Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z 29.12.2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł., po rozpoznaniu wniosku z 15.10.2021 r., odmówił R. K. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Zakład podał, że Lekarz Orzecznik ZUS orzeczeniem z 23.11.2021 r. orzekł, że wnioskodawczyni jest całkowicie niezdolna do pracy oraz niezdolna do samodzielnej egzystencji, a także, że niezdolność powstała 26.06.2020 r. Organ rentowy wskazał, że:

- w 10-leciu przypadającym przed dniem powstaniem niezdolności do pracy, tj. w okresie od 26.06.2010 r. do 25.06.2020 r. wnioskodawczyni udokumentowała łącznie 2 lata, 9 miesięcy, 20 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 2 lata, 1 miesiąc, 7 dni okresów składkowych oraz 1 rok, 6 miesięcy i 17 dni okresów nieskładkowych, które zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz.U. z 2021 r., poz. 291 ze zm.) ograniczono do 1/3 udokumentowanych okresów składkowych, tj. w przypadku ubezpieczonej do 8 miesięcy, 13 dni;

- w 10-leciu przypadającym przed dniem złożenia wniosku, tj. w okresie od 15.10.2011 r. do 14.10.2021 r., wnioskodawczyni udokumentowała łącznie 2 lata, 5 miesięcy, 18 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 1 rok, 10 miesięcy, 5 dni okresów składkowych oraz 2 lata, 4 miesiące i 22 dni okresów nieskładkowych, które zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz.U. z 2021 r., poz. 291 ze zm.) ograniczono do 1/3 udokumentowanych okresów składkowych, tj. w przypadku ubezpieczonej do 7 miesięcy, 12 dni.

Zakład podał, że łączny okres ubezpieczenia wynosi 10 lat, 10 miesięcy, 9 dni, w tym 8 lat, 5 miesięcy, 3 dni okresów składkowych oraz 2 lata, 5 miesięcy, 6 dni okresów nieskładkowych.

ZUS podał, że nie zostały uwzględnione następujące okresy:

- 16.06.1995 r., od 15.07.1995 r. do 28.07.1995 r., od 1.08.1995 r. do 2.08.1995 r., od 18.01.1999 r. do 31.01.1999 r., 10.07.2003 r., 31.12.2004 r., od 26.06.2017 r. do 24.08.2017 r., od 1.10.2017 r. do 31.10.2017 r. – urlop bezpłatny,

- od 26.12.2019 r. do 31.12.2019 r., od 1.05.2021 r. do 31.08.2021 r. – nieobecność nieusprawiedliwiona.

Organ rentowy podał też, że do wyliczenia stażu nie wprowadzono okresu do 12.05.1997 r. do 15.07.1997 r. – bez wpływu na prawo do świadczenia.

(decyzja k. 83 akt ZUS)

Odwołanie od powyższej decyzji złożyła wnioskodawczyni, wnoszą o jej zmianę poprzez przyznanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy oraz o nieobciążanie jej kosztami procesu. W uzasadnieniu podniosła, że przebywała na płatnych okresach urlopu macierzyńskiego od 7.10.2008 r. do 6.10.2009 r. oraz od 7.06.2010 r. do 6.06.2011 r., zarzucając, że mimo to ZUS uznał, że nie posiada udokumentowanego stażu okresów składkowych i nieskładkowych. Zarzuciła też, że Zakład nie sprawdził czy spełniła warunek posiadania stażu, w sytuacji gdy ubezpieczony został zgłoszony do ubezpieczenia przed ukończeniem 18 lat albo w ciągu 6 miesięcy po ukończeniu nauki w szkole ponadpodstawowej, ponadgimnazjalnej lub szkole wyższej oraz do dnia powstania niezdolności do pracy miał bez przerwy lub z przerwami nieprzekraczającymi 6 miesięcy okresy składkowe i nieskładkowe. Zaznaczyła, że jest osobą schorowaną po amputacji obu kończyn dolnych, niezdolną do samodzielnej egzystencji, wymagającą stałej całodobowej opieki innej osoby, konkludując, że ze względu na stan zdrowia nie jest w stanie podjąć jakiegokolwiek zatrudnienia, została uznana za osobę całkowicie niezdolną do pracy, dodając, że pozostaje bez środków do życia.

(odwołanie k. 3-5)

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując dotychczasowe stanowisko, a odnosząc się do zarzutów podniesionych w odwołaniu dodatkowo wyjaśnił, że wnioskodawczyni nie spełnia również warunków z art. 58 ust. 3 ustawy emerytalnej, argumentując, że odwołująca nie przedłożyła dokumentów potwierdzających zgłoszenie do ubezpieczenia społecznego przed osiągnięciem 18 roku życia, tj. przed 9.10.1986 r. albo w ciągu 6 miesięcy po ukończeniu nauki w szkole, zaznaczając, że ponadto w okresach zatrudnienia występują przerwy powyżej 6 miesięcy.

(odpowiedź na odwołanie k. 43-44)

Postanowieniem z 15.03.2022 r. Sąd Okręgowy ustanowił dla wnioskodawczyni w n/n sprawie pełnomocnika z urzędu w osobie radcy prawnego . (k. 55)

W dniu 16.05.2022 r. pełnomocnik z urzędu wnioskodawczyni złożył pismo procesowe, w którym poparł odwołanie i wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez przyznanie ubezpieczonej prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, z uwagi na posiadanie wymaganego okresu ubezpieczeniowego, a nadto o zasądzenie od pozwanego na rzecz wnioskodawczyni kosztów procesu, w tym wynagrodzenia tytułem zastępstwa radcowskiego w wysokości 150% stawki minimalnej powiększonej o należny podatek VAT 23%, ewentualnie zaś o przyznanie wynagrodzenia ze Skarbu Państwa – kasy Sądu Okręgowego w Łodzi na jego rzecz za pomoc prawną udzieloną wnioskodawczyni z urzędu w wysokości 150% stawki minimalnej powiększonej o należny podatek VAT 23%, jednocześnie oświadczając, że koszty te nie zostały pokryte w całości, ani w części. Pełnomocnik skarżącej, załączając 5 kserokopii świadectw pracy oraz zaświadczenia o pobieraniu zasiłku dla bezrobotnych, wniósł o doliczenie do stażu ubezpieczeniowego wnioskodawczyni okresu zatrudnienia w Przedsiębiorstwie Hurtu (...) w Ł., w Zakładach (...) w Ł., w PPHU (...). J. w Ł., w Zakładach (...) w Ł. oraz okresu pobierania zasiłku dla bezrobotnych.

(pismo procesowe pełnomocnika wnioskodawczyni k. 65-66, załączniki k. 67-73)

W piśmie procesowym z 8.07.2022 r. pozwany wyjaśnił, że Zakład uwzględnił wskazane przez pełnomocnika wnioskodawczyni z w/w pisma procesowego okresy, zaznaczając, że w dalszym ciągu uwzględnione okresy pozostają bez wpływu na zmianę kwestionowanej decyzji, ponieważ okresy te nie wpływają na 10-lecie liczone przed dniem powstania niezdolności do pracy, tj. od 2010 r. do 2020 r., natomiast okresy, które miałyby być zaliczone są z lat: 1983-1989, 1990, 1991, 1996, 2006 i 2007.

(pismo procesowe pozwanego k. 88)

Na rozprawie w dn. 2.08.2022 r. pełnomocnik wnioskodawczyni poparł odwołanie oraz wnioski o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego udzielonego z urzędu, jednocześnie oświadczając, że nie kwestionuje daty 26.06.2020 r. powstania całkowitej niezdolności do pracy i zaznaczając, że wnioskodawczyni będzie w stanie podać także dodatkowe inne okresy. Pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania i oświadczył, że zostały uwzględnione wszystkie okresy, które zostały dotąd wskazane przez wnioskodawczynię.

Odwołująca dodatkowo podniosła, że nie wie czy pozwany uwzględnił wszystkie okresy ubezpieczenia, podając, że najstarszą córkę urodziła 4.01.1992 r., następnie syna 28.01.1994 r., potem syna 7.10.2008 r. i córkę 7.06.2010 r. Pełnomocnik ZUS oświadczył, że organ rentowy uwzględnił okres od 4.01.1992 r. do 31.05.1995 r. tj. okres z kodem 42, podał, że nie ma okresu od 28.01.1994 r., jest okres do 1992 r. a potem od 1995 r., natomiast okres do 31.05.1995 r. pochłania okres z urodzenia drugiego dziecka, a także wyjaśnił, że jest uwzględniony okres od 7.10.2008 r. do 15.01.2009 r., natomiast nie jest uwzględniony okres od 7.06.2010 r. po urodzeniu 4-go dziecka.

( stanowiska stron: e-prot. z 2.08.2022 r.: 00:01:30, 00:04:39, 00:05:58, 00:08:15, 00:20:24)

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Wnioskodawczyni – R. K., urodziła się w dn. 9.10.1968 r., z zawodu jest szwaczką. Pracowała w zawodzie do 31.07.2018 r.

( okoliczności niesporne)

W dn. 15.10.2021 r. R. K. złożyła wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy.

( okoliczność niesporna, a nadto wniosek k. 1 akt ZUS)

Orzeczeniem Lekarza Orzecznika ZUS z dn. 23.11.2021 r. wnioskodawczyni została uznana za osobę całkowicie niezdolną do pracy do 31.12.2023 r., jako datę powstania niezdolności do pracy stwierdzono dzień 26.06.2020 r., a także stwierdzono, że wnioskodawczyni jest niezdolna do samodzielnej egzystencji do 31.12.2023 r., a jako datę powstania niezdolności do samodzielnej egzystencji podano 26.06.2020 r. Lekarz Orzecznik ZUS rozpoznał u wnioskodawczyni przebytą amputację obu kończyn dolnych powyżej stawów kolanowych z powodu rozległej martwicy rozpływnej stóp i podudzi 27.09.2020 r., powikłanej wstrząsem septycznym, stan po zatrzymaniu krążenia ze skuteczną resustytacją 4.10.2020 r., rak piersi lewej po chemioterapii przedoperacyjnej 2020 r., cukrzyca typu II, otyłość.

(orzeczenie Lekarza Orzecznika ZUS k. 22 akt ZUS, opinia Lekarza Orzecznika ZUS k. 39 dokumentacji orzeczniczo-lekarskiej w aktach ZUS)

Zaskarżoną decyzją z 29.12.2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł., odmówił R. K. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Zakład podał, że Lekarz Orzecznik ZUS orzeczeniem z 23.11.2021 r. orzekł, że wnioskodawczyni jest całkowicie niezdolna do pracy oraz niezdolna do samodzielnej egzystencji, a także, że niezdolność powstała 26.06.2020 r. Organ rentowy wskazał, że:

- w 10-leciu przypadającym przed dniem powstaniem niezdolności do pracy, tj. w okresie od 26.06.2010 r. do 25.06.2020 r. wnioskodawczyni udokumentowała łącznie 2 lata, 9 miesięcy, 20 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 2 lata, 1 miesiąc, 7 dni okresów składkowych oraz 1 rok, 6 miesięcy i 17 dni okresów nieskładkowych, które zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz.U. z 2021 r., poz. 291 ze zm.) ograniczono do 1/3 udokumentowanych okresów składkowych, tj. w przypadku ubezpieczonej do 8 miesięcy, 13 dni;

- w 10-leciu przypadającym przed dniem złożenia wniosku, tj. w okresie od 15.10.2011 r. do 14.10.2021 r., wnioskodawczyni udokumentowała łącznie 2 lata, 5 miesięcy, 18 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 1 rok, 10 miesięcy, 5 dni okresów składkowych oraz 2 lata, 4 miesiące i 22 dni okresów nieskładkowych, które zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz.U. z 2021 r., poz. 291 ze zm.) ograniczono do 1/3 udokumentowanych okresów składkowych, tj. w przypadku ubezpieczonej do 7 miesięcy, 12 dni.

Zakład podał, że łączny okres ubezpieczenia wynosi 10 lat, 10 miesięcy, 9 dni, w tym 8 lat, 5 miesięcy, 3 dni okresów składkowych oraz 2 lata, 5 miesięcy, 6 dni okresów nieskładkowych.

ZUS podał, że nie zostały uwzględnione następujące okresy:

- 16.06.1995 r., od 15.07.1995 r. do 28.07.1995 r., od 1.08.1995 r. do 2.08.1995 r., od 18.01.1999 r. do 31.01.1999 r., 10.07.2003 r., 31.12.2004 r., od 26.06.2017 r. do 24.08.2017 r., od 1.10.2017 r. do 31.10.2017 r. – urlop bezpłatny,

- od 26.12.2019 r. do 31.12.2019 r., od 1.05.2021 r. do 31.08.2021 r. – nieobecność nieusprawiedliwiona.

Organ rentowy podał też, że do wyliczenia stażu nie wprowadzono okresu do 12.05.1997 r. do 15.07.1997 r. – bez wpływu na prawo do świadczenia.

(decyzja k. 83 akt ZUS)

Wnioskodawczyni urodziła czworo dzieci: pierwsze w dniu 4.01.1992 r., drugie w dniu 28.01.1994 r., trzecie w dniu 7.10.2008 r., czwarte w dniu 7.06.2010 r .

(okoliczności niesporne)

Odwołująca się w sposób należyty wykazała, że posiada:

1)  w 10-leciu przypadającym przed powstaniem w dniu 26.06.2020 r. całkowitej niezdolności do pracy u wnioskodawczyni, tj. w okresie od 26.06.2010 r. do 25.06.2020 r., przy uwzględnieniu okresu opieki nad dzieckiem urodzonym w dniu (...) z ograniczeniem do 3 lat jako okresu nieskładkowego (tj. od 26.06.2010 r. do 14.09.2010 r., od 16.12.2010 r. do 25.09.2013 r.):

a)  okresy składkowe w ilości 2 lat, 1 miesiąca, 7 dni,

b)  okresy nieskładkowe w ilości 4 lat, 6 miesięcy, 17 dni, które po ograniczeniu do 1/3 udowodnionych okresów składkowych, wynoszą 8 miesięcy, 13 dni,

co łącznie dało staż ubezpieczeniowy w ilości: 2 lat, 9 miesięcy, 20 dni;

2)  w 10-leciu przed złożeniem wniosku z dnia 15.10.2021 r. o rentę z tytułu niezdolności do pracy, tj. w okresie od 15.10.2011 r. do 14.10.2021 r. przy uwzględnieniu sprawowania opieki nad dzieckiem urodzonym (...) jako okresu nieskładkowego (tj. od 15.10.2011 r. do 25.09.2013 r.):

a)  okresy składkowe w ilości 1 roku, 10 miesięcy, 6 dni,

b)  okresy nieskładkowe w ilości 4 lat, 4 miesięcy, 4 dni, które po ograniczeniu do 1/3 udowodnionych okresów składkowych, wynoszą 7 miesięcy, 12 dni,

co łącznie dało staż ubezpieczeniowy w ilości: 2 lat, 5 miesięcy, 18 dni,

3) sumaryczny staż ubezpieczeniowy w ilości 11 lat, 2 miesięcy, 24 dni, a w tym: okresy składkowe w ilości 8 lat, 5 miesięcy, 3 dni oraz okresy nieskładkowe wykazane w ilości 8 lat, 9 miesięcy, 17 dni, w tym zaliczone jako okresy nieskładkowe w maksymalnie dopuszczonej prawem ilości 6 lat okresy sprawowania opieki nad dziećmi w wieku do lat 4 bez względu na liczbę dzieci, które to okresy nieskładkowe po ich ograniczeniu do 1/3 udowodnionych okresów składkowych, wynoszą 2 lat, 9 miesiąc, 21 dni.

(świadectwa pracy k. 67-71, zaświadczenie o pobieraniu zasiłku dla bezrobotnych k. 72-73, karta przebiegu zatrudnienia k. 106, wydruki uwzględnionych do wyliczenia przez ZUS okresów ubezpieczeniowych w 10-leciu przed powstaniem niezdolności do pracy i w 10-leciu przed dniem złożenia wniosku o rentę z tytułu niezdolności do pracy k. 102-105)

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy odtworzył na podstawie powołanych dokumentów, a także bezspornych okoliczności, co do liczby urodzonych przez wnioskodawczynię dzieci i dat ich urodzin. Sąd stwierdził, że z analizy dostępnych dokumentów wynika, iż pozwany uwzględnił wszystkie okresy wskazane przez pełnomocnika wnioskodawczyni w piśmie procesowym z 13.05.2022 r. do wyliczenia sumarycznego stażu pracy odwołującej, przy czym uwzględnione okresy nie wpływają na 10-lecie liczone przed powstaniem niezdolności do pracy, który dotyczy okresu od 26.06.2010 r. do 25.06.2020 r., ponieważ doliczone okresy dotyczą lat 1983-1989, 1990, 1991, 2006 i 2007. Podniesiona w toku postępowania przez skarżącą kwestia prawidłowości uwzględnienia jako okresów nieskładkowych okresów sprawowania przez wnioskodawczynię opieki nad czworgiem jej dzieci, także została wyjaśniona przez pozwanego, który zgodnie ze złożonymi dodatkowo wyliczeniami uwzględnionych okresów ubezpieczeniowych w 10-leciu przed powstaniem niezdolności do pracy i w 10-leciu przed złożeniem wniosku o rentę z tytułu niezdolności do pracy, prawidłowo uwzględnił urodzenie czwartego dziecka w dniu 7.06.2010 r. W szczególności Sąd zważył, że pozwany prawidłowo uwzględnił w zaskarżonej decyzji, że sprawowana opieka nad dziećmi w wieku do lat 4 następuje w granicach do 3 lat na każde dziecko oraz łącznie – bez względu na liczbę dzieci – do 6 lat. Doliczenie okresów sprawowania opieki nad dzieckiem urodzonym (...) pozostało bez wpływu na prawo wnioskodawczyni do spornego świadczenia, albowiem analiza sądowa wykazała, że z bezbłędnie ustalonego stażu ubezpieczeniowego odwołującej wynika, że do 10-lecia przed powstaniem niezdolności do pracy oraz do 10-lecia przed dniem złożenia wniosku o rentę z tytułu niezdolności do pracy pomimo uwzględnienia urodzenia tego dziecka i sprawowania nad nim opieki przez skarżącą - nadal brakuje 5 lat wymaganych prawem do przyznania wnioskodawczyni prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Ponadto analiza całego stażu ubezpieczeniowego skarżącej wykazała, że odwołująca nie posiada 25 lat okresów składkowych. Jednocześnie w świetle całokształtu dostępnego materiału dowodowego w n/n sprawie Sąd zważył także, z uwagi na argumentację skarżącej przytoczoną na uzasadnienie jej odwołania, że wnioskodawczyni nie przedłożyła żadnych dokumentów potwierdzających zgłoszenie do ubezpieczenia społecznego przed osiągnięciem 18 roku życia, tj. przed 9.10.1986 r. albo w ciągu 6 miesięcy po ukończeniu nauki w szkole, nadto ze złożonych przez ZUS kart przebiegu zatrudnienia skarżącej wynika, że w okresach jej zatrudnienia występują przerwy powyżej 6 miesięcy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie podlega oddaleniu.

Stosownie do treści z art. 57 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 504 ze zm.), renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnił łącznie następujące warunki:

1. jest niezdolny do pracy;

2. ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy;

3. niezdolność do pracy powstała w wymienionych okresach składkowych lub nieskładkowych albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Natomiast z treści art. 57 ust. 2 powołanej ustawy, wynika, że przepisu ust. 1 pkt 3 nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.

Zgodnie z art. 58 ust. 1 pkt 5 i ust. 2 cytowanej ustawy, warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego, w myśl art. 57 ust. 1 pkt 2 tej ustawy, uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony osiągnął okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie co najmniej 5 lat - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat. Okres, o którym mowa w ust. 1 pkt 5 art. 58 w/w ustawy, powinien przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy; do tego dziesięcioletniego okresu nie wlicza się okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej lub renty rodzinnej.

Stosownie do treści obowiązującego od dnia 23.09.2011 r. przepisu art. 58 ust. 4 dodanego ustawą z dnia 28 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. 2011 nr 187 poz. 1112), ust. 2 art. 58 ustawy emerytalnej nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy, o którym mowa w art. 6, wynoszący co najmniej 25 lat dla kobiety i 30 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy. Z uwagi na powyższe straciła aktualność uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 23.03.2006r. (I UZP 5/05, OSNP 2006r. Nr 19-20, poz.305), zgodnie z którą art. 57 ust.2 w/w ustawy, stanowi samodzielną podstawę przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, całkowicie niezdolnemu do niej ubezpieczonemu, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety i 25 lat dla mężczyzny, bez konieczności wykazywania, przewidzianego w art. 58 ust.2 ustawy pięcioletniego okresu składkowego i nieskładkowego przypadającego w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed złożeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy. W obecnym stanie prawnym dopiero wykazanie się przez ubezpieczonego, całkowicie niezdolnego do pracy, będącego mężczyzną okresem składkowym w rozmiarze co najmniej 30 lat a w przypadku kobiety co najmniej 25 lat, zwalnia ubiegającego się o świadczenie rentowe z konieczności wykazywania legitymowania się wymaganym okresem składkowym i nieskładkowym w rozumieniu art. 57 ust.1 pkt 2 w zw. z art.58 ust.1 pkt 5 i ust.2 ustawy (zob. wyrok SA w Katowicach z dnia 7.10.2013 r., III AUa 2327/12, opubl. LEX nr 1381372). Wyjaśnienia wymaga, że z literalnej treści powołanych przepisów art. 57 ust. 2 i 58 ust. 4 wynika, że dotyczą one dwóch zupełnie innych przesłanek. Otóż z art. 57 ust. 2 wyraźnie wynika, że dotyczy on wyłącznie warunku powstania niezdolności do pracy w okresie ubezpieczenia lub w ciągu 18 miesięcy od jego ustania. Przewiduje, że ściśle określone osoby tj. będące całkowicie niezdolne do pracy i mające okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny nie muszą wykazywać, że stały się niezdolne do pracy właśnie w okresie ubezpieczenia lub w ciągu 18 miesięcy od jego ustania. Innymi słowy osoby takie mogą nie spełnić wymogu z art. 57 ust. 1 pkt 3 i mimo to uzyskać prawo do renty. Nie zwalnia to ich jednak z konieczności spełnienia pozostałych przesłanek wynikających z art. 57 ust. 1, tj. muszą być niezdolne do pracy (pkt 1) i muszą mieć odpowiednio długi okres składkowy i nieskładkowy (pkt 2). Jak już wspomniano długość okresu składkowego i nieskładkowego wyznacza art. 58 i uzależnia ją od wieku w jakim powstała niezdolność do pracy. W przypadku osób, u których stało się to po 30 roku życia, ów konieczny okres składkowy i nieskładkowy musi wynosić co najmniej 5 lat (ust. 1 pkt 5) a nadto jeszcze musi jeszcze przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy (ust. 2). Art. 58 ust. 4 zwalnia z tego obowiązku, bowiem stanowi, że ubezpieczony, który udowodnił okres składkowy wynoszący co najmniej 25 lat dla kobiety i 30 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy nie musi mieć owych 5 lat ubezpieczenia w dziesięcioleciu przypadającym przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy. Widocznym jest zatem, że zarówno art. 57 ust. 2, jak i art. 58 ust. 4 zwalniają ubezpieczonych ze spełnienia jednej z przesłanek nabycia renty, ale każdy z nich z innej. Art. 57 ust. 2 zwalnia z konieczności powstania niezdolności do pracy właśnie w okresie ubezpieczenia lub w ciągu 18 miesięcy od jego ustania, a art. 58 ust. 4 z konieczności wykazywania 5-letniego okresu składkowego i nieskładkowego w dziesięcioleciu przypadającym przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy.

Przechodząc na grunt rozpoznawanej sprawy, w pierwszej kolejności Sąd Okręgowy pragnie odwołać się do zasad ogólnych powstania prawa do świadczeń emerytalnych i rentowych. Sąd Okręgowy podziela w całości pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w postanowieniu z 15 marca 2018 r. w sprawie I UK 209/17 (LEX nr 2486210), zgodnie z którym moment nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy określa art. 100 ust. 1 ustawy emerytalnej, ustanawiający generalną zasadę, zgodnie z którą prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa. Nabycie prawa do świadczenia następuje więc ex lege i co do zasady nie jest uzależnione ani od złożenia przez ubezpieczonego stosownego wniosku, ani też od ustalenia (potwierdzenia) tego prawa decyzją organu rentowego, która ma jedynie charakter deklaratoryjny. Przewidziany w art. 116 ust. 1 ustawy emerytalnej, wniosek oświadczenie nie jest elementem prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, gdyż przesłanki tego prawa określa cytowany wyżej przepis art. 57 tej ustawy, lecz stanowi jedynie żądanie realizacji świadczenia nabytego z mocy prawa. Wniosek o rentę ma natomiast znaczenie dla powstania prawa do wypłaty świadczenia rentowego, co wynika wprost z art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu.

W niniejszej sprawie należy także przywołać przepisy kształtujące prawo do świadczeń emerytalnych i rentowych.

Dla sprawy istotne jest to, że zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy emerytalnej, przy ustalaniu prawa do emerytury i renty oraz obliczaniu ich wysokości okresy nieskładkowe uwzględnia się w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych.

Ponadto badając niniejszą sprawę Sąd Okręgowy zważył, że stosownie do art. 7 pkt 5 a) ustawy emerytalnej, okresami nieskładkowymi są przypadające przed dniem nabycia prawa do emerytury lub renty okresy urlopu wychowawczego, urlopu bezpłatnego udzielonego na podstawie przepisów w sprawie bezpłatnych urlopów dla matek pracujących opiekujących się małymi dziećmi, innych udzielonych w tym celu urlopów bezpłatnych oraz okresy niewykonywania pracy - z powodu opieki nad dzieckiem w wieku do lat 4 - w granicach do 3 lat na każde dziecko oraz łącznie - bez względu na liczbę dzieci - do 6 lat.

Wreszcie, trzeba wskazać na przepisy kreujące warunki nabycia prawa do świadczeń emerytalno-rentowych, a więc zgodnie z art. 12 ust. 3 ustawy emerytalnej, niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.

Okoliczności posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego, o których mowa wyżej, przewiduje art. 58 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Stosownie do jego treści, w zakresie niezbędnym dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego, w myśl art. 57 ust. 1 pkt 2, uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony osiągnął okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie co najmniej:

1) 1 rok - jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat;

2) 2 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 do 22 lat;

3) 3 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22 do 25 lat;

4) 4 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 do 30 lat;

5) 5 lat - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat.

Należy podkreślić, że art. 58 ust. 1 określa wymagany staż (od 1 do 5 lat) w zależności od tego, w jakim wieku był ubezpieczony w chwili powstania niezdolności do pracy (zob. M. Bartnicki, B. Suchacki, Komentarz do art. 57 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, w: Emerytury i renty z FUS. Emerytury pomostowe. Okresowe emerytury kapitałowe. Komentarz do trzech ustaw emerytalnych, wyd. I, Lex/el 2019).

W przypadku okresu 5 – letniego, powinien on przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy; do tego dziesięcioletniego okresu nie wlicza się okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej lub renty rodzinnej. Jeżeli ubezpieczony nie osiągnął okresu składkowego i nieskładkowego, warunek posiadania wymaganego okresu uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony został zgłoszony do ubezpieczenia przed ukończeniem 18 lat albo w ciągu 6 miesięcy po ukończeniu nauki w szkole ponadpodstawowej, ponadgimnazjalnej lub w szkole wyższej oraz do dnia powstania niezdolności do pracy miał, bez przerwy lub z przerwami nieprzekraczającymi 6 miesięcy, okresy składkowe i nieskładkowe (art. 58 ust. 3). Ponadto zgodnie z art. 58 ust. 4 ustawy emerytalnej, przepisu ust. 2 nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy, o którym mowa w art. 6, wynoszący co najmniej 25 lat dla kobiety i 30 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.

Wnioskodawczyni urodziła się (...) W realiach badanej sprawy bezsporne jest, że wnioskodawczyni jest osobą całkowicie niezdolną do pracy oraz całkowicie niezdolną do samodzielnej egzystencji, a także, że niezdolność powstała 26.06.2020 r., a zatem po ukończeniu przez odwołującą 30 lat.

Podkreślić należy, że wnioskodawczyni była reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika z urzędu, który wprost na rozprawie z 2.08.2022 r. (e-prot. z 2.08.2022 r.: 00:01:30) oświadczył, że strona odwołująca nie kwestionuje w/w daty powstania niezdolności do pracy.

W przedmiotowej sprawie wnioskodawczyni musiała udowodnić, że posiada przewidziany w art. 58 ust. 1 ustawy emerytalnej, pięcioletni okres składkowy i nieskładkowy przypadający w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy w rozpoznawanej sprawie.

Należy także zaznaczyć, mając na uwadze argumenty przytoczone przez odwołującą we wniesionym przez nią odwołaniu, że konieczność posiadania przez ubezpieczonego odpowiedniej ilości okresów składkowych i nieskładkowych wynika z tego, że renta z tytułu niezdolności do pracy nie jest świadczeniem o charakterze socjalnym na rzecz osób niezdolnych do pracy, pozostających bez związku z tytułem ubezpieczenia rentowego, ale jedną z form zabezpieczenia społecznego powiązaną z wymaganym okresem płacenia składek.

W przedmiotowej sprawie ustalono jednoznacznie, że po uwzględnieniu przez pozwanego wszystkich okresów zatrudnienia, w tym wymienionych przez pełnomocnika wnioskodawczyni w piśmie procesowym z dnia 13.05.2022 r., oraz okresów pobierania zasiłków dla bezrobotnych (k. 65), przy jednoczesnym prawidłowym, zgodnie z cytowanym wyżej art. 7 pkt 5 ppkt a) ustawy emerytalnej, uwzględnieniu przez Zakład jako okresów nieskładkowych okresów sprawowania przez wnioskodawczynię opieki nad dziećmi do lat 4, a w tym w szczególności przy poprawnym uwzględnieniu okresu sprawowania opieki nad czwartym dzieckiem urodzonym w dniu (...), wnioskodawczyni wykazała w należyty sposób, że posiada:

- w 10-leciu przypadającym przed powstaniem całkowitej niezdolności do pracy, tj. w okresie od 26.06.2010 r. do 25.06.2020 r., przy uwzględnieniu opieki nad dzieckiem urodzonym w dniu (...): okresy składkowe w ilości 2 lat, 1 miesiąca, 7 dni, a okresy nieskładkowe w ilości 4 lat, 6 miesięcy, 17 dni, które po ograniczeniu (zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy emerytalnej) do 1/3 udowodnionych okresów składkowych, wynoszą 8 miesięcy, 13 dni, co łącznie daje staż ubezpieczeniowy jedynie w ilości: 2 lata, 9 miesięcy, 2 dni;

- w 10-leciu przed złożeniem wniosku z 15.10.2021 r. o rentę z tytułu niezdolności do pracy, tj. w okresie od 15.10.2011 r. do 14.10.2021 r. przy uwzględnieniu opieki nad dzieckiem urodzonym (...): okresy składkowe w ilości 1 roku, 10 miesięcy, 6 dni, a okresy nieskładkowe w ilości 4 lat, 4 miesięcy, 4 dni, które po ograniczeniu (zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy emerytalnej) do 1/3 udowodnionych okresów składkowych, wynoszą 7 miesięcy, 12 dni, co łącznie daje staż ubezpieczeniowy jedynie w ilości: 2 lata, 5 miesięcy, 18 dni.

Zatem uznać należy, że odwołująca nie spełniła wymaganych prawem warunków do uzyskania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, wynikających z treści art. 57 w zw. z art. 58 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, gdyż nie ma w 10-leciu poprzedzającym powstanie niezdolności do pracy oraz w 10-leciu poprzedzającym złożeniu wniosku o rentę w tytułu niezdolności do pracy wymaganego 5-letniego okresu składkowego i nieskładkowego.

Ponadto Sąd zważył, że w świetle ustalonych faktów, w przypadku ubezpieczonej, nie ma możliwości zastosowania przepisu art. 58 ust. 3 ustawy emerytalnej, skoro wnioskodawczyni nie przedłożyła dokumentów potwierdzających zgłoszenie do ubezpieczenia społecznego przed osiągnięciem 18 roku życia, tj. przed 9.10.1986 r. albo w ciągu 6 miesięcy po ukończeniu nauki w szkole, a ponadto w okresach jej zatrudnienia występują przerwy powyżej 6 miesięcy.

W badanej sprawie nie można również zastosować w przypadku wnioskodawczyni art. 58 ust. 4 w/w ustawy, albowiem pomimo tego, że bezspornie wnioskodawczyni jest osobą całkowicie niezdolną do pracy, to jednak nie posiada 25 – letniego okresu składkowego.

Z tych wszystkich względów Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie, jako bezzasadne, o czym orzekł, jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

W punkcie 2 sentencji wyroku, Sąd Okręgowy orzekł zgodnie z § 15 ust. 2 w zw. z § 4 ust. 2 i 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3.10.2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 68). Sąd określił przyznane pełnomocnikowi z urzędu wnioskodawczyni wynagrodzenia na kwotę 166,05 zł, uwzględniając jego wniosek, tj. przy zastosowaniu 150% stawki minimalnej, biorąc pod uwagę niezbędny nakład pracy pełnomocnika skarżącej, a w szczególności poświęcony przez niego czas na przygotowanie się do prowadzenia sprawy oraz stawiennictwo w sądzie, jednocześnie zwiększając wartość tego wynagrodzenia o kwotę podatku od towarów i usług wyliczoną według stawki podatku obowiązującej dla tego rodzaju czynności na podstawie przepisów o podatku od towarów i usług.

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi skarżącej przez PI

A.P.