Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 kwietnia 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Jerzy Geisler /spr./

Sędziowie: SSA Małgorzata Mazurkiewicz-Talaga

SSA Roman Stachowiak

Protokolant: st. sekr. sąd. Kinga Kwiatkowska

po rozpoznaniu w dniu 16 kwietnia 2015 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowo – akcyjnej w P., (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowej w P.

przeciwko (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowo - akcyjna w P. oraz pozwanej,

i zażalenia powoda (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowej w P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 17 grudnia 2014 r. sygn. akt IX GC 631/13

1.  oddala obie apelacje,

2.  koszty postępowania odwoławczego między powodem – (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowo-akcyjna w P. a pozwaną wzajemnie znosi,

3.  odrzuca zażalenie powoda (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa w P.

4.  zasądza od powoda (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa w P. na rzecz pozwanej 600 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu zażaleniowym.

M. Mazurkiewicz-Talaga J. Geisler R. Stachowiak

UZASADNIENIE

(...) sp. z o.o. sp. k. oraz (...) sp. z o.o. (...) wnieśli o zasądzenie od pozwanego - (...) sp. z o.o. kwoty 229.187,08 zł na rzecz (...) sp. z o.o. wraz z ustawowymi odsetkami od dat i kwot wyszczególnionych w petitum pozwu, ewentualnie o zasądzenie od pozwanego na rzecz (...) sp. z o.o. (...) kwoty 204.263,43 zł oraz na rzecz powoda (...) sp. z o.o. kwoty 24.923,65 zł wraz z odsetkami ustawowymi od kwot i dat wskazanych w treści pozwu. Nadto powodowie wnieśli o zasądzenie na ich rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Uzasadniając swoje żądanie powodowie argumentowali, że domagają się od pozwanego zapłaty powyższej kwoty ze względu na poniesioną przez nich szkodę w związku z bezpodstawnie uzyskanymi przez pozwanego korzyściami za rzekome usługi marketingowe i reklamowe, jak też z tytułu bonusów.

Pozwana w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie na swoją rzecz od powodów kosztów procesu według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 17 grudnia 2014 roku, sygn. akt: IX GC 631/13, Sąd Okręgowy w Poznaniu:

1.  zasądził od pozwanej na rzecz powoda (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowo-akcyjna kwotę 229.187,08 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od następujących kwot:

a)  115.794,02 złotych za okres od dnia 29 marca 2013 roku do dnia zapłaty,

b)  113.393,06 złotych za okres od dnia 31 maja 2013 roku do dnia zapłaty,

1.  oddalił powództwo powoda (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowo-akcyjnej w pozostałym zakresie,

2.  oddalił powództwo powoda (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa,

3.  kosztami postępowania z powództwa (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowo-akcyjna obciążył pozwanego i z tego tytułu zasądził od pozwanego na rzecz powoda (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowo- akcyjna kwotę 18.677,00 zł,

4.  kosztami postępowania z powództwa (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa obciążył powoda i z tego tytułu zasądził od powoda (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa na rzecz pozwanej kwotę 7.217,00 zł.

Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia faktyczne i wnioski prawne:

Strony prowadziły współpracę handlową, polegającą na zakupie przez pozwaną najpierw od (...) sp. z o.o. sp.k., a następnie od (...) sp. z o.o. (...) towarów, które następnie pozwany sprzedawał w swojej sieci sklepów.

Oprócz uzgodnień dotyczących samej sprzedaży towarów, strony postępowania zawierały porozumienia co do usług dodatkowych, które miała świadczyć pozwana. W treści Ustaleń Rocznych 2009 z dnia 3 kwietnia 2009 roku wskazano w punkcie ii B, iż łączne wynagrodzenie przysługujące pozwanej za zlecone usługi marketingowe wyniesie minimum 15% od całości obrotów. Przy tym powód zlecił wykonanie usługi polegającej na umieszczeniu jego nazwy w urodzinowej karcie okolicznościowej, za co pozwana miała otrzymać 22.000,00 zł.

W Ustaleniach Rocznych 2010 z dnia 9 grudnia 2009 roku wynagrodzenie za usługi marketingowe pozostało bez zmian, opłata za umieszczenie nazwy powoda w urodzinowej karcie okolicznościowej została zwiększona do kwoty 22.500,00 zł, strony dodatkowo ustaliły, że pozwana otrzyma bonus progowy za osiągnięcie określonego poziomu obrotów w roku bieżącym, który wynosił: 0,5% przy obrotach 450.001,00 - 550.000,00 złotych, 1% przy obrotach 550.001,00 zł - 650.000,00 zł oraz 1,5% przy obrotach równych lub wyższych niż 650.001,00 zł.

W Ustaleniach Rocznych 2011 z dnia 20 stycznia 2011 roku strony zachowały dotychczasowe porozumienia co do bonusu progowego i wynagrodzenia za usługi marketingowe, natomiast opłatę za umieszczenie nazwy powoda w urodzinowej karcie okolicznościowej zwiększyły do kwoty 24.000,00 zł.

W dniu 25 sierpnia 2011 roku powód (...) sp. z o.o. sp.k. zawarł z pozwaną porozumienie, w treści którego strony stwierdziły, że prowadzą współpracę gospodarczą, opierającą się w szczególności o zawierane „Ustalenia roczne”, na podstawie których pozwana świadczy wskazane w nich usługi oraz otrzymuje ujęte w nich rabaty. Usługi i rabaty zostały uzgodnione przez strony w celu osiągnięcia przez (...) sp. z o.o. sp.k. korzyści, a pozwana wykonała je i była uprawniona do otrzymania z tego tytułu wynagrodzenia. Strony oświadczyły, że chcą kontynuować współpracę. W punkcie 2 porozumienia powód (...) sp. z o.o. sp.k. oświadczył, że zwalnia pozwaną z długu o zapłatę pieniędzy, który byłby przedmiotem roszczeń o zapłatę odszkodowania i zwrot bezpodstawnie uzyskanych korzyści, o jakich mowa w art. ł8 ust. 1 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji oraz roszczeń o zapłatę nienależnego świadczenia na podstawie ait. 410 k.c. w związku z art. 405 k.c. i to zarówno co do usług i rabatów, za które już wystawiono faktury, jak i przyszłych. Powód oświadczył, że zrzeka się tych roszczeń oraz że zobowiązuje się ich nie dochodzić, a także innych mogących istnieć roszczeń w związku z opisanymi usługami i rabatami.

W dniu 25 sierpnia 2011 roku pozwany i powód (...) sp. z o.o. sp.k. zawarli aneks do Ustaleń rocznych 2011, uzgadniając, że rezygnują z opłaty za usługi marketingowe, w zamian za co powód zobowiązał się, że obniży o 16% ceny sprzedawanych towarów.

W dniu 25 października 2011 roku (...) sp. z o.o. sp.k. złożył oświadczenie, że przejął od (...) sp. z o.o. sp.k. wszystkie zobowiązania i należności wobec pozwanej z tytułu wystawionych faktur korygujących, żądań wystawienia faktur korygujących z powodu zwrotu towarów oraz różnic cenowych i ilościowych, faktur promocyjnych pozwanej oraz naliczonych odsetek.

(...) sp. z o.o. sp.k. został dostawcą pozwanego w miejsce W. & Ś. sp. z

o.o. sp.k. W dniu 27 października 2011 roku podpisał z pozwaną umowę o współpracy handlowej, która regulowała ogólne warunki, na jakich sprzedawał pozwanej towary. W dniu 28 października 2011 roku (...) sp. z o.o. sp.k. i pozwana podpisali Ustalenia roczne 2011, zgodnie z którymi (...) sp. z o.o. sp.k. był zobowiązany do zapłaty bonusu progowego w wysokości 0,5% przy obrocie w wysokości ponad 450.000,00 zł, 1% przy obrocie ponad 550.000,00 zł oraz 1,5% przy obrocie przewyższającym 650.000,00 zł. Dodatkowo zlecił pozwanej umieszczenie swojej nazwy w urodzinowej karcie okolicznościowej, za co miał zapłacić 24.000,00 zł. W dniu 2 lutego 2012 roku zostały podpisane Ustalenia roczne 2012, w których zmieniono warunki bonusu progowego: pozwanej przysługiwał bonus 0,75% przy obrotach w wysokości 450.000,00 zł, 1,25% przy obrotach w kwocie 500.000,00 zł oraz 1,75% przy obrotach w wysokości 550.000,00 zł.

W okresie od marca 2010 roku do czerwca 2012 roku pozwana wystawiła szereg faktur za świadczone usługi marketingowe, potrącając wierzytelności z tego tytułu z wierzytelnościami powodów o zapłatę z tytułu dostarczonych towarów.

I tak obciążyła powoda (...) sp. z o.o. sp.k. następującymi fakturami:

1.  w dniu 31 marca 2010 roku pozwana wystawiła fakturę VAT nr (...) za „usługi marketingowe za miesiąc marzec 2010”, na kwotę 13.627,40 złotych, dokonując następnie specyfikacją przelewu z dnia 26 kwietnia 2010 roku potrącenia tej kwoty z wierzytelnościami powoda z tytułu wierzytelności za dostarczone towary,

2  w dniu 30 kwietnia 2010 roku wystawiła fakturę VAT nr (...) za „usługi marketingowe za miesiąc kwiecień 2010”, na kwotę 153,72 złotych, dokonując następnie specyfikacją przelewu z dnia 24 maja 2010 roku potrącenia tej kwoty z wierzytelnościami powoda z tytułu wierzytelności za dostarczone towary,

3  w dniu 31 maja 2010 roku wystawiła fakturę VAT nr (...) za „usługi marketingowe za miesiąc maj 2010" na kwotę 14.760,78 złotych, dokonując następnie specyfikacją przelewu z dnia 05 lipca 2010 roku potrącenia tej kwoty z wierzytelnościami powoda z tytułu wierzytelności za dostarczone towary,

4  w dniu 30 czerwca 2010 roku wystawiła fakturę VAT nr (...) za „usługi marketingowe za miesiąc czerwiec 2010", na kwotę 2.446,10 złotych, dokonując następnie specyfikacją przelewu z dnia 19 lipca 2010 roku potrącenia tej kwoty z wierzytelnościami powoda z tytułu wierzytelności za dostarczone towary,

5  w dniu 22 lipca 2010 roku wystawiła fakturę VAT nr (...) za „usługę umieszczenia nazwy dostawcy w urodzinowej karcie okolicznościowej”, na kwotę 13.725,00 złotych, dokonując następnie specyfikacją przelewu z dnia 2 sierpnia 2010 roku potrącenia tej kwoty z wierzytelnościami powodów wynikającymi z wierzytelnościami powoda z tytułu wierzytelności za dostarczone pozwanej towary,

6  w dniu 31 lipca 2010 roku wystawiła fakturę VAT nr (...) za „usługi marketingowe za miesiąc lipiec 2010", na kwotę 9.081,00 złotych, dokonując następnie specyfikacją przelewu z dnia 13 września 2010 roku potrącenia tej kwoty z wierzytelnościami powoda z tytułu wierzytelności za dostarczone towary,

7  w dniu 30 sierpnia 2010 roku wystawiła fakturę VAT nr (...) za „usługi marketingowe", na kwotę 2.549,80 złotych, dokonując następnie specyfikacją przelewu z dnia 13 września 2010 roku potrącenia lej kwoty z wierzytelnościami powodów z wierzytelnościami powoda z tytułu wierzytelności za dostarczone towary,

8  w dniu 31 sierpnia 2010 roku wystawiła fakturę VAT nr (...) za „usługi marketingowe za miesiąc sierpień 2010", na kwotę 19.128,38 złotych, dokonując następnie specyfikacją przelewu z dnia 13 września 2010 roku potrącenia tej kwoty z wierzytelnościami powoda z tytułu wierzytelności za dostarczone towary,

9  w dniu 15 października 2010 roku wystawiła fakturę VAT nr (...) za „usługę umieszczenia nazwy dostawcy w urodzinowej karcie okolicznościowej”, na kwotę 13.725,00 złotych, dokonując następnie specyfikacją przelewu z dnia 08 listopada 2010 roku potrącenia tej kwoty z wierzytelnościami powoda z tytułu wierzytelności za dostarczone towary,

10  w dniu 31 października 2010 roku wystawiła fakturę VAT nr (...) za „usługi marketingowe za miesiąc październik 2010 roku na kwotę 7.535,94 zł, dokonując następnie specyfikacją przelewu z dnia 8 listopada 2010 roku potrącenia tej z wierzytelnościami powoda z tytułu wierzytelności za dostarczone towary,

11  w dniu 31 grudnia 2010 roku wystawiła fakturę VAT nr (...) za „dodatkowy bonus progowy za osiągnięcie określonego poziomu obrotu za rok 2010", na kwotę 2.767,12 złotych dokonując następnie specyfikacją przelewu z dnia 08 listopada 2010 roku potrącenia tej kwoty z wierzytelnościami powoda z tytułu wierzytelności za dostarczone towary,

12  w dniu 28 lutego 2011 roku wystawiła fakturę VAT nr (...) za „usługi marketingowe za miesiąc łuty 2011 r ", na kwotę 17.074,86 złotych, dokonując następnie specyfikacją przelew z dnia 26 kwietnia 2011 roku potrącenia tej kwoty z wierzytelnościami powoda z tytułu wierzytelności za dostarczone towary,

13  w dniu 24 marca 2011 roku wystawiła fakturę VAT nr (...) za „usługę umieszczenia nazwy dostawcy w urodzinowej karcie okolicznościowej", na kwotę 7.380,00 zł, dokonując następnie specyfikacją przelewu z dnia 26 kwietnia 2011 roku potrącenia tej kwoty z wierzytelnościami powoda z tytułu wierzytelności za dostarczone towary,

14  w dniu 31 maja 2011 roku wystawiła fakturę VAT nr (...) za „usługi marketingowe za miesiąc maj 2011 r.", na kwotę 15.698,49 zł, dokonując następnie specyfikacją przelewu z dnia 18 lipca 2011 roku potrącenia tej kwoty z wierzytelnościami powoda z tytułu wierzytelności za dostarczone towary,

15  w dniu 21 czerwca 2011 roku wystawiła fakturę VAT nr (...) za „usługę umieszczenia nazwy dostawcy na urodzinowej karcie okolicznościowej", na kwotę 7.380,00 zł, dokonując następnie specyfikacją przelewu z dnia 18 lipca 2011 roku, potrącenia tej kwoty z wierzytelnościami powoda z tytułu wierzytelności za dostarczone towary, w dniu 30 czerwca 2011 roku wystawił fakturę VAT nr (...) za „usługi marketingowe za miesiąc czerwiec 2011 r.”, na kwotę 21.996,09 złotych, dokonując następnie specyfikacją przelewu z dnia 18 lipca 2011 roku potrącenia tej kwoty z wierzytelnościami powoda z tytułu wierzytelności za dostarczone towary,

16  w dniu 31 lipca 2011 roku wystawiła fakturę VAT nr (...) za „usługi marketingowe za miesiąc lipiec 2011 r.”, na kwotę 4.725,66 złotych, dokonując następnie specyfikacją przelewu z dnia 08 sierpnia 2011 roku potrącenia tej kwoty z wierzytelnościami powoda z tytułu wierzytelności za dostarczone towary,

17  w dniu 31 sierpnia 2011 roku wystawiła fakturę VAT nr (...) za „usługi marketingowe za miesiąc sierpień 2011 r.”, na kwotę 6.835,11 zł, dokonując następnie specyfikacją przelewu z dnia 10 października 2011 roku potrącenia tej kwoty z wierzytelnościami powoda z tytułu wierzytelności za dostarczone towary,

18  w dniu 27 września 2011 roku wystawiła fakturę VAT nr (...) za „usługę umieszczenia nazwy dostawcy na urodzinowej karcie okolicznościowej", na kwotę 7.380,00 zł, dokonując następnie specyfikacją przelewu z dnia 10 października 2011 roku potrącenia tej kwoty z wierzytelnościami powoda z tytułu wierzytelności za dostarczone towary.

Z kolei powoda (...) sp. z o.o. sp.k. pozwana obciążyła:

1.  w dniu 7 grudnia 2011 roku wystawiła fakturę VAT nr (...) za „usługę umieszczenia nazwy dostawcy na urodzinowej karcie okolicznościowej”, na kwotę 7,380,00 zł, dokonując następnie specyfikacją przelewu z dnia 16 stycznia 2012 roku potrącenia tej kwoty z wierzytelnościami powoda z tytułu wierzytelności za dostarczone towary,

2.  w dniu 31 grudnia 2011 roku wystawiła fakturę VAT nr (...) za „dodatkowy bonus progowy za osiągniecie określonego poziomu obrotu za rok 2011", na kwotę 1.310,44 zł, dokonując następnie specyfikacją przelewu z dnia 16 stycznia 2012 roku potrącenia tej kwoty z wierzytelnościami powoda z tytułu wierzytelności za dostarczone towary,

3.  w dniu 31 grudnia 2011 roku wystawiła fakturę VAT nr (...) za „dodatkowy bonus progowy za osiągniecie określonego poziomu obrotu za rok 2011", na kwotę 209,41 zł, dokonując następnie specyfikacją przelewu z dnia 16 stycznia 2012 roku potrącenia tej kwoty z wierzytelnościami powoda z tytułu wierzytelności za dostarczone towary,

4.  w dniu 31 grudnia 2011 roku wystawiła fakturę VAT nr (...) za „dodatkowy bonus progowy za osiągniecie określonego poziomu obrotu za rok 2011", na kwotę 30,54 złotych, dokonując następnie specyfikacją przelewu z dnia 16 stycznia 2012 roku potrącenia tej kwoty z wierzytelnościami powoda z tytułu wierzytelności za dostarczone towary,

5.  w dniu 31 grudnia 2011 roku wystawiła fakturę VAT nr (...) za „dodatkowy bonus progowy za osiągniecie określonego poziomu obrotu za rok 2011", na kwotę 1.232,46 złotych, dokonując następnie specyfikacją przelewu z dnia 16 stycznia 2012 roku potrącenia tej kwoty z wierzytelnościami powoda z tytułu wierzytelności za dostarczone towary,

6.  w dniu 22 marca 2012 roku wystawiła fakturę VAT ni- (...) za „usługę umieszczenia nazwy dostawcy na urodzinowej karcie okolicznościowej”, na kwotę 7.380,00 zł, dokonując następnie specyfikacją przelewu z dnia 26 marca 2012 roku potrącenia tej kwoty z wierzytelnościami powoda z tytułu wierzytelności za dostarczone towary,

7.  w dniu 22 czerwca 2012 roku wystawiła fakturę VAT ni' (...) za „usługę umieszczenia nazwy dostawcy na urodzinowej karcie okolicznościowej", na kwotę 7.380,00 zł, którą pozwany kompensatą nr (...) potrącił z wierzytelnościami powoda z tytułu sprzedanych towarów.

Negocjacje co do umów łączących strony były prowadzone przez strony częściowo w ramach bezpośrednich spotkań przedstawicieli stron, a częściowo poprzez wymianę e-maili. Powodowie mogli jedynie w niewielkim stopniu modyfikować propozycje pozwanej.

W okresie, w jakim strony łączyły ustalenia roczne, pozwana wydawała gazetkę promocyjną, w której obok innych oferowanych produktów umieszczała także wizerunki produktów powodów. Nadto w tym okresie nazwa (logotyp) firm powodów był także umieszczany na corocznych kartach okolicznościowych. To pozwana decydowała, jakie produkty znajdą się w gazetce promocyjnej.

Pismem nadanym w dniu 29 marca 2013 roku powód (...) sp. z o.o. sp.k. zawezwał pozwaną do próby ugodowej. Zawezwanie dotyczyło zapłaty należności, jakie pozwana ujęła w wyżej wskazanych fakturach w okresie od dnia 31 maja 2010 roku do dnia 31 grudnia 2011 roku.

Z kolei powód (...) sp. z o.o. (...) zawezwał pozwaną do próby ugodowej pismem nadanym również 29 marca 2013 roku, jako przedmiot ugody wskazując zapłatę przez pozwaną wszystkich należności, którymi pozwana obciążyła powoda w wyżej wskazanych fakturach.

Żadna z prób nie doprowadziła do zawarcia ugody.

Do dnia wyrokowania pozwana nie zapłaciła kwot żądanych przez powodów.

W tak ustalonym stanie faktycznym, po przeprowadzeniu oceny zgromadzonych w sprawie dowodów, Sąd Okręgowy uznał, iż powództwo (...) sp. z o.o. (...) zasługuje na częściowe uwzględnienie, zaś powództwo (...) sp. z o.o. sp.k. jest niezasadne.

Mając na względzie materiał dowodowy zgromadzony w niniejszej sprawie Sąd I instancji przyjął, że spełniona została dyspozycja art. 15 ust. ł pkt 4 u.z.n.k. Podkreślił, że produkty, które rzekomo miały być przez pozwaną promowane w chwili ich wystawienia na sprzedaż, były już własnością pozwanej. Z tego względu domaganie się dodatkowych opłat „marketingowych” od dostawcy, nie będącego już właścicielem towaru, nie znajduje już prawnego i faktycznego uzasadnienia. Pozwana nie wykazała przy tym, jakie konkretnie korzyści powodowie uzyskali w wyniku działań pozwanej w konkretnych przypadkach i odnosząc to do przykładu konkretnych produktów. Tymczasem w opinii Sądu Okręgowego usługi, jakie pozwana rzekomo świadczyła, nie były wymierne i nie przekładały się bezpośrednio na zyski powodów, lecz co najwyżej dawały nadzieję, że jeżeli dalej powodowie akceptować będą potrącenia swoich wierzytelności z rzekomymi wierzytelnościami pozwanej, będą mogli nadal prowadzić z nim współpracę gospodarczą.

Sąd I instancji przyjął więc, że rzeczywisty zamiar pozwanej, związany z wystawianiem przedmiotowych faktur, polegał na pobieraniu od powodów innych niż marża opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży. Wskazuje to na pozorność świadczonych przez pozwaną „usług” i co za tym idzie: niemożność poddania rzetelnej ocenie ich ekwiwalentności oraz brak postanowień dotyczących obowiązków, jakie miały zostać nałożone na stronę pozwaną w związku z „promowaniem” towaru, jak również brak możliwości określenia stopnia wywiązania się pozwanej z przyjętych zobowiązań. Istotnym argumentem za przyjęciem takiej konstatacji była także okoliczność, że kwoty jakimi pozwana obciążała powodów ustalane były w przypadku usług marketingowych w oparciu o wysokość obrotów powodów, bez odniesienia do np. nakładów pozwanej czy częstotliwości podejmowanych działań promocyjnych. Inne kwoty, jak to miało miejsce przy opłatach za umieszczenie logotypów na kartach jubileuszowych, były zaś określane odgórnie.

Sąd Okręgowy miał także na względzie fakt, że powodowie zostali obciążeni opłatami za typową dla sieci handlowych działalność (wydawanie i kolportaż gazetek z informacją o cenie produktów, informowanie klientów o promocjach i obniżkach cen), którą sieci te będą podejmować zawsze i to niezależnie od tego, czy dostawcy za tak określoną „promocję” będą płacić czy też nie.

Wyżej wskazane okoliczności, jak zaznaczył Sąd Okręgowy, wskazują na to, że w niniejszej sprawie na dostawcę narzucono obowiązek ponoszenia opłat za przyjmowanie towarów do sprzedaży w sieci sklepów prowadzonych przez pozwaną. Takie praktyki zostały uznane za czyny nieuczciwej konkurencji w rozumieniu art. 15 ust. 1 pkt 4 u.z.n.k., a pobieranie opłat z tego tytułu (także poprzez potrącenie z wierzytelnościami powodów) uznać należy za źródło bezpodstawnej korzyści w rozumieniu art. 18 ust. 1 pkt 5 u.z.n.k.

Odnosząc się do porozumienia zawartego między powodem (...) sp. z o.o. sp.k. a pozwaną w dniu 25 sierpnia 2011 roku, w którym powód zrzekł się roszczeń z tytułu zwrotu bezpodstawnie uzyskanych przez pozwaną korzyści, gdyby pobieranie przez pozwaną opłat za usługi uznać za czyny nieuczciwej konkurencji, Sąd Okręgowy uznał, że zawarte ono zostało w celu uniknięcia przez pozwaną odpowiedzialności za popełnione przez siebie czyny nieuczciwej konkurencji. Wskazuje na to sam fakt zawarcia porozumienia, gdyż dla zrzeczenia się roszczenia nie jest konieczna zgoda strony zobowiązanej, jak również okoliczność, że powód miał zrzec się zarówno roszczeń obejmujących zwrot należności objętych już wystawionymi fakturami, jak i należności, które miały dopiero powstać w przyszłości. W ocenie Sądu I instancji, podobnie jak postanowienia ujęte w Ustaleniach rocznych, tak i oświadczenie powoda o zwolnieniu z długu miało na celu usankcjonowanie działalności pozwanej, które zostało wymuszone na powodzie przez pozwaną. Zatem w niniejszej sprawie pozwana, zmuszając powoda do zawarcia porozumienia, zamierzała obejść przepisy ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, unikając odpowiedzialności za dokonane czyny nieuczciwej konkurencji poprzez wymuszenie na powodzie zwolnienia z długu. W takiej sytuacji oświadczenie o zwolnieniu z długu na podstawie art. 58 § 1 k.c. Sąd Okręgowy uznał za nieważne.

Sąd Okręgowy odniósł się także do aneksu nr (...) do Ustaleń rocznych 2011, zawartego w dniu 25 sierpnia 2011 roku między tymi samymi stronami. Na podstawie tego porozumienia strony zrezygnowały z zobowiązań z tytułu usług marketingowych, w zamian za co powód (...) sp. z o.o. sp.k. zobowiązał się obniżyć o 16% ceny sprzedawanych pozwanemu towarów. Sąd I instancji zauważył, że wskazane zobowiązania, z których strony zrezygnowały, były w rzeczywistości opłatami pobieranymi przez pozwaną niezgodnie z prawem, co zostało wskazane wyżej. Skoro strony uzgodniły, że zamiast pobierania opłat przez pozwanego powód będzie sam obniżał ceny swoich towarów, to należy dopatrywać się w tym próby ukrycia przez pozwaną opłat za wprowadzenie towaru do sprzedaży. Pomimo bowiem faktu, że strony zrezygnowały z opłat za świadczenie usług przez pozwaną, i tak uzyskiwał on korzyść - kupował ceny po niższych cenach. Ta korzyść, podobnie jak wcześniejsze opłaty, również była uzależniona od wielkości obrotu, w zakresie wykonywania wzajemnych zobowiązań stron, nie doszło zatem do żadnej rzeczywistej zmiany.

Sąd Okręgowy uznał również, że do przelewu wierzytelności, ujętych w treści oświadczenia z dnia 25 października 2011 roku, jako należności z tytułu „faktur promocyjnych z firmy (...) sp. z o.o.” skutecznie doszło i to powód (...) sp. z o.o. (...)może dochodzić od pozwanej zwrotu bezpodstawnie uzyskanych korzyści.

W konsekwencji powyższego Sąd Okręgowy w punkcie 1 wyroku zasądził od pozwanej na rzecz powoda (...) sp. z o.o..(...). kwotę 229.187,08 zł wraz z ustawowymi odsetkami od kwoty 115.794,02 zł od dnia 29 marca 2013 roku oraz od kwoty 113.393,06 złotych od dnia3ł maja 2013 roku.

O odsetkach ustawowych orzeczono na podstawie art. 481 § 1 k.c. Sąd Okręgowy wyjaśnił, że wierzytelność powoda ma charakter bezterminowy, co oznacza, że dłużnik ma obowiązek takiego świadczenia dopiero po wezwaniu go przez wierzyciela do zapłaty. Od tego momentu dłużnik pozostaje w opóźnieniu uzasadniającym roszczenie odsetkowe (art. 455 k.c., 481 k.c.). Za niezasadne Sąd I instancji uznał zatem żądanie powoda w zakresie odsetek od wskazanych kwot od terminów wcześniejszych niż wezwanie pozwanej do zapłaty należności z tytułu bezprawnie pobranych korzyści. Skoro pierwszym wezwaniem do zapłaty roszczeń dochodzonych pozwem był wniosek o zawezwanie do próby ugodowej złożony przez powoda (...) sp. z o.o. (...)w dniu 29 marca 2013 roku, a dotyczył on kwoty 115.794,02 złotych, od tego dnia należało liczyć odsetki ustawowe od tej kwoty. Co do pozostałej kwoty pozwana nie była wzywany do jej zapłaty przed wytoczeniem powództwa, a zatem od kwoty 113.393,06 zł odsetki ustawowe należało zasądzić od dnia wniesienia pozwu, to jest 31 maja 2013 roku.

W punkcie 2 wyroku Sąd Okręgowy oddalił roszczenie odsetkowe powoda w wyżej omówionym zakresie.

W punkcie 3 wyroku Sąd I instancji oddalił roszczenie powoda (...) sp. z o.o. sp.k. w całości. Skoro bowiem wierzytelności zostały skutecznie przeniesione na powoda (...) sp. z o.o. (...) nie mógł ich już dochodzić powód (...) sp. z o.o. sp.k.

W konsekwencji w punkcie 4 wyroku Sąd Okręgowy orzekł o kosztach postępowania na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c. oraz § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jednolity - Dz.U. z 2013 roku, poz. 490).

Z kolei w punkcie 5 wyroku Sąd Okręgowy rozstrzygnął o kosztach postępowania co do roszczenia powoda (...) sp. z o.o. sp.k. przeciwko pozwanej na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c.

Wyrok apelacją zaskarżyli: powód (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowo - akcyjna w P. oraz pozwana.

Powód (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowo - akcyjna w P. zaskarżył powyższe rozstrzygnięcie w części oddalającej żądanie odsetek od pozwanej od dnia pobrania, zarzucając naruszenie art. 455 k.c. i art. 15 ust. 1 pkt 4) oraz art. 18 ust. 1 piet 5) u.z.n.k. poprzez zastosowanie tylko art. 18 ust. 1 pkt 5) u.z.n.k., pomijając roszczenia odszkodowawcze powoda, polegające na zasądzeniu od pozwanego odsetek od kwoty 417.248,57 zł od dnia 17 listopada 2012 roku, a nie dla poszczególnych kwot od daty ich pobrania przez pozwanego.

W konsekwencji wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie od pozwanej na swoją rzecz odsetek od kwot i dat wskazanych w apelacji oraz o zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego według norm przepisanych.

Natomiast pozwana zaskarżyła w/w wyrok w części, tj. co do pkt. 1 i 4, wnosząc o jego uchylenie w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, a to wobec nierozpoznania przez tenże Sąd istoty sprawy, ewentualnie o jego zmianę w zaskarżonej części poprzez oddalenie powództwa również w zakresie zasądzonym (pkt I wyroku) i zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za pierwszą instancję (pkt IV wyroku), a nadto o zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów postępowania odwoławczego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Zaskarżonemu orzeczeniu skarżąca zarzuciła:

1.  obrazę prawa procesowego, tj.:

a)  art. 328 § 2 k.p.c. poprzez brak ustaleń faktycznych i rozważań prawnych co

świadczonych usług pod kątem:

- kosztów ponoszonych przez pozwaną na ich wykonanie, a w konsekwencji ekwiwalentności świadczeń obu stron,

–

zarzutów pozwanej odnośnie do tego, że powód wkalkulował w cenę sprzedaży towaru zbywanego pozwanej wartość wynagrodzenia za usługi świadczone na jego rzecz przez pozwaną,

a)  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia zgromadzonego w

sprawie materiału, w tym okoliczności, które należało uznać za przyznane w myśl art.

230 k.p.c. i w konsekwencji błędy w ustaleniach faktycznych, w szczególności z

uwagi na:

–

pominięcie treści gazetek reklamowych zawierających reklamę towarów powoda oraz kart okolicznościowych, zeznań świadków A. M. (1) oraz C. F. obrazujących wykonanie usługi na rzecz powoda i wydatki pozwanej na przygotowanie i kolportaż gazetek oraz kart okolicznościowych przy ocenie wykonania i ekwiwalentności świadczeń wykonywanych przez pozwaną na rzecz powoda,

–

uznanie za niewiarygodne zeznań świadków A. M. (2) oraz A. O. w części w której wskazywali, iż powód w przypadku wyrażenia takiej woli mógł współpracować z pozwaną bez zlecenia jej świadczenia dodatkowych usług,

–

uznanie za niewiarygodne zeznań świadka A. M. (2) w części w której wskazywał że podpisanie przez powoda porozumienia z dnia 25 sierpnia 2011 roku w którym powód zobowiązał się do obniżenia cennika o 16 % nie było warunkiem dalszej współpracy stron, a w konsekwencji błędne przyjęcie, że bez podpisania w/w porozumienia powód nie mógłby w dalszym ciągu współpracować z pozwaną,

–

pominięcie wiadomości e-maił z dnia 13 czerwca 2011 roku oraz Aneksu do Ustaleń Rocznych 2011 z dnia 25 sierpnia 2011 roku zgodnie z którym powód w zamian za rezygnację z dodatkowych usług świadczonych na jego rzecz przez pozwaną obniżył cennik o 16 %, przy ocenie zarzutów pozwanej odnośnie wliczania przez powoda kosztów zw. ze świadczonymi usługami w cenę sprzedaży towarów zbywanych pozwanej,

1.  obrazę prawa materialnego:

a)  art. 15 ust. 1 pkt 4 u.z.n.k. w zw. z art. 3 ust. 1 u.z.n.k. poprzez:

–

zastosowanie w sytuacji, gdy powód wkalkulował w cenę sprzedaży każdego towaru zbywanego pozwanej opłaty wynikające z ustaleń rocznych, w rezultacie czego po tej cenie uwzględniającej koszty świadczonych usług pozwana nabywała od niego towary przez cały okres współpracy, choć okoliczności te wynikały m.in. z zeznań świadka A. M. (2) oraz z Aneksu do Ustaleń Rocznych 2011 z dnia 25 sierpnia 2011 roku; okoliczność ta została również potwierdzona przez powoda P. W., który zeznał na rozprawie w dniu 3 grudnia 2014 roku „Warunki ustaleń rocznych miały wpływ na proponowana cenę. Ja w cenie próbowałem kalkulować te ustalenia roczne [...] Skoro zatem wynagrodzenie za usługę było elementem kosztu pozwanej związanego z nabyciem towarów od powodowej spółki tym samym nie stanowiło opłaty innej niż marża handlowa w rozumieniu tego przepisu ustawy,

–

błędną wykładnię i zastosowanie poprzez przyjęcie braku ekwiwalentności świadczeń, choć z uwagi na powyższe usługa była wykonywana dla powoda w istocie bezpłatnie, a w przypadku bezzasadności takiego stanowiska - poprzez pominięcie przy ocenie ekwiwalentności świadczeń z tytułu usługi reklamy i innych, że pozwana miała kilkanaście hal sprzedaży na terenie kraju w największych miastach i ponad 400.000 klientów, do których trafiały jej gazetki oraz że ponosiła koszty w wysokości około 30 min złotych rocznie na kolportaż gazetek, w których umieszczała zdjęcia towarów sprzedawanych przez powoda,

–

przyjęcie domniemania utrudnienia dostępu do rynku, mimo że działania strony pozwanej nie stanowiły żadnego z deliktów nazwanych z art. 15 ust. 1 pkt 1-5 u.z.n.k., a strona powodowa nie starała się nawet wykazać, że działania strony pozwanej utrudniały jej dostęp do rynku,

–

przyjęcie, że pobieranie "innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży" zawsze stanowi utrudnienie dostępu do rynku, a w konsekwencji błędne uznanie, że ze względu na takie domniemanie nie jest konieczne dodatkowe wykazanie przez stronę powodową przesłanki utrudnienia dostępu do rynku,

a)  art. 6 k.c. w zw. z art. 15 ust. 1 pkt 4 u.z.n.k. w zw. z art. 3 ust. 1 u.z.n.k. poprzez przyjęcie, że to pozwana, a nie powód, powinna wykazać przesłankę utrudnienia dostępu do rynku oraz ekwiwalentność usług objętych umowami ustalenia roczne, mimo że zgodnie z treścią art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne a więc to powód winien wykazać w/w przesłanki,

b)  art. 15 ust. 1 pkt 4 u.z.n.k. w zw. z art. 536 k.c. oraz w zw. z art. 353 ¹ § 1 k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że bonus o charakterze warunkowym, którego przyznanie stronie pozwanej przez stronę powodową uzależnione było od osiągnięcia określonego przez strony poziomu obrotów, stanowił inną niż marża handlowa opłatę za przyjęcie towaru do sprzedaży, podczas gdy był on wyłącznie elementem marży, to jest czynnikiem cenotwórczym wpływającym na obniżenie ceny sprzedaży towarów dostarczanych przez stronę powodową,

c)  art. 18 ust. 1 pkt 5 u.z.n.k. w zw. z art. 405 k.c. i art. 322 k.p.c. poprzez uwzględnienie powództwa, mimo że nie zaszły przesłanki w postaci zaistnienia czynu nieuczciwej konkurencji oraz naruszenia lub zagrożenia interesu powoda albowiem:

–

powód wkalkulował w cenę sprzedaży każdego towaru zbywanego pozwanej koszty usług świadczonych na jego rzecz przez pozwaną, a więc w tych okolicznościach nie doszło do naruszenia lub zagrożenia interesu powoda, gdyż cena nabycia towaru przez Selgros zawierała już w sobie wynagrodzenie za usługi a w konsekwencji nie doszło do uzyskania przez pozwaną kosztem majątku powoda korzyści, a tym samym nie było podstaw do zastosowania w/w przepisu,

–

umowy ustalenia roczne w zakresie świadczonych przez pozwaną usług nie stanowiły czynu nieuczciwej konkurencji, gdyż nie utrudniały powodowi dostępu do rynku,

a)  art. 2 i art. 3 ust. 1 pkt 6 ustawy o cenach z 5 lipca 2001 roku (Dz. U. z 2001 r., Nr 97, poz. 1050; dalej u.c.) poprzez niezastosowanie w sytuacji, gdy powód wkalkulował w cenę sprzedaży każdego towaru zbywanego pozwanej opłaty wynikające z ustaleń rocznych, a po tej cenie pozwana nabywała od niego towary przez cały okres współpracy, a więc gdy koszt usługi wliczony został w cenę obowiązującą powoda i pozwaną i tym samym stanowił koszt pozwanej nabycia towarów powoda,

b)  art. 58 § 1 k.c. poprzez jego zastosowanie i przyjęcie, że oświadczenie woli powoda o zrzeczeniu się prawa do dochodzenia roszczeń w przypadku uznania opłat za usługi świadczone na jego rzecz przez pozwaną za czyn nieuczciwej konkurencji, zawarte w porozumieniu z dnia 25 sierpnia 2011 r. jest nieważne pomimo, iż w/w oświadczenie zostało złożone przez powoda dobrowolnie w ramach swobody kontraktowej, a powód skutecznie nie uchylił się od skutków prawnych złożonego oświadczenia woli.

Nadto powód (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka

komandytowa w P. wniósł zażalenie na rozstrzygnięcie o kosztach procesu, zasądzające od niego na rzecz powoda kwotę 7.217,00 zl, zarzucając naruszenie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 102 k.p.c. oraz § 2 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, poprzez zasądzenie przez Sąd I instancji od niego na rzecz pozwanej kosztów zastępstwa procesowego w sytuacji, w której faktycznie przegrała ona sprawę. Wobec powyższego skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego rozstrzygnięcia o kosztach poprzez wzajemne zniesienie kosztów oraz o zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Żadna z apelacji nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Apelacyjny uznaje ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy za prawidłowe i przyjmuje je za własne. Ustaleń tych Sąd Okręgowy dokonał bez obrazy art. 233 § 1 k.p.c. - w oparciu o wszechstronnie przeanalizowany, oceniony zgodnie z zasadami wiedzy, logiki i doświadczenia życiowego materiał dowodowy, a w każdym razie żaden ze skarżących nie wykazał, by tak ujęte kryteria oceny wiarygodności i mocy dowodów zostały przez Sąd ten naruszone, prowadząc do ustaleń niezgodnych z materiałem dowodowym, co zostanie szczegółowo omówione w dalszej części uzasadnienia.

Rozważenia w pierwszej kolejności, jako dalej idące, wymagały zarzuty apelacyjne, podniesione przez stronę pozwaną.

W ocenie Sądu Apelacyjnego uzasadnienie Sądu I instancji spełnia wymagania określone przepisem art. 328 k.p.c., bo Sąd ten wyraźnie wskazał, jakie fakty uznał za udowodnione, dokonał oceny dowodów i wskazał dlaczego, na jakiej podstawie prawnej, powództwo zostało uwzględnione. Zarzut naruszenia powyższego przepisu uznać należy za niesłuszny. Jak to niejednokrotnie wyjaśniał Sąd Najwyższy naruszenie powyższego przepisu może zachodzić jedynie w sytuacji, gdy uzasadnienie wyroku jest dotknięte tak daleko idącymi błędami i lukami, że sam wyrok nie poddaje się z tego powodu kontroli instancyjnej (orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 16 października 2009 roku, sygn. akt: I UK 129/09, LEX nr 558286).

Taka sytuacja w sprawie niniejszej nie zachodzi, zaś stawiając ten zarzut skarżąca w istocie kwestionuje ustalenia faktyczne, poczynione przez Sąd I instancji.

Pozwana swoje stanowisko opiera na błędnym założeniu, że strona powodowa wkalkulowała w cenę sprzedaży zbywanego towaru wartość wynagrodzenia za usługi świadczone na jego rzecz przez pozwaną. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie daje jednak podstaw do takich ustaleń. Występujący w imieniu strony powodowej P. W. wskazywał, że cenę towaru ustalał kupiec strony pozwanej, „narzucając” ją powodowi. Zaznaczył on, że w cenie próbował kalkulować ustalenia roczne, jednakże jeżeli kupiec nie przyjął jego oferty cenowej, to kalkulacja ta nie miała żadnego znaczenia. Z treści tych zeznań nie można wyprowadzić wniosku, że cena, za jaką strona powodowa sprzedawała swoje towary pozwanej, uwzględniała koszty przez nią narzucone. Oczywistym jest bowiem, że cena towarów musiała być na tyłe konkurencyjna, tj. niska, by pozwana nie zrezygnowała z dalszej współpracy. Zeznania P. W. to potwierdzają, albowiem wynika z nich, że każdorazowo godził się 011 na cenę ustaloną przez kupca, nawet jeśli nie uwzględniała ona wcześniejszych kalkulacji.

Powyższego nie dowodzą także wskazywane w apelacji dowody z korespondencji mailowej stron z dnia 13 lipca 2011 roku (k. 509), błędnie w apelacji oznaczonej jako wysłana w dniu 13 czerwca 2011 roku, jak też aneksu nr (...) do ustaleń Rocznych 2011 z dnia 20 stycznia 2011 roku (k. 510). Z treści tych pism wynika, że strony rezygnują ze zobowiązań określonych w punktach (...) dotyczących usług marketingowych i reklamowych, w zamian za co strona powodowa zobowiązała się wobec pozwanej do obniżenia o 16% ceny sprzedawanych towarów.

Wbrew twierdzeniom apelacji pisma te nie dają podstaw do uznania, że strona powodowa kalkulowała cenę sprzedaży towarów pozwanej w ten sposób, że wliczała w nią również wysokość wynagrodzenia pobieranego przez pozwaną za przewidziane w umowie usługi dodatkowe, w szczególności usługi marketingowe. Trafnie argumentował Sąd I instancji, że w/w porozumienie zostało przygotowane przez stronę pozwaną w na celu obejścia przepisów ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, przez co zgodnie z art. 58 § 1 k.c. jest ono nieważne. Z tego też względu nie mogło być podstawą ustaleń stanu faktycznego w niniejszej spawie.

Niezasadne są także zarzuty naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy prawidłowo ocenił dowody przeprowadzone w sprawie. W szczególności niezasadny jest zarzut nieuzasadnionego uznania za niewiarygodne zeznań świadka A. M. (2) oraz A. O. w zakresie możliwości współpracy z pozwaną bez zlecenia jej świadczenia dodatkowych usług, jak też świadka A. M. (2) w części, w której wskazywał on, że podpisanie porozumienia z dnia 25 sierpnia 2011 roku nie było warunkiem dalszej współpracy stron. Ocena dowodów dokonana w kwestionowanym zakresie nie narusza zasad logiki i doświadczenia życiowego, a w każdym razie pozwana nie wykazała, by te kryteria oceny zostały przez Sąd naruszone. Podkreślić należy, że zeznania te pozostają w sprzeczności z zeznaniami P. W., który wskazywał, że „nie odczuwał” możliwości współpracy z pozwaną bez ponoszenia dodatkowych opłat.

Potwierdzają to także argumenty skarżącej, iż powód w istocie kalkulował wyższą cenę sprzedaży towarów, wliczając w nią wszystkie opłaty pobierane przez pozwaną za dodatkowe usługi. Wskazują one, że powód nie miał swobodnego wyboru, co do skorzystania z tych dodatkowych usług, skoro w celu uniknięcia płacenia tych dodatkowych opłat miał podwyższać o nie cenę sprzedaży. Gdyby powód miał rzeczywistą możliwość rezygnacji z dodatkowych usług pozwanej przewidzianych w umowie, nie musiałaby uciekać się do podwyższania ceny sprzedaży towarów o wartość tych usług i w ten sposób niwelować skutki konieczności uiszczania tych opłat.

Należy też podnieść, że Sąd Okręgowy nie negował faktu, iż pozwana w rzeczywistości wydawała gazetki reklamowe, w których zamieszczano także towary nabyte od powoda, a nadto że pozwana wydawała karty okolicznościowe, w których umieszczała także logo powoda. Zasadnie jednak Sąd Okręgowy ocenił, że sposób sporządzenia przedmiotowych gazetek, a nadto sposób umieszczenia nazwy powoda w karcie okolicznościowej, nie pozwalają na przyjęcie, że działania te rzeczywiście były nakierowane na promocję i reklamę powoda. Skoro bowiem pozwana była właścicielem promowanych towarów, to wszelkie korzyści płynące z tej promocji, a polegające na zwiększeniu sprzedaży, przynosiły wymierne korzyści pozwanej, a nie powodowi.

Odnosząc się natomiast do zarzutów dotyczących wykazania ekwiwalentności świadczeń po stronie pozwanej należy podnieść, że skarżąca w toku postępowania nie przedstawiła takich dowodów, które w sposób jednoznaczny pozwalałby stwierdzić, jakie usługi i w jakiej ilości zostały faktycznie wykonane. Tym samym nie była możliwa ocena, czy świadczenia wypłacone przez stronę powodową odpowiadają konkretnym usługom, realizowanym przez stronę pozwaną.

Ostatecznie należy przyjąć, że Sąd Okręgowy w sposób dostatecznie wnikliwy i wszechstronny rozważył dowody i okoliczności ujawnione w toku rozprawy.

Sąd I instancji nie naruszył także wskazywanych w apelacji przepisów prawa materialnego.

Skarżący zarzucał przede wszystkim naruszenie przez Sąd I instancji art. 15 ust. 1 pkt 4 u.z.n.k. Spór w niniejszej sprawie sprowadzał się zatem przede wszystkim do ustalenia, czy zapłata przez dostawcę za usługi reklamowe oraz z tytułu „bonusów” może, w okolicznościach sprawy, być uznana w rzeczywistości za uiszczenie niedozwolonych opłat, w rozumieniu wymienionego przepisu.

Sąd Okręgowy zajął w tym przedmiocie stanowisko zgodne z twierdzeniami powoda. Na jego uzasadnienie przywołana została rozbudowana argumentacja, wsparta stanowiskiem judykatury i doktryny nauki prawa, która nie została w sposób przekonujący podważona wywodami środka zaskarżenia. Skarżący oparł swoje zarzuty na założeniu, że dodatkowe opłaty, naliczane przez pozwanego, stanowiły element ceny, co - jak wskazano powyżej - było stanowiskiem błędnym. Dlatego też Sąd Apelacyjny w pełni akceptuje wywody Sądu Okręgowego, zawarte w pisemnym uzasadnieniu wyroku, a dotyczące przesłanek zastosowania w niniejszej sprawie art. 15 ust. 1 pkt 4 u.z.n.k., co zwalnia z potrzeby ponownego ich powtarzania.

Wskazać jednak należy, że dla oceny, czy świadczenia pieniężne uiszczane przez dostawcę mają charakter niedozwolonych opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży, w rozumieniu przepisu art. 15 ust. 1 pkt. 4 u.z.n.k., nie mają decydującego znaczenia zarówno forma zastrzeżenia tego rodzaju świadczeń, jak i użyte dla ich określenia nazewnictwo.

W szczególności mogą być uznane za tego rodzaju opłaty świadczenia, które dostawca zobowiązany jest uiszczać do rąk odbiorcy na podstawie zawieranych obok podstawowych umów kupna - sprzedaży (dostawy) umów dodatkowych, przybierających zwykle postać umów tzw. marketingowych, na podstawie których dostawca zobowiązany jest do zapłaty należności z tytułu rabatów „od obrotu”, opłat „na otwarcie” sklepu, kosztów wydawania gazetek promocyjnych itp. (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 26 stycznia 2006r w spr. II CK 378/05, LEX nr 172222 oraz z dnia 12 czerwca 2008r w spr. III CSK 23/08, OSNC-ZD, nr 1 z 2009r, poz. 14). Co więcej, jak wskazuje praktyka, wspomniane zabronione opłaty zazwyczaj ukrywane są właśnie pod postacią dodatkowych umów, zawieranych obok podstawowej umowy o współpracy handlowej, przy czym obowiązek ich zawarcia wynika zwykle wprost z ogólnych warunków współpracy, oferowanych przez odbiorcę (przede wszystkim sieci handlowe).

Również w rozpoznawanej sprawie kwestionowane przez powoda świadczenia zastrzeżone zostały w typowych, szablonowych umowach, sporządzanych przy wykorzystaniu standardowych, obowiązujących w pozwanej spółce formularzy (druków). Oznacza to, że tego rodzaju praktyki, polegające na pobieraniu od dostawców dodatkowych opłat z tytułu wielkości obrotów oraz za wydawanie gazetek promocyjnych itp., miały charakter powszechny i obowiązujący wszystkich kontrahentów. Przeczy to twierdzeniom pozwanego, że warunki współpracy w tym zakresie podlegały negocjacjom i że dostawca mógł nawiązać stałą współpracę z siecią handlową nawet wtedy, gdyby nie zgodził się na ich spełnienie. Zasadniczym celem powoda była sprzedaż jak największej ilości towarów pozwanej. Ten z kolei zwiększał sprzedaż swoich towarów poprzez icli prezentowanie w gazetkach reklamowych.

W kontekście zarzutów pozwanej należy zwrócić uwagę, że w typowej umowie sprzedaży (dostawy) do obowiązków sprzedawcy (dostawcy), należą wyłącznie świadczenia o charakterze niepieniężnym, tzn. przeniesienie na rzecz kupującego (odbiorcy) własności i posiadania rzeczy, natomiast obowiązek świadczenia pieniężnego, czyli zapłaty ceny, obciąża kupującego (art. 535 k.c., art. 605 k.c.). Jeżeli zatem na sprzedawcę, również w formie tzw. umów promocyjnych, zostają nałożone obowiązki dodatkowych świadczeń pieniężnych, należy domniemywać, że w ten sposób uiszczana jest w rzeczywistości zabroniona opłata za przyjęcie towaru do sprzedaży. Sprzedający korzysta w takim przypadku z ułatwienia dowodowego w wykazywaniu popełnienia przez kupującego czynu niedozwolonej konkurencji, o jakim mowa w art. 15 ust. 1 pkt. 4 u.z.n.k. Wystarczające będzie wykazanie przez niego, że, poza obowiązkami wynikającymi z typowej umowy sprzedaży, uiszczał na rzecz kupującego dodatkowe należności w pieniądzu (tzw. dowód prima facie).

Z kolei do obowiązków kupującego (odbiorcy) należy wykazywanie, że uiszczanie tego rodzaju świadczeń znajduje dostatecznie uzasadnione oparcie we wzajemnych, ekwiwalentnych świadczeniach niepieniężnych świadczonych przez niego na rzecz i wyłącznie w interesie sprzedawcy (por. np.:C. B., M. B., „ Utrudnianie dostępu do rynku poprzez pobieranie innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towarów do sprzedaży”, Przegląd Prawa Handlowego, nr 4 z 2008r, str. 15 - 16). Okoliczność ta jednak w niniejszej sprawie nie została przez pozwanego wykazana.

W tym kontekście błędnie zarzuca skarżąca, iż zastrzeżenie na jej rzecz prawa do tzw. rabatu progowego nie stanowi czynu nieuczciwej konkurencji. Jego wysokość uzależniona jest bowiem wyłącznie od ilości przyjętego od powoda i następnie sprzedanego towaru. Nie wynika z nich jakakolwiek ekwiwalentność świadczeń. Przede wszystkim jednak na rabacie zyskuje odbiorca (hipermarket), który oprócz marży otrzymuje dodatkowy zysk, który w ten sposób ulega kumulacji. Pozwany oprócz tego, że zyskuje na dalszej odsprzedaży towarów, otrzymuje dodatkowy rabat (zysk) od obrotów od dostawcy. Jest to dodatkowe obciążenie dostawcy, oderwane od reguł prowadzenia działalności gospodarczej, i stanowi podwójny zysk od obrotów.

W konsekwencji trafnie przyjął Sąd I instancji, że pozwana swym działaniem naruszyła art. 15 ust. 1 pkt. 4 u.z.n.k. Prawidłowo również argumentował, że przyjęcie w tym przepisie jako formy utrudniania dostępu do rynku pobierania innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży ma ten skutek, że w przypadkach stanów faktycznych objętych hipotezą tej normy, nie jest konieczne dodatkowo wykazywanie, iż nastąpiło w jego wyniku utrudnienie dostępu do rynku. Sam ustawodawca przesądził bowiem, że tego rodzaju, stypizowane („nazwane”) ustawowo zachowanie staje się, per se> czynem niedozwolonej konkurencji, a więc, że utrudnia ono dostęp do rynku (por. cyt. wyżej wyrok Sądu Najwyższego: z dnia 26 stycznia 2006r w spr. II CK 378/05 oraz C.Banasński, M.Bychowska, op. cit., str.12-13, T.Skoczny, w: Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, Komentarz pod recl. J.Szwaji, Wyd. C.H.Beck, W-wa2006,str. 562-563).

W konsekwencji prawidłowo także zastosował sąd w sprawie przepis art. 18 ust. 1 pkt. 5 u.z.n.k., nakazując pozwanemu wydanie powódce bezpodstawnie uzyskanych korzyści.

W sprawie nie doszło również do naruszenia art. 2 i 3 ust. 1 pkt 6 ustawy o cenach, skoro pozwany nie wykazał, by dostawca podniósł cenę sprzedaży każdego towaru o wartość wynagrodzenia za usługę oraz o wartość udzielonych bonusów i rabatów.

Niezasadny okazał się wreszcie zarzut naruszenia przez Sąd I instancji art. 58 § 1 k.c. poprzez uznanie za nieważne oświadczenia powoda z dnia 25 sierpnia 2011 roku o zrzeczeniu się prawa do dochodzenia roszczeń w przypadku uznania opłat za usługi świadczone na jego rzecz przez pozwaną za czyn nieuczciwej konkurencji. Prawidłowo przyjął Sąd Okręgowy, że oświadczenie to zostało wymuszone na powodzie przez pozwaną i miało na celu uchylenie się przez nią od skutków wynikających z popełnienia czynów nieuczciwej konkurencji. Pozwana w apelacji nie podważyła argumentacji Sądu Okręgowego, a jej stanowisko ma jedynie charakter polemiczny.

Brak również podstaw do uwzględnienia apelacji złożonej przez powoda (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowo - akcyjna w P..

Sąd Apelacyjny podziela pogląd Sądu I instancji, że zobowiązanie do zwrotu nienależnego świadczenia ma charakter bezterminowy, co powoduje, że termin spełnienia takiego świadczenia musi być wyznaczony zgodnie z art. 455 k.c. (por. wyroku Sądu Najwyższego: z dnia 22 marca 2001 roku, sygn. akt: V CKN 769/00, OSNC 2001/11/166 i z dnia 28 kwietnia 2004 roku, sygn. akt: V CK 461/03, LEX nr 174217). Okoliczność, że roszczenie o zwrot uiszczonych przez powoda opłat stało się wymagalne już w chwili spełnienia tych świadczeń, nie oznacza, że od tej chwili nastąpił po stronie pozwanej stan opóźnienia w spełnieniu świadczenia. Dlatego też prawidłowo ustalił Sąd Okręgowy, iż roszczenie powódki za okres poprzedzający wezwanie do zapłaty było bezzasadne.

W tych okolicznościach Sąd Apelacyjny oddalił obie apelacje na podstawie art. 385 k.p.c. - pkt 1 wyroku.

Konsekwencją powyższego było wzajemne zniesienie kosztów postępowania odwoławczego między powodem - (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowo-akcyjna w P. a pozwaną na podstawie art. 100 k.p.c. - pkt 2 wyroku.

Jak chodzi natomiast o zażalenie powoda (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa w P. to podlegało ono odrzuceniu na podstawie art. 373 k.p.c. w zw. z art. 370 k.p.c. i art. 397 § 2 k.p.c. - pkt 3 wyroku.

Zażalenie złożone zostało w jednym piśmie, nazwanym apelacją, jednakże dotyczyło innego podmiotu niż wnoszący apelację. W tych okolicznościach uznać należało, że zostało ono złożone po upływie 7-dniwego terminu do złożenia zażalenia (odpis wyroku z uzasadnieniem został doręczony pełnomocnikowi powodów w dniu 15 stycznia 2015 roku, zaś zażalenie zostało złożone w dniu 27 stycznia 2015 roku).

O kosztach postępowania zażaleniowego orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. oraz § 6 pkt 4 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu - pkt 4 wyroku.

Małgorzata Mazurkiewicz-Talaga Jerzy Geisler Roman Stachowiak