Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 lutego 2014 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu IV Wydział Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący SSO Ewa Taberska

Protokolant: st. prot. sąd. M. K.

przy udziale A. K. Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Poznaniu

po rozpoznaniu w dniu 24 lutego 2014 r.

sprawy M. A.

oskarżonego z art. 178 a § 4 kk w związku z art. 178 a § 1 kk

na skutek apelacji wniesionej przez prokuratora

od wyroku Sądu Rejonowego Poznań – Stare Miasto w P.

z dnia 6 grudnia 2013 roku, sygn. akt III K 643/13

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

- wymierzoną oskarżonemu w punkcie I karę pozbawienia wolności obniża do 6 (sześciu) miesięcy,

- uchyla orzeczenia zawarte w punktach II, III, IV i V dotyczące warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności, środków probacyjnych i kary grzywny,

2.  w pozostałym zakresie tj. w punktach VI i VII zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy,

3.  zwalnia oskarżonego od zwrotu Skarbowi Państwa kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze.

SSO Ewa Taberska

UZASADNIENIE

M. A. został oskarżony o to, że w dniu 11 sierpnia 2013 r. w P. przy ul. (...) I prowadził w ruchu lądowym pojazd mechaniczny marki O. (...) o nr rej. (...), znajdując się w stanie nietrzeźwości, przy stężeniu alkoholu w wydychanym powietrzu wynoszącym przy I badaniu 0,92 mg/l, przy II badaniu 0,96 mg/l, przy czym czynu tego dopuścił się będąc wcześniej prawomocnie skazanym za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości wyrokiem Sądu Rejonowego Poznań - Stare Miasto w P. z dnia 12 czerwca 2013 r. w sprawie o sygn. akt VIII K 394/13 tj. o przestępstwo z art. 178a § 4 k.k. w zw. z art. 178a § 1 k.k.

Wyrokiem z dnia 6 grudnia 2013 roku Sąd Rejonowy Poznań - Stare Miasto w P. ( sygn. akt III K 643/13 ) :

- uznał oskarżonego M. A. za winnego zarzucanego mu czynu popełnionego w sposób wyżej opisany, tj. przestępstwa z art. 178a § 4 k.k. w zw. z art. 178a § 1 k.k. i za to na podstawie art. 178a § 4 k.k. wymierzył mu karę 1 (jednego) roku pozbawienia wolności

- na podstawie art. 69 § 1 i 2 k.k. i art. 70 § 1 pkt 1 k.k. w zw. z art. 69 § 4 k.k. wykonanie wymierzonej oskarżonemu M. A. kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił na okres 4 (czterech) lat tytułem próby.

- na podstawie art. 73 § 1 k.k. oddał oskarżonego w okresie próby pod dozór kuratora sądowego.

- na podstawie art. 72 § 1 pkt 5 k.k. zobowiązał oskarżonego w okresie próby do powstrzymywania się od nadużywania alkoholu.

- na podstawie art. 71 § 1 k.k. wymierzył oskarżonemu karę 100 (sto) stawek dziennych grzywny przy ustaleniu wysokości jednej stawki na kwotę 10 (dziesięciu) złotych.

- na podstawie art. 42 § 2 k.k. orzekł wobec oskarżonego środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych na okres 4 (czterech) lat.

- na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. zwolnił oskarżonego z obowiązku uiszczenia kosztów sądowych i nie wymierza mu opłaty.

Powyższy wyrok został zaskarżony przez prokuratora:

w części dotyczącej orzeczenia o karze na niekorzyść oskarżonego, który zarzucił rozstrzygnięciu rażącą niewspółmierność kary orzeczonej wobec oskarżonego M. A. poprzez wymierzenie mu kary 1 roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 4 lat tytułem próby wraz z dozorem kuratora sądowego, powstrzymaniem się od nadużywania alkoholu, grzywny w wymiarze 100 stawek dziennych po 10 zł i zakazem prowadzenia pojazdów mechanicznych na okres 4 lat, podczas gdy ocena dokonana na podstawie kryteriów wskazanych w art. 53 k.k. i art. 69§4 k.k., a przede wszystkim wysoki stopień społecznej szkodliwości czynu przypisanego oskarżonemu, stopień zawinienia sprawcy, a także cele zapobiegawcze uzasadniają wymierzenie mu kary pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania na okres próby.

Prokurator wniósł o zmianę powyższego wyroku poprzez wymierzenie M. A. kary w wymiarze 1 roku pozbawienia wolności oraz zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na okres 4 lat.

Sąd Okręgowy zauważył co następuje:

Apelacja prokuratora zasługiwała na częściowe uwzględnienie.

Na wstępie należy podnieść, że skarżący nie kwestionował poczynionych przez Sąd Rejonowy ustaleń faktycznych, ani zastosowanej do przypisanego oskarżonemu czynu kwalifikacji prawnej.

Ponieważ Sąd Okręgowy nie dostrzegł podstaw do ingerencji w powyższym zakresie w zaskarżony wyrok (brak przesłanek z art. 439 k.p.k. i art. 440 k.p.k.), dlatego też rozważania swoje ograniczy tylko do zarzutu apelacji.

Przechodząc zatem do szczegółów Sąd Odwoławczy stwierdza, iż zarzut rażącej niewspółmierności kary 1 roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 4 lat tytułem próby, orzeczonej przez Sąd Rejonowy w stosunku do M. A., okazał się być trafny.

Wyjaśnić tutaj należy, że o rażącej niewspółmierności kary można mówić, gdy kara orzeczona nie uwzględnia w należyty sposób stopnia społecznej szkodliwości przypisywanego czynu oraz nie realizuje wystarczająco celu kary, ze szczególnym uwzględnieniem celów zapobiegawczych i wychowawczych. Pojęcie niewspółmierności rażącej oznacza znaczną, wyraźną i oczywistą, a więc niedającą się zaakceptować dysproporcję między karą wymierzoną a karą sprawiedliwą (zasłużoną). Przesłanka rażącej niewspółmierności kary jest spełniona wtedy, gdy na podstawie ustalonych okoliczności sprawy, które powinny mieć decydujące znaczenie dla wymiaru kary, można przyjąć, iż zachodzi wyraźna różnica między karą wymierzoną a karą, która powinna zostać wymierzona w wyniku prawidłowego zastosowania dyrektyw wymiaru kary oraz zasad ukształtowanych przez orzecznictwo (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2007 roku, (...) 75/07).

W ocenie Sądu Okręgowego wymierzona M. A. kara z całą pewnością spełnia opisane powyżej przesłanki wystąpienia owej niewspółmierności kary.

Sąd Okręgowy podkreśla, że podziela argumentację przedstawioną przez prokuratora w uzasadnieniu złożonej apelacji. W obliczu wcześniejszego ukarania oskarżonego za przestępstwo podobne trzeba uznać, że ukaranie to nie osiągnęło zamierzonego efektu, szczególnie w zakresie prewencji indywidualnej, gdyż zaledwie po 2 miesiącach od orzeczenia kary oskarżony M. A. dopuścił się ponownego prowadzenia samochodu w stanie nietrzeźwości. Tym bardziej, że w okresie tym miał on już orzeczony zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych, a więc równocześnie popełnił on przestępstwo z art. 178a § 4 k.k.

Niezbędnym jest wskazanie w tym miejscu, jak słusznie zauważył skarżący, iż naruszenie jednym czynem dwóch lub więcej dóbr prawnych należy zawsze zaliczyć do okoliczności zwiększających stopień społecznej szkodliwości czynu i stanowiących okoliczności obciążające przy wymiarze kary (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 30 sierpnia 2001 r., II AKa 224/01, Prok. i Pr. - wkł. 2002/7-8/16, KZS 2002/3/31).

Sąd Okręgowy dodatkowo podkreśla, że czyn, którego dopuścił się oskarżony, ma charakter umyślny. Z tego także powodu, kara wymierzana za tego typu przestępstwo, winna być współmierna do stopnia winy i do stopnia społecznej szkodliwości czynu. Dyrektywa współmierności kary do stopnia winy wiąże się bowiem z fundamentalną zasadą prawa karnego, to jest odpowiedzialności na zasadzie winy i w granicach zawinienia.

Mając na względzie powyższe, Sąd Odwoławczy przy ocenie stopnia winy uwzględnił zamiar, motywy, którymi kierował się sprawca i sposób jego działania. Oskarżony miał świadomość, że decyduje się na prowadzenie samochodu pomimo tego, że wcześniej spożywał alkohol. Sam oskarżony nie negował swojego stanu nietrzeźwości, jak również tego, że wprawił się w niego dobrowolnie. Ponadto musiał również zdawać sobie sprawę z obowiązującego go zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych orzeczonego wcześniejszym wyrokiem. Wyrok nakazowy orzekający o zakazie został przez jego matkę odebrany dnia 19 czerwca 2013 r., a oskarżony mieszka z rodzicami i nie złożył w tej sprawie apelacji. Tym bardziej nie można mieć w tym zakresie wątpliwości, bo przecież w związku z prowadzeniem w stanie nietrzeźwości pojazdu miał on od dnia 24 marca 2013 r. zatrzymane prawo jazdy i tym samym nie sposób racjonalnie uznać, że nie miałby wiedzy i świadomości na ten temat. Z uwagi na umyślność działania oskarżonego i zamiar bezpośredni kierowania samochodem pod wpływem alkoholu stopień winy oskarżonego należy uznać za wysoki.

Zdaniem Sądu Okręgowego takie okoliczności jak znaczny stopień społecznej szkodliwości czynu popełnionego przez oskarżonego, wysoki stopień winy oraz wcześniejsza karalność sprawiają, że oskarżony nie może zostać potraktowany łagodnie. Przy wymiarze kary Sąd wziął także pod uwagę nagminność tego typu zachowań. Wymiar sprawiedliwości winien w sposób zdecydowany zareagować na takie postępowanie z uwagi na to, iż są to przestępstwa bardzo uciążliwe dla społeczeństwa. Nie może ono zostać odczytane jako swoista bezkarność, a musi być przestrogą dla oskarżonego na przyszłość.

Sąd Okręgowy nie może podzielić stanowiska Sądu I instancji, aby wymierzenie oskarżonemu kary 1 roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 4 lat tytułem próby, było dolegliwością adekwatną do stopnia jego zawinienia, wskazanej w uzasadnieniu wyroku argumentacji odnoszącej się do młodego wieku oskarżonego, a także do braku odczucia konsekwencji skazania poprzez oskarżonego i podjęcia zachowania wynikającego z zaawansowanej nierozwagi.

Sąd Okręgowy zgadza się z przywołanym przez skarżącego argumentem, iż na warunkowe zawieszenie wykonania orzeczonej kary zasługują jedynie ci sprawcy, co do których istnieje pozytywna prognoza resocjalizacyjna na przyszłość. Natomiast analiza stanu faktycznego sprawy wskazuje, w szczególności poprzez dopuszczenie się przez oskarżonego w zaledwie okresie 2 miesięcy od orzeczenia wobec niego kary ponownego przestępstwa podobnego, że prognoza taka jest negatywna. M. A. jest osobą, która swoim zachowaniem lekceważąco podeszła do orzeczonego wobec niego wyroku, a tym samym do obowiązujących norm i instytucji wymiaru sprawiedliwości. Wcześniejsze ukaranie nie przyniosło także żadnego skutku resocjalizacyjnego. Można uznać, iż powyższe fakty, w sposób oczywisty uzasadniają stwierdzenie, że wymierzenie oskarżonemu kary wolnościowej nie spełni swojego celu w zakresie prewencji indywidualnej, a w szczególności nie zrodzi w oskarżonym świadomości konieczności przestrzegania porządku prawnego.

W ocenie Sądu Okręgowego, trzeba mieć także na względzie wysokie stężenie alkoholu w wydychanym powietrzu - prawie czterokrotnie większy od minimalnej granicy tego stanu. Jest to kolejny element stanu faktycznego, który wpływa na ocenę stopnia społecznej szkodliwości czynu. Choć Sąd I instancji poprawnie zaklasyfikował go jako bardzo wysoki, w przekonaniu Sądu Okręgowego niewłaściwie ocenił on jednak adekwatność orzeczonej kary do tego stopnia.

Ponadto, aby możliwe było warunkowe zawieszenie wykonania kary Sąd musi nabrać przekonania, że sprawca nie powróci do przestępstwa i wykonanie wymierzonej kary nie będzie konieczne dla wdrożenia go do przestrzeganego porządku prawnego. Tego rodzaju przekonanie bazować zaś musi na ocenie postawy sprawcy, jego właściwości i warunków osobistych, dotychczasowego sposobu życia oraz zachowania się po popełnieniu przestępstwa.

Badając pod tym kątem postawę oskarżonego Sąd Okręgowy doszedł do wniosku, odmiennie aniżeli Sąd I instancji, że oskarżony nie daje rękojmi, iż w przyszłości ponownie nie popełni przestępstwa.

Co istotne, z treści art. 69 § 4 k.k. wynika, iż orzeczenie warunkowego zawieszenia wykonania kary jest możliwe jedynie w szczególnie uzasadnionych przypadkach. Takie szczególnie uzasadnione wypadki wymagają wystąpienia pozytywnie ocenionych przesłanek wymienionych w art. 69 §2 k.k., a więc postawy sprawcy, jego właściwości i warunków osobistych, dotychczasowego sposobu życia oraz jego zachowania się po popełnieniu przestępstwa. Na podstawie przytoczonych powyżej faktów sprawy i właściwości oskarżonego jednoznacznie trzeba uznać, że takie szczególne okoliczności nie zachodzą w tym przypadku, gdyż oskarżony swym dotychczasowym postępowaniem nie zrobił nic, co mogłoby wskazywać na fakt, że zmieni swe nastawienie do obowiązującego porządku prawnego nic też nie przemawia za pozytywną prognozą resocjalizacyjną.

Nie przekonują także Sądu Okręgowego deklaracje oskarżonego złożone na rozprawie odwoławczej, co do zmiany swojego trybu życia. Należy je uznać jedynie jako złożone dla potrzeb obrony przed grożącą oskarżonemu surową karą, która mogła zostać orzeczona przez Sąd odwoławczy po uwzględnieniu apelacji prokuratora.

W ocenie Sądu Odwoławczego kara 6 miesięcy pozbawienia wolności oraz orzeczenie zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych na okres 4 lat będzie współmierne tak do stopnia jego zawinienia, jak i okoliczności sprawy.

W tym miejscu należy zauważyć, że choć Sąd Okręgowy zgadza się z prokuratorem, że kara pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania niewątpliwie trafniej zrealizuje cele kary, uważa jednocześnie, że kara 1 roku pozbawienia wolności byłaby nadmiernie surowa. Natomiast orzeczenie kary pozbawienia wolności na okres 6 miesięcy w wystarczającym stopniu pozwoli na osiągniecie celów kary, w szczególności kara ta wpłynie prewencyjnie na samego oskarżonego, a także zapobiegnie jego powrotowi do przestępstwa. W przekonaniu Sądu Odwoławczego, tak ukształtowany wymiar kary w stopniu wystarczającym unaoczni oskarżonemu obowiązek respektowania ustalonych norm prawnych, a także ugruntuje przekonanie o nieopłacalności popełniania przestępstw.

Nadto, orzeczenie przez Sąd Odwoławczy kary pozbawienia wolności, bez dobrodziejstwa warunkowego zawieszenia jej wykonania, zrealizuje także cele kary w zakresie jej społecznego oddziaływania. W szczególności zaś spełni swoje zadanie w zakresie pogłębienia wśród społeczeństwa przekonania o nieuchronności poniesienia kary za naruszenie porządku prawnego.

Z uwagi na powyższe Sąd Okręgowy uchylił także orzeczenia dotyczące warunkowego zawieszenia wykonania orzeczonej wobec oskarżonego kary pozbawienia wolności, środków probacyjnych i kary grzywny zawarte w punktach II, III, IV i V zaskarżonego wyroku.

Sąd Okręgowy nie widział potrzeby zmiany zaskarżonego wyroku w zakresie długości zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych. Merytoryczną przesłanką stosowania wobec oskarżonego zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych jest zagrożenie, które mogłoby w przyszłości spowodować prowadzenie pojazdów mechanicznych przez M. A.. W ocenie Sądu Okręgowego biorąc pod uwagę stopień nietrzeźwości stwierdzony u oskarżanego w chwili popełnienia czynu oraz jego właściwości osobiste wystarczający będzie wyeliminowanie oskarżonego z ruchu drogowego na okres 4 lat.

W pozostałym zakresie, nie znajdując podstaw do dalszej ingerencji w zaskarżone orzeczenie, Sąd Odwoławczy wyrok Sądu I instancji utrzymał w mocy.

Kształtując natomiast swe orzeczenie o kosztach, Sąd Okręgowy na podstawie art. 624 § 1 k.p.k., art. 634 k.p.k. i art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 roku o opłatach w sprawach karnych, zwolnił oskarżonego z obowiązku zapłaty Skarbowi Państwa kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze.

SSO Ewa Taberska