Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 marca 2014r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie następującym:

Przewodniczący - Sędzia SO Beata Stachowiak

Sędzia SO Anna Kuczyńska

Sędzia SO Dorota Stawicka-Moryc (spr.)

Protokolant: Elżbieta Biała

po rozpoznaniu w dniu 13 marca 2014r. we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy z powództwa A. Ś.

przeciwko Towarzystwu (...) S.A. w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu

z dnia 2 października 2013r.

sygn. akt XIV C 247/11

I.  oddala apelację;

II.  nie obciąża powoda zwrotem kosztów postępowania apelacyjnego na rzecz strony pozwanej;

III.  zasądza od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu na rzecz adwokata G. S. 1200 zł kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym wraz z należnym podatkiem od towarów i usług.

Sygn. akt II Ca 1565/13

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 2 października 2013 roku Sąd Rejonowy dla Wrocławia - Fabrycznej we Wrocławiu A. Ś. przeciwko Towarzystwu (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W.; nie obciążył powoda A. Ś. kosztami na rzecz strony pozwanej; zasądził od Skarbu Państwa Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Fabrycznej we Wrocławiu na rzecz adwokata G. S. kwotę 2 952zł (dwa tysiące dziewięćset pięćdziesiąt dwa złote), w tym 552 zł podatku od towarów i usług, tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu; oraz obciążył Skarb Państwa Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Fabrycznej we Wrocławiu kwotą 869zł 20gr (osiemset sześćdziesiąt dziewięć złotych dwadzieścia groszy) stanowiącą wydatki na wynagrodzenie biegłego sądowego.

Rozstrzygniecie to Sąd Rejonowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych:

W dniu 12 lipca 2008 r. A. Ś. (jako pożyczkobiorca) zawarł z (...) Bank S.A. z siedzibą w W. (jako pożyczkodawcą) umowę pożyczki nr (...) na kwotę 54 536zł 51gr (§ 1 ust. 1 umowy). Strony postanowiły, że zabezpieczeniem umowy będzie ubezpieczenie z tytułu śmierci, inwalidztwa i medical assistance w ramach umowy ubezpieczenia zawartej pomiędzy (...) Bank S.A. a Towarzystwem (...) S.A. (§ 1 ust. 9 umowy). W związku z powyższym pożyczkobiorca A. Ś. oświadczył, że przystępuje jako ubezpieczony do umowy ubezpieczenia zawartej pomiędzy (...) Bank S.A. (jako ubezpieczającym) a Towarzystwem (...) S.A. obejmującej swym zakresem ryzyko zgonu, inwalidztwa i medical assistance (zgodnie z warunkami, których wyciąg otrzymał). Jednocześnie wskazał, że osobą uprawnioną do otrzymania świadczenia w razie jego śmierci, inwalidztwa, jest (...) Bank S.A. (ust. 1 oświadczenia stanowiącego integralną część umowy pożyczki), co ten ostatni zaakceptował.

Przedmiotem ubezpieczenia na podstawie ww. umowy było życie i zdrowie ubezpieczonego (§ 2 ust. 1), a jego zakresem objęte zostały:

1) zgon,

2) inwalidztwo,

3) zdarzenie ubezpieczeniowe zdefiniowane w warunkach programu (...) (załącznik nr 8),

4) w odniesieniu do osób prowadzących własną działalność gospodarczą i osób uzyskujących dochody z tytułu umów cywilnoprawnych – czasowa niezdolność do pracy ubezpieczonego, 5) w odniesieniu do osób nieaktywnych zawodowo, osób uzyskujących dochody z tytułu umów cywilnoprawnych oraz osób uzyskujących dochody z innego tytułu będących w wieku emerytalnym – poważne zachorowanie ubezpieczonego (§ 2 ust. 2).

Zgodnie z § 1 ust. 1 pkt 10 umowy generalnej ubezpieczenia na wypadek śmierci lub czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby lub nieszczęśliwego wypadku kredytobiorców zaciągających kredyt w (...) Bank SA inwalidztwo jest to „trwałe, fizyczne uszkodzenie ciała lub utrata zdrowia, w rezultacie którego ubezpieczony utracił bezterminowo zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy oraz jest trwale i całkowicie niezdolny do samodzielnej egzystencji”

W § 1 ust. 1 pkt 7 zdarzenie ubezpieczeniowe zdefiniowane zostało jako „zdarzenie losowe powodujące zgon, inwalidztwo, czasową niezdolność do pracy lub poważne zachorowanie ubezpieczonego, które zaszło w okresie odpowiedzialności towarzystwa. Zdarzeniem ubezpieczeniowym w rozumieniu niniejszej umowy jest również zdarzenie zdefiniowane w § 1 ust. 4 pkt 11 załącznika nr 8”.

W § 1 ust. 1 pkt 13 zdefiniowano pojęcie „poważnego zachorowania ubezpieczonego” wymieniając taksatywnie jednostki chorobowe, których to dotyczy, takie jak: złośliwa choroba nowotworowa, zawał serca, udar mózgu, niewydolność nerek, całkowita utrata wzroku, stwardnienie rozsiane, zabiegi kardiochirurgiczne, przeszczep.

W chwili zawierania umowy A. Ś. miał lat 68, był emerytem (na wcześniejszej emeryturze od roku 2007) i pracował dodatkowo na stanowisku kierowniczym i jako wagowy w przedsiębiorstwie zajmującym się skupem złomu. Przy zawieraniu umowy A. Ś. otrzymał z (...) Bank S.A. wyciąg z umowy ubezpieczenia. Wyciąg ten obejmował definicje pojęć, w tym pojęcia „zdarzenia ubezpieczeniowego”, „inwalidztwa”, „poważnego zachorowania”. Pełna treść umowy generalnej nie była A. Ś. znana.

Obecnie A. Ś. ma lat 73 i jest niezdolny do pracy. Kłopoty zdrowotne zaczęły się u niego w 2006 r. Od 2010r. nastąpiło u niego pogorszenie wzroku, słuchu, pojawiły się problemy z poruszaniem się, omdlenia, ma problemy z trzymaniem moczu, z samoobsługą, wymaga opieki osób trzecich, pozostaje pod stałą kontrolą lekarską kardiologa. Z dniem 18 września 2009r. wypowiedziano mu umowę o pracę i od tego czasu już nie pracuje.

Aktualnie u A. Ś. doszło do wystąpienia trwałej utraty zdrowia. Bezpośrednią tego przyczyną jest zaawansowana wada serca określana jako stenoza aortalna lub też zwężenie lewego ujścia tętniczego. Pozostałe objawy i inne choroby wynikają z powyższego lub też mają znaczenie małe lub wręcz marginalne uwzględniając zaawansowanie wady i związane z nią zagrożenia uwzględniając kryteria medyczne. Powstanie tej choroby to proces ciągły, w stadium początkowym bezobjawowy. Z prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością wada ta powstała przed dniem 28 sierpnia 2006r. W późniejszym okresie obserwowano już postęp - nasilanie się wady i związane z tym objawy. Istotne pogorszenie, do tej pory przebiegającej bezobjawowo wady serca, jak i dolegliwości bólowe w klatce piersiowej, wystąpiły do dnia 31 lipca 2010r.

W chwili obecnej A. Ś. powinien ograniczyć swoją aktywność do minimum. Nie może wykonywać żadnej pracy. Taki stan powinien trwać przynajmniej do momentu zakończenia rehabilitacji po ewentualnym zabiegu operacyjnym leczenia wady i ponownej ocenie lekarskiej.

W dniu 29 sierpnia 2011r. zadłużenie całkowite z tytułu umowy pożyczki z dnia 12 lipca 2008r. natychmiast wymagalne wynosiło 46.959zł 84gr.

Stan zadłużenia z tytułu tej umowy wynosił na dzień 13 września 2011r. 47.356 zł 72gr, w tym: kapitał zaległy – 40.238 zł 64 gr, odsetki zaległe – 364 zł 35gr, odsetki karne – 6.753zł 73gr.

Pismem z dnia 20 października 2010 r., a następnie pismem z dnia 7 grudnia 2010r., Towarzystwo (...) S.A. poinformowało (...) Bank S.A., że wypłata świadczenia nie może zostać uznana z uwagi na nie spełnienia definicji inwalidztwa.

A. Ś. pismem z dnia 12 listopada 2010 r. odwołał się od powyższej decyzji. Wezwanie pozostało jednak bezskuteczne.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy oddalił powództwo, z powodu braku legitymacji powoda w dochodzeniu roszczenia i zarazem niedopuszczalności zgłoszonego żądania ewentualnego, nie zasługiwało na uwzględnienie.

Wytaczając powództwo A. Ś. domagał się zasądzenia od pozwanego Towarzystwa (...) S.A. na swoją rzecz kwoty 40 675zł39gr wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 12 grudnia 2010 r. do dnia zapłaty, ewentualnie – na wypadek stwierdzenia niedopuszczalności żądania zapłaty tej kwoty bezpośrednio na jego rzecz - o zasądzenie tej kwoty z odsetkami od strony pozwanej na rzecz uprawnionego z umowy ubezpieczenia, to jest (...) Bank S.A.

Sąd wskazał, iż powód A. Ś. niewątpliwie ma status ubezpieczonego z umowy ubezpieczenia obejmującej ryzyko zgonu, inwalidztwa i medical assistance, ale strony – powód jako ubezpieczony i (...) S.A. jako ubezpieczający – postanowiły, że osobą uprawnioną do otrzymania świadczenia w razie śmierci, inwalidztwa ubezpieczonego, jest (...) Bank S.A. , co w konsekwencji powoduje, iż powód nie jest legitymowany czynnie.

Powód nie mógł też domagać się zasądzenia dochodzonej pozwem kwoty na rzecz podmiotu trzeciego. Zgłoszone przez powoda żądanie ewentualne nie znajduje podstawy prawnej i bynajmniej nie jest to luka prawna podlegająca usunięciu w drodze analogii legis czy iuris.

Niezależnie od powyższego Sąd Rejonowy wskazał, iż nie doszło do ziszczenia się wypadku ubezpieczeniowego. W rozpoznanej sprawie poza sporem pozostawała okoliczność, iż strony wiązała umowa ubezpieczenia, jak i ostatecznie – po przeprowadzeniu dowodu z opinii biegłego sądowego – stan zdrowia powoda. Spór sprowadzał się natomiast do oceny tych faktów przez pryzmat wiążącej strony umowy.

U powoda nie stwierdzono też żadnej z wymienionych jednostek chorobowych kwalifikowanych jako „poważne zachorowanie”, a tylko w takim przypadku – zdaniem Sądu – można byłoby rozważać uznanie definicji „zdarzenia ubezpieczeniowego” w powiązaniu z definicją „poważnego zachorowania” (jak zawał, udar, i inne wymienione - § 1 ust. 1 pkt 13), czyli jako wywołanego tylko przez „zdarzenie losowe”, za nieważne i nie wiążące stron, bez uszczerbku dla obowiązywania umowy w pozostałym zakresie (art. 385 ¹ § 2 k.c.). O ile bowiem zawierając umowę i dysponując (jak powód) wyciągiem zawierającym te definicje, można sobie wyobrazić inwalidztwo wywołane zdarzeniem losowym (przyczyną zewnętrzną), o tyle „ubezpieczając” ryzyko powstania określonej nazwanej jednostki chorobowej, ma się wyobrażenie tej konkretnej choroby i to niezależnie od jej pochodzenia, które zresztą może okazać się nie do ustalenia. Postanowienia niejednoznaczne tłumaczy się bowiem na korzyść konsumenta (art. 385 § 2 k.c.).

Apelację od wyroku Sądu Rejonowego wywiódł powód.

Powód zaskarżył w/w wyrok w całości zarzucając :

1.  naruszenie przepisów postępowania, mające istotny wpływ na wynik sprawy tj. art. 233 § 1 kpc w zw. z art. 65 § 1 kc poprzez dokonanie błędnej wykładni umowy pożyczki z dnia 12.07.2008r. oraz zachowania powoda w związku ze złożeniem niniejszego pozwu i w wyniku tego ustalenie, że powód nie jest legitymowany czynnie do złożenia pozwu o zapłatę, a nadto dokonanie błędnej wykładni umowy pożyczki z dnia 12.07.2008r. i umowy ubezpieczenia, w wyniku tego ustalenie, że nie zaszło zdarzenie objęte ochroną ubezpieczeniową,

2.  jako zarzut ewentualny – naruszenie prawa materialnego tj. art. 393 § 1 kc poprzez niezastosowanie w sprawie i w wyniku tego błędne ustalenie, że powód nie ma uprawnienia do żądania zapłaty z umowy ubezpieczenia na rzecz (...) Banku SA.

Ze względu na powyższe pełnomocnik powoda wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości ( bez sprecyzowanego wskazania na czyją rzecz ).

W odpowiedzi na apelację, strona pozwana wniosła o jej oddalenie w całości. Nadto wniosła o zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych wskazując, iż zaskarżony wyrok jest prawidłowy.

Sąd Odwoławczy zważył co następuje:

Apelacja powoda nie zasługiwała na uzasadnienie.

Zebrany w sprawie materiał dowodowy pozwolił Sądowi rozpoznającemu apelację na konstatację, że dokonane przez Sąd Rejonowy rozstrzygnięcie, jak i wnioski wywiedzione z przeprowadzonego postępowania dowodowego prowadzące do wydania zaskarżonego postanowienia były prawidłowe. Sąd Okręgowy nie znalazł zatem podstaw do innej, aniżeli dokonana przez Sąd Rejonowy, oceny okoliczności powoływanych przez strony w toku postępowania sądowego przed obiema instancjami.

Sąd Okręgowy w pełni akceptuje poczynione przez Sąd I instancji ustalenia stanu faktycznego, jak i zaprezentowane w uzasadnieniu skarżonego orzeczenia rozważania prawne. Sąd Rejonowy właściwie ocenił zebrany materiał dowodowy, w tym opracowane na potrzeby postępowania opinie biegłej, kierując się przy tym zasadami logicznego rozumowania i doświadczeniem życiowym. Dokonał także prawidłowej oceny merytorycznej zgłoszonych roszczeń. W konsekwencji, zarzuty podniesione w treści apelacji, w ocenie Sądu II instancji, stanowią w istocie gołosłowną polemikę z prawidłowymi wskazaniami i rozważaniami Sądu I instancji.

W tym miejscu należy wyjaśnić, że aby Sąd mógł udzielić ochrony prawnej w ramach procesu cywilnego, z żądaniem jej udzielenia osoba do tego uprawniona musi wystąpić przeciwko osobie zobowiązanej. W przeciwieństwie bowiem do zdolności sądowej, legitymacja procesowa nie stanowi ogólnej kwalifikacji podmiotu, która jest cecha stałą. Musi więc podlegać ocenie w każdym procesie. Legitymacja procesowa to przesłanka materialnoprawna skuteczności powództwa, którą należy interpretować, jako wynikające z przepisów prawa materialnego uprawnienie do wystąpienia w danym procesie w charakterze powoda (legitymacja procesowa czynna) lub pozwanego (legitymacja procesowa bierna) – (uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 5 września 1997 r., III CKN 152/97 – za pośrednictwem Systemu Informacji Prawnej Lex).

Legitymacja procesowa jest pozytywna przesłanką jurysdykcyjną, podlegającą ocenie na podstawie przepisów prawa materialnego, zatem jej ewentualny brak skutkuje oddaleniem powództwa (uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 czerwca 2002 r., I ACa 1238/01 – za pośrednictwem Systemu Informacji Prawnej Lex).

W rozpoznawanej sprawie doszło do zawarcia umowy ubezpieczenia na rzecz osoby trzeciej (art. 808 k.c.). Ubezpieczenie majątkowe na cudzy rachunek ma w praktyce zastosowanie najczęściej w przypadku ubezpieczenia przez banki ich klientów w związku z udzieleniem kredytu, pożyczki czy prowadzeniem rachunku bankowego. Motywem zawarcia takiej umowy jest szczególna relacja ubezpieczającego do ubezpieczonego, bowiem ubezpieczającemu zależy na zachowaniu cudzego interesu majątkowego lub też jest on zobligowany do dbałości o zachowanie tego interesu. Ubezpieczający realizuje w ten sposób własny interes, bowiem w sytuacji, gdy ubezpieczony poniesie szkodę, odszkodowanie z tego tytułu wypłacone mu zostanie przez ubezpieczyciela i nie będzie dochodził stosownego odszkodowania od ubezpieczającego.

W przedmiotowej sprawie powód zawierając umowę pożyczki z (...) Bank S.A. z siedzibą we W. przystąpił jednocześnie do ubezpieczenia grupowego pożyczkobiorców pożyczek udzielanych przez wskazany wyżej bank. W deklaracji przystąpienia, wskazał, że uprawnionym do odbioru świadczenia z tytułu zawartej umowy ubezpieczenia będzie (...) Bank S.A.

Sąd Okręgowy w pełni podziela stanowisko Sadu I instancji, iż w świetle przywołanych postanowień umownych, podmiotem uprawnionym do dochodzenia od pozwanego ubezpieczyciela świadczeń z tytułu zawartej umowy ubezpieczenia jest pożyczkodawca (...) Bank S.A. To właśnie ten podmiot posiada w rozpoznawanej sprawie legitymację procesową czynną, z której powód zrezygnował wskazując go, jako jedyny podmiot uprawniony do odbioru świadczenia. Wskazać w tym miejscu należy, iż na rozprawie w dniu 2 grudnia 2011 r. (k. 286) pełnomocnik powoda sprecyzował żądanie pozwu w zakresie „żądania ewentualnego” w ten sposób, że oświadczył, iż jest to wniosek o zawiadomienie (...) Bank S.A. o toczącym się procesie w trybie art. 196 k.p.c. Na rozprawie tego samego dnia Sąd postanowił więc zawiadomić (...) Bank S.A. o toczącym się procesie w trybie art. 196 k.p.c., informując o możliwości wstąpienia w ciągu dwóch tygodni od doręczenia zawiadomienia do sprawy charakterze powoda. Z możliwości tej (...) Bank S.A., będąc prawidłowo zawiadomionym, jednak nie skorzystał.

Nie zasługuje również na uwzględnienie zarzut powoda, co słusznie wskazał Sąd Rejonowy, że strony – powód jako ubezpieczony (...) Bank S.A. jako ubezpieczający – postanowiły, że osobą uprawnioną do otrzymania świadczenia w razie śmierci, inwalidztwa ubezpieczonego, jest (...) Bank S.A. Strony wyłączyły tym samym możliwość uzyskania świadczenia pieniężnego przez powoda, zabezpieczając w ten sposób że kwota ta bezpośrednio trafi do docelowego odbiorcy, tj. pożyczkodawcy, na pokrycie niespłaconego zadłużenia (bez pośrednictwa dłużnika). „Wyłączenie” to dotyczy każdego etapu dochodzenia świadczenia, w tym także sądowego. Nie sposób więc zgodzić się z twierdzeniem, że może to być w każdym czasie przez ubezpieczonego jednostronnie „odwołane”, że taka dyspozycja powoda o wskazaniu uprawnionego może być w każdej chwili zmieniona (art. 831 k.c.) i powód zrobił to występując o zapłatę.

Co istotne, jak wynika z oświadczenia powoda złożonego w dniu 20 lutego 2014 roku (k.490 i nast.),w ślad za złożoną apelacją przez fachowego pełnomocnika, domaga się zasądzenia na jego rzecz należności wynikającej z pozwu.

W tej sytuacji wytoczone przez powoda powództwo należało oddalić, bez konieczności merytorycznego odnoszenia się do zgłoszonych przez stronę zarzutów co do zaistnienia stanu zdrowia kwalifikującego wypłatę świadczenia.

Należy jednak wskazać, że zaprezentowane w uzasadnieniu skarżonego orzeczenia rozważania Sądu Rejonowego, dotyczące czy doszło do ziszczenia się wypadku ubezpieczeniowego były również prawidłowe. Sąd II instancji w pełni je podziela. Poszukując odpowiedzi na pytanie, co w badanym przypadku stanowiło „wypadek” objęty ubezpieczeniem, Sąd Rejonowy dokonał prawidłowej wykładni definicji zawartych w ogólnych warunkach ubezpieczenia, kierując się przy tym – zgodnie z art. 65 k.c. – nie tylko literalnym brzmieniem umowy, co zgodnym zamiarem i celem, które przyświecały stronom przy jej zawarciu. Nadto ustalenia faktyczne w zakresie wymagającym wiadomości specjalnych co do stanu zdrowia powoda Sąd oparł na pisemnej opinii biegłego sądowego z zakresu chorób wewnętrznych i kardiologii, który w sposób rzetelny, logiczny i jednoznaczny odpowiedział na zadane przez Sąd pytania. Biegły jednoznacznie w swej opinii wskazał, iż z prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością wada u powoda powstała przed dniem 28 sierpnia 2006 r.

Mając powyższe na względzie Sąd II instancji, na podstawie art. 385 k.p.c., oddalił apelację, jako bezzasadną (punkt I sentencji).

O kosztach postępowania apelacyjnego ( punkt II ) orzeczono na podstawie art. 102 k.p.c., mając na uwadze sytuacje majątkową powoda, jego zaawansowany wiek jak również pogarszający się stan zdrowia.

W punkcie III kosztami nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu obciążono Skarb Państwa (§ 2 w związku z § 13 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jednolity: Dz. U. z 2013 r. Nr 461).