Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 kwietnia 2022r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny w składzie:

Przewodnicząca – SSA Barbara Konińska

po rozpoznaniu w dniu 12 kwietnia 2022r. w Katowicach

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa Banku (...) Spółki Akcyjnej w W.

przeciwko M. C. (1), (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w S.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach

z dnia 6 listopada 2020r., sygn. akt X GC 545/19

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powódki na rzecz pozwanej M. C. (1) kwotę 8.100 zł (osiem tysięcy sto złotych) z tytułu kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Barbara Konińska

Sygn. akt V AGa 35/21

UZASADNIENIE

Powódka (...) Bank Spółka Akcyjna w W. wniosła o zasądzenie na jej rzecz solidarnie od pozwanych M. C. (1) i (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S. kwoty 340.611,21 zł z umownymi odsetkami od dnia 2 grudnia 2019r. od kwoty niespłaconego kapitału wynoszącej 252.522,88 zł oraz kosztami procesu
z ograniczeniem odpowiedzialności pozwanej spółki do nieruchomości stanowiących zabudowane działki gruntu o nr (...) i (...) położone w T., dla których prowadzona jest KW (...).

W uzasadnieniu powódka wskazała, że zawarła z pozwaną M. C. (1) umowę kredytu w dniu 29 września 2011r. z zabezpieczeniem spłaty kredytu w postaci hipoteki do kwoty 525.736,85 zł wpisanej do wymienionej księgi wieczystej. Dodała, że kredyt został uruchomiony przez powódkę, podczas gdy pozwana nie spłacała rat kredytu w kwotach
i terminach umownych, co skutkowało jej wypowiedzeniem i postawieniem w stan wymagalności w dniu 29 października 2016r. w związku z upływem okresu wypowiedzenia. Dodała, że dłużnikiem rzeczowym – właścicielem nieruchomości stała się pozwana spółka. Oprócz wskazanej kwoty należności głównej powódka żądała zapłaty skapitalizowanych odsetek umownych i ustawowych za opóźnienie oraz kosztów windykacji.

W odpowiedzi pozwana M. C. (1) wniosła o oddalenie powództwa
i zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych. Zarzuciła nieważność umowy kredytu z uwagi na zawarcie jej w stanie wyłączającym swobodne powzięcie decyzji
i wyrażenie woli, a co za tym idzie nieistnienie wierzytelności objętej pozwem, którą kwestionowała co do zasady i wysokości. Podniosła także zarzut przedawnienia roszczenia.

Pozwana spółka nie wniosła odpowiedzi na pozew i nie stawiła się na rozprawie.

Wyrokiem z dnia 6 listopada 2020 r. sygn. akt X GC 545/19 zaocznym w stosunku do pozwanej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. Sąd Okręgowy w Gliwicach zasądził od spółki na rzecz powódki kwotę 252.522,88 zł przy czym stwierdził, że odpowiedzialność pozwanej ograniczona jest do nieruchomości stanowiących zabudowane działki gruntu o numerach (...) i (...) położonych w T., dla których prowadzona jest księga wieczysta (...) (punkt 1.); oddalił powództwo w pozostałym zakresie (punkt 2.); zasądził od pozwanej spółki na rzecz powódki kwotę 20.608 zł tytułem kosztów procesu (punkt 3.); zasądził od powódki na rzecz pozwanej M. C. (1) kwotę 10.817 zł tytułem kosztów procesu (punkt 4.); nadał wyrokowi
w punktach 1 i 3 rygor natychmiastowej wykonalności (punkt 5.).

Sąd Okręgowy ustalił następujące fakty:

W dniu 29 września 2011r. powódka zawarła z pozwaną M. C. (1) prowadzącą działalność gospodarczą - umowę kredytu refinansowego w łącznej kwocie 309.256,97 zł z okresem spłaty w 180 miesięcznych ratach i z zabezpieczeniem spłaty kredytu w postaci hipoteki do kwoty 525.736,85 zł na nieruchomościach stanowiących zabudowane działki gruntu o nr (...) i (...) położone w T., dla których prowadzona jest księga wieczysta (...). W chwili udzielania kredytu nieruchomość stanowiła współwłasność pozwanej M. C. (1) i M. C. (2). Kredyt został uruchomiony przez powódkę. Prawo własności nieruchomości z wpisaną hipoteką zostało
w dniu 9 grudnia 2015r. przeniesione na pozwaną spółkę. Pozwana M. C. (1) nie spłacała rat kredytu w kwotach i terminach umownych mimo kierowanych do niej wezwań. W efekcie tego powódka wypowiedziała umowę kredytu w dniu 14 września 2016r. ze skutkiem na dzień 29 października 2016r. Na dzień 2 grudnia 2019r. pozwana zalegała
z zapłatą 252.522,88 zł należności głównej, 87.998,33 zł skapitalizowanych odsetek i 90 zł kosztów windykacji.

Postanowieniem z dnia 24 lipca 2020r. Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii biegłego psychiatry celem ustalenia stanu zdrowia psychicznego pozwanej M. C. (1) w dniu zawierania kredytu, po czym z uwagi na nieuiszczenie zaliczki w dniu 15 września 2020r. dowód ten pominął na mocy art. 130 ⁴ § 5 k.p.c. Wobec nieusprawiedliwionego niestawiennictwa pozwanej Sąd Okręgowy pominął dowód z przesłuchania stron.

Sąd Okręgowy uznał, że powództwo było usprawiedliwione jedynie wobec dłużnika rzeczowego i to tylko co do należności głównej. Wskazał, że twierdzenia pozwanej jakoby
w chwili zawierania umowy znajdowała się w stanie opisanym treścią art. 82 k.c. nie zostały przez pozwaną po myśli art. 6 k.c. wykazane i umowa kredytu jest ważna. Wywiódł dalej, że trafnie pozwana M. C. (1) w zakresie swojej odpowiedzialności kontraktowej zarzuciła przedawnienie roszczenia, zgodnie z regułą z art. 118 k.c. Wskazał, że roszczenia
z działalności gospodarczej przedawniają się z upływem 3 lat, które w sprawie należy liczyć od dnia wymagalności czyli od 29 października 2016r., podczas gdy pozew złożono 17 grudnia 2019r. Stąd powództwo obejmujące przedawnione roszczenie wobec tej pozwanej należało w ocenie Sądu Okręgowego oddalić z mocy art. 118 k.c. w zw. z art. 117 § 2 k.c. Sąd Okręgowy wywiódł dalej, iż z mocy art. 77 k.w.h. nie ulegają natomiast przedawnieniu roszczenia zabezpieczone hipoteką na nieruchomości lecz bez należności ubocznych, czyli odsetek. Zatem, jak podniósł Sąd Okręgowy, nieruchomość została zbyta na pozwaną spółkę wraz z wpisaną hipoteką, to odpowiada ona rzeczowo z mocy art. 65 k.w.h. za zapłatę należności głównej, której wartość mieści się w kwocie ujawnionej w księdze wieczystej - hipoteki. Dlatego na mocy art. 65 ust 1 k.w.h. od pozwanej spółki jako dłużnika rzeczowego zasądził jedynie należności główną, oddalając powództwo w pozostałym zakresie. Ponieważ wyrok wobec pozwanej spółki ma charakter zaoczny z mocy art. 339 § 1 k.p.c. dlatego
w części zasądzającej Sąd Okręgowy opatrzył go rygorem natychmiastowej wykonalności.
O kosztach procesu wobec pozwanej M. C. (1) orzekł na mocy art. 98 § 1 k.p.c.
a wobec pozwanej spółki na mocy art. 100 k.p.c.

W apelacji od tego rozstrzygnięcia powódka zaskarżyła go w zakresie punktu 2 oraz
w zakresie postanowienia o kosztach procesu. Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 118 k.c. i przyjęcie, że dochodzone przez powódkę roszczenie wobec kredytobiorcy uległo w całości przedawnieniu, zaś wobec dłużnika rzeczowego uległo przedawnieniu roszczenie w zakresie odsetek przywołując brzmienie art. 118 k.c. obowiązujące od dnia 8 lipca 2018r. W uzasadnieniu tego środka zaskarżenia podniosła między innymi, że nawet gdyby przyjąć, iż bieg przedawnienia należy liczyć od poszczególnych zapadłych i niespłaconych rat, to zgodnie z wydrukiem raportu harmonogramu i historii rachunku kredytowego pierwsza zapadła niespłacona rata wymagalna była dniu 9 maja 2016r., stąd też dochodzone roszczenie w żadnej części nie jest przedawnione. W oparciu o te zarzuty powódka wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku
i uwzględnienie powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów za obie instancje; ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji.

W odpowiedzi na apelację pozwana M. C. (1) wniosła o oddalenie apelacji
w całości i wniosła o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja powódki jako niezasadna podlega w całości oddaleniu.

Wbrew zarzutom apelacji Sąd Okręgowy nie dopuścił się zarzucanego mu naruszenia art. 118 k.c. prawidłowo stwierdzając przedawnienie należności powódki wobec pozwanej M. C. (1) oraz przedawnienie roszczenia o odsetki wobec pozwanej spółki. Na wstępie wskazać należy, iż Sąd Apelacyjny w całości podziela niekwestionowane przez strony ustalenia poczynione przez Sąd Okręgowy co czyni zbędnym ich powielanie oraz wskazuje, iż w toku postępowania w miejsce powódki weszła na skutek przejęcia Bank (...) Spółka Akcyjna w W. /okoliczność bezsporna/. Dodatkowo Sąd Apelacyjny ustalił, iż w wezwaniu do zapłaty poprzedzającym wypowiedzenie umowy kredytobiorczynię pouczono o możliwości złożenia wniosku o restrukturyzację zadłużenia
w terminie 14 dni od doręczenia wezwania /wezwanie do zapłaty – k. 46, 47 akt/.

Sąd Okręgowy nie badał wymagalności poszczególnych rat kredytowych, których nie uiściła pozwana kredytobiorczyni, lecz badał skuteczność wypowiedzenia umowy kredytu – bo to na tej podstawie faktycznej i prawnej powódka oparła swoje roszczenie. Zgodnie z art. 321 k.p.c. Sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem ani zasądzać ponad żądanie. Żądaniem pozwu nie była objęta zapłata zaległych rat kredytu, lecz świadczenie wynikające z postawienia go w stan natychmiastowej wykonalności, co wynika
z analizy treści uzasadnienia pozwu i jego żądania. Fakt, iż na uzasadnienie tego żądania powódka powołała się na zawartą z pozwaną M. C. (1) umowę nie zmienia tego, iż podstawą faktyczną i prawną żądania nie była wymagalność poszczególnych rat kredytu, lecz wcześniejsze postawienie kredytu w stan natychmiastowej wykonalności. Tak też prawidłowo ustalił to Sąd Okręgowy i tylko i wyłącznie o tym żądaniu orzekł. Zasądzenie przez Sąd Okręgowy jakiejkolwiek kwoty wynikającej z zalegania z zapłatą rat, stanowiłoby orzeczenie na podstawie faktycznej nie powołanej przez powódkę. Zatem bez znaczenia dla rozstrzygnięcia są zarzuty dotyczące obowiązku liczenia terminu przedawnienia od poszczególnych zapadłych i niespłaconych rat w oparciu o harmonogram spłaty kredytu, skoro dotyczą innej podstawy faktycznej żądania niż powołana w pozwie.

Wobec tego, iż w postępowaniu apelacyjnym zmiana żądania jest niedopuszczalna
w świetle art. 383 k.p.c. jakakolwiek zmiana podstawy faktycznej żądania poprzez powołanie się przez powódkę na wymagalność rat kredytu jest bezskuteczna. W świetle art. 383 k.p.c. za niedopuszczalną uznać należy dokonaną dopiero w postępowaniu apelacyjnym zmianę żądania pozwu, polegającą na wyeksponowaniu nowego żądania wynikającego
z powołania się na przesłanki innego przepisu prawa materialnego, wskazanego jako nowa podstawa materialnoprawna dochodzonego roszczenia. Wyrok uwzględniający powództwo na podstawie faktycznej, na której powód ani w pozwie, ani w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji nie opierał powództwa, stanowi zasądzenie ponad żądanie (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 2005r., II CK 556/04, OSNC 2006/2/38).

Na marginesie zwrócić należy uwagę, że z uwagi na skuteczne wypowiedzenie umowy kredytu przez poprzednika prawnego powódki odpadła umowna podstawa do świadczenia przez pozwaną kredytobiorczynię spłaty rat w oparciu o harmonogram wynikający z umowy kredytu przez kolejnych jeszcze kilka lat. Strona powodowa nie może się zatem domagać zapłaty świadczenia w ratach określonych w treści umowy, która została przez nią wypowiedziana przez złożenie jednostronnego oświadczenia o charakterze kształtującym, modyfikującego tym samym w sposób wiążący obie strony ich obowiązki wynikające z umowy. Skuteczne wypowiedzenie umowy kredytowej wywołuje skutek na przyszłość ( ex nunc) kończąc istnienie zobowiązania (art. 365 ¹ k.c. w zw. z art. 75 ustawy
z dnia 29 sierpnia 1997r. Prawo bankowe t.j. Dz.U. z 2021r., poz. 2439).

Zgodnie z aktualnym brzmieniem art. 118 k.c. termin przedawnienia dla roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej wynosi trzy lata, jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego. Przepis art. 118 k.c.
o powyższej treści został wprowadzony art. 1 pkt. 3 ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 r.
o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018r., poz. 1104). W myśl art. 5 ust.1 tejże ustawy do roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych stosuje się od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy przepisy ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu nadanym tą ustawą. Jednakże zgodnie z art. 5 ust.2 powyższej ustawy jeżeli zgodnie z ustawą zmienianą w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, termin przedawnienia jest krótszy niż według przepisów dotychczasowych, bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się z dniem wejścia w życie niniejszej ustawy. Jeżeli jednak przedawnienie, którego bieg terminu rozpoczął się przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, nastąpiłoby przy uwzględnieniu dotychczasowego terminu przedawnienia wcześniej, to przedawnienie następuje z upływem tego wcześniejszego terminu.

W niniejszym przepadku bieg przedawnienia roszczenia wobec pozwanej M. C. (1) rozpoczął się przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 r.
o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw. Bieg tego terminu, jak słusznie stwierdził to Sąd Okręgowy, należy liczyć od dnia postawienia wierzytelności w stan natychmiastowej wymagalności w związku z upływem okresu wypowiedzenia czyli od 29 października 2016r. Pozew tymczasem wniesiony został 17 grudnia 2019r. W efekcie zgodnie z treścią art. 5 ust. 2 zd. 2 ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018r., poz. 1104) przedawnienie
w niniejszym przypadku nastąpiło z upływem wcześniejszego terminu liczonego jako trzy lata od daty wymagalności i upłynął przed wniesieniem powództwa w sprawie. Słusznie zatem żądanie pozwu wobec pozwanej M. C. (1) zostało oddalone jako przedawnione
w świetle art. 118 k.c. w zw. z art. 5 ust. 2 zd. 2 ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw w zw. z art. 117 § 2 k.c.

Nie zasługiwał na uwzględnienie w tej sytuacji także zarzut dotyczący niewłaściwej wykładni art. 118 k.c. w zw. z art. 77 ustawy z dnia 6 lipca 1982r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz.U. z 2019r., poz. 2204). Roszczenie o świadczenie uboczne jakim jest roszczenie o odsetki nie korzysta bowiem z uprawnienia do uzyskania zaspokojenia
z nieruchomości obciążonej w przypadku przedawnienia należności głównej zgodnie z art. 77 zd. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982r. o księgach wieczystych i hipotece.

W konsekwencji apelacja powódki jako niezasadna podlegała oddaleniu, o czym Sąd Apelacyjny orzekł jak w punkcie 1 wyroku na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 15 zzs ¹ ust.1 pkt.4 ustawy z dnia 2 marca 2020r. o szczególnych rozwiązaniach związanych
z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz.U. z 2020r., poz. 1842 ze zm.).
O kosztach postępowania odwoławczego Sąd Apelacyjny orzekł na zasadzie art. 98 k.p.c.
w zw. z § 2 pkt. 7 i § 10 ust.1 pkt. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015r., poz. 1800).

SSA Barbara Konińska