Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 września 2022 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący : sędzia del. Michał Siemieniec

Protokolant: Jan Migduła

po rozpoznaniu w dniu 22 września 2022 r. w Krakowie

na rozprawie

sprawy z powództwa W. K.

przeciwko (...) S.A. z siedzibą w W.

o ustalenie i zapłatę

I.  ustala, że umowa numer (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...), waloryzowany kursem CHF, zawarta w dniu 19.04.2006 roku, pomiędzy (...) Bank S.A. z siedzibą w W. a W. K., jest nieważna;

II.  zasądza od pozwanego (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powoda W. K. kwotę 93.227,86 zł (dziewięćdziesiąt trzy tysiące dwieście dwadzieścia siedem złotych 86/100) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 26 sierpnia 2022 roku do dnia zapłaty oraz kwotę 38.077,40 CHF (trzydzieści osiem tysięcy siedemdziesiąt siedem franków szwajcarskich 40/100);

III.  w pozostałej części oddala powództwo;

IV.  zasądza od pozwanego (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powoda W. K. kwotę 11.847 zł (jedenaście tysięcy osiemset czterdzieści siedem złotych 00/100) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, tytułem kosztów procesu.

Sygn. akt I C 2068/21

UZASADNIENIE WYROKU

Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 22 września 2022

Powód W. K. pozwem z dnia 20 stycznia 2021 r., następnie zmodyfikowanym pismem z dnia 11 kwietnia 2022 r. (k. 189) skierowanym przeciwko (...) S.A. z siedzibą w W., wniósł o:

1)  ustalenie nieważności umowy nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) zawartej w dniu 19 kwietnia 2006 r. pomiędzy powodem a poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bankiem S.A.

2)  zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kwoty 93.227,86 zł i 38.077,40 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 9 lipca 2019 r. do dnia zapłaty.

Ewentualnie powód wniósł o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kwoty 67.377,85 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 9 lipca 2019 r. do dnia zapłaty.

Powód ponadto wniósł o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg. norm przepisanych w wysokości podwójnej stawki minimalnej oraz kwoty 17,00 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 20 stycznia 2021 r. do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu swojego stanowiska powód wskazał, że w dniu 19 kwietnia 2006 r. zawarł umowę nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem CHF na kwotę 228.000,00 zł na cel sfinansowania kosztów nabycia spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego ozn. nr 9 położonego w K. przy ul. (...), refinansowania poniesionych nakładów i sfinansowania kosztów prac remontowych przedmiotowego lokalu i sfinansowanie opłat okołokredytowych. Powód wyjaśnił, że w umowie brak jest jednoznacznych i zrozumiałych kryteriów w oparciu o które ustalane są kursy walut obowiązujące u pozwanego, które umożliwiałyby kredytobiorcom kontrolować kursy, brak też definicji tabeli kursowej banku. Powód poszukiwał kredytu złotówkowego, jednak na etapie zawierania umowy przedstawiciel poprzednika prawnego pozwanego wskazywał na korzyści związane z kredytem indeksowanym do CHF, w tym niższą wysokość spłacanych rat. Jednocześnie przekonywał powoda o stabilności waluty. Powód zarzucił, że nie został poinformowany o zasadach mechanizmu indeksacji. Nie miał możliwości negocjacji warunków umowy kredytu, który pochodził ze stosowanego przez Bank wzorca, w tym narzucono mu konieczność przystąpienia do wskazanych w umowie ubezpieczeń. Powód mógł jedynie wskazać kwotę kredytu jaką chciał uzyskać. Powód wskazał, że zawierał umowę jako konsument, a jej poszczególne zapisy dotyczące waloryzacji i ryzyka walutowego zostały sformułowane w sposób niejednoznaczny. Nadto pozwany przyznał sobie jednostronne prawo do kształtowania wysokości świadczenia powoda, co jest sprzeczne z dobrymi obyczajami i prowadzi do nierównowagi kontraktowej stron. Powód został obarczony ryzykiem wynikającym ze zmiany wysokości odsetek, kursu walutowego i spreadu walutowego.

Powyższe zdaniem powoda prowadzi do nieważności umowy i konieczności zwrotu przez pozwanego świadczeń nienależnych jakie powód uiścił w ramach wykonywania nieważnej umowy.Interes prawny powoda w żądaniu ustalenia nieważności umowy wynika z faktu, że jedynie wyrok ustalający nie tylko przesądzi o możliwości domagania się przez powoda zapłaty spełnionych już świadczeń, ale także o braku zobowiązania do spełniania świadczeń w przyszłości. Usunięta zostanie niepewność co do tego czy umowa kredytu go wiąże, w jakim zakresie i jak powinna być wykonywana.

W pisemnej odpowiedzi na pozew (k. 49) z dnia 24 listopada 2021 r. pozwany (...) S.A. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Na uzasadnienie swego stanowiska pozwany Bank wskazał, iż udzielił powodowi informacji o ryzyku kursowym i ryzyku zmiennej stopy procentowej co potwierdził złożonym oświadczeniem. To wolą powoda było zaciągnięcia zobowiązania waloryzowanego kursem CHF. Podniesiono, że samo podpisanie umowy nie powodowało automatycznie zastosowania klauzul kursowych ani materializacji ryzyka kursowego, nie ma tym samym mowy o naruszeniu interesów konsumenta i to w sposób rażący. Pozwany zarzucił, że wszystkie kwestionowane klauzule są neutralne i bezskuteczne na chwilę zawarcia umowy. Tym samym nie można mówić o jakiejkolwiek dysproporcji praw i obowiązków stron. Pozwany wskazał, że nawet posiadanie statusu konsumenta nie zwalnia powoda z odpowiedzialności za podejmowane decyzje. Powód już od lipca 2009 r. miał możliwość spłaty kredytu bezpośrednio w CHF. Zdaniem pozwanego umowa jest ważna, wiąże strony i brak jest podstaw do uwzględnienia powództwa. A powód nie posiada interesu prawnego w wytoczeniu powództwa o ustalenie.

W odpowiedzi na zmodyfikowane żądanie pozwu (k. 206) z dn. 12 maja 2022 r. pozwany w całości podtrzymał swoje stanowisko w sprawie wnosząc o oddalenie powództwa także w rozszerzonym zakresie.

Na rozprawie w dniu 25 sierpnia 2022 r. sąd pouczył powoda, że nieważność umowy w całości może się wiązać z niekorzystnymi konsekwencjami w postaci obowiązku zwrotu nienależnego świadczenia oraz możliwości dochodzenia przez Bank dalszych roszczeń. Powód oświadczył (k.233 v.), że chce nieważności umowy i rozumie tego konsekwencje.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny

Powód W. K. w 2006 r. poszukiwał finansowania na zakup mieszkania dla niego i jego przyszłej żony. Nie posiadał oszczędności choć miał dobrą pracę. Zawarł umowę z poprzednikiem prawnym pozwanego, gdyż zaoferowano mu kredyt z zerowym wkładem własnym. Posiadał jeszcze ofertę kredytu z Banku (...), jednak wybrał ofertę z (...) Banku bowiem miał tam rachunek i jako informatykowi odpowiadała mu bankowość internetowa. Powód działał w zaufaniu do doradcy kredytowego wybierając kredyt frankowy, nie miał możliwości analizować wszystkiego osobiście, więc zaufał profesjonaliście. Powodowi nie zaproponowano kredytu złotowego. Powód w chwili zawierania umowy nie prowadził działalności gospodarczej, był konsultantem IT zatrudnionym na podstawie umowy o pracę. Umowa nie podlegała negocjacji, przygotowano dla powoda warianty umowy na które Bank wyraził zgodę a powód miał wybrać jedną z nich.

[ dowód: przesłuchanie powoda W. K., protokół rozprawy z dnia 11 kwietnia 2022 r., rejestracja od 00:03:13, k. 199-199v, wniosek kredytowy, k. 113-11 ]

Ostatecznie umową z dnia 19 kwietnia 2006 r. o nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem CHF, Bank udzielił powodowi kredytu w kwocie 228.000,00 zł waloryzowanego CHF, z przeznaczeniem na sfinansowanie kosztów nabycia spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego ozn. nr 9 położonego w K. przy ul. (...) (kwota 166.500,00 zł), refinansowanie poniesionych nakładów tytułem nabycia przedmiotowego lokali mieszkalnego (kwota: 18.500,00 zł), sfinansowanie kosztów prac remontowych przedmiotowego lokalu (kwota: 22.736,00 zł) i sfinansowanie opłat okołokredytowych (kwota 20.264,00 zł).(§ 1 ust. 1A – 3) .

Umowa stanowi, m.in., że:

-

kwota kredytu wyrażona w walucie waloryzacji na koniec dnia 30 marca 2006 r. wg kursu kupna waluty z tabeli kursowej (...) Banku S.A. wynosi 92.860,34 CHF, jednak ma ona charakter informacyjny i nie stanowi zobowiązania banku (§1 pkt. 3A);

-

okres kredytowania wynosi 360 miesięcy, tj. od dnia 19 kwietnia 2006 roku do dnia 6 maja 2036 roku (§ 1 ust. 4);

-

wariant spłaty kredytu to równe raty kapitałowo – odsetkowe, spłacane do 6-tego dnia każdego miesiąca (§ 1 ust. 5 i 6);

-

na zabezpieczenie umowy kredytu ustanowiono m.in. hipotekę kaucyjną do kwoty 342.000,00 zł na nieruchomości opisanej w §2 i wpisanej do nowozałożonej księgi wieczystej , przelew na rzecz (...) praw z umowy ubezpieczenia nieruchomości od ognia i innych zdarzeń losowych nieruchomości obciążonej hipoteką, ubezpieczenie niskiego wkładu własnego kredytu w (...) S.A., ubezpieczenie pomostowe w (...) S.A. i (...) S.A. (§ 3 ust. 1-4, 6);

-

wypłata kredytu miała nastąpić jednorazowo we wskazanych w §5 ust.2 wysokościach;

-

spłata kredytu miała następować na podstawie nieodwołalnego w trakcie trwania umowy zlecenia dokonywania przelewu ze wskazanego w umowie rachunku (§ 6);

-

kredyt jest oprocentowany wg zmiennej stopy procentowej, która w dniu wydania decyzji kredytowej przez mBank ustalona jest w wysokości określonej w § 1 ust. 8 (§ 10 ust. 1);

-

kredyt miał być spłacany w miesięcznych ratach kapitałowo-odsetkowych w terminach i kwotach zawartych w harmonogramie spłat, który sporządzony jest w walucie frank szwajcarski (§ 11 ust. 1 i 2);

-

raty kapitałowo-odsetkowe spłacane są w złotych po uprzednim ich przeliczeniu wg kursu sprzedaży CHF z tabeli kursowej (...) Banku S.A. obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14:50 (§ 11 ust. 4);

-

kredytobiorca ma uprawnienie do dokonania wcześniejszej spłaty całości lub części kredytu, za co mBank nie pobierał prowizji (§ 13 ust.1-2);

-

wcześniejsza spłata całości kredytu lub raty kapitałowo-odsetkowej a także spłata przekraczająca wysokość raty powoduje, że kwota spłaty jest przeliczana po kursie sprzedaży CHF z tabeli kursowej (...) Banku S.A, obowiązującym w dniu i godzinie spłaty (§13 ust.5);

-

niespłacone, w terminie określonym w umowie lub następnego dnia po okresie wypowiedzenia, wierzytelności (...) z tytułu umowy są traktowane jako zadłużenie przeterminowane a rata kapitału lub, w przypadku wypowiedzenia umowy kwota kapitału, jako kapitał przeterminowany. Od kapitału przeterminowanego (...)będzie naliczał odsetki w wysokości określonej w tabeli oprocentowania dla należności przeterminowanych w walutach obcych, których wysokość wyznaczana jest jako suma oprocentowania nominalnego określonego w §1 ust.8 z zastrzeżeniem §10 umowy i marży banku.(§ 16 ust. 1 i 2);

-

z chwilą wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego/od dnia wytoczenia powództwa o zapłatę Bank dokonuje przeliczenia wierzytelności na złote po kursie sprzedaży CHF z tabeli kursowej (...) Banku S.A. z dnia wystawienia (...) lub wytoczenia powództwa (§ 16 ust. 3);

-

integralną cześć umowy stanowił Regulamin udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych dla osób fizycznych w ramach (...) (§ 26).

-

kredytobiorca oświadczył, że został dokładnie zapoznany z warunkami udzielania kredytu złotowego waloryzowanego kursem waluty obcej, w tym zakresie zasad dotyczących spłaty kredytu i w pełni je akceptuje. Ponadto oświadczył, że jest świadomy, że z kredytem waloryzowanym związane jest ryzyko kursowe, a jego konsekwencje wynikające z niekorzystnych wahań kursu złotego wobec walut obcych mogą mieć wpływ na wzrost kosztów obsługi kredytu, jak również że został dokładnie zapoznany z kryteriami zmiany stóp procentowych kredytów oraz zasadami modyfikacji oprocentowania kredytu i w pełni je akceptuje (§ 29).

Dnia 3 kwietnia 2014 r. strony zawarły aneks do umowy o kredyt hipoteczny, na podstawie którego pozwany zapewnił powodowi możliwość dokonywania zmian waluty spłaty kredytu waloryzowanego kursem CHF ze złotych polskich na walutę waloryzacji oraz z waluty waloryzacji na złote polskie w okresie obowiązywania umowy.

[ dowód: umowa nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem CHF, k. 17-25, aneks z dn. 3.04.2012 r., k. 26-27 ]

Zgodnie z § 24 ust 2 Regulaminu wysokość każdej raty odsetkowej lub kapitałowo-odsetkowej kredytu/pożyczki hipotecznej waloryzowanego kursem waluty obcej określona jest w tej walucie, natomiast jej spłata dokonywana jest w złotych po uprzednim jej przeliczeniu wg. kursu sprzedaży danej waluty obcej, określonym w tabeli kursowej (...) BANKu S.A. na dzień spłaty.

Natomiast w § 24 ust. 3 wskazano, że wysokość rat odsetkowych lub kapitałowo-odsetkowych kredytu/pożyczki hipotecznej waloryzowanej wyrażona w złotych ulega comiesięcznej modyfikacji w zależności od kursu sprzedaży waluty obcej, wg. tabeli kursowej (...) Banku S.A. na dzień spłaty.

Jednocześnie jak wynika z §32 ust. 3 w przypadku kredytów/pożyczek hipotecznych złotowych waloryzowanych kursem waluty obcej (...) wystawiony jest w złotych, po przeliczeniu wierzytelności (...) na dzień sporządzenia tytułu egzekucyjnego wg. średniego kursu danej waluty obcej w tym dniu, wg. tabeli kursowej (...) Banku S.A.

[ dowód: regulamin udzielania kredytów k. 141-146 ]

Powód spłacał kredyt początkowo w walucie polskiej, następnie po zawarciu aneksu z dnia 3 kwietnia 2012 r. uiszczał raty w walucie CHF. Spłacił łącznie z tego tytułu na rzecz pozwanego w okresie od w okresie od 6 czerwca 2006 r. do dnia 6 kwietnia 2020 r. kwotę 93.227,86 zł i 38.077,40 CHF. W tym uiścił 7.386,04 zł tytułem składek ubezpieczenia niskiego wkładu własnego, pomostowego i ubezpieczenia spłaty kredytu oraz ubezpieczenia NNW.

[ dowód: zaświadczenie z Banku z dn. 13.12.2019 r., k. 28-30 ]

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił przede wszystkim w oparciu o znajdujące się w aktach dowody z dokumentów. W szczególności oparto się na dokumentach umowy kredytu oraz dokumentach dotyczących tej umowy w postaci załączników do niej oraz dokumentacji złożonej wraz z wnioskiem o udzielenie kredytu. Jednocześnie sąd pominął przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego, gdyż dowód ten był zbędny wobec faktu uwzględnienia roszczenia głównego pozwu, uznając, iż umowa jest nieważna i zasądzając żądaną w roszczeniu głównym kwotę. Za nieistotne dla rozstrzygnięcia niniejszego postępowania sąd uznał także zeznania świadka M. P., który jako pracownik centrali Banku zeznawał o procedurach obowiązujących pracowników przy zawieraniu umów kredytów waloryzowanych do CHF, zakresu modelowych informacji jakie pracownik winien przekazać klientowi Banku, etapów zawierania umów kredytowych. Świadek ten jednak nie brał udziału w zawarciu przez powódkę spornej umowy kredytu, a istnienie odgórnych instrukcji nie implikuje od razu, że każdemu klientowi Banku pracownik oddziału przekaże wszystkie informacje w sposób wskazany w modelu. Ustalając okoliczności zawarcia umowy sąd oparł się również w dużej mierze na dowodach osobowych tj. z przesłuchaniu powoda, którego wypowiedzi nie zawierały sprzeczności. Sąd nie znalazł podstaw do kwestionowania przekazanych informacji dotyczących okoliczności udzielenia kredytu w walucie obcej, braku wyjaśnienia mechanizmu przeliczania waluty obcej, tworzenia tabel kursowych oraz braku możliwości negocjowania umowy.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo główne zasługiwało na uwzględnienie niemal w całości, jedynie co do odsetek podlegało w części oddaleniu. Powód w pierwszej kolejności wniósł o ustalenie nieważności umowy nr (...) z dnia 19 kwietnia 2006 r. i zapłatę na jego rzecz kwot 93.227,86 zł i 38.077,40 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 9 lipca 2019 r. do dnia zapłaty. Uprzedzając dalsze uwagi, należy wskazać, że żądanie zgłoszone na pierwszym miejscu okazało się zasadne, co czyni zbędnym odnoszenie się do żądań wskazanych w dalszej kolejności.

W ocenie sądu powód, zawierając umowę kredytu miał status konsumenta. Zgodnie z art. 22 ^{( 1 )}k.c., w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia umowy pomiędzy stronami, za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Te warunki zostały w przypadku powoda spełnione, nabyta nieruchomość służyła zaspokojeniu wyłącznie potrzeb mieszkaniowych powoda - konsumenta. Otwiera to możliwość zbadania treści umowy kredytu z perspektywy przepisów art. 385 ^{( 1 )}i nast. k.c. W myśl art. 385 ^{( 1)} § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Według § 2 tego przepisu, jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. Z kolei w myśl § 3, nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Rozkład ciężaru dowodu reguluje § 4 omawianego przepisu, zgodnie z którym, ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje. Kolejny przepis zawarty w art. 385 ^{( 2 )}k.c. stanowi, że oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny. Dodać należy, że przepisy te zostały wprowadzone do krajowego porządku prawnego w wyniku implementowania Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz. UE z dnia 21 kwietnia 1993 r.), co oznacza, że przy interpretacji tych przepisów należy uwzględnić orzecznictwo TSUE. Najistotniejsze znaczenie na tle umów kredytów denominowanych lub indeksowanych do kursu waluty obcej ma wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia 3 października 2019 r. w sprawie K. Dziubak, J. Dziubak przeciwko Raiffeisen Bank International AG, sygn. akt C-260/18, publ. http://curia.europa.eu . W wyroku tym Trybunał wyjaśnił, że 1) Artykuł 6 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że nie stoi on na przeszkodzie temu, aby sąd krajowy, po stwierdzeniu nieuczciwego charakteru niektórych warunków umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej i oprocentowanego według stopy procentowej bezpośrednio powiązanej ze stopą międzybankową danej waluty, przyjął, zgodnie z prawem krajowym, że ta umowa nie może nadal obowiązywać bez takich warunków z tego powodu, że ich usunięcie spowodowałoby zmianę charakteru głównego przedmiotu umowy. 2) Artykuł 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że z jednej strony skutki dla sytuacji konsumenta wynikające z unieważnienia całości umowy, takie jak te, o których mowa w wyroku z dnia 30 kwietnia 2014 r., Kásler i Káslerné Rábai (C-26/13, EU:C:2014:282), należy oceniać w świetle okoliczności istniejących lub możliwych do przewidzenia w chwili zaistnienia sporu, a z drugiej strony, do celów tej oceny decydująca jest wola wyrażona przez konsumenta w tym względzie. 3) Artykuł 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie wypełnieniu luk w umowie, spowodowanych usunięciem z niej nieuczciwych warunków, które się w niej znajdowały, wyłącznie na podstawie przepisów krajowych o charakterze ogólnym, przewidujących, że skutki wyrażone w treści czynności prawnej są uzupełniane w szczególności przez skutki wynikające z zasad słuszności lub ustalonych zwyczajów, które nie stanowią przepisów dyspozytywnych lub przepisów mających zastosowanie, jeżeli strony umowy wyrażą na to zgodę. 4) Artykuł 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie utrzymywaniu w umowie nieuczciwych warunków, jeżeli ich usunięcie prowadziłoby do unieważnienia tej umowy, a sąd stoi na stanowisku, że takie unieważnienie wywołałoby niekorzystne skutki dla konsumenta, gdyby ten ostatni nie wyraził zgody na takie utrzymanie w mocy.

W rozpoznawanym przypadku powód – konsument - pouczony o powyższym, na rozprawie w dniu 25 sierpnia 2022 r. odmówił sanowania wadliwości umowy i wyraził zgodę na jej nieważność w całości, gdyby sąd doszedł do wniosku, że po wyeliminowaniu z niej abuzywnych klauzul umowa nie może funkcjonować w obrocie prawnym. W niniejszej sprawie na pierwszy plan wysuwają się postanowienia umowne wprowadzające mechanizm przeliczania waluty polskiej na obcą i odwrotnie. Są to niewątpliwie klauzule odnoszące się do głównych świadczeń stron. Zgodnie bowiem z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku prawo bankowe (w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia przez strony umowy, t.j. Dz.U.2002. nr 72 poz. 665), przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Analizując zamieszczone w umowie zawartej pomiędzy stronami klauzule dotyczące przeliczania waluty, należy dojść do wniosku, że z całą pewnością nie określono ich w sposób jednoznaczny. Są one dla laika niezrozumiałe bez pomocy profesjonalnego doradcy. A należy pamiętać, że w wypadku umów kredytowych instytucje finansowe powinny zapewnić kredytobiorcom informacje wystarczające do podjęcia przez nich świadomych i rozważnych decyzji. Klauzula przeliczeniowa powinna być więc sformułowana na tyle jasno, by dostatecznie uważny i rozsądny przeciętny konsument mógł nie tylko objąć swą świadomością możliwość wzrostu lub spadku wartości waluty obcej, ale również oszacować potencjalnie istotne konsekwencje ekonomiczne takiego postanowienia umownego. W konsekwencji należy uznać, że pomimo tego, iż kwestionowane klauzule dotyczyły świadczeń głównych, jako niejednoznaczne, podlegają ocenie z punktu widzenia abuzywności, po myśli art. 385 ¹ § 1 k.c. Analizując postanowienia zawarte w umowie kredytu (§1 ust.3A, §7 ust.1, §11 ust.5, §13 ust.5, §16 ust.3) i w regulaminie (§24 ust.2 i 3, § 27 ust.2 i §32 ust. 3) dotyczące klauzuli przeliczeniowej należy zauważyć, że odsyłają one przy przeliczaniu walut do kursu ustalonego w wewnętrznej tabeli kursowej banku. Kurs ten zatem nie ma charakteru określanego według jasnych i obiektywnych kryteriów, a przeciwnie - zależy każdorazowo od decyzji Banku, który wedle własnej polityki może kształtować wysokość kursu, a tym samym wysokość zobowiązań kredytobiorcy. Dodać należy, że w umowie nie wskazano żadnych wytycznych, w oparciu o które kurs ten miałby być wyznaczany. Oznacza to, że kwota kredytu wyrażona w CHF była wypłacana w złotych po przeliczeniu według kursu kupna ustalonego arbitralnie przez bank i według tego samego mechanizmu kredyt był spłacany. W tej sytuacji należy przyjąć, że wymienione klauzule, jako sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszające interesy konsumentów nie wiążą powoda. Podobnie narzucony charakter miało postanowienie dotyczące zabezpieczenia spłaty kredytu poprzez ubezpieczenie niskiego wkładu własnego. Powód nie został zaznajomiony z treścią umowy ubezpieczenia, nie miał wpływu na jej treść, która jest niejasna.

Mając przesądzony fakt, iż wymienione wyżej postanowienia umowne mają charakter abuzywny, należy ocenić, czy po ich wyeliminowaniu umowa może nadal funkcjonować. Na tak postawione pytanie należy odpowiedzieć przecząco, wbrew twierdzeniom powódki. Wszak po usunięciu mechanizmu przeliczania nie da się w ogóle ustalić wysokości zobowiązania odnoszącego się do świadczenia głównego z umowy kredytu. Z kolei w powołanym wyżej wyroku TSUE z dnia 3 października 2019 r. w sprawie K. Dziubak, J. Dziubak przeciwko Raiffeisen Bank International AG, Trybunał wyjaśnił, że nie ma możliwości zastąpienia luk w umowie, spowodowanych usunięciem z niej nieuczciwych warunków, wyłącznie na podstawie przepisów krajowych o charakterze ogólnym. Uwzględniając zatem, że po usunięciu zakwestionowanych postanowień umownych z umowy kredytu pomiędzy stronami umowa nie może w dalszym ciągu funkcjonować, a konsument godzi się na stwierdzenie nieważności całej umowy, należało przyjąć, że umowa jest nieważna. Na marginesie dodać wypada, że sama konstrukcja umowy kredytu indeksowanego w CHF, bądź denominowanego, nie jest sprzeczna z przepisem art. 69 ustawy prawo bankowe, ani też z art. 353 ^{( 1 )}k.c., stanowiąc możliwe warianty umowy kredytu (zob. wyrok SN z dnia 11 grudnia 2019 r., sygn. akt V CSK 382/18), publ. OSNC-ZD 2021/2/20), niemniej jednak w obrocie konsumenckim nie może zawierać klauzul abuzywnych, a jeżeli takie zawiera powoduje to skutek nieważności, o ile – jak to miało miejsce w niniejszym przypadku – umowa bez owych klauzul funkcjonować nie może, a konsument ów skutek akceptuje.

Skutkiem nieważności umowy jest konieczność zwrotu przez pozwany Bank spełnionych przez powódkę – w wykonaniu nieważnej umowy – świadczeń, zgodnie z art. 410 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c. Zgodnie z art. 410 § 2 k.c., świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia. W niniejszym przypadku, z uwagi na nieważność umowy kredytu, środki finansowe wpłacone przez powódkę stronie pozwanej, tytułem spłaty rat kredytu uznać należy za świadczenie nienależne. Na podstawie art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 1 k.c. strona pozwana jest więc zobowiązana do zwrotu powódce wszelkich kwot świadczonych przez nią tytułem spłaty kredytu. Z przedłożonych przez powoda dokumentów dotyczących historii spłaty kredytu wynika, że powód spłacił w okresie od 6 czerwca 2006 r. do dnia 6 kwietnia 2020 r. kwotę 93.227,86 zł i 38.077,40 CHF. W tym uiścił 7.386,04 zł tytułem składek ubezpieczenia niskiego wkładu własnego, pomostowego i ubezpieczenia spłaty kredytu oraz ubezpieczenia NNW.

Przechodząc do rozstrzygnięcia o odsetkach za opóźnienie, należy zauważyć, że do momentu złożenia oświadczenia przez konsumenta o wyrażeniu zgody na stwierdzenie nieważności umowy, roszczenie nie było w ogóle wymagalne, bowiem spłacone raty kredytu nie były jeszcze nienależne. Podstawa świadczenia odpadła dopiero w toku niniejszego postępowania. Taki pogląd wyraził też Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 16 lutego 2021 r., sygn. akt III CZP 11/20, publ. OSNC 2021/6/40). W konsekwencji, za okres, w którym roszczenie nie było wymagalne, powodowi nie należą się odsetki za opóźnienie. Wprawdzie powód wezwał pozwanego do zapłaty wcześniej, ale dopiero z chwilą złożenia przez powoda wspomnianego oświadczenia na rozprawie (25 sierpnia 2022 r.) można uznać, że zaktualizował się stan opóźnienia w zapłacie, a co za tym idzie powstał obowiązek zapłaty odsetek za opóźnienie dopiero od 26 sierpnia 2022 r. do dnia zapłaty. Z tego względu żądanie odsetek za okres wcześniejszy oddalono.

Oddalone zostało także żądanie zasądzenia odsetek za opóźnienie od należności wyrażonej w walucie CHF. Zgodnie z art. 481 § 1 k.c., wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego. W myśl § 2 k.c., jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej NBP i 5,5 punktów procentowych. Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy. Regulacja ta odnosi się do świadczeń pieniężnych wyrażonych w walucie polskiej. Oczywistym powinno być, z ekonomicznego punktu widzenia, że odsetki ustawowe za opóźnienie obowiązujące w Polsce dotyczą tylko świadczeń wyrażonych w walucie polskiej. Wypada zauważyć, że gdy dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia wyrażonego w walucie obcej, wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia także w walucie polskiej (art. 358 § 3 k.c.) i w takim przypadku ma prawo domagać się odsetek ustawowych za opóźnienie, o których mowa w art. 481 § 2 k.c. Decydując się na dochodzenie świadczenia w walucie obcej, wierzyciel musi pogodzić się z faktem, że odsetki za opóźnienie według stopy obowiązującej w kraju nie będą mu przysługiwać. Funkcję waloryzacyjną odsetek spełnia w takim przypadku wyrażenie świadczenia w CHF.

O kosztach procesu sąd orzekł zgodnie z art. 100 zd. 2 k.p.c., bowiem powód uległ jedynie w nieznacznej części swych żądań (co do odsetek). Na zasądzone koszty złożyły się: opłata od pozwu w kwocie 1.000 zł, wynagrodzenie dla profesjonalnego pełnomocnika powoda w osobie radcy prawnego w kwocie 10.800,00 zł, ustalone na podstawie § 2 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2018.265 t.j. z dnia 2018.01.30) oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł.

Odnosząc się do wniosku pełnomocnika powoda o zasadzenie kosztów jego wynagrodzenia w podwójnej wysokości w ocenie sądu brak było przesłanek do jego uwzględnienia. Sprawa, której przedmiotem jest ważność kredytu indeksowanego czy denominowanego walutą obcą jest standardowym rodzajem postępowania, który aktualnie dominuje w sądach powszechnych. Co więcej zarówno pozew jak i odpowiedź na pozew są sporządzone w niniejszej sprawie według wypracowanego w praktyce wzorca. Wobec czego brak jest przesłanek wskazujących na ponadstandardową pracę wykonaną przez pełnomocnika powódki. W tym zakresie stawka podstawowa jest właściwa do nakładu pracy włożonej przez pełnomocnika powódki w prowadzenie z jej ramienia niniejszego postępowania.

Mając powyższe na względzie, na zasadzie powołanych przepisów, należało orzec jak w sentencji wyroku z dnia 22 września 2022 r.

[ sędzia (del.) Michał Siemieniec ]

Z/

1.  (...)

2.  (...)

3.  kal. 14 dni

(...)