Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Konin, dnia 04-11-2022 r.

Sąd Rejonowy w Koninie I Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący:sędzia Daniel Adamczyk

Protokolant:sekretarz sądowy Sebastian Hermanowski

po rozpoznaniu w dniu 28-10-2022 r. w Koninie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W.

przeciwko E. W.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanej E. W. na rzecz powoda (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. kwotę 13 074,80 zł (trzynaście tysięcy siedemdziesiąt cztery złote osiemdziesiąt groszy) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie (art. 481 § 1 k.c.) od dnia 20.03.2020 r. do dnia 04.11.2022 r.;

2.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

3.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 2311,48 zł (dwa tysiące trzysta jedenaście złotych czterdzieści osiem groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu;

4.  łączną kwotę opisaną w pkt 1 i 3 rozkłada na miesięczne raty w kwotach po 200 zł (dwieście złotych), płatne do 15-ego dnia każdego miesiąca, począwszy od grudnia 2022r., zastrzegając że brak zapłaty w terminie 2 (dwóch) pełnych kolejnych rat skutkuje natychmiastową wymagalnością całości świadczenia.

sędzia Daniel Adamczyk

Sygn. akt I C 619/22

UZASADNIENIE

(...) S.A. B. wniósł o zasądzenie od E. W. kwoty 18 149,31 zł wraz z umownymi odsetkami za opóźnienie w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 20.03.2020 r. do dnia zapłaty, a nadto o zasądzenie od pozwanej kosztów procesu wg norm przepisanych. W uzasadnieniu wskazał, że kwota dochodzona pozwem wynika z zobowiązania wekslowego.

Pozwana E. W. wniosła o oddalenie powództwa w całości i obciążenie strony przeciwnej kosztami procesu, ewentualnie rozłożenie należności na raty w wysokości po 200 zł miesięcznie. W uzasadnieniu wskazała, że umowę pożyczki nie wypowiedziano skutecznie, nie przedstawiono weksla do zapłaty, a umowa pożyczki ze stosunku podstawowego zawiera klauzule niedozwolone, w tym dotyczące Twojego pakietu. Sama prowizja jest w zawyżonej wysokości.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 08 kwietnia 2019 r. (...) S.A. w B. zawarł z E. W. umowę pożyczki nr (...) w kwocie 11500 zł na okres 36 miesięcy przy racie 742 zł. Opłata przygotowawcza wynosiła 129 zł, prowizja 9671 zł oraz opłata za (...) 1700 zł. Z kolei odsetki umowne ustalono na poziomie 9,93 % rocznie. Całkowita kwota do zapłaty opiewała na sumę 26712 zł. Zabezpieczeniem pożyczki był weksel własny in blanco.

Dowód: umowa pożyczki - k. 5-12, harmonogram spłat – k. 13, deklaracja wekslowa – k. 6 akt I C 553/20

Pozwana początkowo spłacała pożyczkę. Wobec braku dalszej spłaty powód pismem z 18.02.2020r. wypowiedział umowę pożyczki. Pismo to nadano pod adres pozwanej następnego dnia. Jednocześnie wypełniono weksel in blanco na kwotę 21 549,31 zł z terminem płatności 19.03.2020 r.

Dowód: wypowiedzenie z wezwaniem do wykupienia weksla – k. 15, weksel – k. 12 akt I C 553/20,

Na poczet umowy objętej pozwem pozwana spłaciła 5210 zł

Dowód: dowody spłaty – k. 57-61

Pozwana ma 80 lat i utrzymuje się z emerytury nauczycielskiej w kwocie 1990 zł. Nie ma innych dochodów. Mieszka sama w mieszkaniu syna. Za czynsz płaci 340 zł miesięcznie, energie elektryczną 120 zł na dwa miesiące, gaz 120 zł za butlę, leki 500-600 zł miesięcznie, wizyty lekarskie 300 zł miesięcznie. Spłaca jeszcze inne pożyczki z ratą łączną około 700 zł miesięcznie. Pożyczkę objętą pozwem przeznaczyła na leczenie.

Umowa pożyczki objętej pozwem znajdowała się na formularzu i nie było możliwości zmiany jej warunków. Nikt z pozwaną nie uzgadniał warunków umowy. Przedstawiono jej konkretną ofertę do akceptacji. Pozwana nie wiedziała czym jest „(...)”.

Dowód: zeznania pozwanej – k. 62

Dokumenty w oparciu o które Sąd ustalił powyższy stan faktyczny nie budziły wątpliwości Sądu, nie były również kwestionowane przez strony.

Sąd dał wiarę zeznaniom pozwanej, albowiem były spójne i logiczne, a brak było podstaw faktycznych do odmowy im wiary.

Sąd zważył, co następuje:

Powód oparł swe roszczenie na wekslu, a zatem podstawą powództwa było zobowiązanie wekslowe. Ważność weksla nie budziła wątpliwości, albowiem zawierał on wszystkie elementy wskazane w prawie wekslowym. W przypadku konsumenta Sąd z urzędu jest zobligowany do badania stosunku podstawowego, który stanowiła umowa pożyczki z 08.04.2019 r., której zabezpieczeniem był objęty pozwem weksel własny in blanco wypełniony zgodnie z deklaracją wekslową. Zebrany materiał dowodowy w postaci załączonej umowy pożyczki wraz załącznikami, w tym zwłaszcza deklaracją wekslową wskazuje w sposób bezsporny, że podstawą wypełnienia weksla in blanco było istnienie wymagalnego zobowiązania z przedmiotowej umowy pożyczki na dzień wystawienia weksla. W tej sytuacji dopuszczalne i obowiązkowe było badanie stosunku podstawowego w postaci pożyczki.

Zgodnie z art. 720 § 1 k.c. przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

Przedmiotowa umowa pożyczki dotyczyła kwoty 11500 zł i taka suma została przedstawiona do dyspozycji pozwanej i przekazana jej na własność na okres 36 miesięcy. Pożyczka zawierała koszty w postaci: opłaty przygotowawczej - 129 zł, prowizji - 9671 zł, opłaty za (...) - 1700 zł. Z kolei odsetki umowne ustalono na poziomie 9,93 % rocznie w całym okres pożyczki. Całkowita kwota do zapłaty opiewała na sumę 26712 zł.

Zgodnie z art. 385 ¹ k.c. :

§1. Postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

§2. Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie.

§3. Nie uzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta.

§4. Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje.

Art. 385 ². Oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny.

Zgodnie z przywołanym wyżej przepisem postanowienia umowy zawieranej
z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go jeśli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

W przedmiotowej sprawie umowa, jak i jej szata graficzna, nie wskazują na jednoznaczne zapisy dotyczące kosztów umowy. Na pierwszej stronie umowy w części B znajduje się zapis, że kwota pożyczki wynosi 11500 zł, po czym na tej samej stronie w części C jest zapis małym drukiem o pożyczce w kwocie 23 000 zł, czyli o 100 % wyższej. Szczegółowe zapisy kosztów pożyczki zawarto na drugiej stronie umowy niewielkim drukiem.

Wysokość kosztu pożyczki należało w pierwszej kolejności zbadać przez pryzmat ustawy z dnia 12.05.2011r. o kredycie konsumenckim (tj. z dnia 23 sierpnia 2016 r. - Dz.U. z 2016 r. poz. 1528).

Zgodnie z art. 36a tejże ustawy:

1. Maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu oblicza się według wzoru:

w którym poszczególne symbole oznaczają:

MPKK - maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu,

K - całkowitą kwotę kredytu,

n - okres spłaty wyrażony w dniach,

R - liczbę dni w roku.

2. Pozaodsetkowe koszty kredytu w całym okresie kredytowania nie mogą być wyższe od całkowitej kwoty kredytu.

3. Pozaodsetkowe koszty kredytu wynikające z umowy o kredyt konsumencki nie należą się w części przekraczającej maksymalne pozaodsetkowe koszty kredytu obliczone w sposób określony w ust. 1 lub całkowitą kwotę kredytu.

Maksymalna wysokość pozaodsetkowych kosztów w przedmiotowej sprawie wyniosła według podanego wzoru: (11500 zł x 25 %) + (11500 zł x 3 x 30%) = 2875 zł + 10350 zł = 13225 zł, gdzie współczynnik 3 wynika z podzielenia 36 miesięcy pożyczki wyrażony w dniach przez 365 dni roku. Koszty pozasodsetkowe stanowią maksymalną ich wysokość wskazaną w art. 36a ust. 2 ustawy o kredycie konsumenckim, gdyż ograniczono je do wysokości pożyczki czyli 11500 zł.

W ocenie sądu fakt matematycznej zgodności wysokości kosztów z art. 36a w/w ustawy nie stanowi przeszkody do badania umowy przez pryzmat innych przepisów prawa, w tym zwłaszcza występowania klauzul niedozwolonych. Rozumowanie przeciwne prowadziłoby do wniosków niemożliwych do zaakceptowania. Nie sposób bowiem przyjąć, że ustawodawca dopuszcza koszty pozaodsetkowane wynikające z klauzul niedozwolonych o ile wysokość tych kosztów mieści się w granicach wyznaczonych w art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim. Tym samym ten ostatni przepis wyznacza maksymalną wysokość kosztów pozaodsetkowych, które nie są sprzeczne z innymi przepisami prawa.

W przedmiotowej sprawie powód, poza innymi kosztami, naliczył bardzo wysoką prowizję w wysokości 9671 zł. Jej wysokość wskazał dopiero w dalszej części umowy niewielkim drukiem, w sposób który jest trudny do odnalezienia dla przeciętnego konsumenta. Tak wysoki koszt prowizji nie jest niczym uzasadniony i rażąco narusza interesy konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami. Zapis ten znajduje się na zwykle stosowanym przez powoda druku i wobec tego nie podlegał negocjacji. W tej sytuacji w ocenie sądu zapisy dotyczące wysokości prowizji stanowiły niedozwoloną klauzulę umowną w zakresie ponad 50 % wysokości kosztów prowizji. Umowa pożyczki miała bowiem charakter odpłatny i od początku dla obu stron było oczywistym, że powód udziela jej dla zysku w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Pożyczka ma charakter pozabankowy, a jej jedynym zabezpieczeniem jest weksel. Tym samym powstawało dla powoda większe niż w banku ryzyko związane z jej udzieleniem. Ryzyko to zostało jednak wycenione zbyt wysoko, mając na uwadze porównanie kwoty udzielonej pożyczki i całkowitej sumy do zapłaty, co przy niejasnych zapisach umowy, na które konsument nie miał realnego wpływu rażąco naruszało jego interesy.

Także zapisy dotyczące tzw. (...) stanowią niedozwolone klauzule umowne. Jego koszt nie został wyeksponowany i wynika dopiero ze słabo widocznego zapisu zawartego na drugiej stronie umowy. Dotyczy on przy tym możliwości bezpłatnego odroczenia maksymalnie 2 rat albo bezpłatnego obniżenia o 50 % maksymalnie 4 rat, które zostaną spłacone w dodatkowym okresie kredytowania. W ocenie sądu zapisy te rażąco naruszają interesy konsumenta i są sprzeczne z dobrymi obyczajami. Nakazują bowiem konsumentowi dokonanie zapłaty za samą możliwość przesunięcia części spłaty niezależnie od tego czy konsument z tej możliwości skorzysta czy też nie, a nadto za ten sam okres naliczają odsetki, które ze swej istoty stanowią już wynagrodzenie za korzystanie z kapitału. Jednocześnie wynagrodzenie za wybranie pakietu doliczane jest od razu do zadłużenia. Naliczanie takowej opłaty nie znajduje ekonomicznego uzasadnienia, poza doliczaniem dodatkowego kosztu obciążającego pożyczkobiorcę.

Do tego powód doliczył odsetki w wysokości 3712 zł. Odsetki te dotyczyły jednak całego okresu pożyczki, czyli 36 miesięcy. Tymczasem umowa została wypowiedziana pismem z 18.02.2020 r. ze skutkiem na 20.03.2020 r. (termin wypowiedzenia – 30 dni ) i do tej daty winny być liczone odsetki umowne, zwłaszcza że pozew złożono 13.06.2022 r. i powód domaga się w nim odsetek od 20.03.2020r. Odsetki umowne do daty wypowiedzenia wynosiły jednak 1820,30 zł, jak wynika z ich zliczenia z harmonogramu spłat ( k. 13). Tym samym należne były tylko w takiej wysokości.

W konsekwencji cała należność z umowy pożyczki do dnia jej wypowiedzenia wynosiła łącznie 18 284,80 zł, na co składało się 11500 zł kapitału + połowa prowizji, czyli 4835,50 zł + 129 zł opłaty przygotowawczej + odsetki umowne do dnia wypowiedzenia 1820,30 zł. Od tego należało odjąć 5210 zł spłacone przez pozwaną, co dawało sumę 13 074,80 zł. Taką też kwotę zasądzono w oparciu o weksel w pkt 1 wyroku.

Od tej kwoty należało, na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c., zasądzić odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia 20.03.2020 r., czyli dnia następnego po terminie płatności wskazanym w wekslu, do dnia wyrokowania z uwagi na rozłożenie należności na raty w trybie art. 320 kpc. Podstawą wytoczenia powództwa było bowiem zobowiązanie wekslowe, a żądanie odsetek maksymalnych za opóźnienie byłoby uzasadnione tylko gdyby żądanie było oparte na umowie pożyczki, gdyż to z niej wynikła taka ich wysokość. W przypadku zobowiązania wekslowego znajdują zastosowanie zasady ogólne, w tym w zakresie odsetek za opóźnienie.

Żądanie dalej idące podlegało oddaleniu jako nieuzasadnione.

Sąd stosownie do treści art. 100 k.p.c. rozdzielił koszty procesu stosunkowo, albowiem pozwana przegrała proces co do kwoty głównej w 72 %, a powód w 28 %. Na koszty powoda składały się opłata od pozwu w wysokości 1000 zł, 17 zł opłaty skarbowej od pełnomocnictwa i 3600 zł kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych. Łącznie stanowiło to 4617 zł. Pozwany poniósł tożsame koszty zastępstwa procesowego i opłaty skarbowej 3617 zł. Łączne koszty procesu poniesione przez strony wyniosły tym samym 8234 zł ( 4617 zł + 3617 zł). Z tego powód powinien ponieść 28 %, czyli 2305,52 zł ( 8234 zł x 28 %), a pozwana pozostałą część. Wobec tego pozwana winna powodowi zwrócić różnicę pomiędzy kosztami przez niego faktycznie poniesionymi a kosztami, które powinien ponieść tj. kwotę 2311,48 zł (4617 zł – 2305,52 zł), którą zasądzono od pozwanej na rzecz powoda w pkt 3 wyroku. O odsetkach z art. 98 § 1 ¹ kpc nie orzekano z uwagi na rozłożenie należności na raty, co obligowało do ich wyliczenia do dnia wyrokowania, stąd wynosiłyby one 0 zł.

Jednocześnie na zasadzie art. 320 k.p.c. sąd rozłożył zasądzoną w pkt 1 i 3 łączną kwotę na raty. Pozwana znalazła się w trudnej sytuacji finansowej z uwagi na chorobę nowotworową. Utrzymuje się z niewysokiej emerytury 1990 zł, która starcza na zaspokojenie jej potrzeb. Dowody wpłaty wskazują, że starała się spłacać należność, ale w wysokości znacznie niższej niż pierwotnie wskazana w pozwie. Pozwala to sądzić, że będzie dalej to czyniła. Sama zadeklarowała, że jej sytuacja finansowa pozwala na zapłatę rat w wysokości 150-200 zł miesięcznie. Mając powyższe na uwadze, sąd uznał że w przedmiotowej sprawie zachodzi szczególnie uzasadniony przypadek i rozłożył całą zasądzoną pkt 1 i 3 sumę na raty w kwotach po 200 zł płatne do 15-ego dnia każdego miesiąca, począwszy od grudnia 2022 r., zastrzegając jednak że brak zapłaty w terminie dwóch pełnych kolejnych rat skutkuje natychmiastową wymagalnością całości świadczenia. Taka wysokość raty jest możliwa do spłaty przez pozwaną, biorąc pod uwagę jej stałe dochody i wydatki, a jednocześnie pozwala wierzycielowi na realne odzyskanie całości zasądzonych środków w rozsądnym terminie. Termin płatności dostosowano do stanowiska pozwanej. Jednocześnie zastrzeżenie natychmiastowej wymagalności zdyscyplinuje pozwaną i zapewni ochronę interesów wierzyciela w przypadku braku płatności.

sędzia Daniel Adamczyk