Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

28 września 2022 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w następującym składzie:

Przewodniczący: SSO Małgorzata Kosicka

po rozpoznaniu 28 września 2022 r. na posiedzeniu niejawnym w Warszawie

odwołania K. K. (1)

od decyzji Wojewódzkiego Zespołu do spraw Orzekania o Stopniu Niepełnosprawności w W.

z 20 marca 2020 r., nr (...) (...) (...)

o ustalenie stopnia niepełnosprawności

na skutek apelacji K. K. (1)

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi-Południe w Warszawie

z 16 kwietnia 2021 r., sygn. akt VI U 187/20

oddala apelację.

Małgorzata Kosicka

sygn. akt VII Ua 42/21

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi-Południe w Warszawie wyrokiem z 16 kwietnia 2021 r., sygn. akt VI U 187/20 oddalił odwołanie K. K. (1) od decyzji Wojewódzkiego Zespołu do spraw Orzekania o Stopniu Niepełnosprawności w W. z 20 marca 2020 r., nr (...) (...) (...) dotyczącej ustalenia stopnia niepełnosprawności.

Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i rozważania sądu rejonowego:

Małoletni K. K. (1) ma 17 lat i kończy 18 lat w grudniu 2020 r. Uczęszcza do technikum na kierunku logistyka. Jest niepełnosprawny w stopniu umiarkowanym z powodu schorzeń oznaczonych symbolami: 09-M i 08-T. Małoletni urodził się z poważnymi, mnogimi wadami układu pokarmowego i moczowo-płciowego. Ma stwierdzone zakotwiczenie rdzenia i wady odcinka lędźwiowo- krzyżowego kręgosłupa. Uskarża się na epizodyczne bóle głowy z wymiotami. K. K. (1) cierpi również na wrodzone wady układu kostnego i nerwowego. Od urodzenia występuje u niego rozszczep kręgosłupa i nietrzymanie moczu. Obecnie korzysta z dwóch worków stomijnych. Wymaga zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze. Niezbędna jest konieczność korzystania ze środowiskowego systemu wsparcia w samodzielnej egzystencji. Z uwagi na realizowanie obowiązku szkolnego nie występuje obecnie konieczność określenia możliwości zatrudnienia.

Powyższy stan faktyczny sąd rejonowy ustalił na podstawie dokumentacji zgormadzonej w aktach sprawy, aktach WZON, a przede wszystkim na podstawie dowodu z opinii biegłych: neurochirurga, psychologa, chirurga, urologa. Opinie sporządzone przez biegłych sąd uznał za rzetelne i przedstawiające kompleksowy obraz stanu zdrowia małoletniego K. K. (1), wyczerpująco opisujący jego schorzenia. Opinie główne i uzupełniające wszystkich powołanych biegłych pozostawały ze sobą spójne wewnętrznie, tworząc logiczną całość i stanowiły one podstawę dokonania ustaleń przez sąd. Ponadto biegli w sposób kompletny odpowiedzieli na zastrzeżenia przedstawicielki ustawowej, podtrzymując swoje opinie główne. Obaj biegli, chirurg i urolog, zgodnie wskazali, że z uwagi na istniejące schorzenia, małoletni powinien zostać zaliczony od osób o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności. Biegli orzekli, że małoletni wymaga obecnie stałego zaopatrzenia w specjalne przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze, czy techniczne ułatwiające funkcjonowanie, jednakże nie zachodzi konieczność stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znaczenie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji.

Ponad złożone do akt sprawy 6 opinii pisemnych, wydanych przez czterech biegłych sądowych, sąd rejonowy nie dopuszczał dowodu z opinii innych biegłych. Sąd rejonowy ustalił na karcie 123 akt sprawy, że na liście biegłych, prowadzonej przez Prezesa Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie, brak jest innych biegłych z zakresu schorzeń występujących u K. K. (1) - niż ci, którzy opiniowali w sprawie. Ponadto sąd rejonowy zwrócił uwagę, że nie można także skutecznie wnioskować o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego jedynie na tej podstawie, że dotychczasowa opinia jest niekorzystna dla strony.

Dokonując rozważań prawnych sąd I instancji wskazał, że zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych stanowi, że ustala się trzy stopnie niepełnosprawności, które stosuje się do realizacji celów określonych ustawą 1. znaczny; 2. umiarkowany; 3. lekki. Zgodnie z art. 4 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych do znacznego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagającą, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji (ust.l). Do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagającą czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych(ust.2). Do lekkiego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę o naruszonej sprawności organizmu, powodującej w sposób istotny obniżenie zdolności do wykonywania pracy, w porównaniu do zdolności, jaką wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną, lub mająca ograniczenia w pełnieniu ról społecznych dające się kompensować przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne (ust.3). Niezdolność do samodzielnej egzystencji oznacza naruszenie sprawności organizmu w stopniu uniemożliwiającym zaspokajanie bez pomocy innych osób podstawowych potrzeb życiowych, za które uważa się przede wszystkim samoobsługę, poruszanie się i komunikację (ust.4).

Sąd rejonowy podkreślił, że rozstrzygnięcie oparł na rzetelnych, przekonywujących pisemnych opiniach biegłych. Opinie, zarówno główne jak i uzupełniające, są wiarygodne, jasne, rzeczowe i klarownie przedstawiają stan zdrowia K. K. (1). Zostały sporządzone przez specjalistów, po dogłębnej analizie całej dokumentacji medycznej oraz dodatkowo, po przeprowadzeniu przez 3 biegłych badań lekarskich. Opinie, jako logiczne i wyczerpujące, sąd I instancji uznał za podstawę merytorycznego rozstrzygnięcia, przyjmując zawarte w nich ustalenia za własne.

Małoletni K. K. (1), mimo istniejących schorzeń, jest osobą samodzielną. Jego stan zdrowia podczas badań został określony jako ogólnie dobry. Odwołujący porusza się samodzielnie, bez pomocy ortopedycznych, wobec czego nie wymaga stałej pomocy innych osób w pełnieniu ról społecznych, np. sprzątaniu, toalecie, robieniu zakupów, przygotowywaniu posiłków. Sąd rejonowy wziął pod uwagę, że małoletni wymaga pomocy drugiej osoby podczas czynności higienicznych przy storniach. O istnieniu znacznego stopnia niepełnosprawności przesądzają łącznie trzy przesłanki: pierwsza - naruszona sprawność organizmu, druga - niezdolność do pracy albo zdolność do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i trzecia - konieczność opieki (stałej lub długotrwałej) i pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji. Niewątpliwie małoletni ma naruszoną sprawność organizmu w porównaniu do osoby zdrowej, jednak nie ma spełnionych dalszych przesłanek znacznego stopnia niepełnosprawności. Zgodnie z opiniami, z całą pewnością nie wymaga także stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji.

Reasumując, umiarkowany stopień niepełnosprawności został ustalony przez Miejski Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności w W., Wojewódzki Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w W., biegłego dra n. med. A. M. w opinii głównej z k. 25, biegłego M. M. w opinii głównej z k. 48, biegłego dr med. J. P. w opinii głównej z k. 75, biegłego dr n. med. P. M. w opinii głównej z k. 95, biegłego dr med. J. P. w opinii uzupełniającej z k. 105, biegłego dr n. med. P. M. w opinii uzupełniającej z k. 123. Nikt z ww. nie stwierdził - oczekiwanego przez odwołującego - znacznego stopnia niepełnosprawności.

Z uwagi na powyższe, sąd uznał, że brak było przesłanek do orzeczenia wyższego stopnia niepełnosprawności, zaś adekwatnym stopniem niepełnosprawności odwołującego jest umiarkowany stopień niepełnosprawności z przyczyn wskazanych w orzeczeniu WZON oraz opiniach biegłych. Sąd I instancji uznał, że odwołanie podlegało oddaleniu na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. w związku z ww. przepisami ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (wyrok Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi-Południe w Warszawie z 16 kwietnia 2021 r., sygn. akt VI U 187/20 wraz z uzasadnieniem, k. 127, 133-137 a.s.).

K. K. (1) reprezentowany przez matkę K. K. (2) 27 maja 2021 r. wniósł apelację od tego wyroku, zaskarżając go w całości. Skarżący zarzucił orzeczeniu nieprawidłową interpretację przepisów i tym samym rażące naruszenie przepisów prawa, naruszenie przepisów prawa procesowego w szczególności poprzez błąd w ustaleniach stanu faktycznego przyjętych za podstawę orzeczenia, mające wpływ na jego treść, w związku z niewłaściwą oceną materiału dowodowego sprawy i ukształtowaniem przekonania sądu na podstawie wybranych, a nie wszystkich dowodów, ocenionych dowolnie, a nie swobodnie, z naruszeniem zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego, poprzez przyjęcie, że K. K. (1) jest niepełnosprawny w stopniu umiarkowanym. Uzasadniając stanowisko, odwołujący się wskazał że sąd rejonowy wydając opinię na temat stanu zdrowia oparł się na opinii biegłych z konkretnej dziedziny medycznej, przy czym całkowicie pominął zasady logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego, całkowicie pominął fakt, że każdy z biegłych wypowiedział się tylko w tematyce swojej dziedziny i doszedł do wniosku, że każdą jednostkę chorobową należy traktować samodzielnie a powszechnie wiadomo, że organizm ludzi jest złożony i z występującymi wadami/chorobami stara się radzić sobie jednocześnie. Tym samym wszelkie występujące schorzenia należy rozpatrywać łącznie i dopiero taka ocena stanu zdrowia powinna być podstawą do wydania orzeczenia. Sąd I instancji postąpił wbrew podstawowej i powszechnej zasadzie współżycia społecznego, jak również rażąco uchybił przepisom materialnym w kwestii dowodowej, w najmniejszym stopniu nie wykazał, na jakiej podstawie wywiódł ze stanu opisanego, określone skutki prawne. Od czasu wystawienia ostatniego orzeczenia w którym określono stopień niepełnosprawności jako umiarkowany, stan zdrowia skarżącego nie uległ poprawie, a wręcz uległ pogorszeniu. Z uwagi na brak rokowań na poprawę orzeczenie zostało wystawione na stałe. Biegły z zakresu neurochirurgii w swojej opinii wskazał, że u skarżącego istnieje konieczność korzystania z pomocy innych osób w związku ze znacznie ograniczoną możliwością w samodzielnej egzystencji. W opinii biegłego z zakresu psychologii K. K. (1) powinien korzystać z prawa do zamieszkiwania w oddzielnym pokoju, jednakże sąd rejonowy całkowicie pominął te kwestię i nie odniósł się do niej w uzasadnieniu wyroku. Opinia biegłego z zakresu urologii jest wewnętrznie sprzeczna, gdyż biegły raz wskazał, że K. K. (1) nie wymaga konieczności stałej czy też długotrwałej pomocy osób trzecich, a w dalszej części opinii wskazano, że stan zdrowia w zakresie uszkodzenia układu moczowo - płciowego uzasadnia konieczność współudziału opiekuna w procesie leczenia i rehabilitacji oraz pomocy w obsłudze stomii. Skarżący podkreślił, że podczas badań nie określono sprawności ruchowej wnioskodawcy w międzynarodowej skali Barthel, której rolą jest ocena sprawności ruchowej chorych. W oparciu o powyższe skarżący wniósł, aby sąd okręgowy zlecił ustalenie stanu zdrowia wnioskodawcy przy pomocy opinii biegłych lekarzy, z którym to stanem związana jest przedmiotowa sprawa. Zdaniem skarżącego, sąd I instancji wydając decyzję odmowną nie uwzględnił wszystkich istniejących okoliczności. W związku z powyższym skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez uznanie, że stopień naruszenia sprawności organizmu stanowi przesłankę zaliczenia do znacznego stopnia niepełnosprawności (apelacja, k. 143-148 a.s.).

Wojewódzki Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w W. w odpowiedzi na apelację wniósł o oddalenie apelacji, a uzasadniając swe stanowisko wskazał, że biegli sądowi powołani w sprawie wydali zgodne opinie w przedmiocie przyznania stopnia niepełnosprawności. Sąd rejonowy wydając wyrok oparł się na opiniach biegłych sądowych, z których jednoznacznie wynika, że K. K. (1) spełnia przesłanki umiarkowanego stopnia niepełnosprawności. Sąd uwzględnił również argumenty Wojewódzkiego Zespołu dotyczące braku zasadności przyznania wskazania pkt 10 - prawa do zamieszkiwania w oddzielnym pokoju. W związku z powyższym, zarzuty przedstawione w apelacji przez przedstawiciela ustawowego powoda są w ocenie Wojewódzkiego Zespołu bezzasadne (odpowiedź na apelację, k. 155-156 a.s.).

Sąd okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja K. K. (1) była nieuzasadniona.

W ocenie sądu okręgowego, sąd rejonowy przeprowadził prawidłowe postępowanie dowodowe, nadto dokonał właściwych ustaleń co do stanu zdrowia K. K. (1), a następnie w sposób słuszny ocenił zgromadzony materiał dowodowy, z zachowaniem wszelkich reguł oceny dowodów z równoczesnym uwzględnieniem zasad logiki i doświadczenia życiowego. Uzasadnienie sądu rejonowego do zaskarżonego wyroku jest szczegółowe i sporządzone zgodnie w wymogami art. 328 § 2 k.p.c.

Wyrok sądu I instancji jest trafny i odpowiada prawu, a dokonane ustalenia faktyczne sąd okręgowy podziela i przyjmuje za własne.

Zarzuty apelacji sąd okręgowy uznał za niezasadne i będące w istocie nieuzasadnioną polemiką z prawidłowo ustalonym przez sąd I instancji stanem faktycznym. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, samo przytoczenie w apelacji odmiennej własnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego nie może być uznane za wystarczające do podważenia dokonanych przez sąd I instancji ustaleń faktycznych oraz ich oceny i znaczenia jako przesłanek rozstrzygnięcia sprawy i nie uzasadnia naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. (wyroki Sądu Najwyższego: z 3 września 1969 r., w sprawie PR 228/69, nie publikowany; z 7 stycznia 2005 r., w sprawie IV CK 387/04, opublikowany w LEX nr 177263; z 15 kwietnia 2004 r., w sprawie IV CK 274/03, opublikowany w LEX nr 164852).

Zgodnie z art. 382 k.p.c. sąd odwoławczy orzeka na podstawie materiału dowodowego zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym, co oznacza, że postępowanie apelacyjne ma charakter kontrolny, ale jest także kontynuacją postępowania przed sądem pierwszej instancji i zmierza do ponownego merytorycznego rozpoznania sprawy. Przyjęta koncepcja apelacji pełnej ( cum beneficio novorum) zakłada więc możliwość, a niekiedy konieczność prowadzenia przez sąd drugiej instancji postępowania dowodowego. Nakłada na sąd drugiej instancji powinność dokonania samodzielnej oceny dowodów zgromadzonych przez sąd pierwszej instancji oraz przeprowadzonych przed sądem odwoławczym, a także ustalenia podstawy faktycznej rozstrzygnięcia (por. wyrok Sądu Najwyższego z 6 października 2016 r., III UK 270/15).

W związku z powyższym, sąd okręgowy uzupełnił postępowanie dowodowe i dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu chirurgii – urologii (innego niż P. M.) na okoliczność ustalenia stopnia niepełnosprawności K. K. (1) w okresie od 16 grudnia 2019 r. do 31 stycznia 2022 r. Sąd miał przy tym na uwadze, że obecnie odwołujący się jest pełnoletni, w związku z czym badania nie muszą być prowadzone przez lekarza specjalizującego się w tej dziedzinie w zakresie chorób dzieci. Biegły specjalista z zakresu urologii J. M. w sposób szczegółowy, kompleksowy oraz fachowy odniósł się do tezy sformułowanej przez sąd. Biegły wskazał, że nie istnieją żadne przesłanki do uznania ubezpieczonego za osobę o znacznym stopniu niepełnosprawności. Biegły wskazał, że K. K. (1) od urodzenia jest leczony z powodu wady wrodzonej (wynicowanie kloaki), przebył szereg operacji rekonstrukcyjnych układu moczowego, płciowego, pokarmowego i kostno-mięśniowego. Dotychczasowe leczenie zahamowało destrukcję układu moczowego w zakresie jego podstawowej wydolności istotnej dla ogólnego stanu zdrowia. Niedogodność wynikająca z konieczności korzystania z oprotezowania stomijnego stwarzająca problemy natury higienicznej, wymagająca odpowiedniego postępowania w życiu codziennym, nie powoduje bezpośredniego zagrożenia dla ogólnego stanu zdrowia wynikającego z postępującej niewydolności nerek. Badania obrazowe USG i laboratoryjne nie wykazują istotnej patologii w zakresie układu moczowego. Wyżej wymienione choroby w zakresie układu moczowego dotychczas nie spowodowały upośledzenia jego wydolności w stopniu dającym podstawy stwierdzenia wyższego niż orzeczony umiarkowany stopień niepełnosprawności. Obecny stan układu moczowego nie upośledza ogólnego stanu zdrowia w stopniu dającym postawy stwierdzenia znacznego stopnia niepełnosprawności z powodu choroby układu moczowego. Biegły w powyższym zakresie zgodził się z orzeczeniami Miejskiego i Wojewódzkiego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności oraz opinią biegłego urologa (opinia biegłego zakresu urologii J. M., k. 196 a.s.).

Sąd okręgowy zważył nadto, że sąd I instancji zweryfikował ustalenia Miejskiego i Wojewódzkiego Zespołu do Spraw Orzekania o Stopniu Niepełnosprawności w drodze opinii biegłych z zakresu chirurgii, neurochirurgii, urologii, psychologii. Biegli w postępowaniu przed sądem I instancji, akcentując poważny stan zdrowia ubezpieczonego, z uwagi na zdiagnozowane schorzenia podzielili stanowisko Miejskiego i Wojewódzkiego Zespołu w przedmiocie uznania, że K. K. (1) nie wymaga stałej i długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji. Sąd odwoławczy podziela tę ocenę w zakresie uznania wydanych w postępowaniu przez sądem I instancji opinii biegłych za wiarygodne, rzetelne i fachowe, jak i dokonaną przez ten sąd ocenę stanu zdrowia ubezpieczonego w aspekcie niespełnienia kryterium określonego w § 29, ust. 1 pkt 2 i 3 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznego z 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności ( Dz.U. z 2021, poz. 857). Wspomnieć należy, że przepis ten orzeczenie o konieczności sprawowania opieki uzależnia od stwierdzenia całkowitej zależności osoby od otoczenia, polegającej na pielęgnacji w zakresie higieny osobistej i karmienia lub w wykonywaniu czynności samoobsługowych, prowadzeniu gospodarstwa domowego oraz ułatwiania kontaktów ze środowiskiem. Jak również od konieczności udzielania pomocy, w tym również w pełnieniu ról społecznych – co oznacza zależność osoby od otoczenia, polegającą na udzieleniu wsparcia w czynnościach samoobsługowych, w prowadzeniu gospodarstwa domowego, współdziałania w procesie leczenia, rehabilitacji, edukacji oraz w pełnieniu ról społecznych właściwych dla każdego człowieka, zależnych od wieku, płci, czynników społecznych i kulturowych. Tymczasem z akt sprawy wynika, że odwołujący zachował zdolność do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, w rozumieniu powołanego przepisu. Odwołujący nie jest całkowicie zależny od otoczenia, w zakresie higieny osobistej i karmienia lub w wykonywaniu czynności samoobsługowych, prowadzeniu gospodarstwa domowego oraz ułatwiania kontaktów ze środowiskiem. Zarzuty apelującego sprowadzające się do tego, że o znacznym stopniu niepełnosprawności świadczy konieczność współudziału opiekuna w procesie leczenia i rehabilitacji oraz pomocy przy obsłudze stomii, są chybione.

Bezzasadna jest także argumentacja skarżącego, że w przedstawionych opiniach biegłych doszło do sprzecznych wniosków. Jak już wyżej wskazano, sąd II instancji podziela stanowisko sądu rejonowego, także w zakresie oceny sporządzonych w tymże postępowaniu kwestionowanych opinii biegłych sądowych, ponieważ każdy z biegłych potwierdzał brak istnienia u ubezpieczonego znacznego stopnia niepełnosprawności, a ich opinie w tym zakresie były spójne. Wbrew twierdzeniom apelującego, opinie te nie zostały sporządzone z rażącymi uchybieniami. Jednocześnie fakt, że ubezpieczony nie jest niepełnosprawny w stopniu znacznym, nie wynika również z opinii sądowej sporządzonej przez biegłego z zakresu urologii na potrzeby postępowania odwoławczego. Tym samym wszystkie opinie biegłych sądowych sporządzone w niniejszej sprawie, prowadzą to tych samych wniosków.

Z powyższych względów sąd okręgowy doszedł do wniosku, że zaskarżone rozstrzygnięcie odpowiada prawu, a wniesiona apelacja jest subiektywną polemiką skarżącego z prawidłowym rozstrzygnięciem Sądu Rejonowego. Słusznie sąd I instancji przyjął, że K. K. (1) powinien być obecnie zaliczony do umiarkowanego, a nie do znacznego stopnia niepełnosprawności. Biorąc pod uwagę powyższe sąd II instancji ocenił, że apelacja nie jest zasadna, a jej wnioski nie zasługują na uwzględnienie. Z tych względów i na podstawie powołanych przepisów oraz w oparciu o art. 385 k.p.c. orzeczono o oddaleniu apelacji.