Pełny tekst orzeczenia

WYROK ZAOCZNY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 08 grudnia 2020r.

Sąd Rejonowy Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Sądu Rejonowego Anita Wolska

Protokolant: Aneta Siemaszko

po rozpoznaniu w dniu 24 listopada 2020r. w Szczecinie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (...) z siedzibą w S.

przeciwko D. H. (1)

o zapłatę

oddala powództwo.

Sędzia Sądu Rejonowego Anita Wolska

Sygn. akt I C 2551/14

UZASADNIENIE

Powód (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka Komandytowa z siedzibą w S. wniosła o zasądzenie od pozwanego D. H. (1) kwoty w wysokości 55.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 30 maja 2014r. do dnia zapłaty, a nadto o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 3.600 zł oraz kwoty 17 zł tytułem opłaty skarbowej od udzielonego pełnomocnictwa oraz kwoty 2.750 zł uiszczonej tytułem opłaty sadowej od pozwu.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, że strony łączyła umowa zlecenia w zakresie ochrony, a w trakcie jej trwania tj. w dniu 31 marca 2014 r. pozwany dokonał zaboru w chronionym mieniu, w związku z czym powód rozwiązał z nim umowę zlecenia w trybie natychmiastowym i wezwał go do zapłaty kwoty w wysokości 55.000 zł z tytułu kary umownej. Powód wyjaśnił, że pozwany nie dokonał żadnej wpłaty tytułem kary umownej.

Pozwany D. H. (1) nie złożył odpowiedzi na pozew i nie zajął stanowiska w niniejszej sprawie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka Komandytowa z siedzibą w S. zawarła w dniu 27 września 2013r. z pozwanym D. H. (2) umowę zlecenia nr (...)/ (...), na podstawie której pozwany zobowiązał się do wykonywania na rzecz powoda usług związanych z ochroną miejsc (obszarów, obiektów) podległych powodowej spółce. Umowa została zawarta na czas określony od 1 października 2013 r. do dnia 30 września 2014 r., a wynagrodzenie wynosiło 1.000 zł miesięcznie.

Zgodnie z art. 9 ust.1 umowy, zleceniodawcy przysługiwało prawo wypowiedzenia umowy w trybie natychmiastowym w przypadku niewykonywania lub nienależytego wykonywania umowy przez zleceniobiorcę (np. porzucenie, kradzież, stan po spożyciu alkoholu, stan nietrzeźwości, stan po zażyciu środków odurzających). Wypowiedzenie umowy wymagało formy pisemnej pod rygorem nieważności( ust.2). W umowie ustalono, że w przypadku rozwiązania umowy w trybie natychmiastowym z przyczyn określonych w ust.1 zleceniobiorca zapłaci zleceniodawcy karę umowną w wysokości 5.500 zł ( ust.3). Jeżeli przyczyną rozwiązania umowy w trybie natychmiastowym jest stan po spożyciu alkoholu, stan nietrzeźwości lub stan po zażyciu środków odurzających zleceniobiorcy to zleceniobiorca zapłaci zleceniodawcy karę umowną w wysokości 15.500 zł ( ust.4) a jeżeli przyczyną jest dokonanie przez zleceniobiorcy kradzieży to zleceniobiorca zapłaci zleceniodawcy karę umowną w wysokości 55.000 zł ( ust.5). natomiast zgodnie z ust.6 jeżeli wysokość szkody przekracza wysokość zastrzeżonej kary umownej zleceniodawca ma prawo dochodzenia odszkodowania w wysokości przewyższającej wysokość kary umownej; w szczególności dotyczy to wszelkich kosztów zastępstwa za zleceniobiorcę ( np. koszty zakwaterowania pracownika zastępczego, transportu, nadzoru, szkolenia).

Dowód : - umowa zlecenia z 27.09.2013r. wraz z załącznikiem k. 7-8.

W dniu 1 kwietnia 2014r. zmiennik pozwanego po sprawdzeniu nagrań z monitoringu ustalił, że D. H. (1) w dniu 31 marca 2014r. dokonał kradzieży ubrań w sklepie C (...) i ukradł koszulę i bluzę na łączna kwotę w wysokości 129,80 zł. W dniu 7 kwietnia 2014r. P. S. (1), pracownik powoda i przełożony pozwanego, skierował do powoda wniosek o rozwiązanie z pozwanym umowy zlecenia z dniem 7 kwietnia 2014r. wobec dokonania zaboru w chronionym mieniu kontrahenta. Wobec powyższego powód w tym samym dniu wypowiedział pozwanemu umowę zlecenia w trybie natychmiastowym. Oświadczenie zostało zwrócone powodowi przez doręczyciela pocztowego z uwagi na jego niedoręczenie pozwanemu.

Pismem z dnia 7 kwietnia 2014 r. powód wezwał D. H. (1) do zapłaty kwoty w wysokości 55.000 zł w terminie 30 dni od daty otrzymania niniejszego wezwania z tytułu kary umownej. Pismo zostało zwrócone nadawcy z uwagi na niepodjęcie przesyłki przez adresata w terminie.

Dowód: - notatka służbowa z 1.04.2014r. k. 10-11,

- wniosek o rozwiązanie umowy z 7.04.2014r. k. 9,

- wypowiedzenie umowy z 7.04.2020r. z potwierdzeniem odbioru k. 12-14,

- przedsądowe wezwanie do zapłaty z 7.04.2014r z potwierdzeniem odbioru k. 15-17,

- odpis KRS powoda k. 18-25, k. 31-35,

- zeznania świadka T. R. k. 188 i k. 189 na płycie CD,

- zeznania świadka P. S. (2) k. 226 i k. 227 na płycie CD.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Powód opierał swoje roszczenie na postanowieniach umowy zlecenia, której przedmiotem było świadczenie usług związanych z ochroną rzeczy i usług. Zobowiązanie to należało zakwalifikować jako umowę zlecenia w rozumieniu art. 750 k.c. w zw. z art. 734§1 k.c. W myśl art. 735§1 k.c. jeżeli ani z umowy, ani z okoliczności nie wynika, że przyjmujący zlecenie zobowiązał się wykonać je bez wynagrodzenia, za wykonanie zlecenia należy się wynagrodzenie.

Powód wskazał, że podstawą do wypowiedzenia umowy pozwanemu i obciążenia go obowiązkiem uiszczenia kary umownej było dokonanie kradzieży w chronionym mieniu, co było powodem rozwiązania stosunku zlecenia w trybie natychmiastowym z pozwanym. Wskazać w tym miejscu należy, że powód nie zawarł w treści pozwu żadnego wyjaśnienia w kwestii tego, które zapisy umowy zastosował w tych okolicznościach, zarówno jako podstawę do wypowiedzenia umowy jak i naliczenia kary umownej. Dopiero z załączonych dokumentów można było wywnioskować, że podstawą wypowiedzenia był art. 9 ust. 1. umowy, a podstawą do obciążania pozwanego karą umowną art. 9 ust. 5.

Niespornym było, iż strony łączyła umowa zlecenia, na podstawie której pozwany zobowiązał się do wykonywania na rzecz powoda usług związanych z ochroną miejsc (obszarów, obiektów) podległych powodowej spółce. W ocenie Sądu należało także uznać, że w dniu 31 marca 2014 r. rzeczywiście doszło do dokonania przez pozwanego kradzieży w mieniu chronionym na kwotę 129,80 zł. W konsekwencji okoliczności, które wykazać miał obowiązek powód, były niesporne.

Przyjęcie za prawdziwe twierdzeń powoda dotyczy wyłącznie okoliczności faktycznych i nie zwalnia sądu orzekającego od obowiązku rozważenia, czy oświadczenia te uzasadniają należycie i w całości żądania pozwu i czy uwzględnienie tych żądań nie narusza obowiązujących przepisów. Sąd nie jest zatem zwolniony z obowiązku dokonania prawidłowej oceny materialnoprawnej zasadności żądania pozwu opartego na tych twierdzeniach.

Przy dokonywaniu wykładni należało wziąć pod uwagę, że z pewnością to powód był autorem umowy, która zawarta została w oparciu o sporządzony przez niego wzór. To strona powodowa w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej zawiera bowiem analogiczne umowy z osobami, które godzą się świadczyć na jej rzecz usługi z zakresu ochrony. Powód więc odpowiadał za to, aby postanowienia umowy zostały sformułowane w sposób jednoznaczny i zrozumiały.

Podstawą prawną powództwa był art. 483 § 1 k.c., zgodnie z którym można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna). Kara umowna jest dodatkowym zastrzeżeniem umownym, wprowadzanym do umowy w ramach swobody kontraktowania, mającym na celu wzmocnienie skuteczności więzi powstałej między stronami w wyniku zawartej przez nie umowy i służy realnemu wykonaniu zobowiązań. Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Warszawie (wyrok z dnia 15 maja 2015 r., sygn. I ACa 1679/14) kara umowna jest dodatkowym zastrzeżeniem, mającym służyć wzmocnieniu skuteczności więzi powstałej między stronami w wyniku zawartej przez nie umowy. Dłużnik, godząc się na karę umowną, bierze na siebie niejako gwarancję wykonania zobowiązania. Gdy do wykonania w sposób realny nie dojdzie lub zobowiązanie zostanie zrealizowane nienależycie, z przyczyn, za które dłużnik odpowiada, kara staje się automatyczną sankcją odszkodowawczą w ustalonej zryczałtowanej wysokości. Operuje się tu często pojęciem tzw. surogatu odszkodowania i szkody ogólnej, innej niż zindywidualizowana szkoda majątkowa wierzyciela. W świetle powyższego co do zasady należało uznać za dopuszczalne prawnie postanowienie umowne przewidujące, że w przypadku kradzieży dokonanej w chronionym mieniu, a zatem w przypadku poważnego naruszenia obowiązku umownego, zleceniobiorca zapłaci zleceniodawcy karę umowną i zarówno samo jej zastrzeżenie jak i szczegółowe jej uregulowanie zależą od umownego uznania i ułożenia przez strony, bowiem ma do niej zatem w pełni zastosowanie zasada swobody umów. Ocena skuteczności postanowienia umownego kreującego obowiązek zapłaty kary umownej podlega jednak kontroli w oparciu o granice wyznaczane przez przepisy o charakterze imperatywnym, w kontekście ograniczeń swobody umów, obejścia prawa, jak i ewentualnej sprzeczności z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 1 i 2 k.c.). Zasada swobody umów (art. 353 ¹ k.c.), nie ma charakteru absolutnego, jej ograniczeniem są bowiem przepisy prawa, natura stosunku prawnego oraz zasady współżycia społecznego. Sprzeczność z tymi zasadami może wyrażać się między innymi w skrajnym naruszeniu zasady równości stosunków, naruszeniu zasady ekwiwalentności prowadzącym do rażącego pokrzywdzenia jednej ze stron, rażącej dysproporcji świadczeń, ograniczeniu wolności działalności gospodarczej jednej ze stron, naruszeniu zasad uczciwego obrotu i lojalności wobec kontrahenta (wyrok SN z dnia 14 stycznia 2010 r., IV CSK 432/09). Naruszenie art. 58 § 2 k.c. powinno być oceniane na tle konkretnego stanu faktycznego.

W ocenie Sądu w okolicznościach rozpoznawanej sprawy do takiego naruszenia doszło, zastrzeżona w umowie stron kara umowna jako godząca w zasady uczciwego obrotu i równości stron jest ze względów aksjologicznych nie do zaakceptowania.

W orzecznictwie wskazuje się, że za oceną nieważności czynności prawnej z uwagi na jej sprzeczność z zasadami współżycia społecznego muszą przemawiać szczególne okoliczności. Przy dokonywaniu kontroli czynności prawnych na podstawie art. 58 § 2 k.c., należy mieć na uwadze jej podwójny aspekt. Z jednej strony wynik tej analizy może powodować pewną nieprzewidywalność funkcjonowania systemu prawnego, ale z drugiej strony prowadzi do rekompensującego ją, sprawiedliwego rezultatu stosowania prawa. Z konieczności zachowania równowagi między tymi elementami wynika postulat stosowania klauzuli generalnej zasad współżycia społecznego w przypadkach wyjątkowych, w których ma ono mocne uzasadnienie aksjologiczne (wyrok SN z dnia 28 stycznia 2016 r., I CSK 16/15).

Wskazać w tym miejscu należy, że pozwany popełnił wykroczenie, a okoliczność, że dopuścił się kradzieży w chronionym mieniu dodatkowo potęgowała naganność zachowania pozwanego. W ocenie Sądu, pomimo nieprawidłowego zachowania pozwanego, zastrzeżenie w umowie kary umownej w wysokości 55.000 zł jest jednak nieważne na mocy art. 58 § 2 k.c. jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Sąd z urzędu bada zgodność czynności prawnej z zasadami współżycia społecznego, nawet jeśli żadna ze stron czynności nie podnosi zarzutu sprzeczności z zasadami współżycia społecznego (wyrok SN z 25 kwietnia 1989 r., I CR 137/89). Zgodność lub nie czynności prawnej z zasadami współżycia społecznego jest zagadnieniem kontekstu społecznego tj. okoliczności danego wypadku (wyrok SN z dnia 9 października 2009 r., IV CSK 157/09).

Sąd doszedł do przekonania, że umowa łącząca strony zawiera zapisy rażąco naruszające zasady uczciwości w kontraktowaniu, bowiem wysokość zastrzeżonej kary umownej jest niewspółmierna do czynu pozwanego. Powód nie wyjaśnił i tym bardziej nie udowodnił, z jakich przyczyn w umowie przewidział karę w wysokości 55.000 zł bez uszczegółowienia przesłanki jej zastosowania, która to jest rażąco wysoka, w szczególności jeżeli uwzględni się zarobki zleceniobiorcy z przedmiotowej umowy w wysokości 1.000 zł miesięcznie. Ustalenie jednakowej kwoty kary umownej za dokonanie kradzieży w chronionym mieniu, powoduje w niniejszym przypadku, że pozwany dokonując wykroczenia poprzez zabór mienia na kwotę 129,80 zł powinien zapłacić karę umowną w kwocie 55.000 zł.

Jednocześnie wskazać należało, że Sąd nie miał możliwości miarkowania kary umownej, bowiem pozwany nie ustosunkował się do żądania pozwu, a zatem w żaden sposób nie można było uznać, że podniósł w tym zakresie zarzut, który pozwoliłby Sądowi na miarkowanie przewidzianej kary umownej.

W tej sytuacji, z uwagi na sprzeczność zapisów umowy z zasadami współżycia społecznego, powództwo oddalono, o czym orzeczono w sentencji wyroku. Niniejsze orzeczenie wydane zostało jak zaoczne w trybie art. 339 § 1 k.p.c.

Sędzia Sądu Rejonowego Anita Wolska

Sygn. akt I C 2551/14 ZARZĄDZENIE

Dnia 11 grudnia 2020 r.

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

Sędzia Sądu Rejonowego Anita Wolska