Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 5 czerwca 2017r. Sąd Okręgowy w Katowicach zmienił decyzję organu rentowego z dnia 17 maja 2016r. w ten sposób, że zaliczył do kapitału początkowego M. K. okresy jego zatrudnienia w Czechosłowackiej
Republice Socjalistycznej od dnia 3 października 1988r. do dnia 7 lutego 1991r.
i w Republice Czeskiej od dnia 10 stycznia 1955r. do dnia 1 maja 1996r. oraz od dnia
1 stycznia 1998r. do dnia 31 grudnia 1998r. jako okresy składkowe.

Swoje rozstrzygnięcie Sąd pierwszej instancji oparł na treści art. 173 ust. 1,
art. 174 ust. 1 i 2, art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. C i art. 8 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U.
z 208r., poz. 1270 ze zm.) oraz na umowie zawartej między Rzeczpospolitą Polską
a Republiką Czechosłowacką z dnia 5 kwietnia 1948r. (Dz. U. z 1949r., nr 6, poz. 34
ze zm.), gdzie w art. 14 ust. 1 postanowiono o wzajemnym zaliczaniu do ogólnego stażu pracy okresów zatrudnienia w każdym z obu tych państw.

Wyrokiem z dnia 25 października 2017r. Sąd Apelacyjny w Katowicach oddalił apelację organu rentowego od wyroku Sądu pierwszej instancji, dodatkowo powołując się na orzecznictwo Sądu Najwyższego, pozwalające uwzględniać przy ustalaniu
kapitału początkowego okresów zatrudnienia w Czechosłowacji w wyniku skierowania do pracy na podstawie umowy z dnia 17 lipca 1972r. zawartej między Rzeczpospolitą Polska a Republiką Czechosłowacką o współpracy w zakresie zatrudnienia obywateli Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej w uspołecznionych przedsiębiorstwach
gospodarczych Czechosłowackiej Republiki Socjalistycznej.

Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 17 lipca 2019r., w wyniku rozpoznania skargi kasacyjnej organu rentowego, uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu w Katowicach do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Sąd Najwyższy w motywach swego rozstrzygnięcia wskazał na błąd popełniony przez Sąd Apelacyjny, polegający na powoływaniu się przez niego na treść art. 8 ustawy o emeryturach i rentach, podczas gdy wymienione w art. 174 ust. 2 okresy ubezpieczenia nie obejmują okresów ubezpieczenia za granicą, regulowanego umowami międzynarodowymi. Okresy niewymienione w art. 174 ust. 2 ustawy nie są
uwzględniane w wyliczaniu kapitału początkowego, w związku z czym uwzględnia się tylko okresy zatrudnienia za granicą wymienione w art. 6 ust. 2 pkt b i c. Z kolei
w art. 6 ustawy jako okresy pracy za granicą uwzględniane w wyliczeniu kapitału początkowego wymienione zostały tylko dwa okresy przypadające przed dniem
15 listopada 1991r. – okresy pracy w organizacjach międzynarodowych, zagranicznych instytucjach i zakładach, do których pracownicy zostali skierowani w ramach
współpracy międzynarodowej lub w których obywatele polscy byli zatrudnieni za zgodą właściwych władz polskich oraz obywateli polskich za granicą – u innych pracodawców zagranicznych, jeżeli w okresie pracy za granicą były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne w Polsce. Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, iż praca obywateli polskich
za granicą, objęta takimi umowami, uwzględniana jest zatem przy ustalaniu prawa
i wysokości świadczeń, także przez wyliczenie kapitału początkowego bez względu na opłacanie składek na ubezpieczenie. Po dniu 15 listopada 1991r. znaczenie przy
ustalaniu kapitału początkowego miało już tylko zatrudnienie, które obywatele podejmowali w drodze bezpośrednich uzgodnień i umów zawieranych z pracodawcami zagranicznymi, z tytułu którego składki mogły być dobrowolnie wnoszone do polskiej instytucji ubezpieczeniowej na podstawie art. 26 ust. 3 ustawy z dnia 16 października 1991r. o zatrudnieniu i bezrobociu. Sąd Najwyższy wskazał zatem, iż będzie wymagało rozważenia, czy zatrudnienie ubezpieczonego przed dniem 15 listopada 1991r.
odbywało się na podstawie skierowania w ramach współpracy międzynarodowej
lub zatrudnienia za zgodą władz polskich.

Rozpoznając ponownie apelację organu rentowego, Sąd Apelacyjny ustalił
i zważył, co następuje.

M. K. domagał się w odwołaniu od kontrolowanej decyzji zaliczenia
do stażu pracy, od którego zależy wyliczenie wysokości kapitału początkowego,
okresów zatrudnienia w Czechosłowacji, a następnie w Czechach, w okresie od dnia
3 października 1988r. do dnia 7 lutego 1991r., od dnia 10 stycznia 1995r. do dnia 1 maja 1996r. oraz od dnia 1 stycznia 1998r. do dnia 31 grudnia 1998r. Sąd pierwszej instancji zaliczył wszystkie sporne okresy, nakazując wziąć je po uwagę przy wyliczaniu kapitału początkowego, powołując się – między innymi – na treść art. 8 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 208r., poz. 1270 ze zm.), zgodnie z którym przy ustalaniu prawa do emerytury
i renty oraz przy obliczaniu ich wysokości uwzględnia się okresy ubezpieczenia
za granicą, jeżeli tak stanowią umowy międzynarodowe.

Umknęło uwadze Sądu Okręgowego – na co zwrócił uwagę Sąd Najwyższy –
iż przepis art. 8 ustawy nie został wymieniony w treści art. 174 ust. 2, który określa podstawę prawną zaliczania okresów składkowych i nieskładkowych przy ustalaniu kapitału początkowego przebytych przed dniem wejścia w życie ustawy, tj. przed dniem 1 stycznia 1999r. Natomiast art. 174 ust. 2 pkt 1 wymienia wszystkie okresy składkowe możliwe do uwzględnienia, przewidziane w art. 6 ustawy i to w tym właśnie przepisie należy poszukiwać wskazań do zaliczenia ubezpieczonemu spornych okresów przy wyliczaniu kapitału początkowego. W kontrolowanej sprawie mogły zatem zostać uwzględnione jedynie okresy przewidziane w ust. 2 art. 6, tj. przypadające przed dniem 15 listopada 1991r. – a konkretnie okresy wymienione w podpunktach c i d, na czas
od 3 października 1988r. do 7 lutego 1991r. Wypada w tym miejscu zauważyć,
iż ubezpieczony nie starał się wykazywać istnienia sytuacji przewidzianej w art. 6
ust. 2 pkt 1d, tj. pracy u pracodawcy zagranicznego, który w okresie pracy za granicą opłacał by za niego składki na ubezpieczenie społeczne w Polsce. Ubezpieczony wykazywał natomiast, iż jego praca za granicą odbywała się w ramach skierowania objętego współpracą międzynarodową za zgodą właściwych władz polskich. M. K. w odwołaniu od kontrolowanej decyzji wskazywał, iż okresy pracy
w Czechosłowacji odbywały się po rekrutacji i uzyskaniu pozwolenia na pracę, wydanego przez Wydział zatrudnienia Urzędu Wojewódzkiego w K. – na podstawie obowiązującej umowy międzynarodowej. Należy wskazać, iż obowiązywała wówczas umowa z dnia 17 lipca 1972r. zawarta między Rzeczpospolitą Polska
a Republiką Czechosłowacką o współpracy w zakresie zatrudnienia obywateli Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej w uspołecznionych przedsiębiorstwach gospodarczych Czechosłowackiej Republiki Socjalistycznej. Nie zachowała się co prawda
dokumentacja źródłowa w Urzędzie Wojewódzkim w K. w zakresie udzielanych pozwoleń na pracę, to jednak Sąd pierwszej instancji przyjął za wykazane istnienie zatrudnienia ubezpieczonego w spornym okresie w takim reżimie, zwracając uwagę na wysoce mało prawdopodobny kilkukrotny wyjazd z kraju w celach zarobkowych bez jakiejkolwiek zgody władzy miejscowej. Sąd Apelacyjny akceptuje
ten pogląd i zwraca uwagę, iż organ rentowy ze swej strony nie przedstawił żadnych kontrargumentów na wykazanie tezy przeciwnej, w sytuacji, gdy – jako strona postępowania – ma obowiązek dowodzenia faktów, z których zamierza wywieść
dla siebie korzystne skutki prawne.

W opisanej sytuacji Sąd Apelacyjny podzielił pogląd Sądu pierwszej instancji
co do istnienia podstaw do zaliczenia ubezpieczonemu do stażu pracy okresu, od którego zależy wyliczenie kapitału początkowego, przypadającego na czas od 3 października 1988r. do 7 lutego 1991r. Z uwagi na okoliczność, iż brak jest podstaw prawnych
do uwzględnienia okresów od dnia 10 stycznia 1995r. do dnia 1 maja 1996r. oraz od
dnia 1 stycznia 1998r. do dnia 31 grudnia 1998r., Sąd Apelacyjny w tym zakresie
zmienił częściowo wyrok Sądu Okręgowego i orzekł na podstawie treści art. 386
§ 1 k.p.c. Rozstrzygnięcie o kosztach zastępstwa procesowego w postępowaniu kasacyjnym znajduje uzasadnienie w treści art. 99 k.p.c. oraz § 10 ust. 4 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jednolity: Dz. U. z 2018 r., poz. 265 ze zm.).

/-/SSA W.Bzibziak /-/SSA G.Pietrzyk-Cyrbus /-/SSA E.Kocurek-Grabowska

Sędzia Przewodniczący Sędzia