Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 listopada 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach

Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 30 października 2018 r. w Katowicach

sprawy z odwołania A. K. (A. K.)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o składki

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

od wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach

z dnia 11 sierpnia 2017 r. sygn. akt VIII U 552/17

1.  zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie,

2.  zasądza od ubezpieczonej A. K. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. kwotę 2.700 zł (dwa tysiące siedemset złotych) tytułem kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

/-/SSA A.Grymel /-/SSA G.Pietrzyk-Cyrbus /-/SSA L.Jachimowska

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 2057/17

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 1 lutego 2017r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w Z., stwierdził, że A. K. jest dłużnikiem ZUS z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy
i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Zadłużenie wraz z należnymi odsetkami za zwłokę, naliczonymi na dzień wydania decyzji, wynosi łącznie 19.700,33 zł, w tym:

- z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne za okres od września 2014 r.
do sierpnia 2016 r. w kwocie 13 581,60 zł wraz z odsetkami w kwocie
1.471 zł;

- z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne za okres od lutego 2015r.
do stycznia 2016r. w kwocie 2.915,06 zł wraz z odsetkami w kwocie 324 zł;

- z tytułu składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres od września 2014r. do sierpnia 2016r. na w kwocie 1.324,67 zł wraz z odsetkami w kwocie 84 zł.

W odwołaniu od decyzji A. K. domagała się jej zmiany i orzeczenie
co do istoty sprawy poprzez ustalenie, że spełnia warunki do zastosowania preferencyjnych zasad opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, o których mowa w art. 18a ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, względnie uchylenia zaskarżonej decyzji i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, powołując się na argumentację przywołaną w uzasadnieniu do zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach wyrokiem z dnia 11 sierpnia 2017 r. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób,
że stwierdził, iż ubezpieczona A. K. nie jest dłużnikiem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres od września 2014r. do sierpnia 2016r.,
a w punkcie 2 zasądził na jej rzecz od organu rentowego kwotę 3.600 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd I instancji ustalił, iż w okresie od 15 września 2007r. do 2 września 2009r. ubezpieczona prowadziła działalność gospodarczą w zakresie fryzjerstwa
i pozostałych zabiegów kosmetycznych. W okresie od 2 września 2009r.
do 26 września 2014r. A. K. nie pracowała zawodowo, nie prowadziła również działalności gospodarczej. W dniu 26 września 2014r. ubezpieczona zarejestrowała działalność gospodarczą pod nazwą A. K. Studio (...). Podobnie, jak w przypadku poprzedniej działalności, przedmiotem były usługi fryzjerskie oraz pozostałe zabiegi kosmetyczne. Studio fryzjerskie znajdowało się przy ul. (...) w miejscowości T.. W związku z tym, że wcześniej znajdował się tam inny salon fryzjerski, ubezpieczona nie musiała ponosić większych nakładów finansowych w celu dostosowania lokalu do charakteru działalności.
W dniu 26 września 2014r. ubezpieczona zgłosiła do ubezpieczenia pracowników, którzy pomagali jej w przygotowaniu lokalu. W dniu 29 września 2014r. lokal został pomalowany przez męża ubezpieczonej. Większość sprzętu służącego do prowadzenia działalności gospodarczej ubezpieczona posiadała z poprzedniego studia fryzjerskiego. W dniu 18 sierpnia 2016r. przedsiębiorstwo (...) zostało wykreślone z ewidencji przedsiębiorców. Decyzją z dnia 20 września 2016r. organ rentowy stwierdził, że ubezpieczona, jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu w okresie od 26 września 2014r. do 18 sierpnia 2016r.

Sąd Okręgowy oddalił wnioski dowodowe organu rentowego oraz dalsze wnioski dowodowe odwołującej, zmierzające do wykazania daty rozpoczęcia przez nią prowadzenia działalności gospodarczej w 2014r., albowiem w tym zakresie uznał związanie prawomocną decyzją z dnia 20 września 2016r. o podleganiu przez ubezpieczoną ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej.

W rozważaniach prawnych Sąd I instancji wskazał, iż przedmiotem sporu było ustalenie, czy ubezpieczona A. K. miała prawo do skorzystania w okresie spornym z ulg w opłacaniu składek na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne i Fundusz Pracy na podstawie art. 18a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z dnia
13 października 1998r. (Dz. U. z 2015r., poz. 121 ze zm.). Zasadnicze znaczenie miało ustalenie, czy pomiędzy datą zaprzestania prowadzenia poprzedniej działalności gospodarczej, tj. 2 września 2009r., a podjęciem nowej, tj. 26 września 2014r.,
upłynął okres 60 miesięcy kalendarzowych. Zdaniem organu, początek biegu terminu powinien być liczony nie od dnia 2 września 2009r., lecz od końca miesiąca kalendarzowego, tj. od dnia 30 września 2009r.

W dalszej kolejności Sąd Okręgowy odniósł się do treści art. 18a ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, zgodnie z którym podstawę wymiaru składek
na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art. 8
ust. 6 pkt 1 (tj. prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych), w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak, niż 30 % kwoty minimalnego wynagrodzenia. Po myśli ust. 2 pkt 1, przepisy ust. 1 nie mają zastosowania do osób, które prowadzą lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej prowadziły pozarolniczą działalność.

Zdaniem Sądu Okręgowego, organ rentowy błędnie wyliczył okres 60 miesięcy kalendarzowych, wskazany w art. 18a ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, przyjmując, iż termin ten winien być liczony od dnia 30 września 2009r., a nie od 2 września 2009r. Uzasadniając swoje stanowisko, organ rentowy przywołał treść art. 57 § 3 k.p.a. Tym samym uznał, że między zakończeniem, a rozpoczęciem nowej działalności gospodarczej przez ubezpieczoną nie upłynął okres 60 miesięcy uprawniający do zastosowania preferencyjnych zasad opłacania składek; uznał tę interpretację za błędną. Jak wynika bowiem z treści tego przepisu, terminy określone w miesiącach kończą się z upływem tego dnia w ostatnim miesiącu, który odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było -
w ostatnim dniu tego miesiąca. W związku tym, iż ubezpieczona zaprzestała prowadzenia działalności gospodarczej w dniu 2 września 2009r., okres 60 miesięcy nieprowadzenia przez ubezpieczoną działalności gospodarczej upływa z dniem
2 września 2014r. Dopiero wówczas, gdyby takiego dnia (2 września) w ostatnim miesiącu nie było, termin skończyłby się z ostatnim dniem miesiąca. Kolejna działalność gospodarcza została zarejestrowana przez ubezpieczoną dopiero w dniu
26 września 2014r., zatem po upływie 60 miesięcy wskazanych w art. 18a ustawy
o systemie ubezpieczeń społecznych. Organ rentowy w trakcie postępowania zmodyfikował swoje stanowisko, kwestionując datę rozpoczęcia kolejnej działalności gospodarczej przez ubezpieczoną, wywodząc że ubezpieczona działalność rozpoczęła przed datą 26 września 2014r. Na mocy decyzji z dnia 20 września 2016r. organ rentowy stwierdził, że ubezpieczona, jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym od dnia 26 września 2009r. Kwestia podlegania ubezpieczeniom społecznym przez ubezpieczoną z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej została zatem prawomocnie przesądzona decyzją z dnia 20 września 2016r., a Sąd jest związany jej treścią. W takiej sytuacji, strony nie mogą może skutecznie przywoływać innej daty rozpoczęcia działalności gospodarczej, niż ta, która wynika z prawomocnej decyzji o podleganiu ubezpieczeniom społecznym.

Mając na uwadze powyższe, Sąd I instancji orzekł na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., orzekając w punkcie 2 wyroku o kosztach na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 2 ust. 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U.2015.1800).

Apelację od wyroku wniósł organ rentowy.

Apelujący zaskarżył wyrok w całości, zarzucając mu:

- naruszenie prawa materialnego, tj. art. 18a ust. 2 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art. 57 § 3 k.p.a. poprzez nieuwzględnienie, że stawki preferencyjne składek na ubezpieczenia społeczne osób prowadzących działalność gospodarczą nie mają zastosowania do osób, które w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej prowadziły pozarolniczą działalność;

- naruszenie prawa procesowego, a mianowicie art. 233 § 1 k.p.c. i art. 328
§ 2 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału i przekroczenie przez Sąd I instancji granic swobodnego uznania
w wyniku pominięcia dowodów wskazujących na fakt, że odwołująca zakończyła okres podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu poprzednio prowadzonej działalności gospodarczej w dniu 3 września 2009r., a rozpoczęła prowadzenie kolejnej działalności w dniu 26 września 2014r., co oznacza,
że przerwa między zakończeniem jednej działalności, a rozpoczęciem kolejnej była w tym przypadku krótsza, niż 60 miesięcy kalendarzowych i w sprawie
nie może mieć zastosowania art. 18a ust. 2 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, co oznacza, że płatnikowi nie przysługiwało prawo do opłacania składek na ubezpieczenie społeczne na zasadach preferencyjnych;

- naruszenie przepisu prawa procesowego, tj. art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. poprzez nierozpoznanie przez Sąd I instancji istoty sprawy i orzeczenie poza zakres zaskarżonej decyzji w zakresie, w jakim Sąd rozstrzygał o ustaleniu okresu podlegania przez odwołującą ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej przez odwołującą.

Podnosząc powyższe zarzuty, apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie odwołania w całości, względnie przekazanie sprawy do Sądu
I instancji do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie od odwołującej na rzecz organu rentowego zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Odwołująca w odpowiedzi na apelację wniosła o jej oddalenie i zasądzenie
od organu rentowego na swoją rzecz kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych.

Rozpoznając apelację organu rentowego, Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja organu rentowego, zmierzająca do zmiany zaskarżonego wyroku, okazała się zasadna.

Niewątpliwie ma rację organ rentowy, powołując się w apelacji na formalny obowiązek sądu orzekającego w sprawie, polegający na odniesieniu się wprost
do treści kontrolowanej decyzji. W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych przedmiot rozpoznania sprawy sądowej wyznacza bowiem decyzja organu rentowego, od której wniesiono odwołanie (art. 477 ⁹ i art. 477 ¹⁴ k.p.c.) i tylko w tym zakresie podlega ona kontroli sądu zarówno pod względem jej formalnej poprawności,
jak i merytorycznej zasadności (tak: teza postanowienia Sądu Najwyższego z dnia
22 lutego 2012r., wydanego do sprawy II UK 275/11, zam. Lex nr 1215286).
W kontrolowanej sprawie organ rentowy określił wysokość zadłużenia odwołującej
z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w okresie od września 2014r. do sierpnia 2016r. gdyż - jego zdaniem - nie obliczyła ona składek w prawidłowej wysokości; decyzja stwierdzała, iż A. K. jest dłużnikiem organu rentowego. Z kolei kontrolowany wyrok zmieniał tę decyzję i stwierdzał, iż odwołująca nie jest dłużnikiem organu rentowego. W tym kontekście trudno czynić zarzut Sądowi
I instancji, iż nie rozpoznał istoty sprawy i orzekł poza zakres zaskarżonej decyzji
w zakresie, w jakim rozstrzygał o ustaleniu okresu podlegania przez odwołującą ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.

Natomiast zasadny okazał się zarzut w zakresie dokonania przez Sąd Okręgowy błędnej interpretacji treści art. 18a ust. 2 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2016r. poz. 963).

Wypada przypomnieć, iż zgodnie z treścią art. 18a ustawy, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak, niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia; przepis ten jednakże nie ma zastosowania do osób, które prowadzą lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej prowadziły pozarolniczą działalność.

Zdaniem Sądu I instancji, w odniesieniu do ubezpieczonej znajduje zastosowanie treść art. 18a ust. 1 ustawy i nie dotyczy jej ograniczenie wskazane
w treści art. 18a ust. 2 pkt 1 ustawy. Sąd ten przyjął bowiem, iż skoro ubezpieczona zaprzestała prowadzenia poprzedniej działalności gospodarczej z dniem 2 września 2009r., a prowadzenie kolejnej działalności rozpoczęła z dniem 26 września 2014.,
to tym samym dochowała terminu w zakresie upływu 60 miesięcy kalendarzowych,
o których mowa w przywołanym wyżej przepisie. Tym samym, Sąd Okręgowy
nie podzielił poglądu organu rentowego, iż termin ten winien być liczony od dnia
30 września 2009r.

Sąd Apelacyjny zauważa, iż data zakończenia prowadzenia przez A. K. poprzedniej działalności gospodarczej - 3 września 2009r. - nie stanowiła przedmiotu sporu. Natomiast data rozpoczęcia kolejnej działalności - 26 września 2014r. - wynika z czynności podejmowanych przez odwołującą, a zmierzających
do jej uruchomienia. Przede wszystkim, A. K. z tym dniem zgłosiła
do ubezpieczeń społecznych pracowników, a nadto została zarejestrowana
w Centralnej Ewidencji Działalności Gospodarczej. Od września rozpoczęła też adaptację i przygotowywanie lokalu do wykonywania działalności. Faktem jest,
iż czynsz za lokal wynajmowany przez odwołującą od Gminnej Spółdzielni (...) w T. został naliczony od października 2014r., to jednak należność za kanalizację w rozmiarze 4 m ³ została naliczona za wrzesień 2014r.,
co wynika z faktury VAT nr (...); oznacza to, iż lokal był we władaniu odwołującej już we wrześniu 2014r. Fakt rozpoczęcia działalności z dniem
26 września 2014r. potwierdził również pełnomocnik ubezpieczonej w piśmie skierowanym do organu rentowego w dniu 29 grudnia 2016r. Nie jest zatem zasadne powoływanie się przez odwołującą na okoliczność, iż działalność gospodarczą rozpoczęła faktycznie z dniem 1 października 2014r. Prowadzenie działalności gospodarczej nie wiąże się w sposób bezpośredni z faktycznym jej rozpoczęciem
i osiąganiem przychodów z tego tytułu (nie mówiąc o dochodach), ale oznacza również całe spektrum działań zmierzających do uruchomienia tej działalności; taka sytuacja miała miejsce w kontrolowanej sprawie. Nie bez znaczenia jest także okoliczność, iż organ rentowy w prawomocnej decyzji z dnia 20 września 2016r. stwierdził początek podlegania działalności przez odwołującą na dzień 26 września 2016r.

Zatem, skoro A. K. zaprzestała prowadzenia poprzedniej działalności gospodarczej z dniem 3 września 2009r., a nową działalność rozpoczęła z dniem
26 września 2014r., oznacza to, iż nie spełniła warunku wykazania przerwy pomiędzy nimi w wymiarze 60 miesięcy kalendarzowych, a tym samym nie mogła skorzystać
z naliczenia preferencyjnych składek na ubezpieczenie społeczne, o których mowa
w treści art. 18a ust. 1 cytowanej ustawy. Zgodnie bowiem ze stanowiskiem judykatury, miesiące kalendarzowe należy rozumieć jako pełne miesiące kalendarzowe - okres ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności należy liczyć od miesiąca bezpośrednio poprzedzającego miesiąc, w którym rozpoczęto wykonywanie działalności (tak: Komentarz
do Ustawy o Systemie Ubezpieczeń Społecznych pod red. Beaty Gudowskiej
i Jolanty Strusińskiej-Żukowskiej Wydawnictwo C. H. Beck Warszawa 2014 wydanie 2, s. 443).

W kontrolowanej sprawie wsteczne odliczanie miesięcy kalendarzowych należało zatem rozpocząć od końca sierpnia 2014r.; widać stąd, iż do 3 września 2009r. okres ten nie osiągnął wymiaru 60 miesięcy kalendarzowych. W tej sytuacji należy uznać, iż organ rentowy prawidłowo wskazał w kontrolowanej decyzji,
iż odwołująca jest jego dłużnikiem, gdyż nie opłaciła składek w wymaganej wysokości, zgodnie z ciążącym na niej obowiązkiem. Tym samym, Sąd Apelacyjny nie podzielił stanowiska Sądu Okręgowego, a apelacja organu rentowego musiała odnieść skutek.

Sąd Apelacyjny, biorąc pod uwagę przedstawioną wyżej argumentację, zmienił zaskarżony wyrok i orzekł jak w sentencji, orzekając w punkcie 2 o obowiązku zwrotu kosztów postępowania organowi rentowemu - na zasadzie treści art. 98 k.p.c.
oraz treści § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia
22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U.
z 2015r., poz. 1804).

/-/SSA A.Grymel /-/SSA G.Pietrzyk-Cyrbus /-/SSA L.Jachimowska

Sędzia Przewodniczący Sędzia

JR