Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 14 maja 2021r.

Powód (...) S.A. w B. w pozwie z dnia 4 grudnia 2020r. domagał się zasądzenia od pozwanej N. F. kwoty 18.197,85 zł. z odsetkami ustawowymi w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie od dnia 27 września 2020r. oraz zwrotu kosztów procesu.

W uzasadnieniu podał, że poprzez podpisanie weksla pozwana zobowiązała się do zapłaty wskazanej wyżej kwoty w dniu 26 września 2020r. Powód wezwał pozwaną do wykupu weksla jednakże do chwili wniesienia pozwu strona pozwana nie dokonała żadnej wpłaty. Weksel został wystawiony na zabezpieczenie zwrotu całego zadłużenia z tytułu pożyczki nr (...) z dnia (...)udzielonej przez powoda.

Pozwana N. F. wniosła sprzeciw od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym. Pozwana kwestionowała istnienie i wysokość zobowiązania, zarzuciła brak umocowania dla osoby podpisującej umowę w imieniu powoda, wypełnienie weksla niezgodnie z deklaracją, istnienie nadmiernych kosztów pożyczki, brak podstaw do naliczania kosztów pod nazwą (...) która to usługa nie była dobrowolna. Kwestionowała skuteczność i zasadność wypowiedzenia umowy.

W piśmie z dnia 3 grudnia 2020r. powód wyjaśnił, że na zobowiązanie pozwanej składają się: pożyczka 9.000 zł., wynagrodzenie prowizyjne 7.771 zł., opłata przygotowawcza 129 zł., usługa (...) 1.100 zł., odsetki umowne 2.880 zł. W związku z powyższym całkowity koszt pożyczki wynosi 11.880 zł., pożyczka miała zostać spłacona w 36 ratach po 580 zł. miesięcznie. Pozwana wpłaciła jedynie kwotę 2.002,36 zł. Umowa została wypowiedziana pismem z dnia 27 sierpnia 2020r. w związku z zaległością w spłacie zobowiązania.

W powołanym piśmie powód szczegółowo opisał zasady ustalania pozaodsetkowych kosztów pożyczki, oraz wskazał, że koszty te są zgodne z obowiązującym prawem i nie przekraczają limitu określonego w art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim i ich naliczanie nie może być uznane za błędną lub niezgodną z prawem praktykę. Powyższe okoliczności zostały powtórzone w piśmie z dnia 9 lutego 2021r.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

(...) S.A. w B. i N. F. w dniu 17 lutego 2020r. zawarli umowę pożyczki gotówkowej nr (...). Pozwanej, jak brzmi literalnie treść umowy, udzielono pożyczki w kwocie 18.000 zł., na którą składały się całkowita kwota pożyczki 9.000 zł. i kredytowane koszty pożyczki w kwocie 9.000 zł. Na powyższe koszty pożyczki składały się opłata przygotowawcza 129 zł., wynagrodzenie prowizyjne 7.771 zł., wynagrodzenie z tytułu przyznania usługi (...) 1.100 zł. Oprocentowanie pożyczki wynosiło 9,87% rocznie i suma odsetek wynosiła 2.880 zł. Łączna suma całkowitego kosztu kredytu to kwota 11.880 zł. a całkowita kwota do zapłaty przez pożyczkobiorcę to 20.880 zł. Pożyczka została udzielona na okres 36 miesięcy, wysokość raty wyniosła 580 zł. W razie opóźnienia w zapłacie pożyczkodawca mógł naliczać odsetki w wysokości odsetek maksymalnych.

Usługa (...) miała gwarantować jednorazowo w ciągu okresu kredytowania odroczenie spłaty dwóch rat lub obniżenie o 50 % czterech rat. Raty odroczone lub obniżone miały być płatne w dodatkowym okresie kredytowania maksymalnie do dwóch miesięcy. Zabezpieczeniem spłaty pożyczki był weksel własny in blanco.

Pismem z dnia 29 lipca 2020r. powód wezwał pozwaną do zapłaty zaległych dwóch rat w kwocie 791,62 zł. a po bezskuteczności wezwania pismem z dnia 1 września 2020r. wypowiedział umowę pożyczki, wezwał do zapłaty kwoty 18.197,85 zł. i na taką kwotę wypełnił weksel in blanco.

Pozwana spłaciła pożyczkę w kwocie 2.002,38 zł.

/ dowód: umowa pożyczki k. 2-23, harmonogram k. 24, wezwanie k. 27 wypowiedzenie k. 29, okoliczności bezsporne /

Sąd ustalił stan faktyczny na podstawie dokumentów przedłożonych przez powoda, które nie budzą wątpliwości sądu co do ich autentyczności. Na ich podstawie ustalono sposób i warunki zawarcia umowy, harmonogram spłat, fakt wypowiedzenia umowy.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo jest uzasadnione częściowo.

Umowa pożyczki została zawarta z konsumentem w dniu17 lutego 202r. W dacie zawarcia umowy obowiązywały przepisy ustawy o kredycie konsumenckim z 22 maja 2011r. Poza sporem pozostaje, że powód jest przedsiębiorcą zajmującym się prowadzeniem działalności gospodarczej m.in. w zakresie udzielania pożyczek gotówkowych a pozwany jest konsumentem.

Pozwana z tytułu zawartej umowy otrzymała pożyczkę w kwocie 9.000 zł. - przy czym pozwana nie kwestionowała samego faktu otrzymania pożyczki, a nie jak wskazuje umowa 18.000 zł., pozostała kwota to kredytowane pozaodsetkowe koszty pożyczki: prowizja 7.771 zł., opłata przygotowawcza 129 zł., opłata za usługę (...) 1.100 zł. ( łącznie 9.000 zł. ), z czego wynika, że pożyczkodawca ustalił powyższe koszty na poziomie 100% kwoty samej pożyczki. Oprócz tego pożyczkobiorczyni miała uiszczać odsetki kapitałowe w wysokości 2.880 zł. W sumie zobowiązanie pozwanej to 20.880 zł. przy pożyczce 9.000 zł. udzielonej na okres trzech lat.

Przepis art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim, który ma zastosowanie w przedmiotowej sprawie wprowadza sposób obliczenia maksymalnej wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu, obliczanych według podanego przez ustawodawcę wzoru odnoszącego się do całkowitej kwoty kredytu, okresu spłaty wyrażonej w dniach i liczby dni w roku. W przypadku pozwanej koszty te wynosiły nie 9.000 zł. jak podaje powód lecz 10.445,20 zł., pamiętać bowiem należy, iż powód ustalając wysokość odsetek umownych za cały okres umowy dokonał oprocentowania kredytowanych kosztów pożyczki czyli obliczył odsetki od kwoty 18.000 zł. a nie 9.000 zł. Samo w sobie takie rozwiązanie i taki sposób obliczania odsetek nie jest niedozwolony niemniej powoduje to, iż oprocentowanie kosztów kredytu zwiększa powyższe koszty kredytu. Przy założeniu stopy procentowej i okresu kredytowania wskazanego w umowie odsetki kapitałowe od kwoty 9.000 zł. wynosiłyby 1.434,80 zł. a nie 2.880 zł. zatem o te nadwyżkę zwiększeniu ulegają koszty kredytu/pożyczki ( o kwotę 1.445,20 zł. )

Tak określone warunki udzielenia pożyczki konsumentowi są częściowo sprzeczne z przepisem art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia umowy bowiem stosując zawarty w przepisie wzór obliczenia wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu koszty te mogły wynosić około 10.350 zł. wobec tego koszty zastosowane przez powoda nieznacznie przekraczają dopuszczalne przez ustawę ( 9.000 zł. plus 1.445,20 = 10.445,20 zł., koszty większe o 95,20 zł. ).

Nie ulega jednak wątpliwości, iż niezależnie od powyższego sąd może a nawet powinien dokonywać oceny postanowień umów podlegających przepisom z zakresu stosunków konsumenckich, pod względem ich zgodności z prawem, w szczególności ich oceny z punktu widzenia przepisu art. 385 ¹ § 1 k.c., a wiec zgodności z dobrymi obyczajami i zasadami współżycia społecznego o ile postanowienia te nie były indywidualnie uzgadniane przez strony i nie dotyczą postanowień określających główne świadczenia stron.

Zgodnie z treścią art. 385 ¹ § 1 zd. 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszają jego interesy ( niedozwolone postanowienia umowne ). Zatem, jak wynika z powyższego do uznania postanowienia umownego za klauzulę niedozwoloną inaczej abuzywną, oprócz przesłanki braku indywidulanego uzgodnienia postanowień umownych, spełniony musi być warunek uksztaltowania praw i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami czyli godzący w równowagę stron i przez to rażąco naruszać interes konsumenta czyniąc jego pozycję, w sposób niesprawiedliwy niekorzystną w stosunku do kontrahenta.

To, że przepisy ustawy określają maksymalne pozaodsetkowe koszty kredytu konsumenckiego, nie oznacza, że w każdym przypadku naliczanie ich będzie uczciwe. Ocenić to zawsze może sąd, biorąc pod uwagę konkretną sytuację, i wskazać że opłaty pobierane przez kredytodawcę są wygórowane a realny koszt udzielenia pożyczki był o wiele niższy.

W przedmiotowej sprawie spełniona została przesłanka braku indywidualnych negocjacji co do postanowień umowy określających wysokość pozaodsetkowych kosztów pożyczki, które to postanowienia nie dotyczą świadczenia głównego, a w ocenie sądu zapisy dotyczące ogólnie pozaodsetkowych kosztów pożyczki podzielone na trzy pozycje a w szczególności wynagrodzenie prowizyjne i usługa (...) były częściowo lub całościowo sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszały interes konsumenta o tyle, że zostały ustalone w nadmiernie wygórowanej wysokości.

Oczywiście należy zauważyć, że obowiązujące przepisy pozwalają na swobodne kształtowanie umów w ramach bezwzględnie obowiązujących przepisów prawa i zasad współżycia społecznego. Nie ulega wątpliwości, że dozwolone jest pobieranie przez pożyczkodawcę opłat i prowizji w związku z udzieleniem pożyczki, niezależnie od przewidzianych w umowie odsetek kapitałowych, o takich kosztach kredytu/pożyczki mowa jest wprost w ustawie z dnia 12 maja 2011r. o kredycie konsumenckim. Niewątpliwie z jednej strony kredytodawca ponosi wydatki i ryzyko związane z udzieleniem kredytu, z drugiej strony konsument ma świadomość obowiązku ponoszenia dodatkowych opłat związanych z udzieleniem kredytu. Jest to suma wszystkich kosztów np. prowizji dla pośredników, podatków, a także odsetek. Przedsiębiorca nie ma oczywiście obowiązku wyszczególniania charakteru każdej usługi świadczonej w zamian za poza odsetkowe koszty ( prowizję, opłatę przygotowawczą ), niemniej jednak aby spełnić wymóg przejrzystości umowy zawieranej z konsumentem, musi zaistnieć sytuacja, w której charakter
faktycznie świadczonych usług da się w sposób racjonalny zrozumieć lub wywieść z całej umowy. Ponadto konsument musi być w stanie sprawdzić, czy te różne koszty lub usługi, za które stanowią one zapłatę, nie nakładają się na siebie (wyrok (...) z 3 września 2020r. C-84/19 ).

W przedmiotowej umowie pożyczki nie ma ani definicji ani wyjaśnienia jakim wydatkom służą pobierane od pożyczkobiorcy koszty w postaci prowizji i opłaty przygotowawczej, potocznie rozumiejąc te słowa należy oczywiście przyjąć, że są to: wynagrodzenie za udzielenie pożyczki i opłata za czynności przygotowawcze do zawarcia umowy, niemniej aby ocenić czy mamy do czynienia z adekwatnością kosztów do wydatków pożyczkodawca choć w przybliżeniu winien określić charakter owych wydatków.

Powód dopiero w piśmie procesowym z dnia 3 grudnia 2020r. przedstawił szczegółową analizę i charakter poszczególnych kosztów.

Odnosząc się do prowizji to nie sposób zgodzić się z twierdzeniem powoda, iż jest ono składową świadczenia głównego. W ramach umowy kredytu kredytodawca zobowiązuje się udostępnić kredytobiorcy określoną kwotę pieniężną zaś kredytobiorca spłacać te kwotę w określonych terminach i zazwyczaj z odsetkami. Tutaj świadczeniem głównym było udzielenie pożyczki w kwocie 9.000 zł. nie zaś 18.000 zł. Powód sam zresztą wskazał, że prowizja to pozaodsetkowy koszt, na który składa się kilka pozycji: podatek dochodowy od osób prawnych w wysokości 19% od sumy kosztów pozaodsetkowych, wynagrodzenie za pośrednictwo na rzecz doradcy finansowego – 5% od całkowitej kwoty do zapłaty, koszt pozyskania kapitału obciążony stopą zwrotu w wysokości 8,9%. Tak przedstawione przez powoda koszty stanowiące prowizję dają się obliczyć i w niniejszej sprawie stanowią kwotę 3.555 zł. ( 19% z 9.000 zł. czyli 1.710 zł. plus 5% z 20.880 zł. czyli 1.044 zł. plus 8,9% z 9.000 zł. czyli 801 zł., łącznie 3.555 zł. ).

Oplata przygotowawcza, jak wyjaśnia powód, to koszt przygotowania umowy, zgromadzenia koniecznych dokumentów, dokonania weryfikacji zdolności kredytowej pożyczkobiorcy, uruchomienia środków i w umowie nie jest ona wygórowana bo wynosi 129 zł.

Usługa (...) to jedyny koszt, który został zdefiniowany w umowie, ma ona umożliwić odroczenie spłaty dwóch rat lub obniżenie do 50 % czterech rat, które mogą zostać spłacone w wydłużonym okresie spłaty nie dłużej jednak niż do dwóch miesięcy. Z tego tytułu pożyczkobiorca miał uiścić opłatę w wysokości 1.100 zł. W tym wypadku jakkolwiek umowa definiuje charakter i cel kosztu, to w ocenie sądu jest ona niezgodna z zasadami współżycia społecznego i dobrymi obyczajami. Pożyczkodawca nakłada bowiem na pożyczkobiorcę obowiązek dodatkowej zapłaty kwoty stanowiącej sumę prawie dwóch rat, zatem trudno przyjąć, iż usługa ta jest korzystna dla pożyczkobiorcy, dodatkowo mając na uwadze powszechność stosowania tej usługi w umowach zawieranych z powodem, wątpliwym jest jej dobrowolność oraz właśnie w przypadku pozwanej, która w chwili wezwania do zapłaty przed wypowiedzeniem umowy zalegała z zapłatą kwoty nie przekraczającej sumę dwóch rat zasadnym jest pytanie o faktyczną możliwość skorzystania z powyższej usługi.

Kolejną kwestią jest ocena zasadności żądania powoda obejmującego zapłatę odsetek kapitałowych za cały okres trwania umowy, pomimo, że umowa ta została wypowiedziana pismem z dnia 1 września 2020r. z 30 dniowym okresem wypowiedzenia. Powód żąda zapłaty kwoty 2.880 zł. tytułem odsetek za cały okres trwania umowy podczas gdy do rozwiązania umowy należne odsetki umowne kapitałowe wynosiły 944,46 zł. ( obliczenie na podstawie harmonogramu za okres do początku października 2020r. – k. 24 ).

W związku z powyższym roszczenie powoda z uwagi na naruszenie zasad współżycia społecznego, dobrych obyczajów podlega częściowemu oddaleniu a zobowiązanie pozwanej przedstawia się następująco: pożyczka 9.000 zł., opłata przygotowawczą 129 zł., prowizja 3.555 zł., odsetki umowne 944,46 zł. czyli łącznie 13.628,46 zł. a biorąc pod uwagę spłatę przed wniesieniem pozwu 2.002,38 zł. do zapłaty pozostaje kwota 11.626,08 zł., którą sąd zasądził w punkcie I wyroku z odsetkami umownymi w wysokości odsetek maksymalnych od dnia następnego po doręczeniu odpisu pozwu bowiem powód nie wykazał kiedy zostało doręczone pozwanej wypowiedzenie umowy. Sam wskazuje datę naliczania odsetek od 27 września 2020r., kłoci się ona jednak z treścią wypowiedzenia umowy bowiem pismo nosi datę 1 września 2020r. i wskazuje, iż wypowiedzenie nastąpi po 30 dniach. Prawdopodobnie fakt wypowiedzenia umowy nastąpił w październiku 2020r., trudno jednak zgadywać konkretną datę tego zdarzenia.

W pozostałej części powództwo podlegało oddaleniu z przyczyny przedstawionych w uzasadnieniu wyroku.

Odnosząc się do zarzutu pozwanej o braku umocowania do zawierania umowy przez osobę podpisaną pod umową to wystarczy powołanie się na treść art. 97 k.c. dającego z mocy ustawy umocowanie dla osoby czynnej w lokalu przedsiębiorstwa.

Odnośnie kosztów procesu sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. Powód wygrał proces

w 63,90 %, poniósł koszty procesu w wysokości 4.617 zł. ( opłata od pozwu 1.000 zł., koszt zastępstwa procesowego 3.600 zł., opłata od pełnomocnictwa 17 zł. ), koszty pozwanej to wynagrodzenie pełnomocnika 3.600 zł. Łącznie wszystkie koszty wyniosły 8.217 zł., pozwana zatem powinna ponieść koszty w wysokości 5.250,66 zł. i jest zobowiązana do zwrotu na rzecz powoda kosztów wysokości 1.650,66 zł. ( 5.250,66zł. minus 3.600 zł. ).

(...)

ZARZĄDZENIE

1/(...)

2/ (...)

3/ (...)

4/(...)

(...)

(...)