Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 marca 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 18 marca 2014 r. w Szczecinie

sprawy J. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 15 maja 2013 r. sygn. akt VII U 2155/12

oddala apelację.

SSA Anna Polak SSA Urszula Iwanowska SSA Jolanta Hawryszko

III A Ua 526/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 24 kwietnia 2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił przyznania J. S. prawa do renty, uzasadniając swoją decyzję tym, że komisja lekarska ZUS orzeczeniem z dnia 18 kwietnia 2012 r. stwierdziła, że ubezpieczony nie jest niezdolny do pracy.

W odwołaniu od powyższej decyzji J. S. podniósł, że nie jest ona zgodna z rzeczywistym stanem jego zdrowia, bowiem cierpi on na schorzenia neurologiczne. Ubezpieczony wskazał, że stan jego zdrowia uniemożliwia mu świadczenie pracy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami (stolarz). W konsekwencji J. S. wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie mu prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie w całości, z argumentacją jak w zaskarżonej decyzji i ze wskazaniem, że w związku z orzeczeniem komisji lekarskiej ZUS z dnia 18 kwietnia 2012 r. nie mógł wydać decyzji innej niż zaskarżona. Ponadto organ rentowy podał, że J. S. pobierał rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy do 31 grudnia 2011 r.

Wyrokiem z dnia 15 maja 2013 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał J. S. prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na okres nadal po 31 grudnia 2011 r. do 31 grudnia 2013 r.

Powyższe orzeczenie Sąd Okręgowy oparł o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

J. S. urodził się dnia (...) Ubezpieczony jest z zawodu stolarzem. W okresie aktywności zawodowej – od 1971 roku do 1995 roku ubezpieczony pracował jako cieśla i stolarz, a od 1996 roku do 31 grudnia 2011 r. pobierał rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy.

Aktualnie u ubezpieczonego rozpoznaje się:

- zmiany zwyrodnieniowo-dyskopatyczne kręgosłupa szyjnego i lędźwiowo-krzyżowego bez objawów ostrego zespołu bólowego, neurologicznych objawów ubytkowych i bez istotnego ograniczenia funkcji narządu ruchu,

- ograniczenie unoszenia barku prawego do 110º,

- nadciśnienie tętnicze I/II º wg WHO,

- cukrzycę typu 2,

- kamicę nerkową lewostronną w wywiadzie.

W ocenie sądu pierwszej instancji stan zdrowia J. S. powoduje, że jest on nadal po 31 grudnia 2011 r., okresowo do 31 grudnia 2013 r. częściowo niezdolny do pracy. Przyczyną istnienia częściowej niezdolności ubezpieczonego do pracy są wieloletnie zmiany zwyrodnieniowe i dyskopatyczne kręgosłupa oraz dolegliwości bólowe kręgosłupa. Wymienione zmiany i dolegliwości są bowiem przeciwwskazaniem do wykonywania ciężkiej pracy fizycznej oraz pracy w pozycji stojącej lub wymuszonej, co eliminuje możność wykonywania wyuczonego i wykonywanego przez cały okres aktywności zawodowej ubezpieczonego zawodu stolarza. Brak jest przy tym poprawy stanu zdrowia J. S. w porównaniu do wyników badania lekarza orzecznika ZUS z dnia 24 maja 2011 r. Z uwagi na wiek i poziom wykształcenia ubezpieczony nie kwalifikuje się do przekwalifikowania zawodowego.

Na podstawie ustalonego stanu faktycznego oraz art. 57 i 58 w związku z art. 12 i 13 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j. t. Dz. U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227; powoływana dalej jako: ustawa rentowa) Sąd Okręgowy uznał odwołanie ubezpieczonego za zasadne.

Sąd pierwszej instancji zaznaczył, że jego zadaniem było ustalenie, czy stan zdrowia ubezpieczonego czyni go niezdolnym do pracy po 31 grudnia 2011 r., bowiem spełnianie pozostałych przesłanek warunkujących przyznanie prawa do renty pozostawało bezsporne (ubezpieczony od 1996 roku do 31 grudnia 2011 r. pobierał rentę).

Zważywszy na to, że ocena stanu zdrowia wymagała wiadomości specjalnych z zakresu medycyny, Sąd Okręgowy w toku postępowania dopuścił dowód z opinii biegłych lekarzy sądowych specjalistów właściwych do schorzeń, na które cierpi ubezpieczony. Biegli – po przeprowadzonych badaniach ubezpieczonego i po analizie dokumentacji medycznej – rozpoznali u niego schorzenia szczegółowo opisane przy prezentacji ustaleń faktycznych. Na podstawie tego rozpoznania biegli – w trzech niezależnych opiniach (w tym opinii uzupełniającej) stwierdzili, że stan zdrowia J. S. powoduje, iż jest on nadal po 31 grudnia 2011 r., okresowo do 31 grudnia 2013 r. częściowo niezdolny do pracy. Wskazaną przez biegłych przyczyną istnienia częściowej niezdolności do pracy są wieloletnie zmiany zwyrodnieniowe i dyskopatyczne kręgosłupa oraz dolegliwości bólowe kręgosłupa. Zmiany te i dolegliwości są bowiem przeciwwskazaniem do wykonywania ciężkiej pracy fizycznej oraz pracy w pozycji stojącej lub wymuszonej, co eliminuje możność wykonywania wyuczonego i wykonywanego przez cały okres aktywności zawodowej wnioskodawcy zawodu stolarza.

W ocenie sądu meriti fakt, że biegli z zakresu kardiologii – diabetologii, ortopedii i neurologii zmienili w opinii uzupełniającej z dnia 18 marca 2013 r. – z uwagi na argumentację zawartą w opinii biegłej z zakresu medycyny pracy – swoje pierwotne stanowisko wyrażone w opinii z dnia 20 sierpnia 2012 r., nie podważa wiarygodności ostatecznego stanowiska zajętego przez biegłych. Świadczy to bowiem o nacechowanej krytycyzmem postawie biegłych i ich zdolności do ponownej analizy problemu z uwzględnieniem argumentacji o specyfice pracy wykonywanej przez ubezpieczonego i o wpływie ustalonego stanu zdrowia na możność jej wykonywania.

Sąd pierwszej instancji zaznaczył, że twierdzenia organu rentowego, iż o niezdolności do pracy decyduje nie tyle istnienie schorzenia co jego wpływ na funkcjonowanie organizmu w kontekście możności (lub jej braku) świadczenia pracy są w kategoriach ogólnych prawdziwe, co nie oznacza, że znajduje to zastosowanie w każdej sytuacji faktycznej. W realiach niniejszej sprawy według Sądu Okręgowego nie można było uznać, że wskazana argumentacja skutecznie podważa ustalenia dokonane przez biegłych i postawioną na podstawie tych ustaleń tezę o częściowej, okresowej niezdolności ubezpieczonego do pracy. Z analizy opinii biegłych wynika, że uwzględnili oni fakt, iż u J. S. nie stwierdza się objawów ostrego zespołu bólowego, neurologicznych objawów ubytkowych, zaś nadciśnienie tętnicze jest dobrze kontrolowane i przebiega bez powikłań. Tym niemniej biegli ustali także, że u ubezpieczonego istnieją zmiany zwyrodnieniowe i dyskopatyczne kręgosłupa oraz dolegliwości bólowe kręgosłupa, które są przeciwwskazaniem do wykonywania ciężkiej pracy fizycznej oraz pracy w pozycji stojącej lub wymuszonej, co eliminuje możność wykonywania wyuczonego i wykonywanego przez cały okres aktywności zawodowej wnioskodawcy zawodu stolarza.

W ocenie sądu pierwszej instancji wskazana ocena biegłych była trafna. Wykonywanie czynności w pozycji stojącej bądź wymuszonej albo związanych z dźwiganiem jest stale związane z zawodem stolarza. Jeżeli ubezpieczony – ze względu na wieloletnie zmiany zwyrodnieniowe i dyskopatyczne – tego rodzaju czynności wykonywać nie może, to trafnym jest twierdzenie, że utracił on zdolność do pracy zgodnej z poziomem swoich kwalifikacji, co wyczerpuje pojęcie częściowej niezdolności do pracy. Sąd Okręgowy uwzględnił przy tym, że praca stolarza jest pracą specjalistyczną i nie można poziomu kwalifikacji sprowadzać do możności wykonywania prostych prac fizycznych. Ponadto biorąc pod uwagę wiek i poziom kwalifikacji zawodowych ubezpieczonego nie można uznać by możliwym było jego przekwalifikowanie zawodowe.

Z tych względów Sąd Okręgowy nie znalazł żadnych podstaw, aby odmówić wiarygodności opinii sporządzonych przez biegłych sądowych, a w konsekwencji uznał, za procesowo stwierdzone, iż ubezpieczony jest nadal po 31 grudnia 2011 r., okresowo do 31 grudnia 2013 r. częściowo niezdolny do pracy. Zatem, sąd ten zaskarżoną decyzję zmienił przyznając ubezpieczonemu prawo do wnioskowanego świadczenia na ustalony okres istnienia częściowej niezdolności do pracy.

Z powyższym wyrokiem Sądu Okręgowego w Szczecinie w całości nie zgodził się Zakład Ubezpieczeń Społecznych, który w wywiedzionej apelacji zrzucił mu naruszenie prawa materialnego, w szczególności:

1. art. 12 ust. 3 ustawy rentowej poprzez błędną ocenę stanu zdrowia J. S. prowadzącą do uznania, że ubezpieczony jest częściowo okresowo niezdolny do pracy, podczas gdy stan jego zdrowia nie uzasadnia orzeczenia niezdolności do pracy,

2. art. 57 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy rentowej poprzez ich niewłaściwe zastosowanie prowadzące do uznania, że ubezpieczony spełnia przesłanki do przyznania mu prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od 1 stycznia 2012 r. do 31 grudnia 2013 r.

Wskazując na powyższe apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie odwołania, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji.

W uzasadnieniu skarżący między innymi podniósł, że obecnie obserwowane dolegliwości u ubezpieczonego nie czynią go niezdolnym do pracy, a opinie biegłych sporządzone na użytek niniejszego procesu wskazują jedynie, że przyczyną niezdolności do pracy są zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa badanego z okresowym zespołem bólowym. Według organu rentowego Sąd Okręgowy ocenił sam fakt istnienia schorzeń, natomiast nie ocenił czy i w jakim zakresie schorzenia te wpływają na utratę zdolności do pracy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami w rozumieniu art.12 ustawy rentowej, jaki jest stopień naruszenia sprawności organizmu i czy istnieje możliwość przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji.

Następnie skarżący podniósł, że zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa z okresowym zespołem bólowym i jednocześnie z prawidłową siłą i napięciem mięśniowym kończyn, bez istotnych ubytków neurologicznych, nie prowadzą do tak istotnego ograniczenia ruchomości kręgosłupa i kończyn by uzasadnione było uznanie J. S. za osobę niezdolną do pracy, zwłaszcza że w badaniu przedmiotowym nie stwierdzono zaników mięśniowych, schorzenia nie powodowały osłabienia siły mięśniowej, wskazując na fakt, iż kończyny te są symetrycznie obciążane i wykorzystywane oraz że dolegliwości ze strony układu ruchu nie są nasilone w stopniu wykluczającym możliwość zarobkowania przez ubezpieczonego.

Organ rentowy podkreślił, że z definicji niezdolności do pracy wynika powiązanie prawa do renty z rzeczywistą utratą możliwości zarobkowania lub ograniczeniem zarobkowania, a w ocenie apelującego J. S. zachował zdolność do wykonywania zatrudnienia zgodnego z kwalifikacjami w rozumieniu ustawy rentowej, gdyż jego schorzenia nie powodują utraty możliwości zarobkowania zgodnie z kwalifikacjami, a zatem nie można stwierdzić, że jest niezdolny do pracy. Podstawę rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji przyznającego ubezpieczonemu świadczenie stanowił zatem, zdaniem organu rentowego, aspekt medyczny, a także i aspekt zdolności do pracy w rozumieniu prawa pracy, z pominięciem definicji niezdolności do pracy ustalonej dla celów rentowych, gdyż dokonano oceny stanu zdrowia z punktu widzenia schorzeń ubezpieczonego, a nie jego zdolności do pracy w rozumieniu ustawowej definicji tej niezdolności i potencjalnej możliwości zarobkowania. W ten sposób, zdaniem organu, niewłaściwie Sąd Okręgowy przyjął, że ubezpieczony spełnia przesłanki do przyznania mu renty z tytułu częściowej okresowej niezdolności do pracy, o których mowa w art. 57 i 58 ustawy rentowej.

W odpowiedzi na apelację J. S. wniósł o jej oddalenie w całości i zasądzenie na rzecz jego rzecz kosztów postępowania apelacyjnego wskazując, że ustalenia faktyczne dokonane przez sąd pierwszej instancji były prawidłowe i kompletne, a wyprowadzone z nich wnioski nie budziły zastrzeżeń. Do ustalonego stanu faktycznego zastosowano właściwe przepisy prawa materialnego, zaś oceniając przeprowadzone dowody nie naruszono granic ich swobodnej oceny wynikających z przepisu art. 233 k.p.c.

Sąd Apelacyjny rozważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego okazał się nieuzasadniona.

Sąd Apelacyjny ocenił rozstrzygnięcie sądu pierwszej instancji jako prawidłowe, choć z uwagi na treść zarzutów sformułowanych przez organ rentowy zarówno w apelacji, jak i w toku postępowania pierwszoinstancyjnego, dostrzegł potrzebę uzupełnienia postępowania dowodowego o dowód z ustnych uzupełniających opinii biegłych sądowych: ortopedy – W. S. i neurologa – T. P. na okoliczność przyczyn uznania ubezpieczonego za częściowo niezdolnego do pracy w charakterze stolarza, pomimo braku wskaźników w badaniu klinicznym uzasadniającym to stanowisko.

Sąd odwoławczy dodatkowo zatem ustalił, że zespół lekarzy sądowych, w tym biegły ortopeda W. S. i neurolog T. P., wydając pierwszą opinię w dniu 20 sierpnia 2012 r. dokonał tylko oceny stanu ortopedycznego i neurologicznego zdrowia J. S. bez odniesienia do warunków wykonywania zawodu wyuczonego przez ubezpieczonego. Pod wpływem opisu specyfiki pracy stolarza przez biegłego sądowego - lekarza medycyny przemysłowej B. B. biegli dokonali ponownej oceny możliwości wykonywania zatrudnienia przez badanego, co doprowadziło ich w konsekwencji do zmiany decyzji. J. S., lat 60, został uznany za nadal częściowo okresowo niezdolnego do pracy stolarza na okres dwóch lat ze względu na rodzaj zmian, które mogły ulec poprawie przy odpowiednim leczeniu. Przy czym, już podczas wydawania pierwszej opinii w sprawie stan kliniczny ubezpieczonego powodował jego częściową niezdolność do pracy i od tego czasu w stanie zdrowia nie nastąpiła poprawa. Jednocześnie z uwagi na wiek i dotychczasową jednorodzajową aktywność zawodową, trudno o przekwalifikowanie ubezpieczonego.

dowód: ustna opinia uzupełniająca biegłych ortopedy i neurologa e-protokół

rozprawy z dnia 18 marca 2014 r.

W ocenie Sądu Apelacyjnego powyższa ustna opinia uzupełniająca biegłych neurologa i ortopedy, przy uwzględnieniu opinii biegłej z zakresu medycyny przemysłowej z dnia 8 września 2012 r. oraz uzupełniającej opinii zespołu biegłych - czterech lekarzy specjalistów - z dnia 18 marca 2013 r., a także dokumentacji medycznej zgromadzonej w aktach sprawy, zasługuje w pełni na wiarygodność, ponieważ została przedstawiona przez biegłych z zakresu schorzeń występujących u ubezpieczonego, a sformułowane wnioski są logicznym następstwem analizy kwalifikacji zawodowych ubezpieczonego i jego stanu zdrowia, w tym dokonanego rozpoznania. Biegli w ustanej uzupełniającej opinii jasno i logicznie przedstawili koniunkcję takich czynników jak stan zdrowia ubezpieczonego i związane z nim przeciwwskazania zdrowotne do wykonywania pracy oraz wykształcenie J. S. i wynikającą z niego dotychczasową aktywność zawodową ubezpieczonego.

Pamiętać przy tym należy, że ocena istnienia niezdolności do pracy i jej stopnia należy do kategorii okoliczności, których stwierdzenie wymaga wiadomości specjalnych, tak więc czyni koniecznym przeprowadzenie dowodu z opinii biegłych (art. 278 k.p.c.), co też sąd pierwszej instancji uczynił powołując biegłych - lekarzy specjalistów medycyny pracy, ortopedii, neurologii oraz kardiologii i diabetologii, a sąd odwoławczy uzupełnił ich stanowisko w sposób przedstawiony powyżej. W obliczu jasnych, jednoznacznych i dobrze umotywowanych konkluzji opinii biegłych za prawidłową uznać należało ocenę sądu pierwszej instancji, że w stanie zdrowia J. S. nie nastąpiła taka poprawa, która uzasadniałaby przyjęcie ustalenia, że ubezpieczony odzyskał zdolności do pracy po dniu 31 grudnia 2011 r.

Ponadto w trakcie rozprawy apelacyjnej J. S. wyjaśniająco podał, że pracę stolarza wykonywał do chwili uzyskania uprawnień do renty w 1996 r., a po tej dacie nie wykonywał żadnej pracy. Ubezpieczony początkowo jedynie zawieszał wykonywanie działalności gospodarczej, ale ostatecznie zakończył jej prowadzenie. Na podstawie tak poszerzonego materiału dowodowego sprawy sąd drugiej instancji zważył, że w sposób prawidłowy Sąd Okręgowy uwzględnił dwa aspekty niezdolności ubezpieczonego do pracy - ekonomiczny i medyczny. Zważywszy, że J. S. posiada wykształcenie zawodowe – stolarz, a w trakcie swojej aktywności zawodowej od 1968 r. do 1996 r. (z niewielkimi przerwami) pracował jako cieśla i stolarz, zatem oceny zdolności ubezpieczonego do wykonywania pracy zgodnej z kwalifikacjami dokonywać należało w kontekście tych właśnie zajęć. Przekonywujące jest stanowisko lekarza medycyny przemysłowej, które podzielają także biegli lekarze pozostałych specjalności, że J. S. z uwagi na wieloletnie zmiany zwyrodnieniowe i dyskopatyczne kręgosłupa oraz zgłaszane dolegliwości bólowe nie może wykonywać ciężkiej pracy fizycznej, ani pracy w pozycji stojącej i przymusowej.

Nie bez znaczenia w niniejszej sprawie jest też to, że również w ocenie opinii specjalistycznej lekarza neurologa - konsultanta ZUS z dnia 6 marca 2012 r. (k. 88 verte dokumentacji medycznej ZUS), ubezpieczony jest niezdolny do pracy w zawodzie stolarza. Stanowisko biegłych sądowych nie jest zatem w zupełnej sprzeczności z oceną lekarzy orzekających na potrzeby postępowania toczącego się przed organem rentowym.

Bezspornie J. S. był poddawany leczeniu operacyjnemu, odbywał też turnus rehabilitacyjny. Tym niemniej podejmowane działania nie doprowadziły do wyeliminowania stanu chorobowego z organizmu ubezpieczonego. Choć do zmniejszenia dolegliwości bólowych kręgosłupa u J. S. doszło, nie sposób uznać, aby z tego względu ubezpieczony odzyskał zdolność do wykonywania pracy, która z uwagi na zmiany chorobowe kręgosłupa jest mu przeciwwskazana. Zestawienie stanu zdrowia ubezpieczonego, wyników analizowanej dokumentacji, a w końcu także uzupełnionych opinii biegłych pozwala jednoznacznie uznać, że po dniu 31 grudnia 2011 r. był on nadal osobą częściowo niezdolną do pracy w rozumieniu art. 57 ust. 1 pkt 1 w związku z art. art. 12 ust. 3 oraz art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy rentowej. J. S. jako osoba ponad 60-letnia, o wykształceniu zasadniczym zawodowym, posiadająca przeciwwskazania do ciężkiej pracy fizycznej, jest nadal częściowo niezdolny do pracy na okres 2 lat w rozumieniu powołanych przepisów oraz art. 59 ust. 1 pkt 2 ustawy rentowej. Jednocześnie brak jest podstaw do uznania, że z uwagi na uwarunkowania psychofizyczne, dotychczasowy przebieg kariery zawodowej oraz wiek ubezpieczonego nadaje się on do przekwalifikowania zawodowego.

Sąd Apelacyjny przyjmuje także za własne ustalenia faktyczne dokonane przez sąd pierwszej instancji oraz należycie umotywowaną ocenę prawną sporu przedstawioną przez ten sąd, w pełni podzielając wywody zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Z tego też względu Sąd Apelacyjny nie dostrzega potrzeby ponownego szczegółowego przytaczania zawartych w nim argumentów (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998 r., I PKN 339/98, OSNAP 1999/24/776; z dnia 22 lutego 2010 r., I UK 233/09, LEX nr 585720 i z dnia 24 września 2009 r., II PK 58/09, LEX nr 558303).

Mając na uwadze całość materiału sprawy sąd drugiej instancji uznał, że Sąd Okręgowy zastosował właściwe przepisy ustawy rentowej i prawidłowo zmienił zaskarżoną decyzję organu rentowego, zaś apelacja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych okazała się jedynie polemiką strony niezadowolonej z rozstrzygnięcia, która nie dawała podstaw do wzruszenia prawidłowego wyroku sądu pierwszej instancji.

Z tego względu na podstawie art. 385 k.p.c. Sąd Apelacyjny oddalił apelację organu rentowego jako bezzasadną.

SSA Anna Polak SSA Urszula Iwanowska SSA Jolanta Hawryszko