Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 grudnia 2022 roku

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział XV Cywilny- Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Brygida Łagodzińska

po rozpoznaniu w dniu 22 grudnia 2022 w Poznaniu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) SA z siedzibą w W.

przeciwko A. K.

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez obie strony

od wyroku Sądu Rejonowego Poznań – Starte Miasto w Poznaniu

z dnia 20 maja 2022 roku

sygn. akt VIIC 2114/20

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten tylko sposób, że zasądzoną w punkcie 1. kwotę podwyższa do kwoty 11 985,75 zł ( jedenaście tysięcy dziewięćset osiemdziesiąt pięć złotych siedemdziesiąt pięć groszy);

II.  w pozostałej części apelację powoda oddala;

III.  zasądza od powoda na rzecz pozwanej kwotę 1 800 zł z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym;

IV.  oddala apelację pozwanej.

Brygida Łagodzińska

UZASADNIENIE

Powód (...) SA z siedzibą w W. (poprzednio z siedzibą w B.) wniósł pozew w postępowaniu nakazowym z weksla przeciwko A. K. o zapłatę kwoty 37 525,62 zł wraz z umownymi odsetkami w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 29 maja 2020 do dnia zapłaty oraz zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia.

W dniu 28 października 2021 roku referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym wydał w sprawie nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, którym uwzględnił żądanie pozwu.

Pozwana wniosła sprzeciw od nakazu zapłaty, zaskarżając go w całości, wnosząc o oddalenie powództwa oraz zasądzenie na jej rzecz zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych.

Sąd Rejonowy Poznań – Stare Miasto w Poznaniu wyrokiem z dnia 20 maja 2022 roku w punkcie 1. zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 11 235,90 zł z umownymi w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 27 kwietnia 2022 roku do dnia zapłaty, w punkcie 2. w pozostałym zakresie powództwo oddalił, w punkcie 3. zasądził od powoda na rzecz pozwanej kwotę 871,80 zł zł tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że strony zawarły w dniu 16 maja 2018 roku umowę pożyczki. Powód udzielił pozwanej pożyczki w kwocie 25 000 zł. W umowie określono, że całkowita kwota do zapłaty wynosi 60 864 zł, w tym kapitał 25 000 zł, odsetki kapitałowe według stałej stopy oprocentowania w wysokości 9,94% w skali roku, prowizja 22 271 zł, opłata przygotowawcza 129 zł oraz wynagrodzenie z tytułu przyznania (...) 2 600 zł. Pozwana miała spłacić zobowiązanie w 48 ratach, wysokość każdej raty wynosiła 1 268 zł. Zabezpieczeniem spłaty pożyczki był weksel in blanco na zlecenie. Łącznie pozwana dokonała spłaty w wysokości 22 879 zł, po wpłacie 15 raty pozwana zaprzestała spłaty pożyczki. Powód wezwał pozwaną do zapłaty, a następnie wypowiedział umowę pożyczki. Pożyczkodawca wypełnił weksel wskazując kwotę 37 525,62 zł płatną do dnia 28 maja 2020 roku. Sąd pierwszej instancji uznał, że umowa pożyczki zawierała niedozwolone postanowienia umowne w zakresie prowizji i opłaty za (...), zostały spełnione przesłanki z art. 385 ¹k.c., a zatem postanowienia te nie wiązały konsumenta. Sąd stwierdził, że powód nie wykazał aby wezwanie do zapłaty zostało skutecznie doręczone pozwanej. Nadto na dzień wypowiedzenia umowy pożyczki pozwana nie pozostawała w opóźnieniu w płatności dwóch rat pożyczki, a wręcz miała nadpłatę o kwoty stanowiące część prowizji i opłaty za (...) uznane przez Sąd za abuzywne. Nie miało to jednak znaczenia dla rozstrzygnięcia, albowiem na dzień zamknięcia rozprawy wszystkie raty pożyczki poza ostatnią były już wymagalne, a powód mógł skutecznie ich domagać się. Sąd pierwszej instancji uznał, że pozwana winna uiścić kwotę 34 864,75 zł obejmującą 25 000 zł kapitału, 129 zł opłaty przygotowawczej oraz 9 735,75 zł odsetek kapitałowych. Sumę tę umniejszył o ostatnią ratę wynoszącą 749,85 zł, która na dzień zamknięcia rozprawy nie była wymagalna. Po uwzględnieniu wpłat dokonanych przez pozwaną do zapłaty pozostała kwota 11 235,90 zł. O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 §1 i 2 ¹k.c. Wysokość maksymalnych odsetek wynikała z ust. 4.1 umowy pożyczki. Koszty procesu Sąd rozdzielił stosunkowo pomiędzy stronami na podstawie art. 100 k.p.c.

Apelację od wyroku wniósł powód zaskarżając orzeczenie w części oddalającej powództwo i w zakresie kosztów postępowania. Wyrokowi zarzucił naruszenie:

- art. 10 w zw. z art. 48 w zw. z art. 28 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 roku prawo wekslowe oraz art. 6 k.c. poprzez przyjęcie, że ciężar dowodu spoczywał na stronie powodowej, w sytuacji gdy powództwo zostało oparte na podstawie weksla in blanco, a tym samym sprawa nosiła charakter sprawy wekslowej powodując, że obowiązek udowodnienia wad wypełnionego weksla, niezgodności z deklaracją wekslową czy też nieistnienia zobowiązania bądź wykazania, że zobowiązanie to nie opiewa na kwotę wskazaną w treści weksla zgodnie z zawartym porozumieniem obarcza stronę pozwaną, a nie powodową, co w konsekwencji doprowadziło do oddalenia powództwa,

- naruszenie art. 233§1 k.p.c. polegające na błędnym przyjęciu przy ocenie stanu faktycznego, że dowody przedłożone przez powoda, a załączone do pozwu oraz pisma procesowych powoda nie wykazują skutecznego wypowiedzenia umowy, co w konsekwencji skutkowało brakiem przyjęcia przez Sąd I instancji, że weksel został prawidłowo wypełniony i że w ogóle zaszły przesłanki do jego wypełnienia,

- błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że powód miał możliwość wezwania pozwanej do zapłaty i w konsekwencji nie miał możliwości wypowiedzenia umowy, gdyż nie było zadłużenia w wymaganej wysokości, co doprowadziło do uznania przez Sąd, że wierzytelność wekslowa nie powstała i powództwo o zasądzenie sumy wekslowej było niezasadne,

- naruszenie art. 36 a ustawy z 12 maja 2011 roku o ochronie konsumenckim poprzez jego niezastosowanie, co doprowadziło do odmowy zasądzenia przez Sąd I instancji kwot z tytułu pozaodsetkowych kosztów kredytu konsumenckiego, podczas gdy koszty mieszczące się w limicie wprowadzonym przez przepis wyłączone są spod możliwości badania czy stosowne postanowienia stanowią niedozwolone klauzule umowne,

- naruszenie art. 36 a ustawy z 12 maja 2011 roku o ochronie konsumenckim poprzez przyjęcie, że wysokość prowizji i opłaty za (...) zawartej w umowie pożyczki nr (...) wiążącej strony jest niedopuszczalna, podczas gdy łączna kwota powyższych kosztów wraz z opłatą przygotowawczą nie przekracza limitu kosztów pozaodsetkowych zawartych w ustawie o kredycie konsumenckim w art. 36 a ustawy,

- naruszenie art. 385 ¹§1 k.c. i następnych w zw. z art. 353 ¹k.c., art. 5 k.c. poprzez błędne ich zastosowanie do stosowanych przez stronę powodową opłat w postaci prowizji i opłaty za (...) i uznanie wskazanych wyżej opłat za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, a także stanowiące niedozwolone postanowienia umowne, co prowadzi do naruszenia interesów konsumenta, co w konsekwencji prowadziło do oddalenia powództwa,

- naruszenie art. 3 k.p.c., art. 277 k.p.c., art. 232 k.p.c. i art. 233§1 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. oraz art. 101 ustawy prawo wekslowe poprzez nieuwzględnienie powództwa w całości w przypadku, gdy powód oparł swoje roszczenie na przedstawionym do zapłaty, prawidłowo wypełnionym wekslu i ważnym dokumencie wekslowym, a pozwany nie złożył skutecznie wniosków dowodowych przeciwko żądaniu pozwu, a tym samym nie wykazał, że żądanie pozwu jest niezasadne, co miało wpływ na rozstrzygnięcie i w konsekwencji doprowadziło do oddalenia powództwa.

Powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kwoty 26 289,72 zł z odsetkami umownymi w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie od dnia 27 kwietnia 2022 roku do dnia zapłaty oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za I instancję od całości żądania zgłoszonego z pozwie oraz zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania apelacyjnego wraz z kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych, ewentualnie uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji z pozostawieniem temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach instancji odwoławczej.

Pozwana w odpowiedzi na apelację wniosła o oddalenie apelacji oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych wraz z odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Pozwana wniosła apelację od wyroku zaskarżając orzeczenie w zakresie punktów 1 i 3. Wyrokowi zarzuciła obrazę:

- art. 10 w zw. z art. 101, 102, 104 i 48 prawa wekslowego, art. 720 w zw. z art. 3 ustawy o kredycie konsumenckim, art. 359 i art. 481§1 i2 k.c. oraz art. 321§1 w zw. z art. 316§1 k.p.c. poprzez pominięcie i nierozważenia roszczenia sformułowanego w oparciu o weksel, mimo, że powód dochodził zapłaty z uzupełnionego weksla in blanco o charakterze gwarancyjnym oraz treści deklaracji wekslowej, a stosunek podstawowy ma uzasadniać tylko prawidłowość uzupełnienia weksla i roszczenie w nim stwierdzone, a nie go zastępować, a wobec tego błędne

zasądzenie zadłużenia z umowy pożyczki a nie z weksla, mimo, że umowa nie została wypowiedziana i nie powstało roszczenie objęte wekslem ( istniejące na skutek wypowiedzenia umowy) a więc orzeczenie ponad żądanie, zasądzenie świadczenia z umowy pożyczki pozostałego do zapłaty powstałych już po wystawieniu i wymagalności weksla, chociaż powód dochodził roszczenia wekslowego związanego z wypowiedzeniem umowy pożyczki, a więc orzeczenie ponad żądanie, pominięcie daty złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu i braku ustalenia końca wypowiedzenia i treści wypowiedzenia umowy pożyczki, z którego wynika, że weksel został wypełniony najpóźniej w jego dacie, co przesądza o braku istnienia wierzytelności wynikającej z umowy na skutek jej wypowiedzenia,

- art. 48 ust.1 w zw. z art. 5, 10, 101 i 102 prawa wekslowego poprzez zasądzenie odsetek w wysokości dwukrotności odsetek maksymalnych, kiedy nie były one zastrzeżone w wekslu.

Pozwana wniosła o zmianę wyroku w zaskarżonym zakresie w ten sposób, że oddala się powództwo w całości i zasądza się od powoda na rzecz pozwanego koszty procesu wedle norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w zapłacie od uprawomocnienia się

orzeczenia do dnia zapłaty oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu za instancję odwoławczą wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w zapłacie od uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty, w tym kosztów postępowania zażaleniowego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Obie strony wniosły apelacje od wyroku.

Jako do pierwszej Sąd Okręgowy odniesie się do apelacji powoda. Okazała się ona zasadna w nieznacznej części.

Na wstępie wskazać należy, że wobec podniesienia zarzutu nieprawidłowego wypełnienia weksla - Sąd I instancji obowiązany był zbadać stosunek podstawowy łączący strony - umowę pożyczki z dnia 16 maja 2018 r. (por. uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 7 stycznia 1967 r., III CZP 19/66). Zdaniem Sądu Okręgowego bezzasadny był zarzut naruszenia art. 10 ustawy Prawo wekslowe w zw. z art. 6 k.c. Skarżący pomija, że możliwość wysuwania przez wystawcę weksla zarzutów ze stosunku podstawowego wynika z treści art. 10 prawa wekslowego. Stanowi on, że jeżeli weksel, niezupełny w chwili wystawienia, uzupełniony został niezgodnie z zawartym porozumieniem, nie można wobec posiadacza zasłaniać się zarzutem, że nie zastosowano się do tego porozumienia, chyba, że posiadacz nabył weksel w złej wierze albo przy nabyciu dopuścił się rażącego niedbalstwa. Stanowisko, zgodnie z którym gwarancyjny weksel in blanco nie jest wekslem abstrakcyjnym aprobowane jest w orzecznictwie. W wyroku z dnia 18 listopada 1970 r., I PR 407/70 Sąd Najwyższy stwierdził, że "weksel gwarancyjny nie jest wekslem abstrakcyjnym, lecz wekslem gwarantującym wykonanie zobowiązania, a więc "kauzalnym"." Podobnie w uzasadnieniu wyroku z dnia 4 listopada 1993 r. w sprawie ACr 607/93 (opubl. w OSAiSN nr 11-12/1994 poz. 58) stwierdził Sąd Apelacyjny w Katowicach, wskazując, iż "nie ulega wątpliwości, że zobowiązanie wekslowe ma charakter abstrakcyjny, czyli jest ono oderwane od swej podstawy prawnej (causa). Trzeba jednak podkreślić, że ten abstrakcyjny charakter ulega osłabieniu w przypadku weksla niezupełnego. Sytuacja prawna dłużnika z weksla niezupełnego w chwili wystawienia kształtuje się różnie w zależności od tego, kto jest wierzycielem wekslowym. Jeżeli posiadaczem weksla jest pierwszy wierzyciel, wiąże go porozumienie zawarte z dłużnikiem (...). Podpisanie i wręczenie weksla in blanco oparte jest bowiem na zaufaniu do odbiorcy, który powinien wypełnić dokument zgodnie z zawartym porozumieniem. Uzasadnia to obronę wystawcy weksla, że weksel został wypełniony niezgodnie z porozumieniem."

Wobec powyższego należy przyjąć, że ustawodawca przesądził o dopuszczalności badania treści stosunku podstawowego w przypadku dochodzenia przez pierwszego wierzyciela należności z weksla in blanco przeciwko jego wystawcy.

Przy czym na uwadze należy mieć, że istnieje możliwość badania przez Sąd stosunku podstawowego łączącego strony nawet bez zarzutu pozwanego, tj. z urzędu. Podkreślić należy, że abstrakcyjność weksla nie wyraża się w tym, że tylko od woli dłużnika zależy możliwość badania stosunku podstawowego. Jak to zaznaczono wyżej, ze stanowiska doktryny i orzecznictwa wynika, iż abstrakcyjność wyraża się w dopuszczalności badania stosunku podstawowego i jest niezależna od woli dłużnika. O tej dopuszczalności lub jej braku, w odniesieniu do konkretnego rodzaju weksla i uczestnika stosunku wekslowego, decyduje sam ustawodawca. Podyktowane to jest koniecznością zapewnienia obiegowości weksla.

Abstrakcyjność weksla ma niewątpliwie wpływ na rozkład ciężaru dowodu. Ten, kto to dochodzi zapłaty, jako wierzyciel wekslowy, musi tylko przedłożyć dokument weksla, na który się powołuje, i wykazać swą tożsamość z osobą remitenta, nie musi zatem wykazywać podstawy zobowiązania wekslowego ani tego, że ta podstawa w ogóle istniała. To na dłużniku wekslowym spoczywa ciężar udowodnienia, że weksel został wypełniony niezgodnie z porozumieniem (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 24 października 1962 r., OSNCP 1962, poz. 27). Sąd Okręgowy zauważa, że przedmiotową sprawę należy oceniać nie tylko z punktu widzenia przepisów prawa krajowego, lecz wspólnotowego, bowiem pozwana jest konsumentem. Rozpoznanie niniejszej sprawy powinno zatem nastąpić z odwołaniem się do dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.Urz.UE.L Nr 95, str. 29). Z art. 6 ust. 1 dyrektywy wynika, że nieuczciwe warunki w umowach zawieranych przez przedsiębiorców z konsumentami nie będą wiążące dla konsumenta. Sąd rozpatrujący sprawę był zatem zobowiązany do zapewnienia skuteczności takiej ochrony, która jest celem postanowień dyrektywy 93/13/EWG w sprawie nieuczciwych warunków umów konsumenckich. W konsekwencji rola przyznana w tej dziedzinie przez prawo wspólnotowe Sądowi krajowemu nie ogranicza się do zwykłej możliwości orzeczenia w przedmiocie ewentualnego nieuczciwego charakteru warunku umownego, ale obejmuje ona także obowiązek zbadania tej kwestii z urzędu od chwili, gdy Sąd krajowy dysponuje w tym zakresie niezbędnymi informacjami na temat okoliczności prawnych i faktycznych (por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 4 czerwca 2009 r. w sprawie C 243/08, Pannam GSN, Legalis nr 139353). Podnosi się również, iż ochrona przyznana konsumentom w dyrektywie rozciąga się na sytuacje, w których konsument, który zawarł z przedsiębiorcą umowę zawierającą nieuczciwy warunek, nie podnosi zarzutu nieuczciwości tego warunku, czy to z tego powodu, że nie jest on świadom swych praw, czy też ze względu na wysokie koszty postępowania przed Sądem (por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 21 listopada 2002 r. w sprawie C 473/00 Legalis nr 61525). Sądy krajowe mają obowiązek działania z urzędu w celu zapewnienia efektywności dyrektywy tj. osiągnięcia skutecznej ochrony konsumenta i badania postanowień umownych z urzędu pod kątem ich szkodliwości dla interesów konsumenta (por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 4 czerwca 2009 r. sygn. C 243/08, Legalis nr 139353). Sąd pierwszej instancji zatem prawidłowo zbadał stosunek podstawowy tj. umowę pożyczki mając na uwadze regulacje w przedmiocie niedozwolonych postanowień umownych.

Niezasadny był również zarzut naruszenia art. 233§1 k.p.c. oraz błędnego ustalenia stanu faktycznego. Z uwagi na uznanie prowizji oraz usługi (...) za niedozwolone postanowienia umowne, na dzień wypowiedzenia umowy pożyczki po stronie pozwanej nie istniała żadna zaległość, a nawet wystąpiła nadpłata w płaconych ratach, co szczegółowo wskazał Sąd pierwszej instancji w uzasadnieniu wyroku. Tym samym nie została spełniona przesłanka warunkująca wypowiedzenie umowy pożyczki.

Co do naruszenia art. 36 a ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim trafnie Sąd pierwszej instancji uznał, że fakt, że koszty pożyczki mieszczą się w limicie wprowadzonym w tym przepisie nie wyłącza możliwości badania, czy stosowne postanowienia umowne stanowią niedozwolone postanowienia umowne.

Niezasadny był zarzut naruszenia art. 385 ^{( 1)} k.c. w zakresie w jakim Sąd pierwszej instancji przeprowadził kontrolę abuzywności łączących strony postanowień umownych. Zgodnie z treścią powyższego przepisu postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Zdaniem apelującego postanowienia umowne w zakresie wynagrodzenia prowizyjnego oraz opłaty za tzw. (...) zostały sformułowane w sposób jednoznaczny i określają wynagrodzenie, co wyklucza kontrolę abuzywności. W tym zakresie wyjaśnienia wymaga, że strony łączyła umowa pożyczki, o której mowa w art. 720 k.c. Zgodnie z umową dający pożyczkę (pożyczkodawca) zobowiązuje się przenieść na własność biorącego pożyczkę (pożyczkobiorcy) określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Z treści powołanego przepisu wynika, że do essentialia negotii umowy pożyczki należy zobowiązanie dającego pożyczkę do przeniesienia przedmiotu pożyczki na własność biorącego, który zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Odpłatność (lub nieodpłatność) nie należy do postanowień przedmiotowo istotnych umowy pożyczki. Może, bowiem mieć ona charakter nieodpłatny albo odpłatny, jest tak wtedy, gdy dający zastrzegł wynagrodzenie za korzystanie z kapitału w postaci odsetek. W konsekwencji wynagrodzenie pożyczkodawcy może przybrać jedynie formę pobranych odsetek od udzielonego kapitału, natomiast naliczone z innego tytułu opłaty stanowią jedynie zwrot kosztów poniesionych w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Co więcej opłaty te, prowizja, jak i inne koszty pożyczki powinny znajdować swoje odzwierciedlenie w rzeczywiście ponoszonych przez pożyczkodawcę kosztach. Ciężar dowodu w tym zakresie spoczywa na pożyczkodawcy. W przypadku, gdy ekwiwalentność prowizji nie zostanie wykazana, uznać należy, że postanowienia jej dotyczące stanowią klauzulę niedozwoloną, jako nieuzgodnione indywidualnie i kształtujące prawa oraz obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interes (art. 385 ^{( 1)} k.c.). Zarazem mogą zostać uznane za zmierzające do obejścia prawa - przepisów regulujących wysokość odsetek maksymalnych. Wbrew, zatem zarzutom apelacji prawidłowo Sąd pierwszej instancji przeprowadził kontrolę postanowień umownych w zakresie wynagrodzenia prowizyjnego i opłaty za tzw. (...).

Sąd dokonując kontroli postanowień wzorca umowy w indywidualnej sprawie powinien kierować się całokształtem zawartej umowy, jej warunków i skutków. Rolą Sądu jest rozstrzygnięcie konkretnej sprawy, mającej za źródło określony stosunek prawny, przy jednoczesnym rozważeniu wszelkich skutków wynikających z wydanego orzeczenia, które co do zasady wiąże tylko strony danego postępowania. Sąd Rejonowy szczegółowo zbadał warunki umowy zawartej w dniu 16 maja 2018 roku pod kątem zamieszczenia w nich niedozwolonych postanowień umownych. Pozwana niewątpliwe jest konsumentem. Przy czym okoliczność, że ustalone koszty pożyczki mieszczą się w limitach pozaodsetkowych kosztów kredytu konsumenckiego nie oznacza, że postanowienie te nie podlegają badaniu w ramach niedozwolonych postanowień umownych. Szczególna ochrona zasady swobody kształtowania treści i zawierania umów z konsumentem, wyrażona w art. 385 ¹ k.c., oparta jest na domniemaniu braku indywidualnego uzgodnienia postanowień wzorca . Trafnie Sąd Rejonowy uznał, że zaszły przesłanki w postaci ukształtowania praw i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz rażącego naruszenia jego interesów. Waga tych przesłanek sprowadza się do tego, że obie i to kumulatywnie warunkują uznanie konkretnej klauzuli umownej za niedozwolone postanowienie umowne (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 sierpnia 2013 r., I CSK 660/12). Ocena stopnia naruszenia powinna być dokonywana z uwzględnieniem kryteriów przedmiotowych, jak i podmiotowych. Natomiast działanie wbrew dobrym obyczajom oznacza tworzenie przez kontrahenta konsumenta takich postanowień umownych, które godzą w równowagę kontraktową stron takiego stosunku. Obie wskazane w art. 385 ¹ § 1 k.c. formuły prawne służą więc ocenie tego, czy konkretne klauzule umowne przekraczają zakreślone przez ustawodawcę granice rzetelności kontraktowej w zakresie kształtowania praw i obowiązków stron konsumenckiego stosunku obligacyjnego.

Roszczenie o zapłatę wynagrodzenia prowizyjnego w kwocie 22 271 zł oraz opłaty za tzw. (...) w kwocie 2 600 zł tj. w łącznej wysokości 24 871 zł są bez wątpienia sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i kształtują obowiązki drugiej strony umowy pozwanej w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, albowiem określone przez stronę powodową koszty nie mają jakiegokolwiek uzasadnienia i powiązana ekonomicznego z poniesionymi rzeczywiście wydatkami, a są niemalże równe kwocie udzielonej pożyczki, która wynosiła 25 000 zł. Opisana konstrukcja polegająca na obciążeniu pożyczkobiorcy prowizją oraz kosztem za tzw. (...), których wartość stanowi prawie 100% kwot udzielonej pożyczki, prowadzi do obejścia przepisów regulujących instytucję odsetek maksymalnych. Instytucja ta została wprowadzona do kodeksu cywilnego przez ustawodawcę w art. 359 § 2 ^{( 1)} k.c. celem przeciwdziałania zjawisku lichwy i ochrony interesów konsumentów. Stopa tych odsetek jest ustalana w odniesieniu do aktualnej stopy kredytu lombardowego NBP, a więc odzwierciedla aktualny układ stosunków gospodarczych oraz wartość pieniądza w obrocie międzybankowym i poziom inflacji, nie pozwalając pożyczkodawcom na wykorzystywanie przymusowego położenia słabszej strony umowy, którym była pozwana. Jednocześnie przepis art. 385 ^{( 1)} § 1 k.c. chroni konsumenta, jako słabszego uczestnika obrotu w relacjach z przedsiębiorcą - profesjonalistą w danej dziedzinie. W kontekście tak pojmowanych przesłanek oceny analizowanych postanowień umowy, nie można było nie dostrzec braku równowagi kontraktowej stron oraz stanu nieusprawiedliwionej dysproporcji praw i obowiązków stron, wynikających z umowy. Trudno mówić tu o ekwiwalentności świadczeń, albowiem te dodatkowe opłaty zdecydowanie poza te granice wykraczają. Sąd Okręgowy nie kwestionuje uprawnienia wierzyciela, jako pożyczkodawcy do pobierania od pożyczkobiorcy opłat prowizyjnych z tytułu udzielonej pożyczki, ale opłaty takie winny być ustalone na rozsądnym poziomie i nie mogą godzić w interesy konsumenta.

Niezasadny był również zarzut naruszenia art. 232 k.p.c. oraz art. 3 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. i art. 233§1 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. oraz art. 101 prawa wekslowego. Jak już wyżej wskazano Sąd w przypadku, jeżeli jedną ze stron jest konsumentem dokonuje oceny postanowień umownych zgodnie z art. 385 ¹ k.c.

Zasadnym było natomiast zasądzenie ostatniej raty w kwocie 749,85 zł, która w chwili zamknięcia rozprawy w Sądzie pierwszej instancji była jeszcze niewymagalna.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 386§1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok poprzez zasądzenie dodatkowo kwoty 749,85 zł, a na podstawie art. 385 k.p.c. w pozostałej części apelację oddalił.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. obciążając nimi powoda jako stronę przegrywającą albowiem apelacja została uwzględniona w niewielkim zakresie. Pozwana poniosła koszty zastępstwa procesowego w kwocie 1 800 zł ustalone na podstawie §10 ust.1 pkt 1 w zw. z §2 pkt5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Odnosząc się do apelacji pozwanej to okazała się ona bezzasadna.

Zarzuty apelacji obejmujące naruszenie zarówno prawa procesowego jak i materialnego sprowadzały się do zarzutu, że Sąd pierwszej instancji pominął, że powód dochodził roszczenia w oparciu o weksel ( Sąd Rejonowy uznał, że wypowiedzenie umowy pożyczki i wypełnienie weksla za niezasadne), a zasądził roszczenie z umowy pożyczki. Zdaniem apelującego orzekając o ratach pożyczki Sąd orzekł ponad żądanie, skoro powód dochodził roszczenia z weksla. Na wstępie zauważyć należy, że choć niewątpliwie roszczenie powoda w pozwie było oparte na wekslu, o tyle apelująca pomija, że powód w piśmie z dnia 9 sierpnia 2021 roku wyraźnie wskazał, że w przypadku uznania przez Sąd, że nie doszło do skutecznego wypowiedzenia umowy pożyczki strona powoda wniosła o zasądzenie wymagalnych na dzień orzekania rat. Tym samym powód rozszerzył faktyczną podstawę powództwa domagając się również zasądzenia rat z tytułu umowy pożyczki. Zobowiązanie wekslowe powstające na skutek wypełnienia weksla in blanco ma charakter samodzielny i abstrakcyjny, a więc niezależny od podstawy prawnej, która spowodowała jego zaciągnięcie. W stosunkach między wystawcą a remitentem wystawca może w braku skutecznych zarzutów wekslowych - przeciwstawić zarzuty oparte na jego stosunkach osobistych z wierzycielem, czyli zarzuty dotyczące stosunku podstawowego. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej Sąd ma obowiązek zbadać czy w umowach z konsumentami nie występują niedozwolone klauzule umowne. Odwołanie się do stosunku podstawowego przez Sąd pierwszej instancji w takim przypadku prowadzi do uwzględnienia tego stosunku w ramach oceny zasadności dochodzonego roszczenia wekslowego. Przedmiotem powództwa opartego na wekslu nie jest zatem stosunek podstawowy, lecz zobowiązanie wekslowe, choć zarzuty ( w tym przypadku badanie przez Sąd z urzędu zgodności umowy pod kątem niedozwolonych postanowień umownych) oparte na stosunku podstawowym mogą służyć obronie pozwanego ( vide: uchwały Sądu Najwyższego z dnia 25 listopada 1963 r., III CO 56/63, OSNCP 1966, Nr 2, poz. 12, z dnia 7 stycznia 1967 r., III CZP 19/66, OSNCP 1968, Nr 5, poz. 79 i z dnia 24 stycznia 1972 r., III PZP 17/70, OSNCP 1973, Nr 5, poz. 72, a także postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 lipca 2017 r., I CSK 717/16, niepubl.). A zatem jeżeli roszczenie oparte jest wyłącznie na wekslu to wówczas brak jest podstaw do zasądzenia wymagalnych rat na dzień wyrokowania. Przy czym w okolicznościach przedmiotowej sprawy powód rozszerzył faktyczna podstawę powództwa na roszczenie z umowy pożyczki. W takim przypadku po uznaniu przez Sąd braku podstaw do wypowiedzenia umowy pożyczki ( z uwagi na brak opóźnienia w ratach) zasadnym było zasądzenie wymagalnych i niezapłaconych rat, albowiem podstawą faktyczną powództwa było również roszczenie z umowy pożyczki. Tym samym Sąd Rejonowy nie naruszył również art. 48 ust.1 w zw. z art. 5, 10, 101 i 102 prawa wekslowego poprzez zasądzenie odsetek w wysokości dwukrotności odsetek maksymalnych albowiem wobec rozszerzenia podstawy powództwa o roszczenie z tytułu pożyczki nie miał znaczenia fakt, że odsetki w wysokości dwukrotności odsetek maksymalnych nie zostały zastrzeżone w wekslu.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. apelację pozwanej oddalił.

Brygida Łagodzińska