Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 stycznia 2022 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
w składzie:

po rozpoznaniu 13 stycznia 2022 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z odwołania (...) Sp. z o.o. z siedzibą w O. przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki

o wymierzenie kary pieniężnej

na skutek odwołania od decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki z 23 grudnia 2019 r. Nr (...).

1.  oddala odwołanie;

2.  zasądza od (...) Sp. z o.o. z siedzibą w O. na rzecz Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki kwotę 720 zł (siedemset dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

SSO Małgorzata Perdion-Kalicka

Sygn. akt XVII AmE 241/21

UZASADNIENIE

Decyzją z 23 grudnia 2019 r., znak: (...), Prezes Urzędu Regulacji Energetyki, działając w oparciu o przepisy art. 35 ust. 1 pkt 1 i art. 36 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej (Dz. U. z 2015 r. poz. 2167, ze zm. dalej: ef.energ.), w związku z art. 53 ust. 1 ustawy z dnia 20 maja 2016 r. o efektywności energetycznej (Dz. U. z 2019 r. poz. 545, ze zm., dalej: ef.energ.) oraz z art. 30 ust. 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (Dz. U. z 2019 r. poz. 755, ze zm.) a także z art. 104 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2018 r. poz. 2096), po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego w sprawie wymierzenia kary pieniężnej przedsiębiorcy: (...) Sp. z o.o. w restrukturyzacji z siedzibą w O. (dawniej: (...) Sp. z o.o.) orzekł, że:

1.  spółka (...) Sp. z o.o. w restrukturyzacji z siedzibą w O. nie wywiązała się z określonego w art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej, obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki świadectwa efektywności energetycznej, o którym mowa w art. 21 ust. 1 ustawy o ef.energ., w terminie określonym w art. 27 ust. 3 ustawy o ef.energ. lub uiszczenia opłaty zastępczej w terminie określonym w art. 12 ust. 6 ustawy o ef.energ., obliczonej w sposób określony w art. 12 ust. 5 ustawy o ef.energ.

2.  Za opisane wyżej działanie Prezes URE wymierzył spółce (...) Sp. z o.o. w restrukturyzacji z siedzibą w O. karę pieniężną w kwocie 63 732,88 zł (decyzja, k. 5-8).

Odwołanie od tej decyzji wniosła spółka (...) Sp. z o.o. w restrukturyzacji z siedzibą w O., wnosząc o uchylenie zaskarżonej decyzji w całości zasądzenie od pozwanego Prezesa URE na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych. Powodowa spółka zarzuciła decyzji naruszenie prawa procesowego tj. art. 189g § 1 kpa w zw. z art. 30 ust. 1 p.e. poprzez jego niezastosowanie i wymierzenie powodowi kary pieniężnej, mimo że w przedmiotowej sprawie nastąpiło przedawnienie w zakresie możliwości nałożenia administracyjnej kary pieniężnej, co w konsekwencji doprowadziło do naruszenia prawa materialnego, tj. art. 35 ust. 1 pkt 1 i art. 36 ustawy o ef.energ. oraz art. 53 ust. 1 ustawy o ef.energ. poprzez jego błędne zastosowanie, polegające na wymierzeniu powodowi kary pieniężnej i nie umorzeniu postępowania (odwołanie, k. 9-11).

W odpowiedzi na odwołanie Prezes URE wniósł o oddalenie odwołania oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych (odpowiedź na odwołanie, k. 97-100 ).

Sąd Okręgowy w Warszawie, XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów umorzył postępowanie w sprawie z uwagi na brak wniosku o podjęcie postępowania w ciągu trzech miesięcy od daty zawieszenia postępowania na podstawie art. 177 § 1 pkt 6 k.p.c. (postanowienie z 26 kwietnia 2021 r., k. 116)

Postanowieniem z 27 września 2021 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie uchylił postanowienie Sądu Okręgowego wobec braku przeszkód formalnych skutkujących niemożnością merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy. (postanowienie z 27 września 2021 r. k. 199)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Powód (...) Sp. z o.o. z siedzibą w O. jest spółką prawa handlowego wpisaną do rejestru przedsiębiorców KRS prowadzonego przez Sąd Rejonowy w Poznaniu pod numerem: (...) (odpis aktualny z KRS, k. 214).

Decyzją z dnia 26 kwietnia 2007 r., znak: (...), Prezes URE udzielił przedsiębiorcy koncesji na obrót energią elektryczną, na okres od dnia 1 maja 2007 r. do dnia 1 maja 2022 r. (okoliczność bezsporna)

W ramach prowadzonej działalności gospodarczej w zakresie obrotu energia elektryczną (...) Sp. z o.o. z siedzibą w O., dokonała w 2014 r. sprzedaży energii elektrycznej na rzecz odbiorców końcowych w ilości 13 053,009 MWh i osiągnęła z tego tytułu przychód w wysokości (...) zł. (załącznik nr 1 do pisma powoda z 17 grudnia 2015 r.- efektywność energetyczna – energia elektryczna, dane za 2014 r., k. 17-20 akt adm.)

Powód do dnia 31 marca 2015 r. nie przedstawił do umorzenia Prezesowi URE świadectw efektywności energetycznej oraz nie uiścił na rachunek (...) opłaty zastępczej w wysokości będącej pochodną całości przychodów powoda z tytułu sprzedaży energii elektrycznej, tj. opłaty zastępczej w wysokości 49 025,29 zł odpowiadającej energii pierwotnej w ilości 49,025 toe. (okoliczność bezsporna).

W dniu 21 listopada 2018 r. Prezes URE wszczął postępowanie administracyjne w sprawie wymierzenia przedsiębiorcy (...) Sp. z o.o. z siedzibą w O. kary pieniężnej w związku z ujawnieniem możliwości nieprzestrzegania w 2014 roku, określonego w art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 roku o efektywności energetycznej, obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectwa efektywności energetycznej, o którym mowa w art. 21 ust. 1 ef.energ.w terminie określonym w art. 27 ust. 3 ef.energ., lub uiszczenia opłaty zastępczej w terminie określonym w art. 12 ust. 6 ef.energ., obliczonej w sposób określony w art. 12 ust. 5 ef.energ. (zawiadomienie o wszczęciu postępowania z 21 listopada 2018 r., k. 31-32 akt adm.)

W roku 2018 (...) Sp. z o.o. uzyskała przychód w wysokości (...) zł (rachunek zysków i strat spółki (...) Sp. z o.o. za 2018 r., k. 66 akt adm.)

Powyżej opisany stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o wyżej wskazane dowody, zgromadzone w toku postępowania administracyjnego, jak i w oparciu o twierdzenia stron, oraz fakty powszechnie znane. Sąd przyznał moc dowodową wszystkim zebranym w sprawie dokumentom, które nie były kwestionowane przez strony, a i Sąd nie znalazł podstaw, aby odmówić im mocy dowodowej.

Sąd zważył, co następuje:

Zaskarżona decyzja odpowiada prawu, a podniesione przez powoda w odwołaniu zarzuty nie mogą skutkować jej uchyleniem.

Podstawę prawną do nałożenia na powoda przez Prezesa URE kary pieniężnej stanowił przepis art. 35 ust 1 pkt 1 ustawy o ef.energ. (w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 października 2016 r.), w myśl którego Prezes URE nakłada na przedsiębiorstwo energetyczne, odbiorcę końcowego oraz towarowy dom maklerski lub dom maklerski, o których mowa w art. 12 ust. 2, w drodze decyzji, karę pieniężną w wysokości nie większej niż 10% przychodu osiągniętego w roku podatkowym poprzedzającym rok nałożenia kary, jeżeli podmiot ten nie dopełnia obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectwa efektywności energetycznej lub nie uiszcza opłaty zastępczej, o których mowa w art. 12 ust. 1.

Zgodnie z art. 12 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy o ef.energ. (w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 października 2016 r.) przedsiębiorstwo energetyczne, odbiorca końcowy oraz towarowy dom maklerski lub dom maklerski, o którym mowa w ust. 2, jest obowiązany uzyskać i przedstawić do umorzenia Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki, świadectwo efektywności energetycznej, o którym mowa w art. 21 ust. 1, o wartości wyrażonej w tonach oleju ekwiwalentnego, nie większej niż 3% ilorazu kwoty przychodu ze sprzedaży energii elektrycznej, ciepła lub gazu ziemnego odbiorcom końcowym, osiągniętego za dany rok, w którym obowiązek ten jest realizowany, w przypadku przedsiębiorstwa energetycznego sprzedającego energię elektryczną, ciepło lub gaz ziemny tym odbiorcom.

W niniejszej sprawie nie ulega wątpliwości, że powodowa spółka prowadziła działalność gospodarczą w zakresie obrotu energią elektryczną. W 2014 roku (...) Sp. z o.o. dokonywała sprzedaży ciepła do odbiorców końcowych i nie wywiązała się z obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectwa efektywności energetycznej lub uiszczenia opłaty zastępczej w terminie 31 marca 2015 r.

W tych okolicznościach zachodzą podstawy do nałożenia na powoda kary pieniężnej w oparciu o przepis art. 35 ust 1 pkt 1 ustawy o ef.energ. za niedopełnienie obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectwa efektywności energetycznej lub nie uiszczenie opłaty zastępczej, o których mowa w art. 12 ust. 1 ustawy o ef.energ.

Powołany przepis art. 35 ustawy o ef.energ. przewidując bezwzględny obowiązek ukarania danego przedsiębiorcy, w razie stwierdzenia okoliczności podlegających karze.

Przepis art. 35 ust 1 pkt 1 ustawy o ef.energ. (w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 października 2016 r.) stanowi samodzielną podstawę do wymierzenia kary przedsiębiorcy za niedochowanie obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectwa efektywności energetycznej lub nie uiszczenie opłaty zastępczej i nie wymaga wykazania zawinionego działania lub zaniechania przedsiębiorcy. Wynika to z tego, że zasadniczo odpowiedzialność w prawie administracyjnym ma charakter odpowiedzialności obiektywnej, a więc niezależnej od winy. Element subiektywny, jakim jest zawinienie, może być brany pod uwagę jedynie w sytuacji gdy wysokość kary nie jest ustalona w kwocie stałej i służy co najwyżej miarkowaniu wysokości kary.

Zgodnie z art. 36 ustawy o ef.energ. przy ustalaniu wysokości kar pieniężnych, o których mowa w art. 35, należy uwzględnić w szczególności stopień oraz okoliczności naruszenia przepisów ustawy.

W sprawie niniejszej Prezes URE właściwie ustalił wysokość wymierzonej kary pieniężnej. Kwota 63 732,88 zł stanowi (...) przychodu osiągniętego przez powoda w 2018 roku ((...) zł), tj. w roku podatkowym poprzedzającym rok nałożenia kary, a więc nie przekracza 10 % tego przychodu, będącego górną wysokością kary określoną w art. 35 ustawy o ef.energ.

Pozwany słusznie ocenił stopień naruszenia przepisów ustawy przez powoda jako znaczny. Naruszone przepisy ustawy o efektywności energetycznej miały na celu wspieranie zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego kraju oraz poprawę efektywności energetycznej krajowej gospodarki. Niedochowanie obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectwa efektywności energetycznej lub nie uiszczenie opłaty zastępczej utrudniło osiągnięcie ww. celów ustawy. Prezes URE prawidłowo ocenił również okoliczności naruszenia przepisów ustawy. Należy przy tym zaznaczyć, że powód, abstrahując od wysokości opłaty zastępczej, miał świadomość istnienia obowiązku uiszczenia opłaty zastępczej, a jednak go nie wykonał. Powód powoływał się na sytuację finansową głównego kontrahenta powodowej spółki – właściciela spółki (...), polegającą na braku regularnych spłat należności przez (...), które przyczyniły się do konieczności otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego powodowej spółki. Słusznie jednak wskazał pozwany, że sytuacja finansowa przedsiębiorcy nie może zwalniać go z wypełniania obowiązków wynikających z prowadzenia koncesjonowanej działalności gospodarczej. W tym zakresie Sąd Okręgowy w Warszawie podziela stanowisko Sądu Apelacyjnego w Warszawie wyrażone w wyroku z 25 czerwca 2009 r., sygn. akt VIA Ca 7/09, że „rzeczą każdego przedsiębiorcy jest tak zarządzać swoim majątkiem, aby mieć odpowiednie środki na pokrycie zobowiązań, także natury publicznoprawnej”.

Powód uznał, że jego sytuacja finansowa stanowi wystarczające usprawiedliwienie, żeby opłaty tej nie uiszczać w ustawowym terminie. Podnoszona przez powoda okoliczność dotycząca jego trudnej sytuacji finansowej, nie mogła jednak wpłynąć zasadniczo na wysokość kary. Należy bowiem mieć na względzie fakt, że powód dokonując sprzedaży ciepła uzyskiwał z tego tytułu przychód. Przy czym wysokość przychodu stanowi pochodną stawek opłat uiszczanych przez odbiorców ustalonych w taryfie, której powód nie zakwestionował.

Należy przy tym mieć na uwadze fakt, że (...) Sp. z o.o., w związku z wykonywaniem koncesjonowanej działalności gospodarczej, powinna zabezpieczyć odpowiednie środki finansowe umożliwiające jej wykonywanie wszystkich obowiązków wynikających z faktu prowadzenia działalności koncesjonowanej, w tym w szczególności obowiązków ustawowych takich jak ten zawarty w art. 12 ustawy o ef.energ.

Należy przy tym podkreślić, że wymierzona kara pieniężna musi być wyższa niż wysokość opłaty zastępczej, gdyż w przeciwnym razie przedsiębiorstwu energetycznemu mogłoby się bardziej opłacać nie uiszczać opłaty zastępczej, gdyby potencjalna kara mogłaby być wymierzona w niższej wysokości niż ta opłata. Zasadniczo więc Sąd stoi na stanowisku, że wysokość kary musi być wyższa niż kwota opłaty, gdyż w istocie ta nadwyżka ponad wysokość opłaty zastępczej stanowi karę.

Nie zasługiwał także na uwzględnienie podniesiony przez powoda zarzutu przedawnienia karania. Zgodnie z art. 189g § 1 kpa termin przedawnienia wynosi 5 lat od dnia naruszenia prawa albo wystąpienia skutków naruszenia prawa.

Początkowym dniem od którego należy liczyć bieg 5 letniego terminu przedawnienia jest 1 kwietnia 2015r. Powód miał bowiem możliwość wykonania obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki świadectwa efektywności energetycznej lub dokonania opłaty zastępczej do dnia 31 marca 2015 roku. (...) Sp. z o.o. nie wykonała przedmiotowego obowiązku, zatem pierwszym dniem naruszenia, jakiego dopuściła się spółka był 1 kwietnia 2015 roku. Od tej więc daty może być dopiero liczony bieg przedawnienia. Niniejsza decyzja została natomiast wydana w dniu 23 grudnia 2019 r, a więc przed upływem 5 letniego okresu przedawnienia który nastąpiłby dopiero 1 kwietnia 2020r. Zatem dla oceny przedawnienia nie ma znaczenia data odebrania decyzji przez stronę, co w sprawie niniejszej miało miejsce 7 stycznia 2020 roku, gdyż raz, że nastąpiło to przed upływem przedawnienia, ale przede wszystkim jednak, przedawnienie nakładania kar administracyjnych odnosi się do aktu ich wymierzenia przez organ, a nie faktycznego otrzymania decyzji przez stronę. Podobnie rozstrzygnął kwestię przedawnienia Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 13 października 2017 r., sygn. akt VII ACa 851/17, w którym na kanwie postępowania antymonopolowego uznał, że z pkt widzenia biegu terminu przedawnienia istotne jest wydanie orzeczenia (tam postanowienia o wszczęciu postępowania), a więc decydująca w tej kwestii jest data podpisania postanowienia przez uprawniony podmiot, a nie data doręczenia tego orzeczenia stronie.

Sąd nie uwzględnił także wniosku powoda o odroczenie rozprawy z dnia 13 stycznia 2022r, nadesłanego tuż przed jej rozpoczęciem i ponowionego na samej rozprawie, w której brał udział prezes zarządu powodowej spółki. Powód we wniosku o odroczenie rozprawy, wskazał, że sprawy dotyczące prawa energetycznego wymagają wiedzy specjalistycznej i odpowiedniego przygotowania do rozprawy i w tym aspekcie stronę powodwą miał wspierać na rozprawie profesjonalny pełnomocnik, specjalizujący się w prawie energetycznym, który w sposób niespodziewany i bez wcześniejszej wiedzy powoda zachorował i nie będzie w stanie wziąć udziału w rozprawie. Wobec tego, że powód nie był w stanie w tak krótkim czasie zorganizować zastępstwa dla profesjonalnego pełnomocnika, wnosił o odroczenie rozprawy, gdyż w przeciwnym wypadku powód zostanie pozbawiony możliwości obrony swych praw.

Wniosek powoda w ocenie Sądu był klasycznym przykładem obstrukcji procesowej, czyli celowym przedłużaniem postępowania bez uzasadnionych powodów i zmierzał do uniemożliwiania wydania orzeczenia, które mogło być potencjalnie niekorzystne dla powoda (powód nie kwestionował w sprawie ani postawy prawnej ani faktycznej rozstrzygnięcia organu, a jedynie podnosił zarzut przedawnienia).

Sąd oddalając wniosek powoda miał na względzie fakt, że był to już drugi termin rozprawy, w którym powód złożył wniosek o odroczenie rozprawy. Pierwszy wniosek o odroczenie rozprawy wyznaczonej na 9.12.2021r, w którym powód powoływał się na zbyt krótki czas pomiędzy zawiadomieniem powoda o terminie rozprawy a samą rozprawą, Sąd uwzględnił. We wniosku tym wskazano, że zbyt krótki czas uniemożliwiał prezesowi zarządu, zajętego licznymi czynnościami w związku z końcem roku, stosowne przygotowanie się do uczestnictwa w rozprawie. Wówczas strona nie wspominała o konieczności ustanowienia pełnomocnika.

O kolejnym terminie rozprawy powód został zawiadomiony 27 .12.2021r (zpo, k.245), jednak do dnia rozprawy (13.01.2022r) Sąd nie został zawiadomiony o ustanowieniu pełnomocnictwa (nie złożono także takiego dokumentu), chociaż z uwagi na odbywanie rozprawy w trybie zdalnym, konieczne byłoby wysłanie pełnomocnikowi elektronicznego zaproszenia do udziału w rozprawie. Należy przy tym podkreślić, że tryb zdalny umożliwia udział w rozprawach nawet osobom chorym i przebywającym w izolacji czy na kwarantannie.

W tym stanie rzeczy Sąd uznał, że rzeczywistą wolą strony powodowej nie była chęć ustanowienia pełnomocnika, który mógłby wziąć udział w kolejnym terminie rozprawy, ale dalsze odwlekanie jej merytorycznego rozpoznania. Należy przy tym podkreślić, że prawo energetyczne nie powinno stanowić dla powoda znaczącej przeszkody do rozeznania się w sprawie. Wszak spółka działa w branży energetycznej, dla której prawo energetyczne jest podstawą funkcjonowania. Wskazuje na to także fakt, że powód nie ustanowił pełnomocnika nawet na potrzeby wniesienia odwołania od decyzji, wydanej na gruncie szeroko pojętego prawa energetycznego, chociaż to tam powinny znaleźć się kluczowe zarzuty przeciwko decyzji, jak też nie widział konieczności ustanowienia pełnomocnika już na pierwszej rozprawie wyznaczonej w sprawie niniejszej (nie wskazał tego jako powodu odroczenia).

Na marginesie należy wskazać, że także wcześniejsze zachowanie powoda wskazuje na brak woli szybkiego zakończenia niniejszej sprawy. W toku postępowania Sąd zwracał się do strony powodowej o wyjaśnienie jej aktualnego statusu prawnego, w związku z licznymi wzmiankami w KRS o postępowaniach restrukturyzacyjnych i sprzecznej informacji od nadzorcy o ich zakończeniu (Sąd miał wątpliwości czy powód może być samodzielnym uczestnikiem postępowania, czy też konieczne jest zawiadomienie nadzorcy sądowego). Powód nie odpowiedział na wezwanie sądu, nie złożył też wniosku o podjęcie sprawy, po tym, jak sąd zawiesił postępowanie z powodu braku odpowiedzi powoda na wezwanie sądu. Warto też odnotować, że na potrzeby złożenia zażalenia na postanowienie o umorzeniu postępowania, powód skutecznie ustanowił pełnomocnika, jednak pełnomocnictwo to było ograniczone tylko do tego etapu postępowania. Zatem na tamtym etapie postępowania powód także nie widział potrzeby wparcia zawodowego pełnomocnika w toku całego (dalszego) postępowania sądowego w sprawie.

Powyższe wskazuje, że powód, będąc profesjonalnym uczestnikiem obrotu gospodarczego, sprawnie porusza się w zawiłościach postępowań sądowych, w także ma wiedzę z zakresu prawa energetycznego, gdyż w tej branży działa, a nieodroczenie rozprawy z powodu woli powoda ustanowienia pełnomocnika, do reprezentowania go na kolejnej (trzeciej) rozprawie, nie stanowi pozbawienia go prawa do obrony. Rolą Sądu jest dbanie o sprawny przebieg postępowania i zakończenie sprawy na pierwszym terminie posiedzenia i Sąd nie może akceptować działań strony, która pod różnymi pozorami, próbuje unicestwić możliwość wydania w sprawie orzeczenia kończącego postępowanie.

W tym stanie rzeczy Sąd uznał, że zaskarżona decyzja odpowiada przepisom prawa, zaś odwołanie powoda nie zasługiwało na uwzględnienie. Z tego względu, na podstawie art. 479 ⁵³ § 1 k.p.c. Sąd orzekł jak w sentencji.

O kosztach procesu rozstrzygnięto, zgodnie z wyrażoną w art. 98 § 1 k.p.c. zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, przyjmując, że powód, jako strona przegrywająca sprawę, zobowiązany jest do zwrotu pozwanemu kosztów procesu, które obejmowały jedynie wynagrodzenie pełnomocnika procesowego pozwanego w wysokości 720 zł ustalone na podstawie § 14 ust. 2 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

SSO Małgorzata Perdion-Kalicka

ZARZĄDZENIE

(...)

SSO Małgorzata Perdion-Kalicka