Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 13 lipca 2022 r.

Pozwem z dnia 10 kwietnia 2018 r. (data prezentaty) powód P. W. wniósł o zasądzenie od Skarbu Państwa – Aresztu Śledczego W.-S. kwoty 70 000 zł tytułem naprawienia szkody niemajątkowej za doznane krzywdy moralne, psychiczne, fizyczne i zdrowotne spowodowane wypadkiem w jednostce penitencjarnej. W uzasadnieniu powód wskazał, ze w dniu 31 marca 2018 r. brał kąpiel w pomieszczeniu kąpielowym („łaźni”). W pomieszczeniu tym są kabiny natryskowe, w których dokonuje się kąpieli. Powód skorzystał z jednej z kabiny prysznicowych i po zakończeniu kąpieli poślizgnął się na płytkach podłogowych. Powód upadł na podłogę przed kabiną prysznicową, uderzył głową o kafelki pomimo próby ratowania się rękami. Powód wskazał, że uderzenie było bardzo silne, powód stracił przytomność na parę minut. Następnie po odzyskaniu przytomności z pomocą kolegi powód wstał z podłogi. Powód wskazał, że z tyłu głowy intensywnie leciała krew, łokieć lewej ręki i palce prawej ręki zostały stłuczone. Sanitariusz opatrzył powodowi rany. Powód udał się do szpitala przy ul. (...), gdzie przeprowadzono konsultację lekarską, założono siedem szwów na rozciętą głowę, wykonano tomografię komputerową głowy. Powód nie wymagał hospitalizacji. W jednostce penitencjarnej powód otrzymał leki przeciwbólowe. Powód wskazał, że za upadek pod kabiną prysznicową odpowiada pozwany z uwagi na fakt, że miejsce kąpielowe nie spełnia wymagań określonych przepisami sanitarnymi ani przepisami BHP. Na podłodze i w kabinie nie ma żadnych mat antypoślizgowych, kabiny i brodziki nie są myte ani odkażane. Nie ma półek z przeznaczeniem na środki higieniczne. Płytki podłogowe są bardzo śliskie w szczególności w połączeniu z wodą i środkami higienicznymi. (pozew k. 1-5)

Zarządzeniem z dnia 22 sierpnia 2019 r. pozew w zakresie odsetek został zwrócony. Postanowieniem z dnia 21 kwietnia 2020 r. zażalenie na zarządzenie w zakresie zwrotu roszczenia odsetkowego zostało oddalone. Pozew w zakresie roszczenia odsetkowego został zatem prawomocnie zwrócony . (zarządzenie k. 47, postanowienie k. 89)

Pismem z dnia 5 listopada 2019 r. powód wniósł o zasądzenie od pozwanego kwoty 30 000 zł tytułem zadośćuczynienia za skutki upadku pod kabiną prysznicową. (pismo k. 63)

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu pozwany wskazał, że za czystość i higienę w celach i pomieszczeniach przeznaczonych dla osadzonych odpowiadają osadzeni. Warunki sanitarne były i są dobre. Wszystkie stanowiska kąpielowe w łaźniach były i są wyposażone w maty antypoślizgowe. Podłoga w łaźni wycierana jest na bieżąco. W przypadku śliskiej posadzki należy zachować szczególną ostrożność. Przepisy nie wymagają, żeby były w pomieszczeniach maty antypoślizgowe. Pozwany podkreślił, że powód nie wykazał swojego roszczenia. (odpowiedź na pozew k. 111)

Na rozprawie w dniu 23 kwietnia 2021 r. powód podtrzymał żądanie pozwu oraz wskazał, że pozostawał pod opieką jednostki penitencjarnej i to jednostka jest zobowiązana do zapewnienia osadzonym bezpiecznych warunków. (protokół z rozprawy k. 152)

Na rozprawie w dniu 22 czerwca 2022 r. powód, za pośrednictwem pełnomocnika ustanowionego z urzędu, wniósł o zasądzenie kwoty 50 000 zł z tytułu odszkodowania za szkodę niemajątkową jaką poniósł na skutek upadku pod prysznicem. Powód wniósł również o zasądzenie kosztów pełnomocnika z urzędu i oświadczył, że koszty te nie zostały pokryte. (protokół z rozprawy k. 259)

Na rozprawie w dniu 22 czerwca 2022 r. oraz w piśmie z dnia 28 czerwca 2022 r. pozwany podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko. Pozwany wskazał, że powód znajdował się w trakcie kąpieli pod prysznicem bez klapek. Pozwany wskazał, że po konsultacji lekarskiej oraz po wykonaniu badań i założeniu opatrunku w szpitalu na L.’a stwierdzono, że powód nie wymaga hospitalizacji. Pozwany wskazał, że wypadek ten nie spowodował u powoda żadnych daleko idących konsekwencji zdrowotnych. Pozwany wskazał, że powód nie zgłaszał zastrzeżeń co do opieki medycznej w jednostce. (protokół z rozprawy k. 259, pismo pozwanego k. 260)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód był osadzony w Areszcie Śledczym W. S. w okresie od dnia 31 sierpnia 2017 r. do dnia 16 czerwca 2018 r.

(okoliczności bezsporne)

W dniu 31 marca 2018 r. powód udał się do pomieszczenia kąpielowego w celu wzięcia prysznica. Po zakończeniu kąpieli powód poślizgnął się na płytkach podłogowych. Powód upadł na podłogę przed kabiną prysznicową, uderzył głową o posadzkę. Uderzenie było silne, powód stracił przytomność na kilka minut. Po odzyskaniu przytomności powód z pomocą kolegi wstał z podłogi. Z tyłu głowy leciała intensywnie krew. Powód został przetransportowany do szpitala przy ul. (...)’a. Przeprowadzono konsultację lekarską wykonano badanie tomograficzne głowy, założono siedem szwów na rozcięta głowę, opatrzono rany. Powód nie wymagał hospitalizacji. W okolicy ciemieniowo-potylicznej lewej zdiagnozowano ranę tłuczoną wielobrzegową. Kończyna górna lewa w stawie łokciowym była ruchoma, okolica stawu bez obrzęku. Stwierdzono otarcie naskórka w obrębie grzbietowej powyżej paliczka bliższego palca IV ręki prawej. Po konsultacji, badaniach i opatrzeniu ran powód wrócił do jednostki penitencjarnej. Po upadku w jednostce penitencjarnej powód zażył leki przeciwbólowe. Po wypadku zdarzało się, że bolała go głowa, dużo leżał, miał założoną opaskę, czuł się słabo. Powód źle się czuł przez dwa-trzy dni po wypadku, czasami kręciło mu się w głowie. Do pełnej formy powód doszedł po 5 dniach.

(karta informacyjna szpitalnego oddziału ratunkowego k. 45, zeznania powoda k. 258-259, zeznania świadka R. M. k. 152v.-153, zeznania świadka D. B. k. 228)

Powód pod prysznic wszedł boso. Pod prysznicem było mokro, był parawan, ale woda i tak się wylewała poza kabinę. Sprzątanie łaźni następuje dopiero gdy wszyscy osadzenie się wykąpią, następuje wówczas zbieranie wody. W dniu wypadku w łaźni nie było mat antypoślizgowych. W łaźni położona jest terakota. Wykładzina znajdowała się tylko w pomieszczeniu służącym osadzonym do wycierania się. Strażnicy nie informowali, że pod prysznicem jest mokro. Zarówno w klapkach jak i bez klapek na stopach było ślisko. Nie było żadnego postępowania wyjaśniającego w związku z upadkiem powoda. Dopiero po upadku powoda została położona mata antypoślizgowa.

(zeznania powoda k. 258-259, zeznania świadka R. M. k. 152v.-153, zeznania świadka D. B. k. 228)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych wyżej dokumentów, które nie były kwestionowane przez żadną ze stron, a w ocenie Sądu nie było podstaw, by podawać w wątpliwość okoliczności faktyczne wynikające z ich treści.

Czyniąc ustalenia faktyczne, Sąd uwzględnił także zgodne twierdzenia stron w trybie art. 229 k.p.c. oraz twierdzenia strony, którym przeciwnik nie przeczył w trybie art. 230 k.p.c.

Podstawę ustaleń faktycznych stanowiły również zeznania świadków R. M. i D. B. oraz zeznania przesłuchanego w charakterze strony postępowania powoda. Zeznania świadków w ocenie Sądu zasługują na przyznanie im waloru wiarygodności. Zeznania te były zgodne co do upadku powoda w łaźni po wzięciu prysznica. Zeznania te były również zgodne co do tego, że podłoga w łaźni była śliska i nie było na niej mat antypoślizgowych.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało jedynie na częściowe uwzględnienie.

W niniejszej sprawie powód dochodził od pozwanego zadośćuczynienia ostatecznie w kwocie 50 000 zł tytułem odszkodowania za szkodę niemajątkową za doznane krzywdy fizyczne, psychiczne i zdrowotne związane z upadkiem na posadzkę pod prysznicem w dniu 31 marca 2018 r. W przedmiotowej sprawie nie było sporu co do samego faktu upadku powoda pod prysznicem w łaźni więziennej. Pozwany kwestionował wysokość roszczenia oraz odpowiedzialność pozwanego za zdarzenie.

W związku z tym, że powód domagał się zasądzenia od Skarbu Państwa zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych spowodowanego bezprawnym zachowaniem pozwanego materialnoprawną podstawę rozstrzygnięcia przedmiotowego sporu stanowi art. art. 23 i 24 k.c. w zw. z 415 – 449 k.c. Przesłankami tej odpowiedzialności są: szkoda, zdarzenie powodujące szkodę oraz związek przyczynowy między owym zdarzeniem a szkodą. Dla przyjęcia odpowiedzialności deliktowej pozwanego konieczne było wykazanie wszystkich przesłanek odpowiedzialności. Art. 415 k.c. wskazuje, że zasada winy jest podstawą odpowiedzialności w sferze reżimu odpowiedzialności z tytułu czynów niedozwolonych. W okolicznościach przedmiotowej sprawy nie można uznać, by roszczenie powoda było uzasadnione w oparciu o pozostałe zasady odpowiedzialności deliktowej – ryzyka czy słuszności. Art. 415 k.c. stanowi, że ten jest obowiązany do naprawienia szkody, kto wyrządził ją drugiemu ze swej winy. Aby przyjąć odpowiedzialność na zasadzie winy według art. 415 k.c. i nast., należy udowodnić wszystkie przesłanki odpowiedzialności. Ciężar dowodu co do wszystkich przesłanek odpowiedzialności za szkodę obciąża poszkodowanego, w realiach niniejszej sprawy – powoda, co wynika z art. 415 k.c. w zw. z art. 6 k.c. To na powodzie spoczywał obowiązek wykazania faktu sprawstwa pozwanego noszącego znamiona winy, istnienia i rozmiaru szkody, istnienia związku przyczynowego między zdarzeniem (faktem sprawczym) a szkodą.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że zgodnie z art. 23 k.c. dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach. Ochronie przewidzianej w art. 23 i art. 24 k.c. podlegają także takie dobra jak godność i prawo do intymności (prawo do prywatności, do respektowania i poszanowania życia osobistego). Na zasadach określonych w art. 24 k.c. i art. 448 k.c. można żądać zadośćuczynienia od osoby, która dopuściła się naruszenia dóbr osobistych. Z art. 24 § 1 k.c. wynika, że przesłankami ochrony dóbr osobistych są: istnienie dobra osobistego, zagrożenie lub naruszenie tego dobra oraz bezprawność zagrożenia lub naruszenia, przy czym pierwsze dwie przesłanki musi wykazać dochodzący ochrony, zaś pozwany może bronić się, że nie działał bezprawnie.

Dokonując oceny, czy nastąpiło naruszenie dóbr osobistych powoda, należało zastosować kryteria obiektywne, uwzględniające odczucia ogółu i powszechnie przyjmowane normy postępowania. O dokonaniu naruszenia dobra osobistego decyduje bowiem obiektywna ocena konkretnych okoliczności, nie zaś subiektywne odczucie osoby zainteresowanej.

Przesłanką przyznania zadośćuczynienia pieniężnego na podstawie komentowanego przepisu nie jest samo tylko wyrządzenie krzywdy, lecz także naruszenie jednego z określonych w tym przepisie dóbr osobistych. Krzywda prawnie relewantna musi stanowić więc następstwo (skutek) naruszenia jednego z określonych w art. 445 k.c. dóbr osobistych. Związek między naruszeniem określonego dobra osobistego a stanowiącą następstwo tego naruszenia krzywdą musi mieć ponadto charakter normalny (adekwatny).

Dominuje pogląd, że pokrzywdzony może żądać kompensaty za krzywdę wyrządzoną naruszeniem określonych w art. 445 k.c. dóbr osobistych od podmiotów, które na zasadach określonych przez ustawodawcę dla poszczególnych deliktów ponoszą za nie odpowiedzialność. W konsekwencji uznaje się, że pokrzywdzony, który doznał uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia lub został pozbawiony wolności, może domagać się zadośćuczynienia, w zależności od podstawy odpowiedzialności sprawcy (ewentualnie innego podmiotu) albo na zasadzie winy (np. art. 415, 427 k.c.), albo na zasadzie ryzyka (np. art. 430, 435, 436 k.c.), albo na zasadzie słuszności (np. art. 417 ², 428 k.c.).

Związek między naruszeniem określonego dobra osobistego a stanowiącą następstwo tego naruszenia krzywdą musi mieć charakter normalny (adekwatny), zgodnie z art. 361 § 1 k.c.. W tym miejscu tezę tę należy bliżej uzasadnić. Krzywda jest postacią czy rodzajem szkody ("szkoda" oznacza zarówno szkodę majątkową, jak i niemajątkową, czyli właśnie krzywdę), wobec powyższego znajdują do niej zastosowanie, przynajmniej co do zasady, wszystkie przepisy dotyczące szkody, w tym art. 361 § 1 k.c. Dla ustalenia istnienia i rozmiaru prawnie relewantnej krzywdy konieczne jest więc zbadanie, czy jej wystąpienie (i wielkość) stanowi normalną (adekwatną) konsekwencję naruszenia przez dany podmiot określonego w art. 445 k.c. dobra osobistego. Innymi słowy, krzywda (i jej wielkość) musi stanowić normalne (adekwatne) następstwo zdarzenia, które spowodowało naruszenie danego dobra osobistego. Oznacza to, że przyznanie zadośćuczynienia za krzywdy, których powstanie (lub wielkość) nie stanowi normalnego (adekwatnego) następstwa zdarzenia powodującego naruszenie danego dobra osobistego nie będzie możliwe.

Krzywda stanowi niemajątkowy skutek naruszenia dóbr osobistych wskazanych m.in. w komentowanym przepisie (z zastrzeżeniem wyjątkowej dopuszczalności kompensacji krzywdy niestanowiącej skutku naruszenia dobra osobistego na podstawie przepisów szczególnych). Przez krzywdę rozumie się najogólniej ogół negatywnych (przykrych, bolesnych itp.) doznań psychicznych lub fizycznych osoby. Zgodnie z jednolitym i trafnym stanowiskiem orzecznictwa, w pełni korespondującym z kryteriami ustalania wysokości zadośćuczynienia pieniężnego, wśród których znajduje się m.in. trwałość skutków naruszenia dobra osobistego i stopień ich uciążliwości. Chodzi nie tylko o negatywne doznania psychiczne lub fizyczne istniejące czy zachodzące w chwili orzekania, lecz także te, które zapewne wystąpią u pokrzywdzonego w przyszłości, jako adekwatne następstwo działania szkodzącego (zob. wyr. Sądu Najwyższego z 17 grudnia 2020 r., III CSK 149/18, Legalis nr 2522405; wyrok Sądu Najwyższego z 26 maja 2021 r., V CSKP 114/21, Legalis nr 2601331).

Wskazać należy, że krzywda jest postacią szkody, stąd zadośćuczynienie jest też postacią odszkodowania, spełniającym w zasadzie te same funkcje, jakie spełnia odszkodowanie za szkodę majątkową. Podstawową z takich funkcji jest funkcja kompensacyjna. Kompensata majątkowa, w świetle niemal jednolitych poglądów, ma na celu przede wszystkim przezwyciężenie (czy przynajmniej złagodzenie) negatywnych (przykrych) doznań pokrzywdzonego. Kompensata następuje przede wszystkim poprzez fakt, że świadczenie pieniężne umożliwia pełniejsze zaspokojenie potrzeb czy pragnień pokrzywdzonego, które "wchodzą" w miejsce doznanych przez niego przykrości (zob. m.in. A. Szpunar, Zadośćuczynienie za szkodę, s. 78; A. Olejniczak, w: Kidyba, Komentarz KC, t. III, cz. 1, 2014, s. 566).

W literaturze i w orzecznictwie wskazywanych jest wiele kryteriów, których uwzględnienie powinno doprowadzić do przyznania pokrzywdzonemu zadośćuczynienia w "odpowiedniej" wysokości. Nie budzi wątpliwości, że podstawowym kryterium pozwalającym na ustalenie wysokości zadośćuczynienia pieniężnego jest wielkość doznanej przez pokrzywdzonego krzywdy, będący konsekwencją stopnia czy rozmiaru naruszenia danego dobra osobistego.

W ocenie Sądu powód w niniejszej sprawie sprostał ciążącemu na nim obowiązkowi wykazania faktu sprawstwa pozwanego noszącego znamiona winy, istnienia i rozmiaru szkody, istnienia związku przyczynowego między zdarzeniem, a szkodą. Wskazać należy, że wymóg zapewnienia osadzonym przez państwo godziwych i bezpiecznych warunków odbywania kary pozbawienia wolności jest jednym z podstawowych wymogów nowożytnego państwa prawa, znajdującym wyraz w normach prawa międzynarodowego. Takie naruszenia dóbr osobistych, które przekraczają normy wykonywania kary pozbawienia wolności mogą być, w konkretnych okolicznościach uznane za dające podstawę do stosowania środków ochrony prawnej, jakimi są przepisy art. 24 § 1 k.c. i art. 448 k.c. (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 25 lutego 2014 r, I ACa 1150/13, LEX 1439207). W pewnych sytuacjach warunki odbywania kary pozbawienia wolności mogą stanowić naruszenie dóbr osobistych - zatem ocena, czy warunki odbywania kary pozbawienia wolności stanowią naruszenie dóbr osobistych winna być dokonywana indywidualnie ad casum.

Podkreślenia wymaga fakt, że pozwany nie podjął żadnych starań, aby w łaźni więziennej pod prysznicem było bezpiecznie. Pozwany nie zapewnił mat antypoślizgowych na podłogę, co zostało potwierdzone przez zeznania powoda i świadków. Brak mat antypoślizgowych, nieusuwanie zbierającej się wody pod kabiną prysznicową po każdym z myjących się osadzonych, niesprzątanie kabiny prysznicowej oraz przestrzeni wokół niej po każdym z biorących prysznic osadzonych spowodował upadek powoda na śliskiej posadzce. Ponadto po wypadku, któremu uległ powód w dniu 31 marca 2018 r. pozwany nie przeprowadził żadnego postępowania wyjaśniającego, nie podjął żadnych czynności mających na celu dokładne ustalenie okoliczności upadku powoda oraz zapobiegnięcie podobnym sytuacjom w przyszłości. Dopiero po wypadku powoda pozwany zapewnił w łaźni maty antypoślizgowe. W tym miejscu wskazać należy, że nie ma znaczenia fakt, że powód wszedł pod prysznic bez klapek na nogach. Niewątpliwie na śliskiej i mokrej posadzce podłogowej jest ślisko bez względu na to, czy są założone klapki, czy też nie. Założone na nogach klapki nie uchronią od poślizgnięcia na mokrej podłodze, na której nie została położona mata antypoślizgowa.

Powód wykazał, że na skutek upadku na mokrej i śliskiej podłodze stracił przytomność, miał ranę tłuczoną wielobrzegową w okolicy ciemieniowo-potylicznej lewej, z której intensywnie leciała krew oraz otarcie naskórka w obrębie prawej ręki. Powodowi założono opatrunek, opaskę. Powód nie wymagał hospitalizacji, po powrocie do jednostki penitencjarnej powód odczuwał ból głowy, słabo się czuł i miał zawroty. Dolegliwości ustały po około 5 dniach.

Przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia Sąd wziął pod uwagę, że skutki upadku były powierzchowne i miały charakter przejściowy. Sąd wziął również pod uwagę, że upadek pod kabiną prysznicową nie spowodował poważniejszych konsekwencji zdrowotnych. Kwota 50 000 zł dochodzona przez powoda tytułem zadośćuczynienia jest zatem, w okolicznościach niniejszej sprawy, rażąco wygórowana i prowadziłaby do nieuzasadnionego wzbogacenia się powoda. W ocenie Sądu adekwatnym do stopnie krzywdy powoda jest kwota 5 000 zł. Suma ta spełnia wszystkie powołane kryteria zadośćuczynienia. Sąd orzekający w pełni podziela wyrażony przez Sąd Najwyższy pogląd, zgodnie z którym wysokość zasądzanego zadośćuczynienia nie może być nadmierna w stosunku do doznanej krzywdy, lecz powinna być utrzymana w rozsądnych granicach, odpowiadających aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa, jak również, że powinna być ona dostosowana do aktualnych stosunków majątkowych w społeczeństwie (vide: uzasadnienie orzeczeń z 22 kwietnia 1985, II CR 94/85, Lex nr 8713 oraz z 22 marca 1978, IV CR 79/78, Lex nr 8087). Wysokość zadośćuczynienia nie może być uzależniona jedynie od subiektywnych odczuć powoda, jak również nie może pozostawać w oderwaniu od realiów społecznych. Z uwagi na to, że zadośćuczynienie ma charakter kompensacyjny musi stanowić ekonomicznie odczuwalną wartość. W ocenie Sądu, powyższa suma będzie przy tym stanowić odczuwalną ekonomicznie wartość dla powoda.

Mając na uwadze powyższe, Sąd orzekł jak w pkt I wyroku.

Sąd nie uwzględnił roszczenia odsetkowego z uwagi na fakt, że roszczenie to zostało prawomocnie zwrócone zarządzeniem z dnia 22 sierpnia 2019 r. (k. 47). Postanowieniem z dnia 21 kwietnia 2020 r. zażalenie na zarządzenie w zakresie zwrotu roszczenia odsetkowego zostało oddalone przez Sąd Okręgowy w Warszawie V Wydział Cywilny Odwoławczy, sygn. akt V Cz 301/20. (k. 89). Dalej idące powództwo w zakresie roszczenia głównego i odsetkowego podlegało oddaleniu, o czym Sąd orzekł jak w pkt II wyroku.

W pkt III wyroku Sąd odstąpił od obciążania powoda kosztami procesu przejmując nieuiszczone koszty sądowe na rachunek Skarbu Państwa na podstawie art. 102 k.p.c.

W pkt IV wyroku Sąd przyznał i nakazał wypłacić z sum Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla W. M. w W. radcy prawnemu Z. K. kwotę 4 428 zł w tym podatek VAT tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu. Stosownie do § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu wynagrodzenie pełnomocnika powoda w niniejszej sprawie wynosi 3 600 zł. Wynagrodzenie pełnomocnika z urzędu zostało zwiększone o kwotę podatku od towarów i usług (828 zł).

Mając na uwadze powyższe, należało orzec jak w sentencji wyroku.

sędzia Lucyna Wądołowska

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć

sędzia Lucyna Wądołowska