art. 385 k.p.c.