Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 marca 2021 roku

Sąd Rejonowy w Gdyni I Wydział Cywilny

w składzie: Przewodniczący: Sędzia Sławomir Splitt

Protokolant: Jolanta Migot

po rozpoznaniu w dniu 5 marca 2021 r. w Gdyni na rozprawie

sprawy z powództwa T. M. (1)

przeciwko K. M.

o zapłatę

I. oddala powództwo;

II. odstępuje od obciążania powoda T. M. (1) kosztami procesu strony pozwanej.

UZASADNIENIE

Powód – małoletni T. M. (1) reprezentowany przez przedstawiciela ustawowego E. F. wniósł o zasadzenie od pozwanej K. M. kwoty 8.214,00 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia złożenia pozwu do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu stwierdził, iż jest jedynym spadkobiercą po S. M., któremu przysługiwało prawo do działki nr (...) C położonej w Rodzinnym O. Działkowym im. A. D. w G. przy ul. (...).

Po śmierci spadkodawcy, na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego w Gdyni z dnia 29 maja 2018 r. na rzecz pozwanej zostało ustanowione prawo do działki na podstawie art. 38 ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych.

Postanowieniem z dnia 19 grudnia 2015 r. Sąd Rejonowy w Gdyni nakazał sporządzenie spisu inwentarza po S. M.. Zgodnie ze spisem inwentarza sporządzonym przez Naczelnika I Urzędu Skarbowego w G. do masy spadkowej należy m.in. roszczenie od pozwanej z tytułu wynagrodzenia za nasadzenia i naniesienia budowlane ROD o wartości 8.214,00 złotych.

Powód powołał się na przepis art. 30 ust. 2 ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych, z którego wynika, iż nasadzenia, urządzenia i obiekty znajdujące się na działce, wykonane lub nabyte ze środków finansowych działkowca, stanowią jego własność, a więc podlegają dziedziczeniu.

Z kolei ustanowienie prawa do działki, zgodnie z art. 27 ust. 1 ustawy następuje na podstawie umowy dzierżawy działkowej.

Tym samym nie jest rzadka sytuacja, w której właścicielem nasadzeń może być inna osoba, niż ta, z którą zawarto umowę dzierżawy działkowej.

Skoro dokonane nakłady nie mogą być oddzielone bez zniszczenia zasadne jest dochodzenie roszczenia pieniężnego opartego na zasadzie bezpodstawnego wzbogacenia.

W ocenie powoda spis inwentarza korzysta z powagi rzeczy osądzonej, a tym samym udowadnia istnienie i wysokość roszczenia bez potrzeby prowadzenia dalszego postępowania dowodowego.

(vide: pozew – k. 2-3)

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości.

W uzasadnieniu wskazała, iż prawo do działki wcześniej przysługiwało C. M. (mężowi pozwanej), potem pozwanej, a w dniu 28 maja 2013 r. zostało przeniesione na syna pozwanej S. M..

Po śmierci ostatniego zarząd ROD czasowo opiekę nad działką powierzył pozwanej.

Przeniesienie prawa na syna miało charakter formalny miało pomóc synowi, który opiekował się pozwaną, w załatwianiu spraw związanych z działką, pozwana nadal użytkowała działkę, dbała o jej stan, finansowała nasadzenia i naniesienia na działce, uiszczała należności związane z działką, a wkład S. M. ograniczał się do wykonywania prac fizycznych.

Ponadto S. M. nie dokonał z pozwaną rozliczeń z tytułu nasadzeń i naniesień w okresie od 15 sierpnia 1982 r. do 28 maja 2013 r.

Pozwana zakwestionowała zarówno fakt uwzględnienia w spisie inwentarza roszczenia z tytułu wynagrodzenia za nasadzenia i naniesienia znajdujące się na działce ogrodniczej, jak również operat szacunkowy i tym samym wysokość dochodzonego roszczenia.

W ocenie pozwanej powód nie wykazał istnienia roszczenia, albowiem z treści przepisu art.

42 ust. 1 wynika, iż roszczenie o wynagrodzenie za nasadzenia, urządzenia i obiekty odnosi się tylko do takich, które stanowiły własność działkowca, którego prawo wygasło. Z kolei z treści art. 30 ustawy wynika, iż własność działkowca stanowią tylko te nasadzenia, urządzenia i obiekty, które

zostały wykonane lub nabyte ze środków własnych działkowca.

A zatem w ocenie pozwanej powód winien wykazać to, iż takie nasadzenia, urządzenia i obiekty zostały wykonane ze środków własnych działkowca, zaś te, które zostały wykonane lub nabyte z cudzych środków nie stanowią jego własności, a tym nie mogą stanowić przedmiotu roszczenia.

Pozwana wskazała, iż własność działkowca stanowią tylko te nasadzenia, urządzenia i obiekty znajdujące się na działce, które zostały wykonane lub nabyte z jego środków finansowych.

Wynagrodzenie nie przysługuje za nakłady, które nie stanowią własności działkowca, to jest za takie, które zostały wykonane lub nabyte z cudzych środków.

W związku z powyższym pozwana podniosła, iż nasadzenia i naniesienia na działce pozwanej w całości zostały nabyte i wykonane ze środków finansowych pozwanej, a wcześniej pozwanej i jej męża.

Tym samym w dacie otwarcia spadku wszelkie nasadzenia i naniesienia były własnością pozwanej; a zatem roszczenie nie weszło w skład spadku po S. M..

Ponadto pozwana podniosła zarzut przedawnienia roszczenia wskazując, iż skoro podstawę roszczenia stanowią przepisy art. 42 ust. 1 zd. 1 oraz art. 35 pkt 2 ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych to zastosowanie znajduje trzyletni termin przedawnienia.

Terminem początkowym biegu roszczenia jest w ocenie pozwanej data śmierci poprzednika prawnego powoda.

Ponadto pozwana podniosła zarzut nadużycia prawa wskazując, iż roszczenie kierowane przez wnuka przeciwko babci w ramach rozliczenia za nasadzenia i naniesienia, które finansowała przez 40 lat i nie uzyskała zapłaty pozostaje w sprzeczności z poczuciem sprawiedliwości.

Pozwana zakwestionowała twierdzenie, aby spis inwentarza korzystał z powagi rzeczy osądzonej, albowiem nie jest on orzeczeniem sądowym. Jego konsekwencje związane z ustaleniami co do składu i wartości majątku spadkowego są jedynie deklaratywne i nie mają charakteru wiążącego.

Moc spisu inwentarza jest wyłącznie dowodowa, a zatem w ocenie pozwanej powód nie oferuje żadnego innego dowodu wskazującego na to, aby spadkodawca sfinansował nakłady na działce z własnych środków.

(vide: odpowied ź na pozew – k. 35- 40)

W odpowiedzi na powyższe powód wskazał, iż nie ma znaczenia fakt „formalnego” przeniesienia prawa działki na S. M., albowiem do takiego przeniesienia doszło.

Pozwana brała udział w spisie inwentarza po zmarłym S. M., brała udział w oględzinach obejmujących wycenę nasadzeń i naniesień budowlanych przedmiotowego rodzinnego ogrodu działkowego.

W ocenie pozwanej zarzut nieistnienia roszczenia powoda jest bezzasadny, albowiem pod rządzami ustawy z dnia 8 lipca 2005 roku o rodzinnych ogrodach działkowych prawo użytkowania działki miało charakter niezbywalny i osobisty .

Skoro do przejścia doszło na mocy decyzji z dnia 28 maja 2013 roku to S. M. nabył w sposób pierwotny razem z prawem użytkowania działki umieszczone na niej nasadzenia i naniesienia. Nie było to nabycie w sposób translatywny, albowiem przepisy art. 41 i 42 ustawy o rodzinnych ogródkach działkowych w dacie 28 maja 2013 roku nie obowiązywały.

Ponadto w latach 2012-2015 opłaty za działkę ponosił S. M..

W ocenie powoda zarzut nadużycia prawa jest bezzasadny, albowiem powód nie otrzymał działki tylko dlatego, iż w dacie otwarcia spadku nie był pełnoletni.

W ocenie powoda nie doszło również do przedawnienia roszczenia, albowiem jego bieg rozpoczął się dopiero z chwilą uprawomocnienia się postanowienia z dnia 29 maja 2018 roku, na mocy którego zostało ustanowione na rzecz pozwanej prawo do przedmiotowej działki po zmarłym S. M.. Była to czynność przedsięwzięta bezpośrednio w celu dochodzenia i ustalenia roszczenia.

(vide: pismo powoda z dnia 20.02.2020r. – k. 72-74v.)

Stan faktyczny:

Decyzją Przewodniczącego Zarządu Pracowniczego O. Działkowego im. A. D. w G. z dnia 5 sierpnia 1982 roku C. M. została przydzielona do użytkowania działka nr (...) w Przyzakładowym O. Działkowym im. A. D. w G..

(okoliczno ść bezsporna nadto potwierdzona: decyzją z dnia 05.08.1982 r. – k. 43)

Po śmierci C. M., decyzją Okręgowego Zarządu (...) w G. z dnia 6 czerwca 2006 roku działka nr (...) została przydzielona w użytkowanie pozwanej K. M. – żonie zmarłego.

(okoliczno ść bezsporna nadto potwierdzona: decyzją z dnia 06.06.2006r. – k. 44)

Z kolei, decyzją Okręgowego Zarządu (...) w G. z dnia 28 maja 2013 roku działka nr (...) z inicjatywy K. M. została przydzielona w użytkowanie jej synowi S. M..

(okoliczno ść bezsporna nadto potwierdzona: decyzją z dnia 28.05.2013r. – k. 45)

Pozwana K. M. od 1982 roku zajmowała się działką. Uprawiała na niej warzywa, drzewa owocowe i kwiaty. Sama siała i pieliła. S. M. pomagał jej w uprawie działki. Nadto wymienił dwa okna w altanie posadowionej na działce, pomalował altanę oraz założył oczko wodne. Reszta naniesień budowlanych oraz nasadzeń jest efektem (...). Naniesienia budowlane na działce stanowi altanka ogrodowa, chodnik wykonany z płyt betonowych, chodnik wykonany z kostki brukowej. Natomiast nasadzenia stanowią jabłoń, śliwy, grusze, wiśnie, hortensje, tuja, cisy, bukszpan, laurowiśnia, krzewy agrestu, aronii, porzeczki czarnej, krzewu różanecznika.

Pozwana przez cały czas ponosiła opłaty związane z działką.

(dow ód: postanowienie z dnia 29.05.2018r. wraz z uzasadnieniem – k. 8-12, protokołem z dnia 15.05.2018r. – k. 48-49, zeznania świadka M. A. – k. 140v.-141, płyta – k. 143, zeznania świadka P. P. – k. 141-141v., płyta – k. 143, zeznania E. F. w charakterze strony – k. 142, płyta – k. 143, zeznania pozwanej K. M. – k. 142-142v., płyta – k. 143, operat szacunkowy – k. 165-187)

S. M. zmarł w dniu 21 września 2015 roku.

Małoletni T. M. (1) nabył na podstawie ustawy w całości spadek po S. M. z dobrodziejstwem inwentarza.

(okoliczno ści bezsporne nadto potwierdzone: aktem poświadczenia dziedziczenia z dnia 25.09.2015r. – k. 6-7)

Naczelnik Pierwszego Urzędu Skarbowego w G. sporządził spis inwentarza po zmarłym S. M..

Zgodnie z protokołem spisu inwentarza w skład masy spadkowej wchodzi m.in. roszczenie przysługujące od K. M. z tytułu wynagrodzenia za nasadzenia i naniesienia budowlane rodzinnego ogrodu działkowego nr 225 położonego w G. wchodzącego w skład (...) o wartości 8.214,00 złotych.

(okoliczno ści bezsporne nadto potwierdzone: protokołem spisu inwentarza z dnia 03.10.2018r. – k. 4)

Postanowieniem z dnia 29 maja 2018 roku wydanym w sprawie o sygnaturze VII Ns 1714/17 Sąd Rejonowy w Gdyni ustanowił na rzecz K. M. prawo do działki nr (...) C położonej w Rodzinnym O. Działkowym im. A. D. w G. przy ul. (...) po zmarłym S. M..

(okoliczno ści bezsporne nadto potwierdzone: postanowieniem z dnia 29.05.2018r. wraz z uzasadnieniem – k. 8-12)

Zgodnie z regulaminem ROD członek (...), któremu przydzielono działkę, obowiązany jest zapłacić poprzedniemu użytkownikowi uzgodnioną wartość, będących jego własnością urządzeń i nasadzeń znajdujących się na działce. Jeżeli bezpośrednie rozliczenie pomiędzy poprzednim i nowym użytkownikiem jest niemożliwe z przyczyn niezawinionych przez nowego użytkownika lub gdy poprzedni użytkownik ma zobowiązania finansowe w stosunku do ogrodu, nowy użytkownik przekazuje należność za urządzenia i nasadzenia zarządowi. Zarząd obowiązany jest poinformować osobę ubiegającą się o członkostwo (...) i prawo użytkowania działki o zobowiązaniach finansowych poprzedniego użytkownika i konieczności rozliczenia się z nim za pośrednictwem zarządu.

(dow ód: regulamin ROD – k. 121-139)

Ocena dowod ów:

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów oraz zeznań świadków i stron.

Dokonując ustaleń w zakresie stanu faktycznego sprawy, Sąd wziął pod uwagę, iż w znacznej części był on bezsporny.

Brak było podstaw do kwestionowania dokumentów prywatnych, albowiem żadna ze stron nie zamierzała nawet zaprzeczać ich prawdziwości. Natomiast dokumenty urzędowe, sporządzone w przepisanej formie przez powołane do tego organy władzy publicznej i inne organy państwowe w zakresie ich działania, stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo poświadczone (art. 244 § 1 k.p.c.).

Sąd podziela pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w wyroku z dnia 07 kwietnia 2011 roku (I PK 225/10, L.), że związanie stron prawomocnym orzeczeniem wyrażone w art. 365 § 1 k.p.c. zawiera w sobie zakaz ponownego prowadzenia sporu co do okoliczności faktycznych stanowiących podstawę rozstrzygnięcia zakończonego sporu sądowego. Inaczej ujmując, nie jest dopuszczalne w świetle art. 365 § 1 k.p.c. odmienne ustalenie zaistnienia, przebiegu i oceny istotnych dla danego stosunku prawnego zdarzeń faktycznych w kolejnych procesach sądowych między tymi samymi stronami, chociażby przedmiot tych spraw się różnił (A. Góra-Błaszczykowska (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Tom I A. Komentarz. Art. 1-42412, Warszawa 2020, Legalis).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy, ustalenia poczynione w sprawie Sądu Rejonowego w Gdyni o sygn. VII Ns 1714/17 w przedmiocie ustanowienia na rzecz K. M. prawa do przedmiotowej działki po zmarłym S. M. wiązały Sąd w niniejszej sprawie. W sprawie tej ustalono w szczególności, w jaki sposób użytkowana była działka od 1982 roku, a także, kto i jakie nakłady poczynił na jej rzecz, a także kto ją utrzymywał. Tymi ustaleniami – bezspornymi zresztą w tamtej sprawie – Sąd w niniejszej sprawie był związany. Natomiast zeznania świadków, stron oraz dowody z dokumentów, w szczególności operat szacunkowy sporządzony w ramach postępowania o spis inwentarza, jedynie te fakty uzupełniały jako w pełni z nim korelujące.

Sąd nie doszukał się również podstaw do kwestionowania zeznań świadków oraz stron. Zdaniem Sądu zeznania te są szczere, spontaniczne, spójne, niesprzeczne z innymi dowodami, uznanymi przez Sąd za niewątpliwie wiarygodne. Nadto, zeznania te nie budzą żadnych wątpliwości w świetle zasad doświadczenia życiowego oraz logicznego rozumowania. Sąd nie dał wiary stronie powodowej jedynie w zakresie powołanych okoliczności związanych z przyczynami zrzeczenia się spadku po śmierci C. M.. E. F., zeznając w charakterze strony zeznała w postępowaniu nieprocesowym, że przyczyną „przepisania” działki na rzecz S. M. był stan zdrowia pozwanej. Natomiast w niniejszym postępowaniu wskazywała, że wynikało to z porozumienia po śmierci C. M.. Twierdzenia te nie znalazły potwierdzenia w zgromadzonym materiale dowodowym i zdaniem Sądu zostały wytworzone jedynie w celu obrony przed zarzutem naruszenia prawa procesowego. Żaden ze świadków ani pozwana nie potwierdziła tych okoliczności.

Sąd na podstawie art. 2352 § 1 pkt 2 k.p.c. pominął dowód o zobowiązanie Zarządu Rodzinnego O. Działkowego im. A. D. do przedłożenia wszelkiej dokumentacji dotyczącej działki ogrodowej nr (...) C na okoliczności wskazane w piśmie z dnia 17 lutego 2020 roku (k. 69), a także z opinii biegłego na okoliczność ustalenia wartości nasadzeń i naniesień, albowiem okoliczności te zostały udowodnione zgodnie z twierdzeniami wnioskodawców.

Odnosząc się do pierwszego z dowodów należało mieć również na uwadze, że zgodnie z treścią art. 2351 k.p.c. we wniosku o przeprowadzenie dowodu strona jest obowiązana oznaczyć dowód w sposób umożliwiający przeprowadzenie go oraz wyszczególnić fakty, które mają zostać wykazane tym dowodem. Wobec tego, jeżeli strona wnosi o przeprowadzenie dowodu z dokumentu urzędowego lub prywatnego, powinna opisać go w sposób umożliwiający łatwą jego identyfikację zarówno co do podmiotu, od którego pochodzi, jak i przedmiotu dokumentu oraz załączyć go, bądź złożyć wniosek o zwrócenie się przez sąd do właściwej jednostki organizacyjnej (państwowej lub samorządu terytorialnego), do strony przeciwnej bądź innego podmiotu o złożenie danego dokumentu (art. 208 § 1 pkt 2 i 5, art. 248 § 1, art. 250 § 1 KPC) (por. A. Góra-Błaszczykowska (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Tom I A. Komentarz. Art. 1-42412, Warszawa 2020).

W myśl ugruntowanego stanowiska judykatury, możliwe jest jedynie dopuszczenie w charakterze dowodu określonych dokumentów zawartych w aktach innej sprawy, bowiem przepis art. 244 i następne k.p.c. przewidują tylko dowody z dokumentów, a nie dowód z akt innej sprawy. Bez naruszenia zasady bezpośredniości przewidzianej w art. 235 k.p.c., możliwe jest jedynie dopuszczenie dowodu z poszczególnych, ściśle określonych dokumentów.

R. żania prawne:

Odnosząc się w pierwszej kolejności do podniesionego zarzutu przedawnienia, zgodnie z art. 35 pkt 2 ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych prawo do działki wygasa z chwilą śmierci działkowca, o ile ustawa nie stanowi inaczej.

Zgodnie z art. 42 ust. 1 ww. ustawy w razie wygaśnięcia prawa do działki, działkowcowi przysługuje wynagrodzenie za znajdujące się na działce nasadzenia, urządzenia i obiekty stanowiące jego własność. Wynagrodzenie nie przysługuje za nasadzenia, urządzenia i obiekty wykonane niezgodnie z prawem.

Zgodnie z art. 38 tej ustawy w razie śmierci jednego z małżonków prawo do działki, które przysługiwało obojgu małżonkom, przypada drugiemu małżonkowi. Jeżeli małżonek nie posiadał prawa do działki, może w terminie 6 miesięcy od dnia śmierci małżonka złożyć oświadczenie woli o wstąpieniu w stosunek prawny wynikający z tego prawa, pod rygorem wygaśnięcia prawa do działki.

Zgodnie z ust. 2 z chwilą wygaśnięcia prawa do działki w następstwie niedokonania czynności, o której mowa w ust. 1, roszczenie o ustanowienie prawa do działki po zmarłym przysługuje innym osobom bliskim. Roszczenie to wygasa w terminie 3 miesięcy od dnia powstania. Ustanowienie prawa do działki nie może nastąpić przed upływem terminu wygaśnięcia roszczenia.

Zgodnie z ust. 3 w przypadku zgłoszenia się kilku uprawnionych, o ustanowieniu prawa do działki rozstrzyga sąd w postępowaniu nieprocesowym, biorąc pod uwagę w szczególności okoliczność, czy osoba uprawniona na podstawie ust. 2, korzystała z działki ze zmarłym.

Zgodnie z ust. 4. w razie śmierci działkowca niepozostającego w związku małżeńskim, przepisy ust. 2 i 3 stosuje się odpowiednio, z tym że roszczenie wygasa w terminie 6 miesięcy od dnia śmierci działkowca.

Zgodnie z art. 43 wyżej wymienionej ustawy jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, roszczenia wynikające z uregulowań niniejszego rozdziału przedawniają się z upływem 3 lat od dnia zaistnienia okoliczności będących podstawą ich zgłoszenia.

W ocenie Sądu w powyższej sprawie nie doszło do przedawnienia roszczenia, albowiem wskutek zgłoszenia roszczenia o ustanowienie prawa do działki przez bliskich zmarłego S. M., to jest T. M. (2) i K. M. decyzję o ustanowieniu prawa do działki podjął sąd w postępowaniu nieprocesowym. Dopiero chwila uprawomocnienia się orzeczenia w sprawie VII Ns 1714/17, to jest dzień 28 czerwca 2018 roku stanowiła początek biegu terminu przedawnienia, albowiem stanowił on okoliczność będącą podstawą zgłoszenia roszczenia, to jest ustalenie osoby, której przysługiwało prawo do działki. Należy w tym miejscu zaznaczyć, iż wskutek dokonanego rozstrzygnięcia nastąpiło rozdzielenie roszczenia o wynagrodzenie za znajdujące się na działce nasadzenia, urządzenia i obiekty stanowiące własność działkowca z prawem do działki, albowiem w przypadku odmiennego rozstrzygnięcia nastąpiłaby konfuzja tych praw, a tym samym nie istniałaby możliwość ich dochodzenia. Gdyby prawo do działki przypadło powodowi, to byłby jednocześnie „właścicielem” nasadzeń i naniesień i nie miałby żadnego roszczenia o wynagrodzenie. Zatem dla powstania tego roszczenia konieczne było rozstrzygnięcie przez sąd w trybie art. 38 tej ustawy.

Skoro zatem niezbędną przesłanką wystąpienia z roszczeniem o wynagrodzenie było przesądzenie kwestii prawa do działki bieg terminu przedawnienia nie mógł nastąpić wcześniej niż z chwilą uprawomocnienia się postanowienia w sprawie VII Ns 1714/17.

Termin przedawnienia zaczął biec z chwilą uprawomocnienia się postanowienia w sprawie VII Ns 1714/17, natomiast pozew wniesiono w dniu 14 maja 2019 roku, a więc niewątpliwie przed upływem trzyletniego terminu przedawnienia.

W ocenie Sądu ustanowienie prawa do działki nie stanowiło kontynuacji prawa przysługującego S. M., albowiem ono wygasło. Skoro zaś wygasło to tym samym było źródłem roszczenia o wynagrodzenie za znajdujące się na działce nasadzenia, urządzenia i obiekty stanowiące jego własność, które mogło zostać skierowane przeciwko osobie nabywającej prawo do działki.

Własność znajdujących się na działce nasadzeń, obiektów i urządzeń Sąd odnosi do wszystkich tych elementów, które znajdowały się na działce uprawnionego w chwili wygaśnięcia prawa niezależnie od daty ich powstania.

Nie należy zatem powyższego odnosić do tego co powstało lub zostało nasadzone w okresie trwania prawa do działki uprawnionego, ale do tego co na tej działce znajdowało się z chwilą wygaśnięcia prawa.

W ocenie Sądu pojęcie nabyte ze środków finansowych działkowca odnoszą się nie tylko do finansowania ich powstania, ale również wszelkich form wstąpienia w prawa, w tym również przez nabycie praw do działki.

Tym samym własność działkowca nie stanowią tylko ulepszenia między tym co zastał, a tym co zostawił, ale całość nasadzeń, urządzeń i obiektów znajdujących się na działce i przez niego utrzymywanych. Przepis określający zakres własności działkowca jest przepisem, którego generalną zasadą jest wprowadzenie wyjątku od zasady superficies solo cedit, nie zaś ograniczenie własności działkowca do ściśle rozumianych poniesionych przez niego nakładów.

Ponadto niezależnie od charakteru nabycia pierwotnego – z uwagi na niezbywalny charakter prawa użytkowania działki z chwili jej nabycia przez S. M. poprzedni jej użytkownik dysponował prawem żądania zwrotu wynagrodzenia za nasadzenia, obiekty i urządzenia. Z okoliczności sprawy wynikało, iż powyższe rozliczenie dokonało się w szerszym kontekście spraw majątkowych powstałych po śmierci C. M., w tym w ramach składanych oświadczeń co do praw majątkowych ze spadku.

Spis inwentarza, z którego wynika wartość nasadzeń, obiektów i urządzeń jest dokumentem urzędowym, a zatem wpisana do niego wartość tych nasadzeń korzysta z domniemania prawdy związanego z tego rodzaju dokumentem. Tym samym strona kwestionująca wartość wynikająca ze spisu inwentarza winna przeprowadzić dowód wykazujący to, iż wartość ta jest niższa od wartości wskazanej w spisie. Brak wniosku o biegłego ze strony pozwanej pozwala na przyjecie, iż pozwany nie obalił domniemania wynikającego z treści dokumentu urzędowego.

Kluczową dla rozstrzygnięcia sprawy okazała się ocena zgłoszonego zarzut oparty na treści art. 5 k.c., zgodnie z którym nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego, a takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony prawnej. Według art. 5 k.c. zasady współżycia społecznego mają zapobiegać nadużyciu prawa na etapie jego wykonywania. Zważyć bowiem należy, że klauzula wyrażona w cytowanym przepisie dotyczy przypadków, gdy powoływanie się na prawo podmiotowe nie stanowi jego wykonywania, lecz jego nadużywanie, które nie jest społecznie aprobowane i w związku z tym nie korzysta z ochrony.

W niniejszej sprawie mamy do czynienia z sytuacją, w której pozwana wraz ze swoim mężem od 1982 roku czyniła nakłady na przedmiotową działkę. Przez kilkadziesiąt lat użytkowała ją – uprawiała warzywa, drzewa owocowe, krzewy i kwiaty. Pielęgnowała nasadzenia. Obecny stan działki, w tym istnienie na niej altany jest wynikiem działań pozwanej oraz jej męża.

Zmarły S. M. wspomagał swoją matkę (pozwaną) w uprawianiu działki, co jest jak najbardziej naturalne. Za sprawą pozwanej stał się pełnoprawnym użytkownikiem działki, nabywając w sposób dorozumiany istniejące na niej nasadzenia i obiekt budowlany wraz z towarzyszącą infrastrukturą.

Pozwana nie oczekiwała od swojego syna wynagrodzenia z tego tytułu. Nadal korzystała z działki tak jakby była jej „właścicielką”. Nigdy nie kierowała do swojego syna żądania rozliczenia nakładów na działkę. Ten z kolei nie poczynił zbyt wielu nakładów na działkę – pomalował altanę, wymienił w niej okna na używane oraz wykopał oczko wodne – nie będące przedmiotem rozliczeń. Zresztą to pozwana w dalszym ciągu opłacała działkę.

Rację ma strona pozwana podnosząc, że godziłoby w społeczne poczucie sprawiedliwości, gdyby pozwana zobowiązana była zwrócić swojemu synowi lub jego spadkobiercy równowartość nasadzeń i naniesień, które sama uczyniła i za które nigdy nie otrzymała ekwiwalentu od S. M. oraz jego spadkobiercy.

Bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy były okoliczności związane z rzekomym niewłaściwym zachowaniem pozwanej wobec jej wnuka (powoda), a polegające między innymi na braku uczestnictwa w uroczystości jego Pierwszej Komunii Świętej. W całym powstałym konflikcie pomiędzy pozwaną oraz matką powoda cierpi powód, który nie może utrzymywać prawidłowych relacji ze swoją babką.

Podsumowując, zdaniem Sądu, godzi w społeczne poczucie sprawiedliwości zobowiązywanie pozwanej, będącą osobą w podeszłym wieku, do zwrotu spadkobiercy jej syna nakładów na działkę, które sama poczyniła w okresie kilkudziesięciu lat. Pozwana de facto od 1982 roku zajmowała się przedmiotową działką jakby zawsze – nawet w czasie, kiedy formalnie jej użytkownikiem był jej syn – była uprawniona do jej używania. Sąd nie pomija, że faktycznie S. M. częściowo poczynił nakłady na działkę, jednak były one stosunkowo niewielkie i z pewnością zostałyby poczynione nawet, gdyby to pozwana – a nie jej syn – była formalnym użytkownikiem działki. Odnosząc się do nakładów na wykopanie oczka wodnego, koszt ten nie został wskazany w spisie inwentarza i nie był objęty przedmiotem sporu.

Nie można stracić z pola widzenia woli spadkobiercy, który nigdy nie występował ani nie zamierzał nawet występować przeciwko swojej matce o rozliczenie nakładów. Czyni to dopiero była żona spadkobiercy działając w imieniu swojego syna, a katalizatorem tych działań niewątpliwie jest jej osobista niechęć do byłej teściowej (pozwanej). O ile istnieje ku temu prawne uzasadnienie, o tyle pod kątem oceny takiego roszczenia przez kryterium obiektywnie lojalnego postępowania względem zmarłego budzi to poważne wątpliwości.

Z tych przyczyn na podstawie art. 5 k.c. uznając, że zgłoszone roszczenie narusza zasady współżycia społecznego Sąd w punkcie I. wyroku oddalił powództwo.

Koszty procesu:

W punkcie II. Sąd odstąpił od obciążania powoda kosztami procesu na podstawie art. 102 k.p.c. mając na uwadze jego wiek.