Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 czerwca 2022 r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 2 czerwca 2022 r. w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie

sprawy z powództwa I. N.

przeciwko (...) z siedzibą w W.

o zadośćuczynienie

na skutek apelacji wniesionej przez pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Opocznie

z dnia 29 czerwca 2021 r. sygn. akt I C 30/21

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punktach:

1.  pierwszym sentencji w ten sposób, że zasądza od pozwanego (...) z siedzibą w W. na rzecz powoda I. N. kwotę 50.900 (pięćdziesiąt tysięcy dziewięćset) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 11.01.2019 roku do dnia zapłaty;

2.  trzecim sentencji w ten sposób, że zasądza od pozwanego (...) z siedzibą w W. na rzecz powoda I. N. kwotę 1.973 (jeden tysiąc dziewięćset siedemdziesiąt trzy) złote tytułem zwrotu kosztów procesu;

3.  czwartym sentencji w ten sposób, że nakazuje ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Opocznie:

a)  od powoda I. N. kwotę 900 (dziewięćset) złotych tytułem nieuiszczonej opłaty sądowej obciążającej powoda,

b)  od pozwanego (...) z siedzibą w W. kwotę 1.600 (jeden tysiąc sześćset) złotych tytułem nieuiszczonej opłaty sądowej obciążającej pozwanego;

II.  oddala apelację w pozostałej części;

III.  zasądza od pozwanego (...)

(...) z siedzibą w W. na rzecz powoda I. N. kwotę 1.178 (jeden tysiąc sto siedemdziesiąt osiem) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za instancję odwoławczą.

Dariusz Mizera

Sygn. akt II Ca 277/22

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 12 stycznia 2021 roku powód I. N. - działający przez profesjonalnego pełnomocnika - wniósł o zasądzenie od pozwanego (...). w W. na swoją rzecz kwoty 30.000 złotych tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 10 marca 2016 roku do dnia zapłaty oraz zasądzenie zwrotu kosztów procesu.

W odpowiedzi na pozew pozwane towarzystwo wniosło o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu.

Pismem z dnia 7 maja 2021 roku powód rozszerzył powództwo o kwotę 50.000 złotych tytułem zadośćuczynienia i ostatecznie wniósł o zasądzenie od pozwanego towarzystwa na rzecz powoda kwoty 80.000 złotych tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 10 marca 2016 roku do dnia zapłaty

W odpowiedzi na rozszerzenie powództwa pozwane towarzystwo wskazało, że podtrzymuje wszystkie dotychczasowe twierdzenia i wnioski złożone w toku postępowania i wniosło o oddalenie powództwa również w rozszerzonej części.

Wyrokiem z dnia 29 czerwca 2021 roku Sąd Rejonowy w Opocznie po rozpoznaniu sprawy z powództwa I. N. przeciwko (...) w W. o zadośćuczynienie

1. zasądził od pozwanego (...) w W. na rzecz powoda I. N. kwotę 30.900,-(trzydzieści tysięcy dziewięćset) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 11 stycznia 2029 roku do dnia zapłaty.

2. oddalił powództwo w pozostałej części.

3. zasądził od powoda I. N. na rzecz pozwanego(...) w W. kwotę 211,- (dwieście jedenaście) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

4. nakazał ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Opocznie tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych:

- od powoda I. N. 1.525,-(jeden tysiąc pięćset dwadzieścia pięć) złotych:

- od pozwanego (...) w W. kwotę 975,-(dziewięćset siedemdziesiąt pięć) złotych.

Podstawą rozstrzygnięcia były przytoczone poniżej ustalenia i rozważania Sądu Rejonowego.

W dniu (...)roku w miejscowości R. doszło do wypadku komunikacyjnego w wyniku którego 50 - letni R. N. - ojciec I. N., odniósł ciężkie obrażania i po przewiezieniu do szpitala zmarł. Sprawca wypadku został skazany prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Opocznie z dnia 18 września 2006 roku, w sprawie sygn. akt II K 1/06.

W dacie zdarzenia R. N. miał 50 lat. Prowadził dobrze prosperującą działalność gospodarczą związaną z handlem płytkami ceramicznymi oraz prowadził sklep spożywczy. Był żonaty, ze związku małżeńskiego miał troje dzieci.

I. N. w dacie śmieci matki miał 23 lata. Był studentem studiów dziennych w(...)w W.. Zamieszkiwał w wynajętym przez ojca mieszkaniu, przyjeżdżał do domu do O. na weekendy. W O. I. N. mieszkał z rodzicami i dwójką rodzeństwa w domu. Matka zajmowała się prowadzeniem domu, ojciec prowadził działalność gospodarczą związaną z handlem płytkami ceramicznymi. Dzieci wraz z matką wyjeżdżały na wakacie. Ojciec nie towarzyszył rodzinie w dłuższych wyjazdach z uwagi na prowadzenie działalności gospodarczej. Dzieci uczęszczały na zajęcia dodatkowe. Standard życia rodziny był wysoki. Po śmierci R. N. jego syn przeniósł się na studia zaoczne i wrócił do O.. Przejął prowadzenie działalności gospodarczej po ojcu. Nie poradził sobie jednak z organizacją pracy i poszczególne składniki przedsiębiorstwa zostały sprzedane. I. N. pozostawił tylko sklep spożywczy, który prowadzi do chwili obecnej. Na tle rozliczeń majątkowych doszło do sporu z matką, w wyniku którego I. N. nie utrzymuje kontaktów z matką. W Sądzie Rejonowy w Opocznie toczy się wieloletni spół o podział majątku spadkowego. W 2009 roku I. N. zawarł związek małżeński, z którego ma dwoje dzieci w wieku 8 lat i 3 lata. I. N. mieszka z żoną i dziećmi w T.. Po śmierci ojca I. N. nie leczył się psychiatrycznie, nie korzystał również z pomocy psychologa.

W toku postępowania likwidacyjnego pozwane towarzystwo przyznało tytułem zadośćuczynienia na rzecz I. N. kwotę 19.100 złotych.

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie zeznań powoda, świadków B. G. i M. N. i dokumentów akt szkody. Osobowe źródła dowodowe wzajemnie się uzupełniają i obrazują stosunki panujące w rodzinie zmarłego R. N.. Ustalony stan faktyczny nie był między stronami sporny.

Mając na uwadze charakter roszczenia - dochodzenie zadośćuczynienia za krzywdę w postaci zerwania więzi rodzinnych - jak również okoliczność, że powód po śmierci ojca nie korzystał z pomocy psychiatrycznej lub psychologiczne, Sąd oddalił wniosek powoda o dopuszczenie opinii biegłego psychologa. Zdaniem Sądu przeprowadzenie tego dowodu w okolicznościach sprawy uznać należy za zbędne, prowadzące tylko do przedłużenia postępowania.

Mając takie ustalenia Sąd zważył, iż powództwo jest częściowo zasadne.

Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, które podziela Sąd rozpoznający niniejszą sprawę, najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę, gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008 roku.

W przedmiotowej sprawie nie była kwestionowana zasada odpowiedzialności pozwanego wynikająca z art. 448 k.c. w zw. z art.24 § 1 k.c. Pozwany bowiem przyjął swą odpowiedzialność w toku likwidacji szkody i wypłacił powodowi kwotę 19.100 złotych tytułem zadośćuczynienia za krzywdę w postaci zerwania więzi rodzinnych.

Jeśli chodzi natomiast o wysokość zadośćuczynienia z tytułu krzywdy wynikłej z naruszenia rozpatrywanego dobra osobistego to - jak przyjmuje się w orzecznictwie - winna być ona co do zasady dostosowana do poziomu zadośćuczynień przyznawanych za naruszenie wszelkich dóbr osobistych, ale ze szczególnym uwzględnieniem ciężaru gatunkowego naruszonego dobra, w postaci więzi rodzinnych, prawa do życia w pełnej rodzinie. Przy czym na rozmiar krzywdy doznanej wskutek naruszenia dobra osobistego polegającego na prawie do życia w pełnej rodzinie mają wpływ przede wszystkim wstrząs psychiczny i cierpienia moralne wywołane śmiercią osoby bliskiej, poczucie osamotnienia i pustki po jej śmierci, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego ze zmarłym, rola w rodzinie pełniona przez osobę zmarłą, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem śmierci osoby bliskiej, stopień, w jakim pokrzywdzony będzie umiał odnaleźć się w nowej rzeczywistości i zdolność do jej zaakceptowania, wiek pokrzywdzonego. Nie ulega wątpliwości, że nagła śmierć mężczyzny, będącego ojcem, a więc najbliższą dla powoda osobą jest zdarzeniem, z którego skutkami trudno się pogodzić. Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynikało zaś, że powód był silnie związany emocjonalnie ze zmarłym. Był pierworodnym synem, z którym ojciec wiązał plany na przyszłość. Bezsprzecznie na skutek wypadku powód utracił jedną z najbliższych i najważniejszych dla niego osób. Bez wątpienia cierpienie powoda było silne. To ojciec był osobą, która organizowała życie rodzinne, dbała o wykształcenie powoda. Powód nie musiał podejmować starań aby utrzymać się finansowo na studiach. Ojciec zabezpieczał potrzeby finansowe syna. Powód miał się tylko uczyć aby może w przyszłości pomóc ojcu w firmie. Po śmierci ojca powód musiał przenieść się na studia zaoczne po to aby prowadzić działalność gospodarczą po ojcu. Umiejętności powoda nie pozwoliły mu na kontynowanie działalności gospodarczej prowadzonej przez ojca. Doszło do sprzedaży majątku firmy. Na tle rozliczeń finansowych doszło do zerwania więzi z matką. Mimo jednak powyższego powód rozpoczął swoją własną drogę życiową. Zaakceptował sytuację związaną z utratą ojca i po upływie 5 lat (w 2009 roku) od zdarzenia zawarł związek małżeński. Jest ojcem dwójki małoletnich dzieci. Sprawy majątkowe z matką rozstrzyga na drodze sądowej. Powód prowadzi sklep spożywczy, który jest majątkiem spadkowym po ojcu. Powód po śmierci ojca nie korzystał z pomocy psychologicznej. Nadto Sąd miał na uwadze znaczny upływ czasu (16 lat) od śmierci ojca.

Wszystkie te okoliczności dają podstawę do przyjęcia, że odpowiednim zadośćuczynieniem dla powoda będzie kwota 50.000 złotych. Skoro powodowi w toku postępowania likwidacyjnego wypłacono kwotę 19.100 złotych, to należało zasądzić na rzecz powoda kwotę 30.900 złotych. W pozostałej części powództwo podlegało oddaleniu jako nieuzasadnione.

O odsetkach orzeczono w myśl art. 481 par. 1 i 2 k. c.tj. w terminie 30 dni od zgłoszenia szkody.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 k. p. c. stosunkowo je rozdzielając. Powód wygrał proces w 39 %. (80.000 zł - wartość przedmiotu sporu). Koszty poniesione przez powoda wyniosły 5.117 zł. (wynagrodzenie pełnomocnika wraz z opłatą skarbową w kwocie 3.617 zł., opłata sądowa w kwocie 1.500 zł.). Koszty poniesione przez stronę pozwaną wynosiły 3.617 zł (wynagrodzenie radcy prawnego wraz z opłatą) Razem koszty procesu wyniosły 8.734 złotych. Zgodnie z tą zasadą powoda winny obciążać koszty w takim zakresie w jakim przegrał sprawę tj. w kwocie 5.328 złotych (8.734 zł x 61 %). Natomiast pozwanego winny obciążać koszty sądowe w kwocie 3.406 zł (8.734 zł x 39 %). Skoro faktycznie powód poniósł koszty w wysokości 5.117 złotych, należy się od niego zwrot na rzecz pozwanego towarzystwa w kwocie po 211 złotych (5.328 zł - 5.117 zł), którą to kwoty Sąd zasądził od powoda na rzecz pozwanego towarzystwa.

Stosownie do treści art. 113 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jednolity Dz. U. z 2016 r., poz. 623 ze zm.) kosztami sądowymi, których strona nie miała obowiązku uiścić (...) Sąd w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji obciąży przeciwnika, jeżeli istnieją do tego podstawy, przy odpowiednim zastosowaniu zasad obowiązujących przy zwrocie kosztów procesu. Wobec okoliczności, że została nieuiszczona brakująca część opłaty sądowej od rozszerzenia powództwa, w kwocie 2.500 złotych Sąd nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Opocznie:

- od pozwanego towarzystwa kwotę 975 złotych;

- od powoda kwotę 1.525 złotych.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia złożył powód za pośrednictwem swojego pełnomocnika zaskarżając wyrok w części tj. w punkcie 2 oddalającym powództwo w pozostałym zakresie czyli w kwocie 49.100 zł, oraz pkt. 3 i 4 tiret 1 rozstrzygającym o kosztach postępowania i kosztach sądowych.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

1. naruszenie przepisów prawa materialnego, które miało istotny wpływ na wynik sprawy a mianowicie:

• niewłaściwe zastosowanie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. polegające na rażącym zaniżeniu zasądzonego zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, co spowodowało, że kwota 30.900 zł wraz z odsetkami za opóźnienie od dnia 11.01.2019r. przyznana z tego tytułu powodowi, nie może być uznana za sumę odpowiednią w rozumieniu powołanych przepisów,

2. przepisów prawa procesowego poprzez:

• niewłaściwe zastosowanie art. 100 k.p.c. przez stosunkowe rozdzielenie kosztów procesu, zamiast włożenia na pozwanego obowiązku zwrotu wszystkich kosztów, w sytuacji gdy określenie należnej powodowi sumy zależało oceny sądu, bądź też nie obciążania powoda kosztami procesu od oddalonej części powództwa w całości, zgodnie z art. 102 k.p.c., biorąc pod uwagę nie tylko wynik sprawy ale także rodzaj dochodzonego roszczenia i sytuacje majątkową powoda i pozwanego.

Powołując się na powyższe zarzuty skarżący wnosił w pierwszej kolejności o:

1. przywrócenie terminu do złożenia apelacji od w/w wyroku a nadto o ;

2. zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa ponad kwotę 30.900 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę tj. zakresie kwoty 49.100 zł. i zasądzenie łącznie na rzecz powoda z tego tytułu kwoty: 80.000 zł. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 11.01.2019r. do dnia zapłaty,

3. ponowne rozstrzygnięcie o kosztach procesu za I instancję poprzez ich zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda według norm przepisanych,

4. zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych za postępowanie II instancyjne,

Postanowieniem z dnia 29 października 2021r. Sąd Okręgowy odrzucił apelację powoda od wyroku Sądu Rejonowego w Opocznie z dnia 29 czerwca 2021r. sygn.. akt I C 30/21. Na skutek zażalenia powoda postanowieniem z dnia 10 marca 2022r. Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim w sprawie II Cz 406/21 uchylił postanowienie o odrzuceniu apelacji.

W odpowiedzi na apelacje pełnomocnik pozwanego wniósł o jej oddalenie i zasądzenie kosztów.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja powoda jest częściowo zasadna.

Skarga apelacyjna nie zawiera zarzutów dotyczących naruszenia prawa procesowego za wyjątkiem dotyczącego kosztów procesu stąd też należy przyjąć, iż stan faktyczny trzeba uznać za bezsporny. Dlatego też Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego i przyjmuje je za własne czyniąc je podstawą swojego rozstrzygnięcia.

Przechodząc do rozważenia zarzutów apelacyjnych należy przypomnieć, iż w orzecznictwie przyjmuje się, że korygowanie przez sąd drugiej instancji zasądzonego zadośćuczynienia może nastąpić tylko wtedy, gdy przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy, mających wpływ na jego wysokość, jest ono niewspółmiernie nieodpowiednie, czyli albo rażąco wygórowane, albo rażąco niskie.

Pozostaje zatem rozważenie czy przyznane przez Sąd I instancji zadośćuczynienie jest rażąco zaniżone jak to podkreśla pełnomocnik powoda czy też zostało zwymiarowane prawidłowo. Sąd I instancji szeroko rozważając ustalenia stanu faktycznego uwzględnił przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia jak się wydaje zarówno okoliczność, iż powód nie korzystał z pomocy psychologa po śmierci ojca jak i to, że od śmierci ojca powoda upłynęło już 16 lat. Tymczasem żadna z tych okoliczności nie powinna negatywnie wpływać na wysokość zadośćuczynienia.

Obecnie w orzecznictwie dominuje pogląd zgodnie z którym leczenie traumy po śmierci osoby najbliższej nie wymaga terapii psychiatrycznej lub psychologicznej, a co za tym idzie kwestia podejmowania lub niepodejmowania takiego leczenia pozostaje obojętna dla wymiaru zadośćuczynienia lub odszkodowania związanego ze śmiercią osoby najbliższej. Dotyczy to tym bardziej sytuacji gdy mamy do czynienia z naruszeniem dobra osobistego w postaci więzi rodzinnej łączącej powoda z ojcem.

Wobec powyższego fakt nie korzystania przez powoda z pomocy psychologicznej czy psychiatrycznej jest irrelewantny w stosunku do określania wysokości zadośćuczynienia, a co za tym idzie branie pod uwagę podczas orzekania tego typu okoliczności przez Sąd Rejonowy było błędne i bez wątpienia wpłynęło na wymiar określonej kwoty przyznanego przez Sąd I instancji zadośćuczynienia.

Z kolei upływ czasu nie powinien wpływać na ocenę doznanej w przeszłości krzywdy, mającej przecież znaczenie dla wysokości zadośćuczynienia, z uwagi na jego całościowy charakter. Krzywda jakiej doznał powód na skutek nagłej i nieoczekiwanej śmierci ojca nie wygasła wraz z upływem czasu. Przyjęcie założenia, iż upływ czasu jest podstawą do obnażenia zadośćuczynienia prowadziłoby do pozbawionej podstawy prawnej zróżnicowania sytuacji osób które wystąpiły o zadośćuczynienie niezwłocznie po wystąpieniu szkody w stosunku do tych osób które o stosowne świadczenie wystąpiły po upływie dłuższego czasu. Takie różnicowanie nie znajduje żadnego uzasadnienia z uwagi na całościowy charakter zadośćuczynienia. Stanowisko takie znajduje pełne uzasadnienie w judykatach przytoczonych przez pełnomocnika powoda w apelacji.

Zadośćuczynienie winno przedstawiać pewną ekonomicznie odczuwalną wartość (kompensacyjny charakter tego świadczenia) i być stosowne do doznanej krzywdy oraz uwzględniać wszystkie zachodzące okoliczności a w szczególności takie jak: nasilenie cierpień, ich długotrwałość, a także skutki śmierci osoby najbliższej na obecne i przyszłe życie pozostałych członków rodziny. Jednakże te właściwe założenia nie spowodowały, że Sąd uwzględnił i rozważył wszystkie okoliczności, które mogły mieć znaczenie w sprawie. W przedmiotowej sprawie nie sposób nie dostrzec, że śmierć ojca powoda miała dramatyczny i nagły charakter. Słusznie bowiem pełnomocnik powoda w uzasadnieniu apelacji zauważa, iż powód jak i jego rodzina nie była przygotowana na śmierć ojca i męża, gdyż zdarzenie miało charakter gwałtowny i dynamiczny. Zmarły nie był w podeszłym wieku, nie chorował przewlekle, czy też w jego życiu doszło do jakichkolwiek innych negatywnych zdarzeń. Zmarły wraz z rodziną wiódł normalne, spokojne życie, w którym wszystko było poukładane i zrównoważone a sytuacja ekonomiczna zabezpieczona. W takich realiach naruszenie dóbr osobistych powoda nabiera szczególnego wymiaru co musi przełożyć się na wysokość przyznanego zadośćuczynienia. Okoliczności te jak się wydaje dostrzegł także Sąd Rejonowy jednakże nie nadał im odpowiedniego znaczenia.

W ocenie Sądu Okręgowego całościowe zadośćuczynienie przyznane powodowi winno zamykać się kwotą 70.000,00 zł co powoduje częściowe uwzględnienie skargi apelacyjnej poprzez zmianę wyroku i zasądzenie w miejsce dotychczasowej kwoty 30.900,00 zł kwoty 50.900,00 zł. Dopiero taka kwota uwzględnia wszystkie wyżej przytoczone okoliczności.

Zarzut naruszenia art. 100 k.p.c. okazał się o tyle zasadny, iż nastąpiła korekta merytorycznego orzeczenia, a co za tym idzie doszło do ponownego rozliczenia kosztów procesu. W wyniku dokonanego rozliczenia kosztów procesu pozostała do zasądzenia na rzecz powoda kwota 1.973,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Konsekwencją zamiany wyroku Sądu Rejonowego w zakresie wysokości zasądzonego zadośćuczynienia była także zmiana rozstrzygnięcia co do nieuiszczonych kosztów sądowych poprzez nakazanie ściągnięcia na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Opocznie od stron procesu odpowiednich kwot stosownie do stopnia wygrania sprawy.

Reasumując na podstawie art. 386§ 1 k.p.c. należało orzec jak w pkt 1 wyroku.

Dalej idąca apelacja nie znajduje podstaw w związku z czym na podstawie art. 385 k.p.c.., musiała zostać oddalona.

O kosztach procesu z instancje odwoławczą orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c.. uwzględniając koszty poniesione przez obie strony na etapie postępowania apelacyjnego przy uwzględnieniu kosztów postępowania zażaleniowego przed Sądem II instancji dlatego też orzeczono jak w pkt 3 wyroku.

Dariusz Mizera