Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 143/22

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

2

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 12 stycznia 2022 r., sygnatura akt XII Ko 65/21

Podmiot wnoszący apelację

☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☒ inny – Komendant Rejonowy Policji Warszawa I, jako organ reprezentujący Skarb Państwa ( art. 554 § 2 b pkt 3 kpk)

1.3. Granice zaskarżenia

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do wysokości zadośćuczynienia oraz uwzględnienia wniosku w tym zakresie

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji.

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. - obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. - obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. - obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. - błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. - rażąca niewspółmierności kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

Sąd odwoławczy nie przeprowadzał postępowania dowodowego.

2.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Wskazać oskarżonego.

Wskazać fakt.

Dowód ze wskazaniem numeru karty, na której znajduje się dowód.

-------------------------------------------------------------

2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Wskazać oskarżonego.

Wskazać fakt.

Dowód ze wskazaniem numeru karty, na której znajduje się dowód.

--------------------------------------------------------------

2.2. Ocena dowodów

2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Wskazać fakt

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu.

-----------------------------------

--------------------------------------------------------------------------

2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Wskazać fakt

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu.

-----------------------------------

--------------------------------------------------------------------------

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

Apelacja prokuratora:

błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia i mający wpływ na jego treść, polegający na niezasadnym przyjęciu, że kwota 5000 złotych zasądzona tytułem zadośćuczynienia za czas trwania zatrzymania stanowi właściwą, adekwatną kompensację krzywd jakich doznał wnioskodawca, podczas gdy prawidłowa analiza materiału dowodowego prowadzi do wniosku, iż Sąd meriti ustalił nadmiernie wygórowaną wysokość rekompensacyjną.

Apelacja Komendanta Rejonowego Policji WarszawaI, jako organu reprezentującego Skarb Państwa:

1.  rażąca obraza przepisów postępowania, mająca wpływ na treść orzeczenia, tj naruszenie art. 7 k.p.k. poprzez dokonanie dowolnej i wybiórczej oceny dowodu z zeznań wnioskodawcy, a w konsekwencji błędne przyjęcie, że zasądzona kwota zadośćuczynienia jest kwotą odpowiednią, gdy jest ona rażąco wygórowana;

2.  obraza przepisów prawa materialnego tj art. 445 § 1 k.c. w zw. z art. 552§ 4 k.p.k., poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, a w konsekwencji uznanie, że kwota 5000 zł. jest odpowiednia, podczas gdy jest niewspółmiernie wysoka

3.  obraza przepisów prawa materialnego, tj art. 552 § 4 k.p.k., poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, które doprowadziło do uznania, iż zatrzymanie wnioskodawcy było niewątpliwie niesłuszne

4.  błąd w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę orzeczenia, mający wpływ na treść orzeczenia, polegający na dowolnym ustaleniu, że kwota 5000 zł, wraz z ustawowymi odsetkami jest odpowiednia

5.  rażąca obraza przepisów postępowania, mająca wpływ na treść orzeczenia, tj naruszenie art. 558 k.p.k. w zw. z art. 321 § 1 k.p.c., poprzez zasądzenie kwoty 5000 zł. wraz z odsetkami ustawowymi, pomimo niezłożenia wniosku przez wnioskodawcę w zakresie odsetek, a w konsekwencji orzeczenie ponad żądanie wnioskodawcy.

☒ zarzut prokuratora zasadny

☒ zarzut reprezentanta SP częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny lub niezasadny.

W ocenie Sądu Apelacyjnego zarzuty obu apelacji okazały się o tyle zasadne, że doprowadziły do zmiany zaskarżonego wyroku, skutkującej obniżeniem zadośćuczynienia za niewątpliwie niesłuszne zatrzymanie wnioskodawczyni do kwoty 3000 złotych. Nie były zasadne te zarzuty Komendanta Rejonowego Policji jako reprezentanta Skarbu Państwa, które kwestionowały co do zasady uprawnienie wnioskodawczyni M. K. do uzyskania zadośćuczynienia. Prawidłowo ustalił bowiem Sąd I instancji, że zatrzymanie M. K. w świetle postanowienia Sądu Rejonowego dla Warszawy Śródmieścia w Warszawie z dnia 2 lutego 2021 r. oraz postanowienia z dnia 29 września 2021 r. o umorzeniu prowadzonego przeciwko niej postępowania, było niewątpliwie niesłuszne. Podniesione natomiast w obu apelacjach zarzuty kwestionujące wysokość przyznanego zadośćuczynienia, będącego pochodną dokonanego błędu w ustaleniach faktycznych zasługiwały na uwzględnienie.

Błąd w ustaleniach faktycznych, jako tak zwana względna przyczyna odwoławcza, to błąd w logicznej ocenie zgromadzonych dowodów, polegający na wyprowadzeniu przez sąd orzekający błędnych wniosków. Stąd, zarzut błędu w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia nie może stanowić polemiki z ustaleniami sądu, a powinien odnosić się do oceny wniosków, które nie odpowiadają wymogom prawidłowego rozumowania. Innymi słowy, zarzut z art. 438 pkt 3 kpk nie może się sprowadzać do samej tylko odmiennej oceny materiału dowodowego, lecz powinien polegać na wykazaniu, jakich uchybień w świetle wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego dopuścił się organ a quo w dokonanej przez siebie ocenie.

Przenosząc te reguły na przedmiot zarzutów obu środków odwoławczych i odwołując się do utrwalonego praktyką orzecznictwa Sądu Apelacyjnego w Warszawie, nie może budzić wątpliwości, że zadośćuczynienie jakkolwiek zawiera cechy kompensacyjne, to jednak jego wysokość musi być utrzymana w rozsądnych granicach odpowiadających aktualnym warunkom życia i przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa. Kwota zadośćuczynienia nie może być nadmierna w stosunku do krzywdy i nie może być źródłem nieuzasadnionej korzyści majątkowej. Przyznając odpowiednią kwotę z tego tytułu Sąd powinien opierać się na rzetelnych i zindywidualizowanych kryteriach, mających oparcie w przeprowadzonych dowodach.

Ustalenie adekwatnej kwoty zadośćuczynienia wymaga uwzględnienia skutków orzeczenia dla dobrego imienia wnioskodawcy, pozycji w środowisku, jej cierpień fizycznych i negatywnych przeżyć psychicznych, konsekwencji w sferze zawodowej, rodzinnej, czy zdrowotnej. O zasadności ocen w tym zakresie nie decyduje tylko czasokres pozbawienia wolności, ale przede wszystkim towarzyszące temu stanowi okoliczności faktyczne, które w zależności od ich indywidualnego charakteru, negatywne przeżycia i skutki oczywiście niesłusznego pozbawienia wolności potęgują, bądź łagodzą. Dlatego, sama kwota w przeliczeniu na jeden dzień zatrzymania może być zadośćuczynieniem adekwatnym w jednym wypadku, a zbyt wygórowanym, czy też niedostatecznym w innych. Nie istnieją żadne normatywne "stawki dzienne" zadośćuczynienia z tego tytułu. Każdorazowo wymaga to uwzględnienia indywidualnych okoliczności konkretnego przypadku (wyrok SA w Warszawie z 24 czerwca 2020 r. sygn. II Aka 188/19. LEX nr 3054144). Wskazana wyżej przesłanka "przeciętnej stopy życiowej społeczeństwa" ma charakter uzupełniający tak by ograniczać wysokość zadośćuczynienia, aby jego przyznanie nie prowadziło do wzbogacenia osoby uprawnionej, nie może jednak pozbawiać zadośćuczynienia jego zasadniczej funkcji kompensacyjnej i eliminować innych czynników kształtujących jego rozmiar. Rolą zadośćuczynienia jest bowiem złagodzenie doznanej, niewymiernej krzywdy poprzez wypłacenie nie nadmiernej, lecz sumy w stosunku do niej odpowiedniej. Ustalenie jej wysokości powinno być dokonane w ramach rozsądnych granic, odpowiadających aktualnym warunkom i sytuacji majątkowej społeczeństwa, przy uwzględnieniu jednak, że wysokość zadośćuczynienia musi przedstawiać ekonomicznie odczuwalną wartość (tak: wyrok SA w Warszawie z 2 października 2019 r. sygn. II AKa 408/18).

Pomimo oczywiście niesłusznego zatrzymania wnioskodawczyni w dniu 24 sierpnia 2020 r. nie budzi wątpliwości, że suma prawidłowo ustalonych przez Sąd I instancji okoliczności faktycznych związanych z zatrzymaniem oraz następstw związanych z wyrządzoną krzywdą, nie uzasadniała przyznania jej zadośćuczynienia jak w zaskarżonym wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie.

Sąd ten prawidłowo ustalił przy tym takie okoliczności pozbawienia wolności jak brak kontaktu z adwokatem, zastosowanie kajdanek, nieprawidłowy i upokarzający sposób przeprowadzenia kontroli osobistej oraz absolutnie naganne komentarze dotyczące orientacji seksualnej zatrzymanej.

Niemniej jednak, powołując się na opisane wyżej orzecznictwo, oczywistym jest, że zarówno wnioskowana kwota 10 000 złotych jak i zasądzona przez Sąd meriti kwota 5000 zł. za trwające około 10 godzin niewątpliwie niesłuszne zatrzymanie M. K. jest kwotą wygórowaną tak w stosunku do kompensacyjnego celu instytucji z art. 552 § 4 kpk, jak i w stosunku do wyrządzonej jej krzywdy. Przekraczając rozsądne granice zadośćuczynienia nie odpowiada aktualnym warunkom życia i przeciętnej stopie życiowej polskiego społeczeństwa. Przy wskazaniu, że kształtując wysokość zadośćuczynienia jednej godziny oczywiście niesłusznego zatrzymania wnioskodawcy na poziomie kwoty 500 złotych, Sąd I instancji, wbrew regułom art. 7 k.p.k., nie pokusił się o odniesienie tej kwoty do nawet ponadprzeciętnych zarobków w Polsce, ale też - ustalając wysokość zadośćuczynienia - pominął kwestie dochodów M. K. przed zatrzymaniem i nie odniósł tej kwoty do jej sfery zawodowej, rodzinnej i zdrowotnej.

Okoliczności te stanowiły podstawę uznania zasadności zarzutów obu apelacji, z opisanym poniżej zastrzeżeniem, że wnioskowane przez prokuratora obniżenie wysokości zadośćuczynienia do kwoty 2000 złotych i wnioskowane przez reprezentanta Skarbu Państwa oddalenie żądania w całości nie były zasadne. Zdaniem Sądu Apelacyjnego ukształtowanie tej wysokości na poziomie ostatecznie zasądzonej kwoty 3000 złotych, spełnia wszystkie opisane wyżej cele zadośćuczynienia za niewątpliwie niesłuszne zatrzymanie, w tym przedstawia ekonomicznie odczuwalną wartość dla pokrzywdzonej.

Na aprobatę zasługuje wywiedziony przez pełnomocnika Skarbu Państwa zarzut zasądzenia przez Sąd I instancji z urzędu odsetek ustawowych. Orzekanie ponad żądanie nie jest możliwe, co słusznie podniósł apelujący z uwagi na treść przepisu art. 321 § 1 k.p.c., który w niniejszej sprawie ma zastosowanie wobec treści art. 558 k.p.k.

Wniosek

Prokuratora:

o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez zmniejszenie zasądzonego zadośćuczynienia na rzecz wnioskodawcy do kwoty 2000 zł

Przedstawiciela Skarbu Państwa Komendanta Rejonowego Policji Warszawa I:

o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez oddalenie wniosku co do kwoty 5000 zł wraz z odsetkami ustawowymi odsetkami oraz uchylenie rozstrzygnięcia zasądzającego kwotę 240 zł. tytułem zastępstwa procesowego

☐ zasadny

☒ wnioski częściowo zasadne

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny lub niezasadny.

Wniosek apelacji prokuratora co do obniżenia wysokości zasądzonego zadośćuczynienia za niewątpliwie niesłuszne zatrzymanie jest zasadny, przy czym wnioskowana przez apelującego kwota 2000 złotych nie uwzględnia w dostatecznym stopniu funkcji kompensacyjnej powodując, że obniżenie wysokości do wnioskowanej przez skarżącego kwoty powodowałoby, że zadośćuczynienie za niewątpliwie niesłuszne zatrzymanie M. K. miałoby symboliczny charakter.

Wniosek apelacji przedstawiciela Skarbu Państwa o oddalenie w całości roszczenia wnioskodawcy o zadośćuczynienie oraz o uchylenie rozstrzygnięcia w zakresie kosztów zastępstwa procesowego jest niezasadny z powodów wskazanych w części dotyczącej zarzutów sformułowanych przez odwołującego. Zasadny jest wniosek o uchylenie orzeczenia w zakresie odsetek ustawowych, skoro żądanie to nie było objęte wnioskiem.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

Wskazać wszystkie okoliczności, które sąd uwzględnił z urzędu, niezależnie od granic zaskarżenia
i podniesionych zarzutów (art. 439 k.p.k., art. 440 k.p.k.).

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

1

Przedmiot utrzymania w mocy

----------------------------------------------------------------------------------------

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot i zakres zmiany

W pkt 1 zmieniono zaskarżony wyrok w ten sposób, że obniżono zasądzoną w pkt 1 zaskarżonego wyroku kwotę zadośćuczynienia do kwoty 3000 (trzech tysięcy) złotych.

Zwięźle o powodach zmiany.

Powody zmiany zaskarżonego wyroku wskazano w części 3 niniejszego uzasadnienia przy uwzględnieniu zarzutów obu apelacji.

5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

-------------------------------------------------------------------------------------

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Konieczność umorzenia postępowania

☒ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia.

Wyrok został uchylony w części, co do orzeczenia o odsetkach i postępowanie w tym zakresie zostało umorzone. Zgodnie bowiem z art. 321 §1 k.p.k. sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, ani zasądzać ponad żądanie. W postępowaniu apelacyjnym nie można również rozszerzyć żądania pozwu ani występować z nowymi roszczeniami.

4.

Konieczność warunkowego umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i warunkowego umorzenia ze wskazaniem podstawy prawnej warunkowego umorzenia postępowania.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

5.

------------------------------------------------------------------------------------

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

5.4. Inne rozstrzygnięcia z wyroku

Lp.

Wskazać punkt rozstrzygnięcia z wyroku.

Przytoczyć okoliczności.

6.  Koszty Procesu

Wskazać oskarżonego.

Wskazać punkt rozstrzygnięcia z wyroku.

Przytoczyć okoliczności.

4, 5

Wydatkami poniesionymi w postępowaniu obciążono Skarb Państwa (art. 554 § 2 k.p.k.).

7.  PODPIS

Izabela Szumniak

Anna Nowakowska Anna Grodzicka

1.3 Granice zaskarżenia

Wpisać kolejny numer załącznika 1

Podmiot wnoszący apelację

Pełnomocnik Skarbu Państwa – Komendant Rejonowy Policji Warszawa I

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

W zakresie punktu I wyroku, zasądzającego zadośćuczynienie w wysokości 5000 zł. na rzecz wnioskodawczyni M. K.

1.3.1 Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☐ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

Przyznającej zadośćuczynienie w wysokości 5000 zł.

1.3.2 Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji.

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. - obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. - obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. - obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. - błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. - rażąca niewspółmierności kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana

1.3 Granice zaskarżenia

Wpisać kolejny numer załącznika 2

Podmiot wnoszący apelację

prokurator

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

1.3.1 Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☐ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do wysokości przyznanego zadośćuczynienie

1.3.2 Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji.

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. - obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. - obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. - obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. - błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. - rażąca niewspółmierności kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana