Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z 13 lutego 2018r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił J. O. prawa do przeliczenia kapitału początkowego i emerytury, powołując się na art. 114 ust. 1 ustawy z dnia 17.12.1998r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednol. Dz.U. z 2017r. poz. 1383 ze zm.) (ustawy o FUS) i na fakt, że ubezpieczony do wniosku nie dołączył żadnych nowych dokumentów, wobec czego brak jest podstaw do przeliczenia jego świadczenia.

Podniósł organ rentowy, że dokumenty dostarczone przez ubezpieczonego 15 stycznia 2018r. znajdowały się już w aktach rentowych i zostały wzięte pod uwagę przy ustalaniu wysokości świadczenia.

Dodał też, że jeżeli w okresie, z którego wynagrodzenie przyjmuje się do ustalenia podstawy wymiaru, pracownik zatrudniony był za granicą, do ustalenia podstawy wymiaru przyjmuje się :

-

kwoty wynagrodzenia, od którego za te okresy opłacono składkę na ubezpieczenie społeczne w kraju, albo

-

jeżeli zatrudnienie za granicą przypadało przed 1 stycznia 1991r. - kwoty tzw. wynagrodzenia zastępczego, czyli przysługującego w tych okresach pracownikowi zatrudnionemu w kraju w takim samym charakterze.

W odwołaniu od tej decyzji ubezpieczony zarzucił, że została ona wydana
z naruszeniem prawa w zakresie poprawności oceny stanu faktycznego, bowiem nie zostały uwzględnione wszystkie okresy jego zatrudnienia.

Zdaniem ubezpieczonego, organ rentowy nie wziął pod uwagę wszystkich dokumentów przez niego dostarczonych i znajdujących się w aktach sprawy, które mają istotny wpływ na wysokość należnego świadczenia. Wskazał na następujące dokumenty:

-

zaświadczenie z 12 listopada 1990r.,

-

świadectwo pracy z 7 czerwca 1999r.,

-

świadectwo pracy z 17 stycznia 2002r.,

-

świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach z 24 stycznia 2002r.,

-

aneks nr (...) z 22 marca 1995r.,

-

aneks nr (...) z 10 grudnia 1994r.,

-

świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach z 27 lutego 2002r.,

-

zaświadczenie z 15 października 1996r.,

-

umowa o pracę z 19 października 1995r.,

-

świadectwo pracy z 4 września 2003r.,

-

zaświadczenie z 24 maja 2004r.,

-

świadectwo pracy z 11 maja 2004r.,

-

świadectwo pracy z 19 kwietnia 2004r.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, podtrzymując dotychczasowe stanowisko.

Na rozprawie w dniu 18 września 2018r. ubezpieczony doprecyzował treść wniosku
i odwołania w ten sposób, że domaga się przeliczenia kapitału początkowego
z uwzględnieniem zarobków z okresu 11 lat i 4 miesięcy wykonywania pracy na eksporcie. Przedstawił własny sposób wyliczenia wnioskowanych wynagrodzeń (por. k. 34 – 35 a.s.).

Wyrokiem z 8 października 2019r. sygn. X U 833/18 Sąd Okręgowy w Katowicach oddalił odwołanie.

Sąd ustalił, że decyzją z 20 listopada 2009r. organ rentowy przyznał ubezpieczonemu (ur. (...)) zaliczkę na poczet emerytury przysługującej od 26 lipca 2009r., to jest od osiągnięcia obniżonego wieku emerytalnego. Wysokość emerytury ubezpieczonego została obliczona zgodnie z art. 183 ustawy o FUS i składała się z 80 % emerytury obliczonej na podstawie art. 53 tej ustawy – co wyniosło 1.526,83 zł oraz 20 % emerytury obliczonej
na podstawie art. 26 ustawy – 347, 69 zł; łącznie (ze zwiększeniem rolnym w kwocie 6,75 zł ) - 1.874,52 zł.

Obliczając wysokość emerytury zgodnie z art. 53 ustawy, organ rentowy uwzględnił wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wynoszący 108,70 %, a obliczony na podstawie zarobków ubezpieczonego z 20 lat ubezpieczenia, tj. z lat: 1976 - 1978, 1980 - 1988, 1991, 1992, 1995 - 1998, 2002 oraz 2003.

Kolejną decyzją, z 5 listopada 2010r., organ rentowy dokonał przeliczenia emerytury ubezpieczonego od 26 lipca 2009r. Wysokość emerytury ponownie została obliczona po myśli art. 183 ustawy. Wskaźnik podstawy wymiaru emerytury dla obliczenia wysokości emerytury zgodnie z art. 53 ustawy wyniósł 110,32 % i został obliczony na podstawie przeciętnej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia od 1976 do 2003 roku.

Decyzją z 23 października 2017r. organ rentowy z urzędu przeliczył emeryturę ubezpieczonego od 1 października 2014r., to jest za okres trzech lat wstecz od wydania decyzji. Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z art. 183 ustawy. 80 % emerytury obliczonej na podstawie art. 53 ustawy wyniosło 1.542,14 zł, a 20 % emerytury obliczonej
na podstawie art. 26 ustawy wyniosło 399,71 zł, łączna wysokość emerytury wyniosła 1.901,85 zł. Do ustalenia wysokości emerytury na podstawie art. 53 ustawy organ rentowy przyjął wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wynoszący 110,32 %.

Decyzją z 26 października 2017r. organ rentowy przyznał ubezpieczonemu emeryturę z powszechnego wieku emerytalnego, od 1 września 2017r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z art. 26 ustawy o FUS, przy uwzględnieniu zwiększenia z tytułu płacenia składek na ubezpieczenie społeczne rolników. Emerytura ustalona decyzją została zawieszona jako świadczenie mniej korzystne.

W dniu 15 stycznia 2018r. ubezpieczony złożył w organie rentowym wniosek o ponowne obliczenie świadczenia zarzucając, że przy obliczaniu kapitału początkowego nie wzięto pod uwagę jego zagranicznych wyższych składek emerytalnych, lecz oparto się na niższych składkach emerytalnych - osób pracujących w kraju, co doprowadziło do zaniżenia kapitału początkowego, a w konsekwencji do niższej emerytury. Wniósł o ponowne obliczenie kapitału początkowego z uwzględnieniem prac eksportowych. Rozpoznając wniosek organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję.

Ustalił Sąd I instancji, że ostatnią decyzję o ponownym ustaleniu kapitału początkowego dla ubezpieczonego organ rentowy wydał 19 października 2017r. Do ustalenia wysokości kapitału początkowego przyjęto podstawę wymiaru kapitału w kwocie 1.496,08 zł, która została ustalona w decyzji z 29 października 2010r., przy przyjęciu wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wynoszącego 122,54 %, a obliczonego na podstawie zarobków z lat 1980 - 1989.

Przywołując uregulowania art. 175 ust. 4 i art. 114 ust. 1 ustawy o FUS uznał Sąd I instancji, że ponowne ustalenie dla ubezpieczonego kapitału początkowego byłoby dopuszczalne wówczas, gdyby ubezpieczony przedłożył nowe dowody lub ujawnił nowe okoliczności istniejące przed wydaniem ostatniej decyzji o ustaleniu kapitału, które miałyby wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość.

Odnosząc się wprost do żądania ubezpieczonego wskazał Sąd Okręgowy na uregulowanie § 10 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1.04.1985r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru emerytur i rent (tekst jednol. Dz.U.
z 1989r. poz. 63), zgodnie z którym jeżeli w okresie, z którego wynagrodzenie przyjmuje się do ustalenia podstawy wymiaru, pracownik był zatrudniony za granicą, do ustalenia podstawy wymiaru przyjmuje się za okresy tego zatrudnienia:

1)  kwoty, od których za te okresy opłacono składkę na ubezpieczenie społeczne w kraju, albo

2)  jeżeli okres zatrudnienia za granicą przypada przed dniem 1 stycznia 1991r. - kwoty wynagrodzenia przysługującego w tych okresach pracownikowi zatrudnionemu w kraju w takim samym lub podobnym charakterze, w jakim pracownik był zatrudniony przed wyjazdem za granicę.

Podkreślił Sąd, że z cytowanego przepisu jednoznacznie wynika, iż w odniesieniu do okresu zatrudnienia za granicą przed dniem 1 stycznia 1991r. przy ustalaniu podstawy wymiaru emerytury brak jest prawnej możliwości uwzględnienia faktycznych zarobków wnioskodawcy. Natomiast za okresy zatrudnienia za granicą po 1 stycznia 1991r. do ustalenia podstawy wymiaru emerytury przyjmuje się tylko te kwoty, od których opłacono składkę na ubezpieczenie społeczne w kraju. Ubezpieczony, składając w dniu 15 stycznia 2018r. nowy wniosek o ponowne obliczenie kapitału początkowego i wysokości emerytury, nie dołączył żadnych nowych dokumentów, które pozwalałyby na ustalenie kapitału początkowego (oraz podstawy wymiaru emerytury) zgodnie z przywołanym wyżej § 10 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1.04.1985r.

Stwierdził Sąd I instancji, że samodzielne wyliczenia ubezpieczonego, oparte jedynie na treści umowy o pracę i ustalonej umową kwocie wynagrodzenia, nie stanowią nowego dowodu, z którego wynikałaby kwota wynagrodzenia ubezpieczonego za okres zatrudnienia za granicą, od której opłacono składkę na ubezpieczenie społeczne w kraju. Takich nowych dowodów nie stanowią także świadectwa pracy, zaświadczenia pracodawcy czy umowy
o pracę, albowiem nie zawierają one żadnych informacji co do kwot wynagrodzenia ubezpieczonego, od których opłacono składkę na ubezpieczenie społeczne w kraju.

Dodał Sąd, że zgodnie z art. 174 ust. 3 ustawy o FUS podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na podstawie zarobków z okresu przed dniem 1 stycznia 1999r.,
co oznacza, iż ewentualne zarobki ubezpieczonego osiągnięte po tej dacie nie mogą być uwzględnione do ustalenia kapitału początkowego (składki od wynagrodzenia otrzymanego po 1 stycznia 1999r. są uwzględniane przez organ rentowy przy obliczeniu wysokości emerytury na podstawie art. 26 ustawy o FUS).

Podał Sąd, że zwrócił się do byłych pracodawców ubezpieczonego, którzy zatrudniali go za granicą, jednakże w wyniku tych czynności pozyskał tylko jedno zaświadczenie
o zatrudnieniu ubezpieczonego i wynagrodzeniu za okres zatrudnienia za granicą w latach 1995 – 1999 (por. k. 95 - 96 a.s.). Dane zawarte w tym zaświadczeniu są tożsame z danymi
o wynagrodzeniu ubezpieczonego za lata 1995 – 1999, zawartymi w zaświadczeniu
o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z 26 stycznia 2004r., które zostało złożone w organie rentowym przy wniosku ubezpieczonego o rentę z tytułu niezdolności do pracy z 20 lipca 2005r. (por. k. 1 – 6 a.r., tom I). Nie jest to zatem nowy dowód ani nowa okoliczność
w sprawie.

Uznał Sąd zatem, że J. O. nie wykazał podstaw do wznowienia postępowania ani w przedmiocie ustalenia kapitału początkowego, ani emerytury.

Apelację od powyższego wyroku wniósł ubezpieczony, działając osobiście. Zarzucił, że ani Sąd, ani organ rentowy nie uwzględnił jego wniosku, ale doszło do skrzywdzenia obywatela przez działanie posłów w sejmie. Posłowie uchwalili ustawę, która krzywdzi go jako obywatela przez nieuznanie zarobków za granicą do przeliczenia świadczenia emerytalnego. Zdaniem apelującego, skoro pracował zagranicą i tam uzyskiwał zarobki, to te właśnie zarobki winny być podstawą ustalenia wysokości jego emerytury. Jest niedopuszczalne, aby jego zarobki za granicą były zamieniane na zarobki krajowe, to jest czyn wbrew faktom, wbrew prawdzie i wbrew zdrowemu rozsądkowi.

Zakwestionował także fakt, że organ rentowy przedstawił cztery różne wyliczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru świadczenia, co pokazuje, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych może manipulować, zastraszać, poniżać, upokarzać jak pan na swoim folwarku. Zdaniem apelującego, organ rentowy wybrał najniższy wskaźnik twierdząc, że jest to wskaźnik najkorzystniejszy. Podniósł, że zamieszczone w decyzjach z października 2017r. są zagadnienia niedociągnięte, niejasne, bez konkretnego wskaźnika procentowego odnośnie wyliczenia świadczenia.

Dodał, że gdy organ rentowy wydał decyzję o wyrównaniu świadczenia za okres trzech lat wstecz, to otrzymał podwyższenie świadczenia o 14 zł miesięcznie, chociaż wg jego wyliczeń winno to być 110 zł, w efekcie także wyrównanie zostało zaniżone.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest niezasadna.

Odnosząc się wprost do treści zaskarżonej decyzji stwierdzić należy, że zarówno Sąd I instancji jak i uprzednio organ rentowy prawidłowo ocenił, iż w sprawie emerytury J. O. brak jest podstaw do wznowienia postępowania po myśli art. 114 ustawy o FUS.

Zgodnie bowiem z treścią ustępu 1 wskazanego przepisu wznowienie postępowania
w sprawie zakończonej prawomocną decyzją organu rentowego, ustalającą wysokość świadczenia, możliwe jest, jeżeli:

1)  po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono nowe okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość;

2)  decyzja została wydana w wyniku przestępstwa;

3)  dowody, na podstawie których ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe;

4)  decyzja została wydana na skutek świadomego wprowadzenia w błąd organu rentowego przez osobę pobierającą świadczenie;

5)  decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało następnie uchylone, zmienione albo stwierdzono jego nieważność;

6)  przyznanie świadczeń lub nieprawidłowe obliczenie ich wysokości nastąpiło na skutek błędu organu rentowego.

Z treści wniosku oraz twierdzeń ubezpieczonego w toku postępowania wynika, że za podstawę wznowienia uważa on przedstawienie nowych dokumentów, można też ewentualnie przyjąć, że podstawę tę stanowi zarzut popełnienia przez organ rentowy błędu przy obliczaniu wysokości świadczenia, a zatem podstawy wskazane powyżej w punktach 1 albo 6. Podstawy te nie mają miejsca.

Przypomnieć wypada, że ubezpieczony uprawniony jest do dwóch świadczeń emerytalnych – emerytury z obniżonego wieku emerytalnego (po ukończeniu 60 lat) oraz emerytury przyznanej po uzyskaniu powszechnego wieku emerytalnego. Wysokość każdego
z tych świadczeń ustalana jest w odmienny sposób, szczegółowo opisany przez Sąd I instancji. Ubezpieczony pobiera emeryturę z obniżonego wieku emerytalnego jako świadczenie kwotowo korzystniejsze (por. art. 95 ust. 1 ustawy o FUS).

Przyznać należy, że sposób ustalenia wysokości tej emerytury na podstawie art. 183 ustawy o FUS jest bardzo zawiły i trudno zrozumiały dla przeciętnego świadczeniobiorcy
i dla umożliwienia pełnego zapoznania się w nim wymagałby od organu rentowego przedstawienia w decyzji wyliczenia niemal na kształt rozwiązania szkolnego zadania matematycznego, ze wskazaniem poszczególnych, wziętych pod uwagę danych.

Analiza danych zawartych w aktach rentowych ubezpieczonego (wysokość ujawnionych i uwzględnionych zarobków, zawarta w obliczeniach wskaźników, rozmiar okresów składkowych i nieskładkowych) pozwala jednak na stwierdzenie, że zaskarżona
w niniejszej sprawie decyzja jest prawidłowa. Ubezpieczony zresztą, pobierający emeryturę od szeregu lat, ogranicza swoje zarzuty do konkretnego zagadnienia.

Przede wszystkim, nawiązując do treści apelacji, podkreślić raz jeszcze należy, że dla wyliczenia wysokości emerytury we wskazany wyżej sposób stosuje się dwa różne wskaźniki wysokości podstawy wymiaru:

-

pierwszy stosuje się dla ustalenia części emerytury na podstawie art. 53 ustawy o FUS,

-

drugi natomiast – dla ustalenia wysokości kapitału początkowego.

Podstawowa i kluczowa różnica pomiędzy tymi wskaźnikami jest taka, że dla ustalenia pierwszego z nich można brać pod uwagę podstawę wymiaru składek ze wszystkich lat podlegania przez świadczeniobiorcę ubezpieczeniom społecznym, zaś przy ustalaniu drugiego – możliwość ta jest przez ustawodawcę ograniczona cezurą dnia 31 grudnia 1998r. Konsekwencje tego zróżnicowania wydają się być oczywiste.

Jak to już przywołał Sąd Okręgowy, pierwszy ze wskaźników wynosi 110,32 % i jest wzięty pod uwagę do ustalenia wysokości 80 % emerytury pobieranej przez ubezpieczonego, zaś drugi z nich, wynoszący 122,54 %, służy do ustalenia wysokości kapitału początkowego, a w konsekwencji – pozostałych 20 % emerytury.

Kolejne zagadnienie, które dla apelującego wydaje się być kluczowe, to rzutujący na powyższe wskaźniki sposób ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne za okresy zatrudnienia na tzw. eksporcie.

Sąd I instancji prawidłowo wskazał obowiązujące w tym zakresie akty prawne.
Fakt, że ubezpieczony się z nimi nie zgadza, nie niweczy ich mocy obowiązującej. Co więcej, w oparciu o ten właśnie stan prawny odprowadzane były za J. O. składki na ubezpieczenia społeczne w okresie, gdy pracował za granicą, składki te nie obejmowały realnej wysokości całego wynagrodzenia, na otrzymywanie którego obecnie się on powołuje.

Krytyczne uwagi apelującego, adresowane do ustawodawcy, mogą być wprawdzie uznane za wnioski de lege ferenda (zmierzające do zmiany stanu prawnego na przyszłość), nie mają jednak znaczenia dla oceny prawidłowości decyzji organu rentowego, zaskarżonej
w niniejszym postępowaniu. Kierowanie ich natomiast do Sądu Apelacyjnego jest niecelowe, gdyż Sąd nie posiada inicjatywy ustawodawczej.

Brak jest zatem podstaw do przyjęcia, że zaistniała podstawa do wznowienia postępowania w postaci błędu organu rentowego (por. art. 114 ust. 1 pkt 6 ustawy o FUS).

Prawidłowo również ocenił Sąd I instancji przydatność w niniejszej sprawie (a raczej jej brak) dokumentów, na które powołuje się odwołanie. Zostały one już uprzednio albo wzięte przez organ rentowy pod uwagę, albo też nie mają znaczenia dla ustalenia wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego czy też części emerytury, ustalanej na podstawie art. 53 ustawy o FUS, tym samym oparte na nich odwołanie nie mogło odnieść zamierzonego skutku.

Na zakończenie przypomnieć należy, że od każdej decyzji organu rentowego świadczeniobiorcy przysługuje prawo wniesienia odwołania w terminie, szczegółowo wskazanym w pouczeniu dołączonym do decyzji, zatem zarzuty apelacji dotyczące decyzji organu rentowego z października 2017r., od której ubezpieczony nie wniósł odwołania,
nie mogą być rozpoznawane w ramach tejże apelacji.

Mając powyższe na uwadze, na mocy art. 385 kpc, Sąd Apelacyjny orzekł jak
w wyroku.

/-/ SSA B.Torbus /-/ SSA A.Kolonko /-/ SSA M.Procek

Sędzia Przewodniczący Sędzia