Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 grudnia 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący sędzia Sławomir Bagiński

Sędziowie Alicja Sołowińska

Marek Szymanowski

Protokolant Edyta Katarzyna Radziwońska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 grudnia 2020 r. w B.

sprawy z odwołania W. J.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o prawo do renty socjalnej

na skutek apelacji wnioskodawczyni W. J.

od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 25 czerwca 2020 r. sygn. akt IV U 1753/19

oddala apelację.

Marek Szymanowski Sławomir Bagiński Alicja Sołowińska

Sygn. akt. AUa 552/20

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. decyzją z 24 czerwca 2019 r. odmówił wnioskodawczyni W. J. prawa do renty socjalnej. W uzasadnieniu decyzji wskazano, iż zarówno lekarz orzecznik ZUS, jak i komisja lekarska ZUS nie uznała, iż jest osobą całkowicie niezdolną do pracy.

Od powyższej decyzji ubezpieczona złożyła odwołanie wnosząc o przyznanie jej renty socjalnej.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie.

Sąd Okręgowy w Olsztynie wyrokiem z 25 czerwca 2020 r. oddalił odwołanie.

Sąd I instancji ustalił, iż u W. J. występuje: nadciśnienie tętnicze, niskorosłość, nadwaga, stan remisji zespołu nerczycowego podtrzymywany dzięki przewlekłej steroidoterapii, organiczne zaburzenie nastroju.

Sąd Okręgowy ustalił, iż schorzenia te nie skutkują całkowitą niezdolnością do pracy.

Sąd I instancji wskazał, że warunkiem wstępnym przyznania świadczenia w postaci renty socjalnej jest rozpoznanie całkowitej niezdolności do pracy.

Sąd Okręgowy podkreślił, że rozstrzygnięcie tej kwestii wymagało wiadomości specjalistycznych wobec czego przeprowadził dowód z opinii biegłych: nefrologa i psychiatry.

Biegła nefrolog wskazała, iż wnioskodawczyni w dzieciństwie przebyła zespół nerczycowy leczony immunosupresyjnie, bez wykonywania biopsji nerki. Obecnie obserwuje się pełną remisję schorzenia, podtrzymywaną dzięki przewlekłej steroidoterapii bez obecności białka w moczu od wielu lat oraz z zachowaniem prawidłowej funkcji wydalniczej nerek. Odnośnie nadciśnienia tętniczego biegła wskazała, że jest kontrolowane i leczone dwoma lekami.

Z kolei biegły psychiatra u badanej rozpoznał organiczne zaburzenie nastroju spowodowane przewlekłym stosowaniem sterydów, które mają istotny wpływa na rozwój ośrodkowego układu nerwowego i funkcjonowanie emocjonalne. Wieloletnia sterydoterapia przyczyniła się do występowania u wnioskodawczyni zaburzeń nastroju, drażliwości oraz chwiejności emocjonalnej, co w istotny sposób, w porównaniu do osoby z pełną sprawnością psychofizyczną, obniża jej zdolność do wykonywania pracy. Zdaniem biegłego nie stanowi jednak przesłanki do orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy.

Sąd Okręgowy podkreślił, że oceny opinii biegłego dokonuje się na podstawie kryteriów zgodności z zasadami logiki, doświadczenia życiowego i wiedzy powszechnej, poziomu wiedzy biegłego, podstaw teoretycznych opinii, a także sposobu motywowania oraz stopnia skuteczności wyrażonych w niej wniosków, bez wkraczania w sferę wiedzy specjalistycznej (por. wyrok SN z 19 grudnia 1990 r., I PR 148/90, OSP 1991 r., z. 11 – 12, poz. 300; postanowienie SN z 7 listopada 2000 r., I CKN 1170/98, OSNC 2001 r. Nr 4, poz. 64; wyrok z 15 listopada 2000 r., IV CKN 1383/00, wyrok SN z 7 kwietnia 2005 r., II CK 572/0).

Sąd I instancji wskazał również, że rozpatrując sprawę nie jest obowiązany dopuszczać kolejnych dowodów z opinii biegłych tylko dlatego, że złożona opinia jest dla strony niekorzystna. Potrzeba powołania innego biegłego powinna wynikać z okoliczności sprawy, a nie z samego niezadowolenia strony z dotychczas złożonej opinii. W podobnym tonie Sąd Najwyższy wypowiedział się też w wyrokach z 16 września 2009 r., sygn. I UK 102/09 i z 15 lutego 1974 r., sygn.. II CR 817/73, w których Sąd Najwyższy wskazał, iż sąd rozpatrujący sprawę ma obowiązek dopuszczenia dowodu z dalszych biegłych lub z opinii instytutu tylko wtedy, gdy zachodzi tego potrzeba, a więc wówczas gdy opinia złożona już do sprawy zawiera istotne braki, względnie też nie wyjaśnia istotnych okoliczności.

W ocenie Sądu Okręgowego opinie wydane w niniejszej sprawie są kategoryczne, rzeczowe, wyczerpujące i należycie uzasadnione, a przy tym zostały wydane przy uwzględnieniu całej dostępnej, znajdującej się w aktach sprawy i przedstawionej przez skarżącą dokumentację medyczną.

Sąd Okręgowy wskazał również, że odwołująca w nieodległej przeszłości ubiegała się ze skutkiem negatywnym o prawo do renty socjalnej (wyrok SA w Białymstoku z dnia 25.09.2016 r. sygn. akt III AUa 854/15, w toku tamtego postępowania dopuszczono na etapie I i II instancji kilku biegłych z zakresu psychiatrii i nefrologii) a od tamtego czasu do chwili orzekania nie zaszły w organizmie ubezpieczonej na tyle istotne zmiany, aby zakwalifikować ją do osób całkowicie niezdolnych do pracy.

Odwołująca W. J. wniosła apelację od powyższego wyroku. Zaskarżając go w całości, zarzuciła naruszenie art. 232 w zw. z art. 278, 286 i 233 § 1 k.p.c. przez przyjęcie, że nie zachodzą podstawy do dopuszczenia z urzędu dowodu z innych biegłych z zakresu chorób, na które cierpi, w tym: dermatologa, ortopedy, kardiologa, immunologa, specjalisty chorób wewnętrznych, pulmonologa, gastrologa, neurologa okulisty i hematologa, a także przez przyjęcie, że nie zachodzą podstawy do wyjaśnienia opinii biegłych nefrologa i psychiatry, względnie do zażądania dodatkowej opinii specjalistów z tego zakresu, jak również iż nie zachodzą podstawy do sporządzenia opinii łącznej tych specjalistów.

Wskazując na powyższe, odwołująca się wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i przyznanie jej prawa do renty socjalnej, ewentualnie uchylenie tego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji. Wniosła o rozpoznanie sprawy na rozprawie.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna. Sąd Okręgowy dokonał trafnych ustaleń w sprawie oraz właściwej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, które sąd drugiej instancji w pełni podziela i uznaje za własne.

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie było ustalenie, czy skarżąca W. J. spełnia ustawowe warunki do uzyskania prawa do renty socjalnej. W szczególności, czy spełniony jest warunek wynikający z treści art. 4 ust. 1 ustawy z 27.06.2003 r. o rencie socjalnej, tj. czy jest ona osobą całkowicie niezdolną do pracy w rozumieniu art. 12 ust. 2 z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało w okresach, o których mowa w art. 4 ust. 1 ustawy o rencie socjalnej. Przypomnieć należy, iż w sprawach dotyczących oceny stanu zdrowia, w których ustaleń faktycznych dokonuje się na podstawie dowodów wymagających wiedzy medycznej, a więc wiadomości specjalnych, zasadniczym dowodem w postępowaniu jest dowód z opinii biegłego lekarza lub zespołu lekarzy, mających na celu ustalenie stanu zdrowia osoby odwołującej się pod kątem zasadności przesłanki warunkującej nabycie prawa do renty, jaką jest niezdolność do pracy, daty powstania tej niezdolności oraz jej charakteru. Takie też dowody zostały przez Sąd Okręgowy przeprowadzone.

Sąd Okręgowy poczynił ustalenia w powyższym zakresie na podstawie wniosków wynikających ze sporządzonej w sprawie opinii biegłej nefrolog (k. 20 - 21), jak również z opinii biegłego z zakresu psychiatrii (k. 44). Z opinii biegłej nefrolog wynika, iż odwołująca nie jest całkowicie niezdolna do pracy. Biegła wskazała, że obecnie odwołująca znajduje się w stanie pełnej remisji zespołu nerczycowego, wydolność nerek jest u niej zachowana. Ponadto biegła ustaliła, że nadciśnienie tętnicze jest u skarżącej kontrolowane i leczone. Z tych względów biegła wskazała, że z przyczyn nefrologicznych nie ma podstaw, aby stwierdzić u odwołującej całkowitą niezdolność do pracy. Biegły z zakresu psychiatrii, po zapoznaniu się z aktami sprawy, dokumentacją medyczną i zbadaniu odwołującej rozpoznał u odwołującej ograniczone zaburzenie nastroju spowodowane przewlekłym stosowaniem sterydów. Jednak również zdaniem biegłego psychiatrii nie stanowi to przesłanki do orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy.

Odwołująca wskazywała na potrzebę dopuszczenia dowodu z łącznej opinii (...) biegłych różnych specjalności właściwych ze względu na jej schorzenia (nefrologa, psychiatry, dermatologa, ortopedy, kardiologa, immunologa, internisty, psychologa, pulmonologa, neurologa, gastrologa, gastroenterologa, okulisty, hematologa, z zakresu medycyny pracy - k. 13), wskazała przy tym, że cierpi na wiele chorób, które upośledzają jej funkcjonowanie: zaburzenia metaboliczne, niskorosłość, osteoporoza, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia depresyjno-lekowe, choroby skóry, osłabiona odporność (k. 30).

Podkreślenia wymaga to, że w okresach przewidzianych w art. 4 ust. 1 pkt 1-3 ustawy o rencie socjalnej musi dojść do naruszenia sprawności organizmu, "z powodu" którego dochodzi ostatecznie do całkowitej niezdolności do pracy, co oznacza, że całkowita niezdolność do pracy musi być spowodowana - pozostawać w związku przyczynowym z naruszeniem sprawności organizmu, które powstało w okresach wymienionych w art. 4 ust. 1 pkt 1-3 ustawy. Do nabycia prawa do renty socjalnej istotne jest zatem to, aby przyczyny naruszenia sprawności organizmu osoby ubezpieczonej, tj. choroby powodujące całkowitą niezdolność do pracy powstały nie później niż w okresach wymienionych w art. 4 ust. 1 pkt 1-3 ustawy o rencie socjalnej (wyrok Sądu Najwyższego z 10 maja 2016 r., II UK 228/15, LEX nr 2052448).

Z dokumentacji lekarskiej, w tym dokumentacji sporządzonej przez lekarzy orzeczników ZUS jednoznacznie wynika, że niesprawnością organizmu powstałą w okresach wskazanych w art. w art. 4 ust. 1 pkt 1-3 ustawy o rencie socjalnej jest zespół nerczycowy. Jedynie całkowita niezdolność do pracy z powodu tego naruszenia sprawności organizmu mogła być podstawą przyznania renty socjalnej.

Trzeba mieć na względzie treść zaświadczeń lekarskich o stanie zdrowia (OL-9) składanych wraz wnioskiem o rentę (dokumentacja lekarska k. 44-46/XIV) oraz treść orzeczeń lekarskich wydawanych w postępowaniu przez organem rentowym. Rozpoznania zawarte w tych dokumentach zasadniczo wyznaczają zakres ewentualnego postępowania dowodowego w toku postępowania sądowego. W zaświadczeniach lekarskich wskazano na następujące choroby: kłębuszkowe zapalenie nerek, zespół nerczycowy przebyty w dzieciństwie po leczeniu immunosupresyjnym (zespół nerczycowy steroidozależny), jako choroby współistniejące wskazano: nadciśnienie tętnicze, osteoporozę zaburzenia lękowe i organiczne zaburzenia depresyjne, niskorosłość, trądzik różowaty. W orzeczeniach lekarskich ZUS wydanych w niniejszej sprawie (dokumentacja lekarska k. 47, 49/XIV) wskazano na: zespół nerczycowy w okresie remisji podtrzymywanej steroidoterapią, nadciśnienie tętnicze zredukowane, zaburzenia lękowe w wywiadzie, nadwagę niskorosłość.

Niewątpliwy jest wpływ streidoterapii związanej z chorobą nerek na stan psychiczny odwołującej się, istotny jest też wpływ tej choroby na ciśnienie tętnicze. Wynika to także z wcześniejszych opinii biegłych (dokumentacja lekarska ZUS oznaczona jako tom XIV, k. 24-32, 37-43 – 5 opinii biegłych: nefrologa P. D., nefrologa M. N. oraz biegłych psychiatry i dermatologa). Wpływ steroidoterapii na stan psychiczny odwołującej został oceniony przez biegłego psychiatrę. Biegła z zakresu nefrologii, która jest też specjalistą z zakresu chorób wewnętrznych, wzięła pod uwagę nadciśnienie tętnicze odwołującej

W takiej sytuacji skoro biegli nie wskazali na potrzebę dopuszczenia dowodu z innych biegłych słusznie potrzeby takiej nie stwierdził też Sąd Okręgowy.

Sąd Okręgowy, dokonując oceny prawidłowości wydanych w sprawie opinii uznał je za wiarygodny dowód, a stanowisko należycie uzasadnił, wbrew zarzutom apelacji nie naruszył art. 233 § 1 k.p.c. Zgodnie z treścią tego przepisu, sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego zebranego w sprawie. Podkreślić przy tym należy, że specyfika oceny dowodu z opinii biegłego wyraża się w tym, że sfera merytoryczna opinii kontrolowana jest przez Sąd, który nie posiada wiadomości specjalnych, w istocie tylko w zakresie zgodności z zasadami logicznego myślenia, doświadczenia życiowego i wiedzy powszechnej. Dokonując tej oceny sąd w każdym wypadku powinien kontrolować wypowiedzi biegłych pod kątem ich zgodności z zasadami logiki, poziomu wiedzy biegłych, sposobu motywowania ich stanowiska, podstaw teoretycznych opinii, a także stopnia stanowczości wyrażonych w niej wniosków (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2000 r., I CKN 1170/98 - OSNC 2001, z. 4, poz. 64 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 2000 r., IV CKN 1383/00 - LEX nr 52 544). Sąd Okręgowy mając na względzie zgromadzony materiał dowodowy trafnie ustalił, że W. J. nie jest całkowicie niezdolna do pracy. Sam fakt kwestionowania wniosków opinii biegłych sądowych nie stanowi wystarczającej podstawy do uznania, że wyrok został wydany z naruszeniem prawa procesowego. Podkreślić należy, że biegli w sposób zgodny, stanowczy i pewny wypowiedzieli się co do stanu zdrowia skarżącej i nie stwierdzili całkowitej niezdolności do pracy.

W ocenie Sądu Apelacyjnego pomimo zgłoszonych przez odwołującą się zastrzeżeń, dowody ze wskazanych opinii biegłych lekarzy dawały merytoryczną podstawę do rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, a dopuszczanie kolejnych dowodów z opinii biegłych sądowych tych samych specjalności zmierzałoby jedynie do nieuzasadnionego przedłużania postępowania sądowego. Jak słusznie stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 lutego 2003 r., sygn. V CKN 1622/00, LEX nr 141384, sąd rozpatrujący sprawę nie jest obowiązany dopuszczać kolejnych dowodów z opinii biegłych tylko dlatego, że złożona opinia jest dla strony niekorzystna. Sąd ma obowiązek dopuszczania z urzędu na podstawie art. 232 § 2 k.p.c. dowodu z dalszej opinii tylko wówczas, gdy zachodzi taka potrzeba, a więc wtedy, gdy opinia, którą dysponuje zawiera istotne luki, bo nie odpowiadała na postawione tezy dowodowe, jest niejasna, czyli nienależycie uzasadniona lub nieweryfikowalna. Zdaniem Sądu Apelacyjnego opinie biegłych zostały sporządzone w sposób rzetelny i fachowy oraz jednoznacznie wyjaśniły wszystkie istotne okoliczności dotyczące stanu zdrowia odwołującego i ich wpływu na możliwość wykonywania przez nią pracy zarobkowej.

Nie ma podstaw do stwierdzenia, że wnioski wynikające z opinii biegłych są nieprawidłowe, niejasne czy niezrozumiałe, w szczególności, że opinie zostały sporządzone przez biegłych lekarzy specjalistów z zakresu schorzeń, na jakie choruje odwołująca. Zasadniczą chorobą, na którą choruje odwołująca jest choroba nerek, a biegły specjalista nefrolog nie dostrzegł podstaw do stwierdzenia u odwołującej całkowitej niezdolności do pracy. Z tego względu nietrafny jest zarzut dotyczący naruszenia art. 232 w zw. z art. 278 k.p.c.

Należy również podkreślić, że w rozpoznawanej sprawie kluczowym było to czy odwołująca jest osobą całkowicie niezdolną do jakiejkolwiek pracy. W sytuacji gdy odwołująca wnioskowała o rentę socjalną, której przyznanie warunkuje stwierdzenie całkowitej niezdolności do pracy, ocena możliwości podejmowania przez odwołującą pracy zgodnie z jej kwalifikacjami nie jest decydująca, gdy biegli lekarze sądowi stwierdzają jednoznacznie, że nie istnieje całkowita niezdolność do pracy.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację.

Marek Szymanowski Sławomir Bagiński Alicja Sołowińska