Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 21 marca 2022r. S. R. oddalił powództwo (...) w K. przeciwko D. Ł., M. Ł. (1), S. Ł. i M. Ł. (2) o zapłatę 19.575,37 zł. oraz orzekł o kosztach procesu.

W apelacji od powyższego wyroku strona powodowa zarzuciła naruszenie przepisów prawa materialnego:

- art. 123 § 1 pkt 1 kc,

- art. 65 § 1 i 2 kc,

Wskazując na powyższe zarzuty skarżąca wniosła o zmianę wyroku i uwzględnienie powództwa zgodnie z żądaniem pozwu.

Ponadto strona powodowa wniosła na podstawie art. 381 kpc o dopuszczenie i przeprowadzenie w postępowaniu odwoławczym dowodów z dołączonych do apelacji dokumentów, na okoliczność działań podejmowanych przez wierzyciela celem ustalenia spadkobierców pożyczkobiorczyni i niezawinionego niewniesienia powództwa przeciwko pozwanym przed 10 grudnia 2018r.

Sąd Okręgowy rozpoznając apelację oparł się na ustaleniach faktycznych S. R. i zważył co następuje. Apelacja strony powodowej nie ma uzasadnionych podstaw, a Sąd Okręgowy podziela, wbrew stanowisku apelującej, w całości ocenę prawną Sądu pierwszej instancji, opartą na prawidłowo poczynionych ustaleniach faktycznych, których skarżąca w żaden sposób nie podważa.

Oceniając zarzuty apelacji, przede wszystkim należy odnieść się do kwestii, co do której w orzecznictwie były prezentowane różne poglądy i nie jest ona rozstrzygana jednolicie. Istota powyższego zagadnienia sprowadza się zatem do kwestii charakteru prawnego wniosku o zawezwanie do próby ugodowej w aspekcie przerwania biegu przedawnienia. W niektórych orzeczeniach wskazuje się, że niestwierdzenie przerwania biegu przedawnienia w postępowaniu pojednawczym przez odrzucenie wniosku na skutek uznania go za nadużycie uprawnień procesowych stoi na przeszkodzie późniejszej ocenie tego aspektu w sprawie o zasądzenie świadczenia. Podczas gdy, w innych wskazuje się wprost lub implicite, iż ocena ta może i powinna nastąpić ex post w sprawie o zasądzenie świadczenia, w której pozwany podnosi zarzut przedawnienia (zob. mi.in. wyrok Sądu Najwyższego z 15 listopada 2019r., V CSK 348/18 oraz wyrok z 27 lipca 2018r., V CSK 384/17). Istnienie tych rozbieżności i wagę problemu dostrzegał Sąd Najwyższy w sprawie IV CSK 107/20, w której przekazał do rozstrzygnięcia powiększonemu składowi Sądu Najwyższego zagadnienia prawne dotyczące powyższej kwestii. Postępowanie w sprawie powiększonego składu (sygn. akt III CZP 43/22) postanowieniem z 23 września 2022r., zostało jednak zawieszone do czasu zakończenia postępowania przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej, z uwagi na skierowane przez Sąd Najwyższy do Trybunału pytanie dotyczące poszerzonego składu Sądu orzekającego sprawie. Zwrócić należy uwagę, że przedstawiając powyższe zagadnienie prawne w powyższej sprawie IV CSK 107/20, Sąd Najwyższy, co wynika z jego uzasadnienia, aprobował konieczność oceny wniosku o zawezwanie do próby ugodowej przez pryzmat art. 3 k.p.c., a także art. 4 ¹ k.p.c. dodanego ustawą z dnia 7 listopada 2019 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1469 z późn. zm.), która może prowadzić do odrzucenia wniosku jako niedopuszczalnego. Powinność dokonania tej oceny spoczywa na sądzie bez względu na to, czy i jakie materialnoprawne konsekwencje pociąga za sobą wniosek inicjujący postępowanie pojednawcze. Nie musi ona jednak, jak się wydaje, na co wskazał Sąd Najwyższy oznaczać, że przeprowadzenie postępowania pojednawczego (zaniechanie odrzucenia wniosku) automatycznie eliminuje przestrzeń do badania w następczym postępowaniu rozpoznawczym okoliczności, które mogą okazać się miarodajne przy ocenie ewentualnego przerwania biegu przedawnienia na skutek złożenia wniosku o zawezwanie do próby ugodowej, takich jak m.in. zachowanie dłużnika mogące dawać wierzycielowi podstawę do rozsądnej oceny, że zawarcie ugody jest możliwe. Tym samym w uzasadnieniu powyższego postanowienia Sąd Najwyższy dopuszczał jednak, rozważając zagadnienie, badanie w następczym postępowaniu rozpoznawczym okoliczności miarodajnych przy ocenie skuteczności przerwania przedawnienia lub jego braku, przez wniesienie powyższego wniosku o zawezwanie do próby ugodowej. W ocenie Sądu rozpoznającego niniejszą sprawę podzielić należy pogląd przedstawiony przez Sąd Rejonowy, a szerzej także prezentowany w judykaturze (zob. m. in wyrok z uzasadnieniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 10 listopada 2021r., VI ACa 734/20), że wniosek o zawezwanie do próby ugodowej każdorazowo winien być badany pod kątem celu, w jakim jest składany, w kontekście całokształtu zachowania obu stron procesu. Przy czym właśnie w postępowaniu rozpoznawczym jest to możliwe, gdyż sąd dysponuje szeregiem instrumentów, umożliwiających pełne wyjaśnienie istotnych okoliczności sprawy, może nawet w przypadku istnienia takiej konieczności przeprowadzać dowody z urzędu, celem pewnego wyświetlenia relewantnych stosunków stron. Natomiast w postępowaniu o zawezwanie do próby ugodowej, Sąd nie prowadzi żadnego postępowania dowodowego, jeżeli strony, czy jedna z nich, nie chcą zawrzeć ugody to jedynie konstatuje, że do ugody nie doszło, niczego nie badając. Natomiast w przypadku chęci zawarcia ugody bada jej treść pod kątem materialnoprawnym: czy nie jest sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego, nie koncentruje się jednak na historii stosunków między stronami, czy ilości składanych wniosków w tym przedmiocie. Stając zatem na tak uzasadnianym stanowisku, jak i podzielając podobne poglądy wyrażone przez Sąd Najwyższy m. in. także w wyrokach z 10 stycznia 2017r., V CSK 204/16, w powołanym wyżej wyroku z 15 listopada 2019 r., V CSK 348/18 oraz w postanowieniu Sądu Najwyższego z 10 kwietnia 2018 r., II CSK 694/17, Sąd Okręgowy za uzasadnione uznał badanie w niniejszej sprawie o świadczenie, celu w jakim został uprzednio złożony przez wierzyciela wniosek o zawezwanie do próby ugodowej w aspekcie nadużycia uprawnień, a tym samym skuteczności przerwania biegu przedawnienia.

Badając zatem ten cel i dokonując jego oceny trafnie S. R. stanął na stanowisku, z przyczyn wskazanych w uzasadnieniu wyroku, że wniosek o zawezwanie pozwanych do próby ugodowej został złożony przez wierzyciela nie w celu realnego zawarcia ugody, a celem przerwania biegu przedawnienia. Wskazuje zaś na to (choć w nie największym stopniu) i termin złożenia powyższego wniosku, tj. dzień przed upływem terminu przedawnienia, ale przede wszystkim brak stawiennictwa na posiedzeniu Sądu w sprawie (...)Sądu Rejonowego w D., przedstawiciela wzywającego, a powoda w niniejszej sprawie, mimo prawidłowego zawiadomienia o posiedzeniu i braku z jego strony wniosku o odroczenie posiedzenia, czy usprawiedliwienia niestawiennictwa, podczas gdy z przeciwników (obecnych pozwanych) skutecznie nie stawił się tylko jeden z nich. Zupełnie nie przekonuje natomiast podnoszenie przez skarżącą w uzasadnieniu apelacji, że brak stawiennictwa jej przedstawiciela był powodowany wcześniejszym nie złożeniem przez przeciwników odpowiedzi na wniosek. Składanie bowiem takich odpowiedzi w sprawach o zawezwanie do próby ugodowej wcale nie jest bowiem zjawiskiem powszechnym w przypadkach zawarcia ugody, natomiast samo zawieranie takich ugód właśnie nie jest zjawiskiem częstym, co pozwanej zapewne jest bardzo dobrze wiadomym. Po drugie natomiast właśnie wyznaczenie przez Sąd posiedzenia, na które wzywający się nie stawił, następuje celem i zapoznania się przez niego ze stanowiskiem przeciwnika, i przeprowadzenia ewentualnych negocjacji, i wreszcie po ich skutecznym sfinalizowaniu, celem zawarcia ugody. W sytuacji zaś gdy wzywający bez żadnej usprawiedliwionej przyczyny nie stawił się na posiedzeniu, to tym samym nie dał nawet szansy zawarcia takiej ugody, a co wskazuje na to, że takiego skutecznego zawarcia wcześniej nie zakładał, wnosząc wniosek w innym, wyżej wskazywanym celu – wydłużenia okresu zaskarżalności roszczenia. W ocenie S. O. strona powodowa, jako wzywający w sprawie (...), natomiast już na etapie przed złożeniem wniosku o zawezwanie do próby ugodowej nie miała podstaw do przyjęcia istnienia realnych perspektyw zawarcia ugody już z tej przyczyny, że pozwany M. Ł. (2), zaraz po śmierci pożyczkobiorczyni – jego żony, już w dniu 12 stycznia 2016r. złożył zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa sfałszowania jego podpisu na umowie kredytowej (a co okazało się prawdą) i fakt prowadzenia w 2016 i 2017r. postępowania karnego w tym przedmiocie był znany poprzednikowi prawnemu strony powodowej, co wynika z akt sprawy (...) P. (...) w D. (m. in. k. (...)). Podobnie znana była poprzednikowi powódki treść postanowienia P. z 6 lutego 2017r. o zabezpieczaniu dowodu w postaci umowy pożyczki, co do której stwierdzono sfałszowanie podpisu małżonka pożyczkobiorczyni – pozwanego w niniejszej sprawie M. Ł. (2), a odpis tego postanowienia (wskazującego na fakt tego sfałszowania), co także wynika z akt powyższej sprawy karnej, został doręczony pożyczkodawcy. W takich zatem okolicznościach, gdy małżonek pożyczkobiorczyni negował skuteczność zawarcia umowy pożyczki przez brak jego podpisu jako małżonka, a jej spadkobiercami był tenże małżonek oraz trzech synów zmarłej, to w takich okolicznościach, na co należy wskazać już tylko dodatkowo, niezależnie od innych, wyżej wskazanych względów, nie jest wiarygodne twierdzenie strony powodowej, że wniosek o zawezwanie do próby ugodowej mógł być złożony z realnie zakładanym celem zawarcia ugody, a nie celem przerwania biegu przedawnienia roszczenia. W orzecznictwie Sądu Najwyższego nie budzi natomiast wątpliwości, że nie jest czynnością zmierzającą bezpośrednio do dochodzenia roszczenia zawezwanie do próby ugodowej, którego celem jest jedynie wydłużenie okresu zaskarżalności wierzytelności przez doprowadzenie do kolejnej przerwy biegu przedawnienia. Taki cel pozostaje zarówno w sprzeczności z założeniami instytucji przedawnienia roszczenia, którymi jest przede wszystkim czasowe ograniczenie uprawnienia służącego wierzycielowi i przyznanie prawa do uchylenia się od zaspokojenia roszczenia zobowiązanemu, jak i w sprzeczności z podstawowym założeniem postępowania pojednawczego, którym jest doprowadzenie do zawarcia ugody, a nie do przerwy biegu przedawnienia. W każdym jednak przypadku, niezależnie od tego, czy jest to pierwsze zawezwanie czy kolejne, sąd jest zobowiązany do badania czy zachodzą przesłanki określone w art. 123 § 1 pkt 1 k.c., a więc również badania czy jest to czynność, która potencjalnie może doprowadzić do realizacji roszczenia oraz badania jaki jest jej rzeczywisty cel (zob. m. in. powołany wyżej wyrok Sądu Najwyższego z dnia z 10 stycznia 2017 r., V CSK 204/16 oraz wyrok z 28 stycznia 2016r., III CSK 50/15).

Już z wyżej wskazanych względów nie był zatem uzasadniony w takim stanie sprawy i w takich okolicznościach wniosek strony powodowej o dopuszczenie i przeprowadzenie w postępowaniu odwoławczym dowodów z dołączonych do apelacji dokumentów, na okoliczność działań podejmowanych przez wierzyciela celem ustalenia spadkobierców pożyczkobiorczyni i niezawinionego niewniesienia powództwa przeciwko pozwanym przed 10 grudnia 2018r. Dodatkowo już zatem tylko należy wskazać, że poprzednik prawny strony powodowej miał możliwość podjęcia działań celem ustalenia spadkobierców zmarłej niedługo po jej śmierci, co której wiadomość musiał powziąć najpóźniej z wyżej wskazanego toczącego się od początku 2016r. postępowania karnego, jak i w związku z tym, że po śmierci pożyczkobiorczyni nastąpiło zaprzestanie spłat pożyczki. Ponadto składając wniosek o zawezwanie do próby ugodowej strona powodowa wskazała tych samych spadkobierców pożyczkodawczyni z podaniem ich wszystkich takich samych danych jak w pozwie w niniejszej sprawie. Co więcej już wtedy, co wynika z uzasadnienia wniosku o zawezwanie do próby ugodowej (k.(...) odwr.), strona powodowa miała również wiedzę o tym, że spadkobiercy pożyczkobiorczyni nie złożyli w terminie przewidzianym w art. 1015 § 1 kc, oświadczeń o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Zatem podnoszenie przez skarżącą stronę powodową, że nie miała możliwości wniesienia pozwu przeciwko spadkobiercom pożyczkobiorczyni, nie jest wiarygodne, a tym samym nie mogło odnieść jakiegokolwiek istotnego w sprawie skutku, w efekcie czego dołączone do apelacji kserokopie dokumentów nie obejmowały żadnych istotnych dla meritum sprawy okoliczności.

Z tych też względów, gdy obydwa zarzuty apelacji naruszenia prawa materialnego i wywody jej uzasadnienia nie podważyły trafności stanowiska Sądu pierwszej instancji jak i jego argumentacji, apelacja ta nie mogła podlegać uwzględnieniu.

Z powyższych przyczyn Sąd Okręgowy, na podstawie art. 385 kpc, oddalił apelację.

Uzasadnienie wyroku sporządzono w myśl dyspozycji przepisu art. 505 ¹³ § 2 kpc, zgodnie z którym jeżeli sąd drugiej instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego, uzasadnienie wyroku powinno zawierać jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

Sygn. akt II Ca (...) Ś., dnia 7 lutego 2023r.

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...).