Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 grudnia 2022 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie XXV Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący sędzia Tomasz Gal

Protokolant sekr. sąd. Katarzyna Nawrocka

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 19 grudnia 2022 roku w Warszawie

sprawy z powództwa (...) S.A. w G.

przeciwko (...) Centrum (...) im. Prof. J. M. w P.

o zapłatę

orzeka:

I.  Utrzymuje w mocy wyrok zaoczny wydany w niniejszej sprawie w dniu 6 kwietnia 2022 r. w części, mianowicie w zakresie punktu 1 w przedmiocie zasądzenia od (...) Centrum (...) im. Prof. J. M. w P. na rzecz (...) S.A. w G. kwoty 402.749,35 zł. (czterysta dwa tysiące siedemset czterdzieści dziewięć złotych 35/100) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 28 czerwca 2018 r. do dnia zapłaty, w pozostałym zakresie uchyla punkt 1 wyroku zaocznego i oddala powództwo w pozostałym zakresie,

II.  Uchyla punkt 3 wyroku zaocznego opisanego w punkcie I niniejszego wyroku,

III.  Ustala, że (...) S.A. w G. wygrała niniejszą sprawę w 95,28%, i pozostawia wyliczenie kosztów procesu referendarzowi sądowemu.

Sygn. akt XXV C 340/22

UZASADNIENIE

Powodowie (...) S.A. z siedzibą w G. oraz (...) S.A. z siedzibą w R. pozwem z dnia 31 grudnia 2021 r. (data nadania w placówce pocztowej, k. 169), skierowanym przeciwko pozwanemu (...) Centrum (...) im. Prof. J. M. w P. wnieśli o zasądzenie od pozwanego łącznie na rzecz powodów kwoty 422.707,71 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 10 maja 2018 r. do dnia zapłaty oraz zasądzenie od pozwanego solidarnie na rzecz powodów kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu żądania pozwu, powodowie wskazali, że spółka (...) S.A. zawarła w dniu 9 września 2015 r. umowę nr (...) na modernizację sieci komputerowych (...) wraz z dostawą urządzeń aktywnych w projekcie „(...) M.” nr (...) z dwudziestoma czterema szpitalami działającymi na terenie województwa (...). Jednym z zamawiających było (...) Centrum (...) im. prof. J. M., umowa została natomiast zawarta w trybie przetargu ograniczonego. Powodowie wyjaśnili, że pełnomocnikiem wszystkich szpitali będących stronami umowy, został ustanowiony (...) sp. z o.o. z siedzibą w W.. Zgodnie z zapisami § 1 umowy, (...) S.A. zobowiązała się wykonać przedmiot umowy na który składały się m.in. następujące prace: zaprojektowanie, dostarczenie, instalacja, konfiguracja oraz wdrożenie infrastruktury sieciowej zgodnie z wymogami (...), dostarczenie, instalacja, konfiguracja oraz wdrożenie oprogramowania zgodnie z wymogami (...), zaprojektowanie i wykonanie robót budowlanych zgodnie z wymogami (...), dokumentacja systemu w postaci dokumentacji analizy przedwdrożeniowej oraz dokumentacji projektowej, dokumentacji powykonawczej oraz dokumentacji użytkowej, przy czym szczegółowy zakres przedmiotu umowy został określony w (...), stanowiącym załącznik nr 3 do SIWZ. Z twierdzeń powodów wynikało, że za prawidłowe wykonanie wszystkich zleconych prac przewidziano wynagrodzenie w wysokości 2.047.010,72 zł brutto. Na przysługujące wykonawcy ryczałtowe wynagrodzenie miała składać się kwota 1.102.202,23 zł za realizację infrastruktury budowlanej oraz kwota 944.808,49 zł za dostarczenie wszystkich elementów sprzętu oraz pozostałe usługi związane z realizacją przedmiotu umowy. Powodowie dodali, że wykonawca miał obowiązek wniesienia zabezpieczenia należytego wykonania umowy w postaci gwarancji bankowej w wysokości 10% wartości wynagrodzenia za świadczenia na rzecz wszystkich zamawiających tj. 20.969.999,45 zł, która miała zabezpieczać roszczenia wszystkich 24 szpitali, będących stroną umowy, proporcjonalnie do wynagrodzenia należnego wykonawcy od każdego podmiotu. Z uzasadnienia pozwu wynikało, że zamawiającemu przysługiwało zabezpieczenie w wysokości 10% wynagrodzenia należnego wykonawcy tj. 204.701,07 zł, która stanowiła 10% kwoty wynagrodzenia należnego wykonawcy od zamawiającego tj. kwoty 2.047.010,72 zł brutto. Powodowie dalej twierdzili, że (...) S.A. jeszcze przed podpisaniem umowy wniosło zabezpieczenie należytego jej wykonana w formie gwarancji bankowej na warunkach uzgodnionych w umowie, zgodnie zaś z § 11 ust. 3 pkt 1 umowy, zamawiający miał zwrócić wykonawcy 70% wysokości zabezpieczenia należytego wykonania umowy, w terminie 30 dni od dnia podpisania Protokołu Odbioru Końcowego przez tego zamawiającego bez uwag. Pozostała część zabezpieczenia w wysokości 30% miała zostać zwrócona w terminie 15 dni od dnia upływu terminu rękojmi za wady w stosunku do tego zamawiającego. Powodowie wskazali, że w dniu 21 grudnia 2015 r. prawidłowo wykonany przedmiot umowy został odebrany przez zamawiającego bez zastrzeżeń co do jakości oraz terminowości wykonania, nie zgłaszano ponadto uwag odnośnie funkcjonalności któregokolwiek z elementów wykonanych prac. Z tych względów zabezpieczenie należytego wykonania umowy zostało ograniczone do 30% tj. do kwoty 614.103,22 zł na rzecz wszystkich zamawiających, a więc proporcjonalnie wynosiło 61.410,32 zł (30% z kwoty 204.701,07 zł). Powodowie podkreślili, że realizacja umowy przebiegła prawidłowo i zamawiający nie zgłaszał jakichkolwiek zastrzeżeń co jakości wykonania umowy. Następnie w dniu 8 czerwca 2016 r. upoważniony pracownik zamawiającego miał dokonać zgłoszenia o nr (...), zgodnie z którym w systemie I. nie było widać listew zasilających w serwerowniach. Powodowie wyjaśnili, że wykonawca nie potraktował tego zgłoszenia jako zgłoszenia wady, przekazał informację o nieprawidłowościach do producentów urządzeń oraz koordynował działania celem znalezienia przyczyny problemu. W dniu 1 lipca 2016 r. miało z kolei dojść do przeniesienia przez dotychczasowego wykonawcę (...) S.A. na (...) S.A. zorganizowanej części przedsiębiorstwa w postaci Pionu Infrastruktury i wierzytelności wynikające z umowy stanowiło jeden ze składników niematerialnych zorganizowanej części tego Pionu, który został przeniesiony aportem do (...) S.A. Tak więc od dnia 1 lipca 2016 r. to (...) S.A. kontynuowała realizację umowy. Pierwsza próba usunięcia usterki została podjęta w dniu 30 sierpnia 2016 r., wobec jednak nieprzygotowania pracownika zamawiającego, została przełożona na dzień 14 września 2016 r. i w tej dacie usterka została definitywnie usunięta, choć wskutek błędu, zgłoszenie nie zostało zamknięte w systemie zgłoszeń. Kolejno okazało się, że listwy nie przekazują informacji o warunkach środowiskowych, jednak zamawiający zamiast wykonać nowe zgłoszenie, zasygnalizował ten problem w otwartym już zgłoszeniu. Problem ten został usunięty w dniu 7 września 2017 r. Powodowie podali, że w dniu 30 sierpnia 2017 r. spółka (...) S.A. otrzymała wezwanie do zapłaty kar umownych w wysokości 412.472,66 zł, które uzasadniano zwłoką w dokonaniu naprawy wady (okres od dnia 21 lipca 2016 r. do 28 sierpnia 2017 r.). Pomimo złożonych wyjaśnień, pozwany podtrzymał żądanie oraz dodatkowo zażądał zapłaty dalszych kar umownych w wysokości 10.235,05 zł za okres od 28 sierpnia do 7 września 2017 r., których jednak wykonawca nie uznał, zwracając dodatkowo przesłane noty obciążeniowe. W związku z tym, że zamawiający podjął kroki zmierzające do uzyskania zaspokojenia z gwarancji bankowej, wykonawca w obawie przed poniesieniem dodatkowych kosztów bankowych, zapłacił żądaną kwotę 422.707,71 zł tytułem dochodzonych kar umownych za opóźnienie w usunięciu naprawy. Z twierdzeń powodów wynikało, że wykonawca zażądał zwrotu uiszczonego świadczenia od (...) S.A. do czego doszło w dniu 21 marca 2018 r. Wyjaśnili, że wykonawca zdecydował się na uiszczenie kary umownej pod wpływem groźby zaspokojenia przez zamawiającego swoich roszczeń z gwarancji bankowej – zaspokojenie się przez kontrahenta z gwarancji wpływa na wysokość prowizji pobieranej przez bank przy udzielaniu kolejnych gwarancji. Uiszczenie żądanej kary umownej miało więc na celu uniknięcie zwiększenia kosztów operacyjnych działalności, które wzrosłyby w związku z licznymi przetargami, do których przystępuje wykonawca. Powodowie powołali się na korespondencję, z której wprost miało wynikać, iż naliczenie kar było bezpodstawne, zamawiający miał wprowadzić wykonawcę w błąd, oraz wyartykułowano w niej żądanie zapłaty kwoty 422.707,71 zł. Ponadto jak wskazali, zamawiającemu przysługiwało zabezpieczenie należytego wykonania umowy jedynie w kwocie 61.410,32 zł. Wobec odmowy zamawiającego, wykonawca miał skierować do niego w dniu 19 czerwca 2018 r. pismo zawierające oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych przelewu, z uwagi na wprowadzenie przez zamawiającego w błąd co do zasadności i wysokości naliczonych kar umownych oraz możliwości zaspokojenia z gwarancji bankowej, które adresat uznał jednak za bezpodstawne. Legitymacji procesowej czynnej powodowie upatrywali po stronie spółki (...) S.A. w związku z tym, że jest podmiotem zubożonym, zaś (...) S.A. z tym, że zapłata kar umownych nastąpiła za jego pośrednictwem. Powołując kontekst prawny wytoczonego powództwa, powodowie wskazali na bezpodstawne naliczenie kar umownych przez pozwanego – w ocenie powodów zarówno zgłoszona nieprawidłowość polegająca na zakłóceniach funkcjonalności objawiających się brakiem możliwości śledzenia parametrów środowiska przekazywanych przez listwy zasilające w oprogramowaniu H. (...), jak i brak funkcjonalności polegającej na braku widoczności listew zasilających w systemie I. nie stanowiły wady w rozumieniu umowy bowiem zgłoszona nieprawidłowość nie utrudniała ani nie uniemożliwiała wypełnienia funkcji zasilających przez listwy oraz ich współdziałania z pozostałymi elementami Systemu. Powodowie powołali się na art. 556 ^{( 1)} k.c., choć wskazali, że zgłoszona nieprawidłowość nie stanowiła wady w rozumieniu zapisów umowy. W związku więc z tym, że nie został spełniony warunek stwierdzenia wady, nie było podstaw do naliczania kar umownych. Powodowie następnie powoływali się na brak skutecznego, zgodnego z procedurą umowną, zgłoszenia nieprawidłowości polegającej na nieprzekazywaniu informacji o warunkach środowiskowych przez listwy zasilające – takie zgłoszenie formalnie nigdy nie zostało dokonane, brak więc było podstaw do naliczania kar umownych. Nie można też mówić o zwłoce w okresie od dnia 30 sierpnia do 14 września 2016 r. skoro było ono wynikiem nieprzygotowania zamawiającego. Kolejnym argumentem powodów była nieskuteczność zastrzeżonej kary umownej z uwagi na brak końcowego terminu naliczania kar umownych. W tych okoliczności upatrywali jej bezskuteczności jako że nie spełnia ona podstawowego kryterium wskazanego w art. 483 § 1 k.c. tj. określoności zastrzeżonej kary umownej i w tym zakresie powołali się ponadto na pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w sprawie IV CSK 687/14. Powodowie zarzucili wygórowanie naliczonej kary oraz naruszenie zasady lojalności stron stosunku zobowiązaniowego – zamawiający dopiero po roku zdecydował się do jej naliczenia, w związku z czym podnieśli zarzut rażącego wygórowania kary umownej. W jego uzasadnieniu podali, że zobowiązanie zostało w przeważającej części wykonane, nieprawidłowości nie utrudniały ani nie umożliwiały wypełnienia funkcji i nie miały wpływu na poprawną pracę systemu. Dodatkowo pozwany nie poniósł szkody, nawet abstrakcyjnej. W świetle tych okoliczności, powodowie wywodzili, że spełnione świadczenie w postaci kar umownych pozbawione było podstaw gdyż obowiązek ten nigdy nie powstał i w tym zakresie powołali się na art. 410 § 2 k.c. W podsumowaniu stanowiska zwrócili uwagę, że pozwany nie miał legitymacji do naliczania kar umownych – zgodnie z umową pozwanego reprezentował pełnomocnik tj. (...) sp. z o.o. w W.. Datę początkową roszczenia ubocznego o odsetki wyznaczał dzień odpowiedzi pozwanego na wezwanie do zapłaty (pozew – k. 3-35).

Dnia 6 kwietnia 2022 r. Sąd Okręgowy w Warszawie XXV Wydział Cywilny wydał wyrok zaoczny, w którym w punkcie 1. zasądził od (...) Centrum (...) w P. na rzecz (...) S.A. w G. kwotę 422.797,71 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 10 maja 2018 r. do dnia zapłaty. W punkcie 2. Sąd oddalił powództwo w pozostałym zakresie. W punkcie 3. Sąd zasądził od (...) Centrum (...) w P. na rzecz (...) S.A. w G. kwotę 31.953 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 10.800 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. W punkcie 4. Sąd nadał wyrokowi w punkcie 1 rygor natychmiastowej wykonalności. (wyrok zaoczny k. 309)

Pozwany wniósł sprzeciw od wyroku zaocznego, zaskarżając go w części co do punktów 1., 3. i 4. i żądając jego uchylenia oraz oddalenia powództwa w całości. Pozwany wniósł także o zwrot kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu sprzeciwu pozwany wskazał, że strony zawarły w dniu 9 września 2015 r. umowę nr (...) na modernizację sieci komputerowych (...) wraz z dostawą urządzeń aktywnych w projekcie „(...) M.”. Na mocy tej umowy powód zobowiązał się m.in. wobec pozwanego do świadczenia dostaw, usług oraz robót budowlanych w zakresie określonym w Opisie Przedmiotu Zamówienia oraz w zakresie niezbędnym do zapewnienia należytego funkcjonowania przedmiotu zamówienia. W § 15 ust. 2 pkt. 3 lit. B umowy, strony zawarły postanowienia dotyczące kar umownych, zgodnie z którymi kary naliczane będą jako procent od wynagrodzenia brutto należnego wykonawcy. Strony przewidziały kary umowne m.in. za zwłokę wykonawcy w realizacji zamówienia oraz zwłokę w reakcji na zgłoszenia awarii i usterek. Strony zastrzegły również w umowie możliwość dochodzenia odszkodowania przewyższającego wysokość kar umownych na zasadach ogólnych określonych w kodeksie cywilnym. Pozwany wskazał, że w dniu 8 czerwca 2016 r. M. K. zgłosił w ramach naprawy gwarancyjnej usterkę, która otrzymała wysoki priorytet. W dniu 13 czerwca 2016 r. został napisany kolejny mail przez pracownika pozwanego, z przypomnieniem dotyczącym opóźnienia w usuwaniu zgłoszonych usterek. Kolejne zgłoszenia miały miejsce 8 lipca oraz 12 lipca 2016 r. Z informacji zawartych w mailu wynika, że jedno ze zgłoszeń zostało zawieszone a drugie zamknięte bez realizacji i bez żadnych informacji o przyczynach podjętej decyzji. Dnia 10 czerwca 2016 r. pracownik pozwanego poinformował o zaistniałych nieprawidłowościach Dyrektor L. R., wskazując, że w ramach zawartej umowy na modernizację sieci komputerowych (...), zostały zgłoszone przez zamawiającego następujące awarie: 1. Czujniki monitorujące parametry środowiskowe w serwerowniach nie są widoczne w systemie zarządzania (I.), 2. Wykonawca powinien dostarczyć dwa przełączniki do urządzeń (...), w celu zapewnienia połączenia z siecią Internet., 3. Nowozainstalowane klimatyzatory w serwerowni i w pomieszczeniach (...)nie podnoszą się” automatycznie po zaniku zasilania, co może doprowadzić do poważnej awarii infrastruktury teleinformatycznej. Pozwany dokonywał potem kolejnych zgłoszeń usterek w formie wiadomości mailowych. W mailu z dnia 16 sierpnia 2017 r. (...) S.A. zaproponowało wizytę serwisową.

Pozwany wskazał, ze sporna w niniejszej sprawie kara umowna została naliczona ważnie i skutecznie, a powód dokonując zapłaty kary umownej nie znajdował się pod wpływem istotnego błędu, ani też w sytuacji przymusowej. Pozwany podkreślił, że powód nie wykonał należycie łączącej strony umowy, pozostawał bowiem w zwłoce w usunięciu usterek 413 dni, co następnie doprowadziło do obciążenia go karą umowną. Pozwany podniósł, że zgodnie z art. 483 k.c., kara umowna należy się bez względu na wysokość szkody. Jeśli kara umowna zostanie zastrzeżona na wypadek niewykonania umowy lub nienależytego jej wykonania, dłużnik jest zobowiązany do jej zapłaty bez względu na wysokość szkody. Pozwany zaprzeczył również twierdzeniom powoda, jakoby kara umowna była wygórowana. Pozwany zwrócił w tej kwestii uwagę m.in. na stosunek między wysokością kary umownej a wartością całego zobowiązania, wartość świadczenia spełnionego przez dłużnika z opóźnieniem, zakres i czas trwania naruszenia przez dłużnika zobowiązań kontraktowych a także wagę naruszonych postanowień umownych oraz zgodny zamiar stron w zakresie ustalania celu wprowadzenia kar umownych do treści zobowiązania. (sprzeciw k. 309-322)

W replice na sprzeciw, powód (...) S.A. w G. zaprzeczył twierdzeniom pozwanego. Wskazał, że jak już wynikało z pozwu, w dniu 8 czerwca 2016 r. upoważnionym pracownik zamawiającego – M. K. dokonał zgłoszenia, że w systemie I. nie widać listew zasilających w serwerowniach. Usunięcie tej usterki przez wykonawcę miało nastąpić w dniu 30 sierpnia 2016 r., jednakże z uwagi na brak przygotowania pracownika zamawiającego, termin ten został przesunięty na dzień 14 września 2016 r. W tym dniu nieprawidłowość polegająca na braku widoczności listew została definitywnie usunięta. Kolejnym problemem okazał się brak przekazywania przez listwy informacji środowiskowych. Wbrew twierdzeniom pozwanego – nie była to kontynuacja tego samego zgłoszenia serwisowego. Powód podkreślił w tym miejscu, że brak przekazywania przez listwy informacji o warunkach nie stanowi wady w rozumieniu zawartej między stronami umowy, gdyż wskazana funkcjonalność pozostaje bez wpływu na funkcje zasilające listew, zaś przywrócenie tej funkcjonalności została dokonane przez wykonawcę przez wzgląd na wyjście naprzeciw potrzebom klienta, nie zaś w ramach wykonania zobowiązania umownego polegającego na dokonywaniu napraw w ramach gwarancji. Powód podkreślił, że w niniejszej sprawie zachodzą przesłanki uzasadniające miarkowanie kary umownej, ponieważ kara umowna w wysokości 422.707,71 zł odpowiada wartości prawie 1/5 całego uiszczonego na rzecz wykonawcy wynagrodzenia umownego, co w kontekście całej sytuacji stanowi rażąco wygórowaną karę umowną, zwłaszcza, że pozwany w związku z nieusunięciem sygnalizowanych problemów nie poniósł żadnej wymiernej szkody.

Powód powołał się na treść art. 411 k.c. wskazując, że w przedmiotowej sprawie zachodzi możliwość żądania przez niego zwrotu świadczenia nienależnego, jako że spełnił świadczenie, do którego nie był zobowiązany, działając pod przymusem ekonomicznym podyktowanym obawą skorzystania przez pozwanego z gwarancji bankowej. Powód podkreślił, że pojęcie przymusu w rozumieniu art. 411 pkt 1 k.c. nie może być interpretowane zawężająco. (replika k. 448-452)

Na podstawie przedstawionego materiału dowodowego Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

(...) S.A. z siedzibą w R. jest polską spółką informatyczną dostarczającą produkty, usługi i rozwiązania informatyczne bazujące na oprogramowaniu własnym oraz innych firm. (...) (...) jest największym polskim producentem oprogramowania notowanym na Giełdzie Papierów Wartościowych w W.. Od 30 lat tworzy zaawansowane technologicznie oprogramowanie, dla firm z kluczowych dla gospodarki sektorów. Spółka stoi na czele międzynarodowej grupy kapitałowej (...), która jest największym dostawcą nowoczesnych rozwiązań informatycznych w Europie Środkowo-Wschodniej. Ponadto jest szóstym producentem oprogramowania w Europie, działa w 60 krajach na całym świecie i zatrudnia ponad 29 100 osób (okoliczność bezsporna, a nadto informacja opublikowana na stronie internetowej spółki pod adresem: (...)

W dniu 9 września 2015 r. w W. pomiędzy:

1.  Szpitalem (...) sp. z o.o. w G.

2.  (...) Szpitalem Wojewódzkim w C.

3.  (...) Szpitalem (...) im. dr J. P. w O.

4.  Wojewódzkim Szpitalem (...) w P.

5.  Szpitalem (...) im. prof. Dr J. B. (...) Zakładem Opieki Zdrowotnej w W.

6.  (...) Centrum (...) im prof. J. M. w P.

7.  (...), Zespołem Zakładów (...) im. dr B. B. w R.

8.  (...) Zakładów Opieki Zdrowotnej im. dr T. D. w R.

9.  (...) Centrum (...) w O.

10.  (...) Stacją Pogotowia Ratunkowego i Transportu (...) (...) Zakładem Opieki Zdrowotnej w W.

11.  (...) Zakładem Opieki Zdrowotnej Wojewódzką (...) w P.

12.  (...) Zakładem Opieki Zdrowotnej (...) Pogotowia (...) w O.

13.  (...) Zakładem Opieki Zdrowotnej (...) Pogotowia (...) w S.

14.  (...) Zakładów Opieki Zdrowotnej im. prof. E. W. w G.

15.  (...) sp. z o.o. w W.

16.  (...) Zakładów Opieki Zdrowotnej im, (...) w D.

17.  (...) Zakładem Opieki Zdrowotnej - (...) Szpitalem (...) w W.

18.  (...) Zakładów (...) Opieki Zdrowotnej w W.

19.  (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w Z.

20.  (...) Sp. z o.o. w S.

21.  (...) Sp. z o.o. w K.

22.  (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w R.

23.  Centrum (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w W.

24.  Województwem (...) z siedzibą w W.

jako zamawiającym, przy czym zamawiający o numerach 1-14 oraz 16 - 24 reprezentowani byli przez pełnomocnika w osobie zamawiającego numer 15: (...) Sp. z o.o., z siedzibą w W.,

a (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w R. jako wykonawcą, została zawarta umowa nr (...) na modernizację sieci komputerowych (...) wraz z dostawą urządzeń aktywnych w projekcie (...) dla M.” nr (...). Umowa zawarta została na skutek przeprowadzonego postępowania o udzielenie zamówienia publicznego w trybie przetargu ograniczonego na podstawie ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz. U. z 2013 r. poz. 907 z późn. zm.). Wszystkie pojęcia zawarte w treści umowy należało interpretować zgodnie ze Słownikiem Pojęć stanowiącym załącznik numer 4 do SIWZ (preambuła, ust. 1 i 2).

Na podstawie niniejszej umowy wykonawca zobowiązał się do:

1)  Zaprojektowania, dostarczenia, instalacji, konfiguracji oraz wdrożenia Infrastruktury sieciowej zgodnie z wymogami (...),

2)  Dostarczenia, instalacji, konfiguracji oraz wdrożenia oprogramowania zgodnie z wymogami (...),

3)  Zaprojektowania i wykonania robót budowlanych zgodnie z wymogami (...),

4)  Dokumentacji Systemu w postaci:

a)  Dokumentacji analizy przedwdrożeniowej - na rzecz wszystkich zamawiających – w zakresie wskazanym w definicji dokumentacji analizy przedwdrożeniowej" zawartej w Słowniku pojęć,

b)  Dokumentacji projektowej, dokumentacji powykonawczej oraz dokumentacji użytkowej na rzecz wszystkich zamawiających, w stosunku do każdego z zamawiających w takim zakresie w jakim dokumentacje te niezbędne są do zrealizowania oraz korzystania przez
danego zamawiającego z przedmiotu zamówienia. (§ 1 ust. 1).

Na podstawie umowy wykonawca zobowiązał się do świadczenia na rzecz każdego z zamawiających dostaw, usług oraz robót Budowlanych, w zakresie określonym w (...) oraz niezbędnym dla realizacji przedmiotu umowy i zapewnienia należytego funkcjonowania przedmiotu zamówienia. Przedmiot umowy musiał być wykonany zgodnie z zasadami wiedzy
technicznej i obowiązującymi w RP na dzień odbioru końcowego przepisami prawa powszechnie obowiązującego i normami technicznymi odnoszącymi się do przedmiotu umowy, w zakresie umożliwiającym użytkowanie przedmiotu umowy zgodnie z jego przeznaczeniem. W razie wątpliwości poczytywano, że wykonawca podjął się wszystkich prac, niezbędnych do oddania przewidzianych w umowie, w tym również, za wynagrodzeniem ustalonym na podstawie umowy, robót budowlanych wynikających z opracowanej przez wykonawcę dokumentacji projektowej a nieujętych w niej lub wynikających ze zmian dokumentacji projektowej w zakresie niezbędnym do wykonania przewidzianych w umowie robót budowlanych (§ 1 ust. 2). Szczegółowy zakres przedmiotu umowy został określony w (...), stanowiącym załącznik numer 3 do SIWZ (§ 1 ust. 4). Na mocy § 2 ust. 1 ustalono, że zamawiający numer 15 upoważniony jest do dokonywania wszelkich czynności prawnych i faktycznych w imieniu zamawiających 1-14 oraz zamawiających 16 - 24, chyba że inaczej zastrzeżono w treści umowy lub (...). Celem uniknięcia wątpliwości strony postanawiają, że żaden z zamawiających nie jest odpowiedzialny za dług ani zobowiązanie innego zamawiającego, jak również żaden z zamawiających (z wyłączeniem zamawiającego 15) nie jest uprawniony do działania w imieniu pozostałych zamawiających (§ 2 ust. 3). Zamawiający numer 15 był uprawniony do koordynowania realizacji umowy pomiędzy wszystkimi zamawiającymi i nadzorowania realizacji umowy u poszczególnych zamawiających (§ 2 ust. 4). Wykonawca zobowiązał się wykonać całość przedmiotu umowy w terminie do dnia 30.11.2015 (§ 4 ust. 1). Jeśli po upływie terminu, o którym mowa w ust. 1 konieczne okazałoby się usunięcie wad przedmiotu umowy (z wyłączeniem usterek), które ujawniły się przed lub przy odbiorach końcowych, w celu uniknięcia ewentualnych wątpliwości, strony ustaliły, że w tym okresie, tj. w okresie usuwania wad wykonawca pozostaje w zwłoce w wykonaniu umowy (§ 4 ust. 4). Zgodnie z umową, zamawiający zobowiązał się m.in. do zapewnienia wykonawcy bez ponoszenia dodatkowych kosztów przez wykonawcę dostępu do informacji, osób i dokumentów będących w posiadaniu zamawiającego, niezbędnych do prawidłowego wykonania przedmiotu umowy i w zakresie w jakim zamawiający dysponowali takimi osobami, dokumentami lub informacjami, dostępu do istniejących systemów informatycznych funkcjonujących u zamawiających oraz pomieszczeń, w których miały być prowadzone prace, w godzinach od 7:00 do 15:00 w dni robocze lub w innych dniach i godzinach po wcześniejszym uzgodnieniu z wykonawcą oraz każdorazowego zawiadamiania wykonawcy o istotnych czynnikach, o których zamawiający posiadali wiedzę, a które mogły mieć wpływ na realizację umowy (§ 7). Wynagrodzeniem za wykonanie przedmiotu umowy była cena ryczałtowa podana w ofercie wykonawcy w kwocie całkowitej, w wysokości: 20.969.999,45 zł brutto. Zamawiający zobowiązali się zapłacić wykonawcy wynagrodzenie ryczałtowe z tytułu realizacji umowy według Tabeli nr 1:

(§ 10 ust. 1). Szczegółowy kosztorys zawierający ceny elementów scalonych wchodzących w skład ceny ryczałtowej, stanowił załącznik numer 4 do Umowy (§ 10 ust. 2). W umowie przewidziano zabezpieczenie należytego wykonania Umowy w wysokości 10 % kwoty całkowitej wynagrodzenia wskazanego w paragrafie 10 ust. 1 Umowy, tj. na kwotę 2 096 999,95 zł. Zabezpieczenie wniesione zostało na rzecz każdego z zamawiających, przy czym zamawiający dopuszczają wniesienie zabezpieczenia lub wystawienie jednego dokumentu na zamawiającego 15 działającego jako pełnomocnika, który zabezpieczać będzie roszczenia wszystkich zamawiających w proporcjach odpowiadających proporcji wynagrodzenia należnego wykonawcy od danego zamawiającego w stosunku do całości wynagrodzenia należnego wykonawcy, przy czym roszczenia zamawiających mogą być realizowanego przez każdego z zamawiających lub przez zamawiającego nr 15 działającego jako pełnomocnik zamawiających (§ 11 ust. 1). Wykonawca wniósł zabezpieczenie należytego wykonania umowy na wartość określoną w ust. 1 § 11 przed podpisaniem umowy, w formie gwarancji bankowej (§ 11 ust. 2). Pod warunkiem braku roszczeń danego zamawiającego związanych z nienależytym wykonaniem lub niewykonaniem umowy, zamawiający 15 miał zwrócić wykonawcy zabezpieczenie należytego wykonania umowy w następujących transzach:

1)  70 % wysokości zabezpieczenia należytego wykonania umowy, wniesionego na zabezpieczenie roszczeń danego zamawiającego - w terminie 30 dni od dnia podpisania Protokołu Odbioru Końcowego przez tego zamawiającego bez uwag,

2)  30 % wysokości zabezpieczenia należytego wykonania umowy, wniesionego na zabezpieczenie roszczeń danego zamawiającego - nie później niż w terminie 15 dni od dnia upływu terminu rękojmi za wady w stosunku do tego zamawiającego (§ 11 ust. 3).

Odbiór całości przedmiotu Umowy uważa się za dokonany gdy zostaną podpisane protokoły odbioru końcowego przez wszystkich zamawiających i wykonawcę, bez zastrzeżeń ze strony któregokolwiek z zamawiających (§ 12 ust. 3). Podpisany przez danego zamawiającego bez zastrzeżeń protokół odbioru końcowego był podstawą do zapłaty przez tego zamawiającego wynagrodzenia, o którym mowa w paragrafie 10 Umowy (§ 12 ust. 5). Wykonawca udzielał każdemu z zamawiających gwarancji jakości na poszczególne dostarczone tym zamawiającym elementy przedmiotu umowy (z wyłączeniem robót budowlanych), na okres 5 lat (§ 13 ust. 1). Bieg terminu rozpoczynał się z dniem podpisania Protokołu Odbioru końcowego bez uwag/zastrzeżeń u danego zamawiającego (§ 13 ust. 3). W okresie gwarancji wykonawca był zobowiązany do nieodpłatnego usuwania wad ujawnionych po odbiorze końcowym przedmiotu zamówienia (§ 13 ust. 4).

Przyjęcie zgłoszenia wady przez wykonawcę, miało odbywać się w okresie dostępności wykonawcy, poprzez dostępny on-line System Zgłaszania i przyjmowania uwag oraz Wad (System Zgłoszeń SZ), przy czym:

1)  SZ miał dostarczyć wykonawca, który miał go utrzymać i nim administrować

2)  Wpis zgłoszenia do SZ miał dokonywać każdy z zamawiających

3)  za skuteczne przyjęcie zgłoszenie Wady uważano wprowadzenie przez uprawniony podmiot wpisu do SZ zawierającego opis zgłaszanej Wady i termin jej zgłoszenia. W razie trudności z dostępem on-line do SZ, do zgłoszenia Wady mogły odbywać się także telefonicznie pod ustalonym numerem telefonu lub pisemnie na formularzu przesyłanym na ustalony adres e-mail, opcjonalnie faksem, których numery i adresy miały zostać podane przez Wykonawcę w terminie 15 dni roboczych od dnia podpisania umowy wraz ze wzorem formularza zgłoszenia wady (§ 13 ust. 5).

W ramach gwarancji, wykonawca miał usuwać wady w dostarczonym Oprogramowaniu i Infrastrukturze sprzętowej w przypadku stwierdzenia przez Zamawiających Wady w jego działaniu, w terminach określonych w Tabeli:

(§ 13 ust. 6 pkt 1). Dopuszczono zmianę kwalifikacji zgłoszenia wady, po uprzedniej zgodzie zamawiającego. Do czasu potwierdzenia zmiany kwalifikacji, uznawano za obowiązująca kwalifikacje pierwotną (§ 13 ust. 6 pkt 3). Czas reakcji wykonawcy i czas naprawy mogły być inne niż wskazane w Tabeli za zgodą zamawiającego (§ 13 ust. 6 pkt 5). W § 14 ust. 1 postanowiono, że wykonawca ponosi odpowiedzialność z tytułu rękojmi za wady oraz wady budowlane zmniejszające wartość lub użyteczność wykonanego przedmiotu umowy ze względu na cel określony w umowie albo wynikający z okoliczności lub z przeznaczenia przedmiotu umowy. Okres rękojmi za wady równy był okresom gwarancji jakości określonym w paragrafie 13 (§ 14 ust. 2). Zamawiający mogli wykonywać uprawnienia z tytułu rękojmi za wady niezależnie od uprawnień wynikających z gwarancji jakości (§ 14 ust. 3). Wykonawca zobowiązany został do uiszczenia na rzecz każdego z zamawiających kar umownych w wysokości określonej jako procent od wynagrodzenia brutto należnego Wykonawcy (wynagrodzenia wskazanego w odpowiednim wierszu Tabeli 1), zawartej w § 10 ust. 1 od tego zamawiającego, którego dotyczy zwłoka lub naruszenia skutkujące naliczeniem kar (§ 15 ust. 1).

Kary umowne miały być naliczane:

1)  za zwłokę w realizacji przedmiotu umowy w stosunku do terminu określonego w paragrafie 4 ust. 1, jak również w stosunku do terminów wskazanych w § 9 ust. 1 oraz - w wysokości 0,2% za każdy rozpoczęty dzień zwłoki

2)  za zwłokę w reakcji wykonawcy na zgłoszenie:

a)  Awarii w okresie gwarancyjnym - w wysokości 0,025%, za każdą rozpoczętą godzinę zwłoki, liczoną od upływa terminu określonego w godzinach wyznaczonego jako czas reakcji,

b)  Usterki w okresie gwarancyjnym - w wysokości 0,05%, za każdy rozpoczęty dzień zwłoki, liczony od upływu terminu wyznaczonego jako czas reakcji,

3)  za zwłokę w stosunku do terminu naprawy:

a)  Awarii w okresie gwarancyjnym - w wysokości 0,04% za każdą rozpoczętą godzinę zwłoki, liczony od upływu terminu wyznaczonego jako czas naprawy

b)  Usterki w okresie gwarancyjnym - w wysokości 0,05% za każdy rozpoczęty dzień zwłoki, liczony od upływu terminu wyznaczonego jako czas naprawy.

4)  za odstąpienie od umowy przez danego zamawiającego lub rozwiązania umowy przez danego zamawiającego z powodu okoliczności leżących po stronie wykonawcy (w tym przewidzianych w paragrafie 9 ust. 4 pkt 4) lub za odstąpienie od umowy przez wykonawcę lub rozwiązania umowy przez wykonawcę z przyczyn leżących po stronie wykonawcy - w wysokości 20%,

5)  za zwłokę w terminie zakończenia realizacji etapów umowy w stosunku do terminów określonych w harmonogramie wdrożenia, w wysokości 0,015% za każdy rozpoczęty dzień zwłoki

6)  za zwłokę we wprowadzeniu prawidłowych zmian do dokumentacji analizy przedwdrożeniowej lub dokumentacji projektowej, w sytuacji o której mowa w § 9 ust. 4 punkcie 3, o ile zamawiający nie wprowadzi samodzielnie zmian do tych dokumentacji oraz nie skorzysta z prawa do odstąpienia od umowy - w wysokości 0,05% za każdy dzień zwłoki we wprowadzeniu zmian zgodnych ze stanowiskiem zamawiających.

7)  z tytułu nieprzedłożenia do zaakceptowania projektu umowy o podwykonawstwo, której przedmiotem są roboty budowlane, lub projektu jej zmiany, zgodnie z § 6 ust. 2 umowy - w wysokości 0,02%

8)  z tytułu braku zmiany umowy o podwykonawstwo w zakresie terminu zapłaty, zgodnie z § 6 ust. 4 umowy - w wysokości 0,02%

9)  z tytułu nieprzedłożenia poświadczonej za zgodność z oryginałem kopii umowy o podwykonawstwo lub jej zmiany, zgodnie z § 6 ust. 6 umowy - w wysokości 0,02% (§ 15 ust. 2).

W przypadku zbiegu podstaw do naliczania kar umownych, każdy z zamawiających miał naliczać jedną karę, o wartości najwyższej spośród zbiegających się kar (§ 15 ust. 4) (umowa nr (...) na modernizację sieci komputerowych (...) wraz z dostawą urządzeń aktywnych w projekcie (...) dla M.” nr (...) – k. 39-58).

Z zestawienia na poszczególne placówki wynikało, że w przypadku (...) Centrum (...) im. prof. J. M. w P., łączna suma wynagrodzenia ryczałtowego wynosiła 1.664.236,36 zł, z czego 1.102.202,23 zł na infrastrukturę budowlaną, pozostała kwota zaś na infrastrukturę sprzętową (wykaz zawierający podział wynagrodzenia na poszczególne placówki – k. 59-60verte).

Załącznik nr 4 do Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia w projekcie (...) dla M.” Modernizacja Sieci Komputerowych (...) wraz z odstawą urządzeń aktywnych nr (...) zawierał słownik pojęć. Zgodnie z tym dokumentem, pod pojęciem „awarii” rozumiano:

1)  wadę oprogramowania powodującą jego funkcjonowanie niezgodnie z opisem w SIWZ oraz Dokumentacji, która uniemożliwia pracę lokalnych systemów informatycznych u partnerów projektu

2)  wadę urządzenia w obszarze infrastruktury sprzętowej, oznaczającą brak działania lub niepoprawne działanie urządzenia lub jego części w tym sterowników, uniemożliwiającego jego użytkowanie. Sytuacja, w której system w ogóle nie funkcjonuje lub nie jest możliwe realizowanie istotnych funkcjonalności systemu

3)  wadę w rozumieniu robót budowlanych oznaczającą brak działania lub niepoprawne działanie części systemu u danego zamawiającego, uniemożliwiające jego użytkowanie, Sytuacja, w której system w ogóle nie funkcjonuje lub nie jest możliwe realizowanie istotnych funkcjonalności systemu (Tabela 1 pkt 4).

Przez „czas naprawy” rozumiano czas, jaki może upłynąć pomiędzy pierwszym zgłoszeniem wady, a usunięciem wady (Tabela 1 pkt 6). System Zgłoszeń (SZ) stanowiło narzędzie informatyczne dostępne w sieci internetowej zapewnione przez wykonawcę na okres realizacji projektu umożliwiające zgłaszanie oraz obsługę uwag i wad do systemu przez zamawiających (Tabela 1 pkt 53). Pojęcie „usterka” zdefiniowano jako wadę oprogramowania, infrastruktury, wykonanych robót budowlanych oznaczającą funkcjonowanie niezgodne z opisem dokumentacji oraz SIWZ, nie wpływającą istotnie na pracę systemu lub lokalnych systemów informatycznych u zamawiających, utrudniającą pracę użytkownikowi wewnętrznemu (Tabela 1 pkt 55). Za „usunięcie wady” uznano dostarczenie wersji oprogramowania lub wykonanie prac w zakresie oprogramowania, infrastruktury i robót budowlanych przez wykonawcę, w wyniku których nastąpi przywrócenie systemu do stanu sprzed wystąpienia wady wraz z usunięciem jej skutków (Tabela 1 pkt 57). (...) była awaria lub usterka (Tabela 1 pkt 61), natomiast „zgłoszeniem wady” zdarzenie, w wyniku którego nastąpiło powiadomienie wykonawcy o zaistniałej wadzie (Tabela 1 pkt 66) (załącznik nr 4 do SIWZ w projekcie (...) dla M.” Modernizacja Sieci Komputerowych (...) wraz z odstawą urządzeń aktywnych nr (...) – k. 189-112).

W dniu 21 grudnia 2015 r. w P. podpisany został Protokół Odbioru Końcowego pomiędzy zamawiającym: (...) Centrum (...) im. prof. J. M. w P. a wykonawcą, (...) S.A. w związku z umową nr (...) i numerem projektu (...). Protokół potwierdzał odbiór końcowy umowy nr (...) na modernizację sieci komputerowych (...) wraz z dostawą urządzeń aktywnych na podstawie Protokołu Odbioru Etapu dla Etapu I oraz Protokołu Odbioru Etapu dla Etapu II w tym weryfikacji ilościowej wytworzonych komponentów, zgodnie z załącznikiem „Weryfikacja kompletności”. Protokół stanowił podstawę wystawienia faktury VAT (Protokół Odbioru Końcowego z dnia 21 grudnia 2015 r. – k. 113).

Załącznikiem do Protokołu Odbioru Końcowego był dokument zatytułowany „Weryfikacja kompletności”. Wynikało z niego, że umowa została wykonana w dwóch etapach (Etap I i Etap II), z czego przy każdym zawarto oznaczenie (...) (Protokół mógł być zakwalifikowany jako T/N). Komponentami zadania były: analiza przedwdrożeniowa (protokół odbioru Etapu I), projektowanie systemu (protokół odbioru Etapu I), dostawy infrastruktury sprzętowej i licencji na oprogramowanie (Protokół dostarczenia komponentów), wykonanie robót budowlanych, instalacja, konfiguracja i wdrożenie oprogramowania oraz infrastruktury (protokół zdawczo-odbiorczy), wykonanie dokumentacji powykonawczej, dostarczenie pozostałej dokumentacji (protokół odbioru dokumentacji użytkowej, protokół odbioru dokumentacji powykonawczej) oraz testowanie i odbiory (protokół odbioru komponentów). W załączniku nie odnotowano żadnych uwag (załącznik do protokołu odbioru końcowego „Weryfikacja kompletności” – k. 113verte).

W dniu 8 czerwca 2016 r. o godz. 16:35:30 upoważniony pracownik zamawiającego, dokonał za pośrednictwem dedykowanego systemu zgłoszeń, zgłoszenia o nr (...) informującego o braku widoczności listew zasilających w serwerowniach (okoliczność bezsporna).

W dniu 1 lipca 2016 r. (...) S.A. przeniosła na rzecz spółki (...) S.A. zorganizowaną część przedsiębiorstwa w postaci Pionu Infrastruktury. Wierzytelności wynikające z umowy zawartej pomiędzy zamawiającym, a wykonawcą, stanowiły jeden ze jego składników. Wobec przeniesienia przez (...) własności zorganizowanej części przedsiębiorstwa pod nazwą (...), (...) nie tylko stał się właścicielem wyłącznie uprawnionym do wszelkich należności wynikających z umów wchodzących w skład zorganizowanej części przedsiębiorstwa, ale także z mocy prawa kumulatywnie przystąpił do długów z tych umów i stał się z tego tytułu dłużnikiem solidarnym z (...). Pomimo przeniesienia przez (...) na (...) własności zorganizowanej części przedsiębiorstwa pod nazwą (...) część klientów mogła domagać się od (...), jako nadal solidarnie zobowiązanego, dalszego lub osobistego świadczenia usług na podstawie umów, które weszły w skład tej zorganizowanej części przedsiębiorstwa (...) S.A. w R. oraz (...) S.A. w G., w związku z czym, strony zawarły umowę o wykonanie zobowiązań związanych z działalnością wniesionej zorganizowanej części przedsiębiorstwa, przedmiotem której było m.in. przyjęcie przez (...) pełnej, nieograniczonej odpowiedzialności za zobowiązania związane z wniesioną zorganizowaną częścią przedsiębiorstwa, określenie zasad, na jakich (...) wykona wszelkie świadczenia wynikające z umówi i zwolnienie (...) z tego obowiązku (§ 2 lit. a i b). (...) przystąpiło solidarnie i kumulatywnie z (...) do wszelkich zobowiązań wynikających z umów oraz tych, które mogą powstać w związku z wykonaniem umów w przyszłości w pełnym ich zakresie i przyjął na siebie pełną za nie odpowiedzialność nieograniczoną do wartości nabytego aportu (§ 3 ust. 1). (...) zwolnił (...) z obowiązku wykonania jakichkolwiek świadczeń wynikających z umów i wobec tego zobowiązał się wykonać należycie wszelkie zobowiązania (długi) wynikające z umów, pokryć wszelkie roszczenia, w szczególności zapłaty kar umownych (§ 4 ust. 1 lit. a i b). Zgodnie z postanowieniem stron, podstawowym celem zawarcia umowy było pełne przejęcie praw i obowiązków (...) względem klientów przez (...) (§ 4 ust. 1). (...) był zobowiązany pokryć wszelkie roszczenia wynikające z podjętych przez (...) działań (§ 4 ust. 2). Gdyby klient żądał świadczenia bezpośrednio od (...), to spółka ta była uprawniona po konsultacji z (...) do tymczasowej realizacji swoich zobowiązań z takiej umowy bezpośrednio wobec takiego klienta – w takim wypadku (...) miał ponosić odpowiedzialność za wykonanie umowy na rzecz klienta przez (...) (§ 4 ust. 4). W ramach usług wsparcia, (...) mógł m.in. regulować zobowiązania włącznie z zapłatą (§ 4 ust. 10). Zobowiązania wynikające z umów zaspokojone przez (...) podlegały w pełnej wysokości zwrotowi przez (...) na rzecz (...) w terminie 7 dni od wezwania (§ 9 ust. 16). Umowa weszła w życie z dniem 1 lipca 2016 r. (§ 10 ust. 3) (umowa objęcia akcji z przeniesieniem własności zorganizowanej części przedsiębiorstwa jako wkładu niepieniężnego – k. 143-146verte; umowa o wykonanie zobowiązań związanych z działalnością wniesionej zorganizowanej części przedsiębiorstwa z dnia 8 grudnia 2016 r. – k. 147-167).

W celu rozwiązania problemu, spółka (...) S.A. prowadziła ustalenia z S. K., specjalistą ds. serwisu (...) sp. z o.o. w W.. Specjalista zaproponował termin usunięcia wady na dzień 30 sierpnia 2016 r., o czym placówka została powiadomiona (wydruk wiadomości e-mail: z dnia 25 sierpnia 2016 r. – k. 115verte; z dnia 26 sierpnia 2016 r. – k. 115).

W dniu 30 sierpnia 2016 r. po ustaleniu sytuacji w serwerowni, umówiono z obecnym na miejscu M. K. termin usunięcia awarii na dzień 14 września w celu podłączenia okablowania klienta listwy (...) w szafach. Po wykonaniu tych czynności, miało zostać sprawdzone, czy system wskazuje temperaturę, wilgotność i zalanie. M. K. był zaskoczony obecnością serwisanta, nie został bowiem o niej powiadomiony. Spowodowało to brak przygotowania portów w switchu, co z kolei skutkowało brakiem możliwości rozwiązania problemu (wydruk wiadomości e-mail z dnia 30 sierpnia 2016 r. – k. 114verte-115; także wydruk – k. 141).

Według stanu na dzień 16 września 2016 r. listwy (...) od (...) nie posiadały wystarczająco nowego firmware’u, aby współpracować z sensor boxami. Odpowiednia aktualizacja nie została jeszcze przygotowana i nie była w planach. Pracownik z (...) Elektronik pracował nad rozwiązaniem tego problemu, do tego czasu czujniki temperatury i wilgotności zostały przypięte do podstawowych gniazd w listwach (wydruk wiadomości e-mail – k. 114-114verte).

W dniu 28 sierpnia 2017 r. (...) Centrum (...) im. prof. J. M. wezwało (...) S.A. do zapłaty kar. Z pisma wynikało, iż w dniu 8 czerwca 2016 r. dokonano zgłoszenia nr (...), w związku z brakiem widoczności urządzeń monitorujących parametry środowiskowe w serwerowniach, choć w związku z umową, funkcjonalność ta miała zostać zapewniona. Jak informowano, do dnia wystosowania pisma, wada nie została usunięta, w konsekwencji czego wykonawca od dnia 21 lipca 2016 r. popadł w zwłokę z wykonaniem naprawy. W związku z tym, na podstawie § 15 ust. 2 pkt 3 lib. B umowy, Centrum poczynając od dnia 21 lipca 2016 r. naliczało kary umowne. Niezależnie od powyższego, wzywano jednocześnie wykonawcę do usunięcia usterki. Według stanu na dzień 28 sierpnia 2017 r. kara umowna wynosiła 412.472,66 zł. Do pisma załączono notę obciążeniową nr (...) z dnia 28 sierpnia 2017 r. i kwotę nią objętą należało wpłacić w terminie 14 dni. Brak zapłaty miał spowodować skorzystanie z ustanowionych zabezpieczeń umownych lub wystąpienie na drogę sądową (wezwanie do zapłaty kar z dnia 28 sierpnia 2017 r. – 116; nota księgowa – k. 116verte).

Korespondencja w tym zakresie, została doręczona w dniu 30 sierpnia 2017 r. (data prezentaty wskazana na wezwaniu do zapłaty kar – k. 116; kopia koperty – k. 117).

Nieprawidłowość systemu została usunięta w dniu 7 września 2017 r. (okoliczność bezsporna).

W dniu 11 września 2017 r. (...) S.A. w R., poinformowała (...) Centrum (...) w P. o braku podstaw do wystawienia noty, która została odesłana bez jej księgowania. Jak wyjaśniano, wykonawca nie pozostawał w zwłoce w usunięciu wady, powołano się również na brak pełnomocnictwa do reprezentowania zamawiającego w ramach umowy (pismo z dnia 11 września 2017 r. – k. 121; nota księgowa nr (...) z dnia 28 sierpnia 2017 r. – k. 121verte; wezwane do zapłaty kar z dnia 28 sierpnia 2017 r. – k. 122).

W dniu 2 października 2017 r. (...) Centrum (...) im. prof. J. M. ponownie przesłało wykonawcy zwróconą przez niego notę obciążeniową nr (...) z dnia 28 sierpnia 2017 r. z żądaniem zapłaty kwoty z niej wynikającej. Jednocześnie przesłano notę księgową uwzględniającą wysokość kary umownej należnej Centrum od dnia 28 sierpnia do 7 września 2017 r. w związku ze zwłoką w usunięciu wady (§ 15 ust. 2 pkt 3 lit. B umowy). Kwoty objęte notami należało wpłacić na wskazany numer rachunku bankowego w terminie 14 dni. Brak zapłaty miał skutkować skorzystaniem z ustanowionych zabezpieczeń umownych lub wystąpienie na drogę postępowania sądowego (pismo z dnia 2 października 2017 r. – k. 118-118verte; nota księgowa nr (...) z dnia 28 sierpnia 2017 r. – k. 119; nota księgowa nr (...) z dnia 2 października 2017 r. – k. 119verte).

Z noty księgowej nr (...) z dnia 2 października 2017 r. wynikało, że kara umowna naliczona na podstawie § 15 ust. 2 pkt 3 lit. B umowy nr (...) z dnia 9 września 2015 r. wyniosła 10.235,05 zł (nota księgowa nr (...) z dnia 2 października 2017 r. – k. 119verte).

Obie noty księgowe tj. o nr (...) z dnia 28 sierpnia 2017 r. jak i o nr (...) z dnia 2 października 2017 r. zostały podpisane przez K. M., która działała na podstawie pełnomocnictwa z dnia 25 września 2017 r. nr (...), udzielonego przez dyrektor L. R.. Drugą osobą podpisującą noty, była odpowiednio w przypadku noty nr (...) L. R., Dyrektor, natomiast w przypadku noty nr (...), kierownik działu finansowo-księgowego, A. W.. Załączane do pism dokumenty, były poświadczane „za zgodność z oryginałem” przez upoważnionego przez dyrektor L. R., pracownika (nota księgowa nr (...) z dnia 28 sierpnia 2017 r. – k. 119; nota księgowa nr (...) z dnia 2 października 2017 r. – k. 119verte; pełnomocnictwo - k. 120; upoważnienie z dnia 25 września 2017 r. – k. 120verte).

W dniu 20 października 2017 r. (...) S.A. w związku z przesłanymi notami nr (...) z dnia 28 sierpnia 2017 r. oraz nr (...) z dnia 2 października 2017 r. ponownie stwierdziło, że brak jest podstaw do wystawienia noty i dlatego kolejny raz odesłano ją bez księgowania. W piśmie wykonawca powołał się na dokonany w dniu 21 grudnia 2015 r. odbiór prac. Jak twierdził, nie można po ponad roku od tego zdarzenia twierdzić, że zarzucanej przez zamawiającego funkcjonalności nie ma, skoro dokonano jej odbioru. Dalej wykonawca twierdził, że zagadnienie pracy listew zasilających (...) w ogóle nie jest wadą w rozumieniu umowy, gdyż nie uniemożliwia ono ani nie utrudnia wypełnienia funkcji zasilającej tych listew i w konsekwencji nie ma wpływu na poprawną pracę jakiegokolwiek elementu systemu dostarczonego i odebranego w ramach umowy. Wykonawca powoływał się na podjęcie działań koordynujących z producentem, w ramach których dokonano poprawki w oprogramowaniu listew zasilających. W wyniku tych działań, wykonawca miał zgłoszenie uznać za zamknięte. Według stanowiska wykonawcy, prace te nie były objęte zakresem umowy, a przyjmując zgłoszenie nie miał świadomości, że prace z niego wynikające tj. związane ze współdziałaniem producentów listew zasilających oraz systemu monitorowania będą trwały ponad rok. W dalszym ciągu wykonawca powoływał się również na brak umocowania do reprezentowania zamawiającego w ramach umowy (pismo z dnia 30 października 2017 r. – k. 123-123verte; nota księgowa nr (...) z dnia 2 października 2017 r. – k. 124; nota księgowa nr (...) z dnia 28 sierpnia 2017 r. - k.–124verte).

W dniu 20 grudnia 2017 r. (...) Centrum (...) podtrzymało dotychczasowe stanowisko co do naliczania kar w związku ze zwłoką w usunięciu zgłoszonej wady. W związku z tym ponownie przesłano noty księgowe (pismo z dnia 20 grudnia 2018 r. doręczone w dniu 28 grudnia 2017 r. – k. 125).

Stanowisko spółki (...) S.A. pozostało niezmienne. Noty zostały kolejny raz zwrócone (pismo z dnia 26 lutego 2018 r. – k. 126; noty – k. 126verte-127).

W dniu 6 marca 2018 r. w dniu 22 marca 2018 r. Centrum podtrzymało swoje stanowisko (pismo z dnia 6 marca 2018 r. – k. 128).

W odpowiedzi z dnia 16 marca 2018 r. (...) S.A. w R. ponownie stwierdziło, że brak jest jakichkolwiek podstaw do wystawienia noty i dlatego kolejny raz została ona odesłana bez księgowania. Argumentacja spółki pozostała niezmienna – spółka powoływała się na dokonany odbiór bez uwag, brak możliwości kwalifikacji nieprawidłowości jako wady w rozumieniu umowy, podjęcie działań koordynujących w wyniku których wprowadzono poprawki do systemu, brak objęcia tych działań zakresem umowy oraz brak pełnomocnictwa do działania w imieniu zamawiającego. Dodatkowym argumentem miał być również brak wykazania winy po stronie wykonawcy w usunięciu zgłoszenia. Pismo podsumowano informacją, iż w przypadku skorzystania z zabezpieczenia w postaci gwarancji bankowej, spółka uzna to działanie za dokonanej w złej wierze, a jakąkolwiek kwotę uzyskaną z gwarancji bankowej będzie traktować jako nienależną, skutkującą bezpodstawnym wzbogaceniem po stronie zamawiającego (pismo z dnia 16 marca 2018 r. – k. 131-131verte).

W dniu 19 marca 2018 r. (...) S.A. w R. uiściło na rzecz (...) Centrum (...) im. prof. J. M. w P. kwotę 422.707,71 zł. Jako tytuł operacji wskazano: „Nota księgowa (...) z dnia 2 października 2017 r., nota księgowa (...) z dnia 28 sierpnia 2017 r.” potwierdzenie wykonania operacji – k. 134).

W dniu 21 marca 2018 r. spółka (...) S.A. w G. przelała na rzecz spółki (...) S.A. w R. kwotę 722.707,71 zł. W szczegółach operacji wskazano, że środki te stanowią zwrot wypłaconych kwot z tytułu umowy o wykonanie zobowiązań związanych z działalnością wniesioną w zorganizowanej części przedsiębiorstwa (potwierdzenie realizacji przelewu – k. 135).

W piśmie z dnia 22 marca 2018 r. Centrum dziękowało spółce za dokonanie płatności z tytułu wystawionych not obciążeniowych (pismo z dnia 22 marca 2018 r. – k. 129).

W dniu 30 kwietnia 2018 r. (...) S.A. skierowało do (...) Centrum (...) w P. pismo, opatrzone tytułem „Oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia woli w postaci przelewu”. W piśmie powołano się na art. 84 § 1 i § 2 k.c. Spółka powoływała się na wielokrotnie powoływany przez siebie brak podstaw prawnych i faktycznych żądania zapłaty kwoty 422.707,71 zł oraz wskazywany przez zamawiającego rygor zaspokojenia się z gwarancji bankowej. W tych okolicznościach, miało dojść do błędnego przekonania, co do posiadania przez dyrektor placówki legitymacji czynnej do tego żądania, pomimo, że umowa jej nie przewidywała. Spółka twierdziła, że wykonując przelew działała także pod wpływem błędu co do ewentualnego skutku wypłaty z gwarancji bankowej, co miało znacząco podwyższać koszty obsługi bankowej dla (...). W wyniku tych działań, błędnie przyjęto, że nota wystawiona przez Centrum była zasadna, a wyliczona w niej kara umowna, prawidłowa, podczas gdy Centrum nigdy nie poniosło szkody z tytułu wykonania umowy, zaś (...) nigdy nie było w zwłoce w jej wykonaniu. Spółka twierdziła, że gdyby nie presja zaspokojenia się z gwarancji bankowej, nigdy nie wykonałaby przelewu. Z tych względów, żądano zwrotu kwoty 422.707,71 zł w terminie 7 dni. (oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia woli w postaci przelewu z dnia 20 kwietnia 2018 r. – k. 136-136verte).

W dniu 10 maja 2018 r. Centrum wskazało na bezzasadność złożonego oświadczenia. (pismo z dnia 10 maja 2018 r. – k. 137).

W odpowiedzi udzielonej w dniu 19 czerwca 2018 r. spółka ponownie złożyła oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych przelewu. Tym razem pismo podpisał A. P., jak wskazano pełniący funkcję dyrektora. W załączeniu przesłano kopię pełnomocnictwa udzielonego przez A. D. oraz P. P., wiceprezesów zarządu spółki (oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia woli w postaci przelewu z dnia 19 czerwca 2018 r. – k. 138-138verte; pełnomocnictwo udzielone A. P. – k. 139).

W dniu 29 czerwca 2019 r. Centrum uznało oświadczenie za bezpodstawne. Jak twierdziło, nikt nie wprowadził spółki w błąd i brak jest jakichkolwiek podstaw do żądania zwrotu uiszczonej kwoty (pismo z dnia 29 czerwca 2018 r. – k. 140; kopia koperty – k. 140verte).

Dokonując oceny przedstawionych dowodów Sąd uznał za pełnowartościowy materiał dowodowy w sprawie przedstawione przez strony dokumenty. Autentyczność tychże dokumentów, zawartość jak i pochodzenie od poszczególnych podmiotów nie były kwestionowane przez żadną ze stron. Sąd także nie znalazł podstaw do ich podważania.

Sąd uznał za wiarygodne w całości zeznania przesłuchanych świadków z wyjątkiem zeznań świadka M. K., przy czym zeznania przesłuchanych w sprawie świadków okazały się w lwiej części nieprzydatne dla rozstrzygnięcia sprawy, ponieważ z uwagi na upływ czasu świadkowie nie pamiętali przebiegu zdarzeń oraz okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy lub wprost wskazywali, że nie posiadają w tym zakresie wiedzy.

Należy podkreślić, iż świadkowie zgłoszeni przez stronę pozwaną zgodnie zeznali, iż problemem przedmiotowej awarii/ usterki z ramienia strony pozwanej zajmował się wyłącznie M. K.. Osoba ta została również przesłuchana w sprawie w charakterze świadka. Sąd uznał za wiarygodne zeznania tego świadka w części. Świadek ten zeznał, iż pamięta jedynie zgłoszenie wady o braku informacji o parametrach środowiskowych w systemie zarządzania siecią komputerową (k. 557 v.), zeznając jednocześnie, iż nie ma wiedzy na temat braku widoczności listew i że w tym zakresie nie zgłaszał wady (k. 556 v, k. 557). Sąd nie dał wiary temu świadkowi w zakresie w jakim zeznał, iż nie zgłaszał wady w zakresie braku widoczności listew zasilających w serwerowniach, ponieważ okoliczność, że M. K. jako uprawniony pracownik pozwanego dokonał takiego zgłoszenia w dniu 8 czerwca 2016 r. w systemie zgłoszeń jest okolicznością bezsporną między samymi stronami.

Sąd zważył co następuje:

Powództwo zasługuje na częściowe uwzględnienie.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że wobec zaskarżenia wyroku zaocznego w części, tzn. w zakresie rozstrzygnięć zawartych w punkcie 1., 3. i 4. sentencji, wyrok ten uprawomocnił się w zakresie w jakim oddalone zostało żądanie powoda (...) S.A. w R., który to podmiot w ocenie Sądu nie miał legitymacji procesowej do występowania w niniejszej sprawie, z uwagi na zawartą między (...) S.A. a (...) S.A. dnia 24 maja 2016 r. umowę objęcia akcji z przeniesieniem własności zorganizowanej części przedsiębiorstwa. Przeniesienie zorganizowanej części przedsiębiorstwa w postaci „Pionu Infrastruktury” (...) S.A. na (...) Data System nastąpiło 1 lipca 2016 r. Od tej chwili (...) S.A. jako następca prawny (...) Data (...) przejął całość praw i obowiązków wynikających z umów wchodzących w skład wskazanej wyżej zorganizowanej części przedsiębiorstwa, a zatem również spornej w niniejszej sprawie umowy z dnia 15 września 2015 nr (...) na modernizację sieci komputerowych (...) wraz z dostawą urządzeń aktywnych w projekcie „(...) M.”.

W tym stanie rzeczy, wobec prawomocnego oddalenia powództwa (...) S.A., przedmiotowa sprawa toczy się obecnie jedynie między (...) S.A. a pozwanym (...) Centrum (...) w P..

Istotą sporu w niniejszej sprawie była kwestia istnienia podstaw do zwrotu przez pozwanego na rzecz powoda spełnionego wcześniej przez powoda świadczenia z tytułu kary umownej za zwłokę w usunięciu wad i usterek na podstawie zawartej umowy na modernizację sieci komputerowych (...) wraz z dostawą urządzeń aktywnych w projekcie „(...) M.”.

Biorąc pod uwagę argumentację obydwu stron przedstawioną w toku postępowania, należało w pierwszej kolejności zbadać, czy w ustalonym stanie faktycznym istnieją podstawy prawne do żądania przez powoda zwrotu nienależnego świadczenia.

Zgodnie z art. 405 k.c. kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Na mocy art. 410 k.c. powyższą zasadę stosuje się również do świadczenia nienależnego. Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia. Stosownie do treści art. 411 pkt 1 k.c. nie można żądać zwrotu świadczenia, jeżeli spełniający świadczenie wiedział, że nie był do świadczenia zobowiązany, chyba że spełnienie świadczenia nastąpiło z zastrzeżeniem zwrotu albo w celu uniknięcia przymusu lub w wykonaniu nieważnej czynności prawnej.

Powód stał na stanowisku, że przyczyną dokonania przez niego zapłaty kary umownej zgodnie z żądaniem pozwanego była obawa, że pozwany skorzysta z przysługującego mu zabezpieczenia należytego wykonania umowy, w postaci gwarancji bankowej. Powód podkreślał, że skorzystanie przez pozwanego z tego zabezpieczenia, naraziłoby powoda na ponoszenie dodatkowych kosztów bankowych, nie tylko w zakresie spornej w niniejszej sprawie umowy, lecz również innych kontraktów zawieranych i zabezpieczanych w ten sposób w ramach działalności powoda.

W ocenie Sądu, opisane przez powoda okoliczności wskazują na zapłatę kary umownej pod wpływem przymusu, o którym mowa w art. 411 pkt 1 k.c. Zgodnie z dominującą linią orzeczniczą przymus na gruncie brzmienia tego przepisu jest rozumiany szeroko. W judykaturze wskazuje się, że pojęcie przymusu nie może być interpretowane w sposób zawężający. To nie tylko zagrożenie egzekucją świadczenia, ale także stworzenie takich sytuacji, w których strona, by uniknąć niekorzystnych i często nieodwracalnych skutków, zmuszona jest spełnić świadczenie, mimo świadomości, że świadczy nienależnie (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 listopada 2005 r. II CK 177/05, Legalis Nr 97117, Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 maja 2017 r. II CSK 541/16).

Co istotne, Sąd Apelacyjny w Warszawie, w wyroku z dnia 26 stycznia 2016 r. VI ACa 115/16 wydanym w sprawie, w której spór również dotyczył zwrotu świadczenia nienależnego w postaci kary umownej, przyjął, że powód spełnił świadczenie w celu uniknięcia przymusu, bowiem dla realizacji roszczenia o zapłatę kary umownej pozwany mógł skorzystać z wystawionej na rzecz powoda gwarancji bankowej. Zdaniem Sądu Apelacyjnego wiązałoby się to niewątpliwie z poważnymi konsekwencjami finansowymi dla powoda, i uzasadniało żądanie zwrotu nienależnego świadczenia na podstawie art. 411 pkt 1 k.c. (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 26 stycznia 2016 r., VI ACa 115/16, Legalis Nr 1428421).

Sąd rozpoznający niniejszą sprawę podziela przedstawione wyżej poglądy judykatury. Nie ulega wątpliwości, że powód uiszczając na rzecz pozwanego kwotę 422.707,71 zł tytułem kary umownej za brak usunięcia zgłoszonych przez pozwanego wad, działał pod wpływem przymusu ekonomicznego w postaci obawy poniesienia wyższych kosztów w przypadku skorzystania przez pozwanego z gwarancji bankowej, która miała zabezpieczać należyte wykonanie umowy. Był to, co należy wyraźnie podkreślić, przymus ekonomiczny w rozumieniu art. 411 pkt 1 k.c., zgodnie z wynikającą z orzecznictwa szeroką interpretacją tego pojęcia. W tym stanie rzeczy należało stwierdzić, że przepis art. 411 pkt 1 k.c. w zw. z art. 410 i 405 k.c. daje powodowi możliwość domagania się od pozwanego zwrotu uiszczonej na jego rzecz kary umownej w wysokości 422.707,71 zł.

Jednocześnie jedynie dla wyczerpania toku rozważań należało wskazać, że w przedmiotowej sprawie powód nie wykazał istnienia którejkolwiek z pozostałych przesłanek umożliwiających zwrot nienależnego świadczenia, o których mowa w art. 411 pkt 1 k.c. Postępowanie dowodowe nie dało podstaw do ustalenia, że powód spełnił sporne świadczenie z zastrzeżeniem zwrotu, w szczególności nie wskazuje na to żadne pismo powoda kierowane do pozwanego bezpośrednio przed wykonaniem przelewu z tytułu zapłaty kary umownej, nie ma o tym wzmianki w również tytule przelewu. Także z zeznań przesłuchanych w sprawie świadków nie wynika, by powód spełniając świadczenie zastrzegł konieczność jego zwrotu. Brak jest również podstaw do stwierdzenia, że powód wykonał przelew spornej w sprawie kwoty pod wpływem błędu lub groźby.

Powyższe uwagi mają charakter jedynie porządkowy, ponieważ spełnienie świadczenia nienależnego w okolicznościach stanowiących chociażby jedną przesłankę z art. 411 pkt 1 k.c. już uprawnia powoda do żądania zwrotu tego świadczenia. W ocenie Sądu działanie powoda pod przymusem było w okolicznościach niniejszej sprawy niewątpliwe.

Wobec ustalenia, że powód mógł domagać się zwrotu uiszczonej kary umownej, w następnej kolejności należało zweryfikować, czy było to rzeczywiście świadczenie nienależne – a zatem, czy faktycznie powód nie był zobowiązany do jego spełnienia. Innymi słowy należało ocenić, czy w ustalonym w sprawie stanie faktycznym pozwany miał podstawy do naliczenia kary umownej, a jeśli tak, to czy wyliczył ją w sposób prawidłowy.

Z poczynionych przez Sąd ustaleń wynika, że na mocy § 15 łączącej strony umowy wykonawca zobowiązany został do uiszczenia na rzecz każdego z zamawiających kar umownych w wysokości określonej jako procent od wynagrodzenia brutto należnego wykonawcy od tego zamawiającego, którego dotyczy zwłoka lub naruszenia skutkujące naliczeniem kar. Kary umowne miały być naliczane m.in.: za zwłokę w stosunku do terminu naprawy:

a)  awarii w okresie gwarancyjnym - w wysokości 0,04% za każdą rozpoczętą godzinę zwłoki, liczony od upływu terminu wyznaczonego jako czas naprawy,

b)  usterki w okresie gwarancyjnym - w wysokości 0,05% za każdy rozpoczęty dzień zwłoki, liczony od upływu terminu wyznaczonego jako czas naprawy. (§15 ust. 3 pkt a i b Umowy – k. 52v)

W niniejszej sprawie kara umowna została przez pozwanego naliczona z tytułu zwłoki wykonawcy w naprawie wady w przedmiocie zamówienia. W związku z tym, w celu ustalenia czy istniały podstawy do naliczenia przez pozwanego kary umownej, należało w pierwszej kolejności rozstrzygnąć, czy wada ta w ogóle istniała. Należy w tym miejscu zwrócić uwagę, że zgodnie z Załącznikiem nr 4 do Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia „Wada” została zdefiniowana jako „Awaria lub Usterka” (pkt 61 Tabeli zawartej w Załącznik nr 4 do SIWZ - k. 112). Wynika z tego, że zgodnie z ustaleniami stron, w przedmiocie zamówienia mogły wystąpić dwa rodzaje wady: awaria oraz usterka.

„Awaria” została zdefiniowana w pkt 4 Tabeli, jako:

1)  Wada Oprogramowania powodująca jego funkcjonowanie niezgodne z opisem w SIWZ oraz Dokumentacji, która uniemożliwia pracę Lokalnych systemów informatycznych u Partnerów Projektu,

2)  Wadę urządzenia, w obszarze Infrastruktury sprzętowej, oznaczającą brak działania lub niepoprawne działanie urządzenia lub jego części w tym sterowników uniemożliwiające jego użytkowania. Sytuacja, w której System w ogóle nie funkcjonuje lub nie jest możliwe realizowanie istotnych funkcjonalności Systemu,

3)  Wadę w wykonaniu robót budowlanych oznaczającą brak działania lub niepoprawne działanie części Systemu u danego Zamawiającego , uniemożliwiające jego użytkowanie. Sytuacja, w której System w ogóle nie funkcjonuje lub nie jest możliwe realizowanie istotnych funkcjonalności Systemu.

Z kolei „Usterkę” zdefiniowano w sposób następujący (pkt . 55 Tabeli) – Wada oprogramowania, Infrastruktury, wykonanych Robót budowlanych oznaczająca funkcjonowanie zgodnie z opisem Dokumentacji oraz SIWZ, nie wpływająca istotnie na pracę Systemu lub lokalnych systemów informatycznych u Zamawiających, utrudniająca pracę użytkownikowi wewnętrznemu.

Powyższe rozróżnienie jest istotne przede wszystkim dlatego, że aby ustalić czy wada w ogóle istniała, a zatem czy wystąpiła podstawa do naliczenia kary umownej, konieczna jest weryfikacja różnych przesłanek (w oparciu o różne definicje zawarte w Załączniku nr 4 do SIWZ), w zależności od tego, czy sprawdzamy wystąpienie usterki czy też awarii. Nadto, Umowa przewidywała różne terminy naprawy awarii oraz usterki, co wpływa na ustalenie dnia, od którego wykonawca pozostawał w zwłoce w dokonaniu naprawy, co z kolei determinuje wysokość kary umownej. Po trzecie, omawiane rozróżnienie ma także bezpośredni wpływ na wysokość kary umownej, ponieważ Umowa w §15 przewidywała różny sposób obliczania tej kary, w zależności od tego, czy dotyczyła ona naprawy awarii (0,04% za każdy dzień zwłoki), czy też usterki (0,05% za każdy dzień zwłoki).

Pozwany kierując do powoda wezwanie do zapłaty kary umownej z dnia 28 sierpnia 2017 r. (k. 116) nie sprecyzował tej kwestii, określając zgłoszone wcześniej nieprawidłowości w działaniu przedmiotu Umowy jako „wadę”. Jednocześnie jednak, powołał się na § 15 ust. 2 pkt 3 lit. b Umowy (a zatem powołała się na podstawę do naliczania kary umownej z tytułu zwłoki w naprawie usterki). Sąd przyjął zatem, że zgłoszone wcześniej powodowi nieprawidłowości pozwany uznał za usterkę, nie zaś awarię. Dalsza weryfikacja zasadności i prawidłowości naliczenia kary umownej będzie dokonywana z uwzględnieniem powyższych rozważań, czyli w aspekcie usterki.

Z dokumentów zgromadzonych w przedmiotowej sprawie wynika, że 8 czerwca 2016 r. w dedykowanym Systemie Zgłoszeń, pracownik pozwanego - M. K., dokonał zgłoszenia usterki, o następującej treści: „w systemie I. nie widać urządzeń monitorujących parametry środowiskowe w serwerowniach. Wymóg ten został zawarty w (...) umowy.” (k. 348).

Powód podnosił, że powyższa usterka została naprawiona w dniu 14 września 2016 r., jednakże mogła być naprawiona już wcześniej tj. 30 sierpnia 2016 r. W tym dniu zaplanowano bowiem wizytę pracownika podwykonawcy powoda – (...) Sp. z o.o., u pozwanego, celem naprawienia zgłoszonej usterki polegającej na braku widoczności listew. Powód podnosił, że ponieważ pracownik pozwanego – M. K. nie był przygotowany na tę wizytę, usterki nie udało się usunąć 30 sierpnia 2016 r., i nastąpiło to dopiero 14 września 2016 r. Na potwierdzenie powyższych okoliczności powód przedstawił korespondencję mailową (k. 114v), w której S. K. - pracownik (...), opisał powyższą sytuację w odpowiedzi na zapytanie powoda o status naprawy zgłoszenia.

Z kolei z wydruku historii zgłoszenia usterki nr (...) (k. 350-351) wynika, że 12 sierpnia M. K. napisał: "minęły ponad dwa miesiące, a problem nie został rozwiązany.” Dnia 30 sierpnia 2016 r. status zgłoszenia został zmieniony na „suspended”. Analizując historię zgłoszenia Sąd uznał, że jedyna wzmianka o dacie 14 września 2016 r. (tj. o dniu, w którym według powoda, zgłoszona przez pozwanego usterka została usunięta), to wpis o następującej treści „termin został zaproponowany i uzgodniony z panem M. K.. Zgłoszenie zostanie automatycznie odwieszone 2016/09/14 14:00.” Jednocześnie w dniu 4 października 2016 r. pojawiła się w systemie zgłoszeń następująca informacja wprowadzona przez J. C.: „W nawiązaniu do rozmowy telefonicznej informuję, że 6 października 2016 r. około godziny 10.00 przyjedzie do państwa pracownik (...) Data System – Z. P.. Celem jego wizyty będzie wykonanie prac związanych z Państwa zgłoszeniem dotyczącym systemu zarządzania I. (nie widać urządzeń monitorujących parametry środowiskowe w serwerowniach)”. W dniu 10 listopada 2016 r. w Systemie Zgłoszeń pojawiło się zapytanie pana M. K.: „Kiedy zostaną podjęte prace w celu rozwiązania problemu?”.

Powód w toku postępowania stał na stanowisku, że pozwany zgłosił w istocie dwa odrębne problemy:

1.  Brak widoczności listew zasilających (tę usterkę powód usunął 14 września 2016 r.)

2.  Brak przekazywania przez listwy zasilające informacji o warunkach środowiskowych systemu I.

Zdaniem powoda, jedynie na skutek pomyłki w Systemie Dokonywania Zgłoszeń, drugie zgłoszenie nie zostało dodane jako nowe, lecz „dopisane” jako kontynuacja poprzedniego, które nie zostało wówczas jeszcze zamknięte. Powód podkreślił przy tym, że drugi ze zgłoszonych problemów w ogóle nie stanowił wady w rozumieniu Umowy, a jego naprawa wynikała jedynie z wyjścia naprzeciw potrzebom klienta, nie zaś z realizacji obowiązków wykonawcy wynikających z udzielonej gwarancji (replika, k. 449).

Należy podkreślić, że pozwany w żaden sposób nie odniósł się do powyższych twierdzeń powoda w toku postępowania, mimo że w przeważającej części zostały one przedstawione już w pozwie. Po pierwsze, w sprzeciwie od wyroku zaocznego pozwany nie poruszył ani kwestii usunięcia przez powoda usterki w dniu 14 września 2016 r., ani też możliwości usunięcia jej już 30 sierpnia 2016 r. Powód przedstawił w toku postępowania wydruk z korespondencji mailowej, z której wynikało, że w dniu 30 sierpnia 2016 r. po ustaleniu sytuacji w serwerowni, umówiono z obecnym na miejscu M. K. termin usunięcia awarii na dzień 14 września w celu podłączenia okablowania klienta listwy (...) w szafach. Po wykonaniu tych czynności, miało zostać sprawdzone, czy system wskazuje temperaturę, wilgotność i zalanie. M. K. był zaskoczony obecnością serwisanta, nie został bowiem o niej powiadomiony. Spowodowało to brak przygotowania portów w switchu, co z kolei skutkowało brakiem możliwości rozwiązania problemu (wydruk wiadomości e-mail z dnia 30 sierpnia 2016 r. – k. 114verte-115; także wydruk – k. 141). Biorąc pod uwagę treść twierdzeń powoda o usunięciu usterki w dniu 14 września 2016 r. i przedstawione przez niego wydruki wiadomości e-mail (k. 114-115v), z których wynika, ze taki właśnie termin usunięcia wady został ustalony z pracownikiem pozwanego, przy jednoczesnym braku odniesienia się przez pozwanego do tego twierdzenia w toku procesu, Sąd uznał, że zgłoszona 8 czerwca 2016 r. usterka została usunięta 14 września 2016 r. Jednocześnie Sąd doszedł do wniosku, że powód był gotowy usunąć usterkę wcześniej, tj. 30 sierpnia 2016 r., jednakże nie mógł tego uczynić z przyczyn leżących po stronie pozwanego (brak przygotowania pracownika pozwanego).

Dalej wskazać należy, że pozwany w żaden sposób nie odniósł się do problematyki „podziału” dokonanego zgłoszenia na dwa odrębne, tj. brak widoczności listew oraz brak przekazywania przez listwy informacji o warunkach środowiskowych systemu I.. Pozwany nie wszedł również z powodem w polemikę co do zdefiniowania drugiego ze zgłoszonych problemów, w kontekście stwierdzenia, czy można było uznać go za wadę w rozumieniu Umowy. Sąd miał oczywiście na uwadze przedstawione przez pozwanego dowody z wydruków z korespondencji e-mail (k. 348-388), które wskazują na istnienie w okresie od czerwca 2016 r. do września 2017 r. problemów w ramach zgłoszenia opisanego następująco: „W systemie I. nie widać urządzeń monitorujących parametry środowiskowe w serwerowniach”. Daty widniejące na poszczególnych wydrukach wiadomości e-mail mogłyby sugerować, że usterka zgłoszona 8 czerwca 2016 r. nie została usunięta aż do 7 września 2017 r. W tej kwestii należało mieć jednak na uwadze argumentację powoda, który wyraźnie podkreślił, zarówno w pozwie jak i w replice na sprzeciw od wyroku zaocznego, że pozwany dokonując kolejnego zgłoszenia po usunięciu usterki w dniu 14 września 2016 r,. zrobił to w sposób nieprawidłowy, ponieważ nie utworzył nowego zgłoszenia w Systemie Zgłoszeń, a jedynie „dopisał” je do wciąż otwartego zgłoszenia z 8 czerwca 2016 r. Stąd też opis zgłoszenia pozostał ten sam, jak w dniu 8 czerwca 2016 r. „W systemie zarządzania I. nie widać urządzeń monitorujących parametry środowiskowe w serwerowniach”. Pozwany nie odniósł się do powyższych twierdzeń powoda, a właściwie zupełnie je zignorował nie wskazując nawet, że im w jakikolwiek sposób zaprzecza.

Przedmiot zawartej między stronami Umowy ma charakter specjalistyczny. Sąd nie dysponuje wiedzą specjalistyczną pozwalajacą na ocenę czy brak przekazywania przez listwy zasilające informacji o warunkach środowiskowych systemu I. spełnia przedstawione wyżej przesłanki definicyjne awarii lub usterki określone w Załączniku nr 4 do SIWZ. Potrzeba dokonania takiej oceny bez wątpienia stanowi wypadek wymagający wiadomości specjalnych w rozumieniu art. 278 k.p.c. Jednocześnie żadna ze stron postępowania nie zgłosiła w toku procesu wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego celem dokonania oceny powyższego problemu i w konsekwencji umożliwienia poczynienia istotnego dla rozstrzygnięcia sporu ustalenia – czy drugi ze zgłoszonych przez pozwanego problemów był wadą w rozumieniu Umowy, a zatem czy powinien podlegać naprawieniu przez powoda w ramach udzielonej gwarancji. Zgodnie z zasadą wynikającą z art. 232 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. pozwany jako strona, która z faktu zgłoszenia usterki wywodziła skutek prawny w postaci możliwości żądania od powoda zapłaty kary umownej, powinien taki dowodowy wniosek złożyć, lub chociaż przedstawić argumentację pozwalającą na zakwestionowanie twierdzeń powoda. Jednocześnie nawet gdyby uznać, że drugi zgłoszony problem rzeczywiście stanowił wadę w rozumieniu Umowy, nadal pozostaje kwestia dokonania prawidłowego zgłoszenia tego problemu (w sposób zgody z Umową), a zatem poprzez wprowadzenie przez uprawniony podmiot wpisu do Systemu Zgłoszeń zawierającego opis zgłaszanej wady i termin jej zgłoszenia. Pozwany nie zakwestionował twierdzeń powoda o nieprawidłowym zgłoszeniu drugiej usterki.

W tym stanie rzeczy należało przyjąć, że pozwany przyznał, iż rzeczywiście dokonano dwóch odrębnych zgłoszeń problemów z oprogramowaniem, z czego pierwszy – brak widoczności listew zasilających – został usunięty przez powoda 14 września 2016 r., zaś drugiego dotyczącego przekazywania przez listwy zasilające informacji o warunkach środowiskowych systemu I. nie można w ogóle potraktować jako wady w rozumieniu Umowy, zaś a jego naprawa, która nastąpiła w dniu 7 września 2017 r., miała jedynie grzecznościowy charakter.

Wobec powyższego naliczona przez pozwanego kara umowna była zasadna jedynie w części: tj. w części w jakiej dotyczyła pierwszego zgłoszenia tj. braku widoczności listew zasilających. Biorąc pod uwagę fakt, że pozwany nie zaprzeczył twierdzeniu o dokonaniu przez powoda naprawy usterki w dniu 14 września 2016, jak również temu, że powód był gotowy do jej usunięcia już 30 sierpnia 2016 r., a jedynie przez nieprzygotowanie pracownika pozwanego doszło do przełożenia terminu usunięcia usterki na późniejszy, Sąd uznał że powód pozostawał w zwłoce w usunięciu tej usterki jedynie do dnia 30 sierpnia 2016 r.

Jak już wyżej wskazano, postanowienie umowne, w oparciu o które pozwany dokonał wyliczenia kary umownej (§ 15 ust., 2 pkt 3 lit. B) uzależnia wysokość tej kary od dwóch czynników:

1)  wysokości wynagrodzenia należnego wykonawcy od zamawiającego, którego dotyczyła awaria bądź usterka,

2)  okresu (ilości dni) pozostawania przez wykonawcę w zwłoce w stosunku do terminu naprawy awarii bądź usterki.

W niniejszej sprawie wynagrodzenie należne wykonawcy od poszczególnych zmawiających zostało określone w Tabeli zawartej w § 10 Umowy. Pozwany został w niej oznaczony w pozycji nr 6 (co wynika z oznaczenia stron w komparycji umowy – k. 39v). Wynagrodzenie należne powodowi od pozwanego zostało określone przez strony na kwotę brutto 2.047.010,72 zł. Kwota ta jest zatem podstawą do ustalenia wysokości kary umownej w niniejszej sprawie.

Z materiału dowodowego zgromadzonego w toku postępowania wynika, że pozwany naliczył karę umowną z tytułu zwłoki w usunięciu usterki. Zatem, należało przeanalizować regulacje umowne dotyczące usunięcia tego rodzaju wady.

Po pierwsze, warto wskazać, że zgodnie z Tabelą nr 3 zawartą w § 13 Umowy (k. 50v-51) termin naprawy usterki przez wykonawcę został określony 30 dni roboczych licząc od dnia przyjęcia zgłoszenia. Jednocześnie zgłoszenie przesłane po godzinie 16.00 traktowane jest jako przyjęte w następnym dniu roboczym o 8.00.

W przedmiotowej sprawie, między stronami bezsporne było, że w dniu 8 czerwca 2016 r. pracownik pozwanego M. K. o godzinie 16.36 dokonał zgłoszenia usterki, wskazując, że: „W systemie I. nie widać urządzeń monitorujących parametry środowiskowe w serwerowniach. Wymóg ten został zawarty w (...) umowy.” (k. 348). Zestawiając powyższy fakt z treścią Umowy, należało zatem stwierdzić, że zgłoszenie to zostało w istocie dokonane 9 czerwca 2016 r. – tj. w następnym dniu roboczym, i od tego dnia, nie zaś od 8 czerwca 2016 r. należało liczyć termin na usunięcie usterki przez wykonawcę. Powyższe oznacza, że ostatni dzień terminu na usunięcie usterki upływał 21 lipca 2016 r. (30 dni roboczych od dnia 9 czerwca 2016 r.), a zatem od dnia 22 lipca 2016 r. wykonawca popadł w zwłokę w naprawie usterki, nie zaś od dnia 21 lipca 2016 r. jak twierdził pozwany.

W ocenie Sądu powód wykazał, że w dniu 30 sierpnia 2016 r. był gotowy usunąć zgłoszoną przez pozwanego usterkę w postaci braku widoczności urządzeń monitorujących parametry środowiskowe w systemie zarządzania I.. W związku z powyższym, w ocenie Sądu powód pozostawał w zwłoce jedynie przez okres 39 dni (od 22 lipca do 30 sierpnia). W konsekwencji wysokość należnej pozwanemu kary umownej wynosi 39.916,71 zł i powinna zostać obliczona, z uwzględnieniem obowiązujących postanowień umownych, w sposób następujący: 0,05% z 2.047.010,72 zł = 1023,50536 zł. Następnie 1023, 50536 zł x 39 (liczba dni zwłoki) = 39.916,71 zł.

Powód podnosił w niniejszej sprawie konieczność miarkowania kary umownej, jako rażąco wygórowanej w stosunku do kwoty wynagrodzenia należnego powodowi na mocy postanowień umownych. Powód zwracał również uwagę na brak szkody po stronie pozwanego, co tym bardziej w jego mniemaniu uzasadnia zmniejszenie kwoty naliczonej kary. W orzecznictwie zgodnie przyjmuje się, że celem miarkowania kary umownej, czyli zmniejszenia przez sąd wysokości należnego wierzycielowi z tego tytułu świadczenia, jest ochrona dłużnika ze względu na zasady słuszności. ( Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie - I Wydział Cywilny z dnia 26 października 2021 r. I AGa 110/20). Rozpoznając przedmiotową sprawę Sąd miał na uwadze, że brak poniesienia przez pozwanego szkody wynikającej ze zwłoki powoda w naprawie usterki, nie wpływa na samą możliwość naliczenia kary umownej. W orzecznictwie Sądu Najwyższego ugruntowane jest stanowisko, iż zastrzeżenie kary umownej na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania nie zwalnia dłużnika z obowiązku jej zapłaty w razie wykazania, że wierzyciel nie poniósł szkody (uchwała siedmiu sędziów Sądu Najwyższego - zasada prawna z dnia 6 listopada 2003 r., sygn. akt III CZP 61/03, OSNC 2004/6/1; Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 17 kwietnia 2021 r. II CSK 188/20 ). Powyższe nie wyłącza jednak możliwości wzięcia pod uwagę braku poniesienia przez wierzyciela szkody, podczas dokonywania oceny, czy kara umowna nie jest w okolicznościach danej sprawy rażąco wygórowana. Nie ulega wątpliwości, że w stanie faktycznym niniejszej sprawy pozwany nie poniósł szkody na skutek wystąpienia usterki. Pozwany w toku procesu nie podnosił z resztą argumentów, które świadczyłyby o negatywnych konsekwencjach wystąpienia usterki, które można by zakwalifikować jako szkodę. W ocenie Sądu należało przyznać rację powodowi, że zwłoka w dokonaniu naprawy usterki była w istocie niewielka, co w zestawieniu z brakiem uszczuplenia interesów pozwanego w całej tej sytuacji, uzasadnia zmniejszenie kwoty kary umownej wyliczonej zgodnie z postanowieniami Umowy. W tym stanie rzeczy zasadne wydaje się zmniejszenie kwoty należnej pozwanemu kary umownej z 39.916,71 zł do połowy, tj. do kwoty: 19.958,36 zł.

W związku z powyższym, kwota świadczenia nienależnego, które podległo zwrotowi na rzecz powoda to różnica między całością naliczonej kary umownej w kwocie: 422.707,71 zł a karą należną pozwanemu w wysokości 19.958,36 zł. W tym stanie rzeczy pozwany winien zwrócić powodowi tytułem świadczenia nienależnego, kwotę 402.749,35 zł.

W pozostałym zakresie, tj. co do kwoty 19.958,36 zł. powództwo podlegało oddaleniu jako nieuzasadnione.

W kwestii żądania odsetek za opóźnienie wskazać należy, że zgodnie z art. 481 § 1 k.c. jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. W myśl art, 455 k.c. jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. W myśl powyższej regulacji zobowiązania dzieli się na terminowe i bezterminowe. Do zobowiązań terminowych zaliczamy te, których termin spełnienia świadczenia jest oznaczony lub wynika z właściwości zobowiązania. Natomiast zobowiązania bezterminowe to takie, których termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania. Tak, więc w sytuacji gdy ustalenie terminu spełnienia świadczenia na podstawie treści oraz właściwości zobowiązania jest niemożliwe - będziemy mieli do czynienia z zobowiązaniem bezterminowym, które spełnione być powinno niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela (por. wyrok SN z dnia 22 listopada 1972 r,, III CRN 2/72, LEX nr 7184; wyrok SN z dnia 20 listopada 2002 r., V CKN 1300/2000, niepubl.; wyrok SN z dnia 22 listopada 1972 r., III CRN 2/72, niepubl.). Wezwanie to przekształca zobowiązanie z bezterminowego w terminowe.

W niniejszej sprawie w dniu 30 kwietnia 2018 r. (...) S.A. skierowało do (...) Centrum (...) w P. pismo, opatrzone tytułem „Oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia woli w postaci przelewu” i zażądała zwrotu kwoty 422.707,71 zł w terminie 7 dni. Pod pismem podpis złożyła M. G.. W dniu 10 maja 2018 r. Pozwany wskazał na bezzasadność złożonego oświadczenia. Ponadto zwrócił uwagę na brak umocowania M. G. do działania w imieniu spółki. W toku sprawy powód nie przedstawił dowodu wskazującego na umocowanie M. G. do występowania w imieniu powoda w dniu 30 kwietnia 2018 r. Ponadto, w dniu 19 czerwca 2018 r. spółka ponownie złożyła oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych przelewu i zażądała zwrotu kwoty 422.707,71 zł w terminie 7 dni. Tym razem pismo podpisał A. P., jak wskazano pełniący funkcję dyrektora. W załączeniu przesłano kopię pełnomocnictwa udzielonego przez A. D. oraz P. P., wiceprezesów zarządu spółki. Oświadczenie zostało odebrane przez pozwanego 20 czerwca 2018 r. (k. 138). Biorąc pod uwagę brak wykazania umocowania przez osobę, która podpisała pierwsze wezwanie do zapłaty, Sąd uznał, ze dopiero drugie wezwanie – z 20 czerwca 2018 r. było skuteczne. Uwzględniając wyznaczony w wezwaniu termin na spełnienie świadczenia (7 dni), należało uznać, że pozwany powinien spełnić świadczenie do dnia 27 czerwca 2018 r., a zatem od dnia 28 czerwca 2018 r. należą się odsetki za opóźnienie.

W pozostałym zakresie, tj. w zakresie żądania odsetek od dnia 10 maja 2018 r. do dnia 27 czerwca 2018 r. powództwo podlegało oddaleniu.

Konsekwencją rozstrzygnięcia w przedmiocie żądań pozwu był obowiązek rozstrzygnięcia przez Sąd w przedmiocie kosztów procesu. Sąd rozstrzygnął o kosztach procesu, w tym o kosztach zastępstwa procesowego na podstawie art. 98 § 1 i 3 kpc, art. 100 kpc. Sąd zastosował zasadę stosunkowego rozdzielenia kosztów procesu pomiędzy stronami, albowiem powód jedynie częściowo wygrał niniejszy spór.

Na podstawie art. 108 § 1 kpc rozstrzygnął jedynie o zasadach poniesienia tych kosztów, pozostawiając ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu. Powód wygrał sprawę w 95,28 %, (żądał zasądzenia kwoty 422.707,71 zł a otrzymał 402.749,35 zł).

Mając na uwadze całokształt poczynionych powyżej rozważań Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.