Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 marca 2023 r.

Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie III Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 16 marca 2023 r. w Szczecinie na rozprawie

sprawy z powództwa Z. K.

przeciwko Gminie M. S.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanej Gminy M. S. na rzecz powódki Z. K. kwotę zł 2.665,67 zł (dwa tysiące sześćset sześćdziesiąt pięć złotych sześćdziesiąt siedem groszy) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia następnego po dniu uprawomocnienia się niniejszego wyroku;

2.  w pozostałej części powództwo oddala;

3.  odstępuje od obciążania powódki Z. K. kosztami procesu poniesionymi przez Gminę M. S.;

4.  przyznaje pełnomocnikowi z urzędu powódki Z. K. adw. U. K. od Skarbu Państwa- Sądu Rejonowego Szczecin- Centrum w Szczecinie kwotę 1.534,52 zł (tysiąc pięćset trzydzieści cztery złote pięćdziesiąt dwa grosze) tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce Z. K. z urzędu, w tym kwotę 286,94 zł (dwieście osiemdziesiąt sześć złotych dziewięćdziesiąt cztery grosze) tytułem 23 % podatku VAT;

5.  zasądza od pozwanej Gminy M. S. na rzecz powódki Z. K. kwotę 552,42 zł (pięćset pięćdziesiąt dwa złote czterdzieści dwa grosze) tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

6.  nieuiszczone koszty sądowe ponosi Skarb Państwa.

Sygn. akt III C 790/22

UZASADNIENIE

Powódka Z. K., reprezentowana przez pełnomocnika z urzędu, pozwem z dnia 8 grudnia 2022 r. wniesionym przeciwko Gminie M. S. wniosła o zasądzenie na jej rzecz kwoty 8.686 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 19 sierpnia 2022 r. do dnia zapłaty.

Ponadto powódka wniosła o zasądzenie kosztów postępowania, a w tym kosztów zastępstwa adwokackiego i o przyznanie od Skarbu Państwa na rzecz pełnomocnika z urzędu zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu według stawki zgodnej z Rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie, jednocześnie oświadczając, że koszty te nie zostały uiszczone.

W uzasadnieniu żądania pozwu powódka wskazała, że 30 listopada 1981 r. wpłaciła kaucję mieszkaniową w kwocie 8.686 zł na poczet najmu mieszkania przy ul. (...), które to mieszkanie następnie wykupiła w dniu 19 lipca 2022 r. Wezwana do zwrotu kaucja pozwana wskazała, że może uiścić z tego tytułu jedynie kwotę 0,87 zł, na co powódka się nie zgadza. Powódka podniosła, że wysokość wpłaconej kaucji w 1981 r. stanowiła kwotę 1,13 kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, które w 1981 r. wynosiło 7.689 zł miesięcznie, a zatem współczynnik waloryzacji wyniósł 1,13. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie w trzecim kwartale 2022 r. wyniosło 6.480,67 zł, zatem wysokość kaucji po waloryzacji wynosi 7.323,15 zł ( 6.480,67 zł x 1,13 = 7.323,15 zł). Z uwagi jednak na rosnącą inflację, powódka wskazała, że wnosi o zasądzenie na jej rzecz kwoty kaucji w wysokości wpłaconej, tj. 8.686 zł.

W odpowiedzi na pozew Gmina M. S., reprezentowana przez zawodowego pełnomocnika wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew Gmina M. S. podniosła, że żądana przez powódkę kwota odpowiada co do wysokości prostej waloryzacji, nie uwzględnia zaś zmian gospodarczych i ekonomicznych, denominacji, zmiany siły nabywczej pieniądza oraz samej odpowiedzialności stron za zaistniałą sytuację. W wyniku inflacji straciły bowiem obie strony, zaś powódka nabyła lokal z 95 % bonifikatą. Udzielenie bonifikaty powódce było uprawnieniem, nie obowiązkiem pozwanej. Ponadto pozwana, która otrzymała kaucję, nie mogła swobodnie dysponować tymi środkami i nie miała prawnych możliwości zapobieżenia spadkowi siły nabywczej pieniądza. Skutki tego powinny zatem ponieść obie strony. Pozwana zaznaczyła, że powódka, nabywając lokal z bonifikatą, wzbogaciła się kosztem pozwanej, stąd działanie powódki zmierzające do odzyskania kaucji jest niezgodne z zasadami współżycia społecznego. Pozwana wskazała ponadto, że żądana kwota zwaloryzowanej kaucji nie została prawidłowo wyliczona. W 1981 r. przeciętne miesięczne wynagrodzenie wyniosło 7.689 zł, a wpłacona kaucja wynosiła jego 1,13 zł. Przyjmując równy udział stron w zmianie siły nabywczej pieniądza, powódce należałoby się, przy przyjęciu przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w trzecim kwartale 2022 r. ( data powstania roszczenia o zwrot kaucji) kwota 3.661,57 zł ( 6.480,67 zł x 1,13 = 7.323,15 : 2=3.661,57 zł. Mając jednak na względzie interes obu stron i fakt nabycia lokalu z 95 % bonifikatą i biorąc pod uwagę współczynnik ceny do wartości mieszkania ( 14.477,30 zł/ 289.546 = 0,05), to należna powódce kaucja mieści się najwyżej w kwocie 366,15 zł. Kwota ta została wyliczona jako suma poszczególnych kwot wyliczonych w następujący sposób: 6.480,67 zł (wynagrodzenie w 2022 r.) x 0,05 współczynnik ceny do wartości mieszkania) x 1,13 ( współczynnik wpłaconej kaucji w 1981 r. do średniego wynagrodzenia w 1981 r. )= 366,15 zł.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 31 sierpnia 1981 r. powódka Z. K. zawarła z poprzednikiem prawnym Gminy M. S.- Zarządu (...) w S. umowę najmu lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w budynku przy ul. (...) w S., składającego się z dwóch pokoi, kuchni, łazienki i przedpokoju o powierzchni użytkowej 47,12 m ². Powyższa umowa została aneksowana w dniu 27 sierpnia 2021 r. Umowa najmu została zawarta na czas nieoznaczony.

W związku z zawarciem umowy najmu, powódka Z. K. w dniu 30 listopada 1981 r. wpłaciła poprzednikowi prawnemu Gminy M. S. kaucję mieszkaniową w kwocie 8.686 zł na poczet najmu mieszkania przy ul. (...). Powódka, aby uiścić kaucję, zaciągnęła pożyczkę w swoim zakładzie pracy.

Dowód:

- dowód wpłaty z 30.11.1981 r. k. 15;

- aneks nr (...) do umowy najmu lokalu mieszkalnego z 27.08.2021 r. k.20-23;

-opis techniczny budynku i lokalu mieszkalnego k.32-33;

- przesłuchanie powódki Z. K. w charakterze strony k.43.

W dniu 19 lipca 2022 r. powódka Z. K. zawarła z pozwaną Gminą M. S. umowę ustanowienia odrębnej własności lokalu położonego w S. przy ul. (...) wraz z pomieszczeniem przynależnym- piwnicą oraz udziałem we wspólnych częściach budynku i urządzeń oraz we własności działki gruntu nr (...) wynoszącym 73/1.000 części.

Strony umowy ustaliły cenę nabycia lokalu na kwotę 289.546 zł, z tym, że po uwzględnieniu bonifikaty wynoszącej 95 % wartości ceny, powódka uiściła za nabyte prawo własności lokalu mieszkalnego kwotę 14.477,30 zł, a za udział we wspólnych częściach budynku i urządzeń oraz we własności działki gruntu nr (...) wynoszący 73/1.000 części kwotę 1.378,60 zł

Dowód:

-akt notarialny Rep. A nr (...)2022 r.- umowa ustanowienia odrębnej własności lokalu, sprzedaży i oświadczenie o ustanowieniu hipoteki z dnia 19.07.2022 r. k.28-31;

-przesłuchanie powódki Z. K. w charakterze strony k.43.

Pismem z dnia 6 lipca 2022 r. powódka Z. K. zwróciła się do Gminy M. S. o zwrot kaucji mieszkaniowej zabezpieczającej wynajem lokalu mieszkalnego przy ul. (...).

Pismem z dnia 8 sierpnia 2022 r. Gmina M. S. poinformowała powódkę Z. K., że może wypłacić jedynie nominalną (po denominacji) wysokość kaucji, czyli kwotę 0,87 zł. Jednocześnie pouczyła, że stosownie do art. 358 [1] §3 k.p.c. waloryzacji świadczenia może dokonać sąd, w związku z czym wzywającemu przysługuje prawo wystąpienia ze stosownym roszczeniem do właściwego sądu.

Powódka Z. K. nie przyjęła zaproponowanej kaucji i pismem z dnia 20 października 20 października 2022 r. wezwała pozwaną Gminę M. S. do zapłaty kwoty 8.686 zł tytułem uiszczonej zwaloryzowanej kaucji, pod rygorem skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego.

Pismem z dnia 25 października 2022 r. Gmina M. S. podtrzymała swoje stanowisko w sprawie.

Powódka Z. K. obecnie sama prowadzi gospodarstwo domowe. Utrzymuje się z emerytury w kwocie ok. 2798 zł. Innych źródeł dochodu powódka nie ma. Powódka nie ma nikogo na utrzymaniu.

Dowód:

- pismo z 08.08.2022 r. k. 6;

-pismo z 25.10.2022 r. k. 7;

-pismo z 06.07.2022 r. k. 23-26;

-pismo z 20.10.2022 r. k. 27;

- przesłuchanie powódki Z. K. w charakterze strony k.43.

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie w latach 1950-2021 kształtowało się następująco:

1981- 92 268 ( (...))

1982- 139 572 (11 631 x 12)

1983- 173 700 (14 475 x 12)

1984- 202 056 (16 838 x 12)

1985- 240 060 (20 005 x 12)

1986- 289 140 (24 095 x 12)

1987- 350 208 (29 184 x 12)

1988- 637 080 (53 090 x 12)

1989- 2 481 096 (206 758 x 12)

1990- 12 355 644 (1 029 637 x 12)

1991- 21 240 000 (1 770 000 x 12)

1992- 35 220 000 (2 935 000 x 12)

1993- 47 940 000 (3 995 000 x 12)

1994- 63 936 000 (5 328 000 x 12)

1995- 8 431,44 (702,62 x 12)

1996- 10 476,00 (873,00 x 12)

1997- 12 743,16 ( (...),93 x 12)

1998- 14 873,88 ( (...),49 x 12)

1999- 20 480,88 ( (...),74 x 12)

2000- 23 085,72 (1923,81 x 12)

2001- 24 742,20 (2061,85 x 12)

2002- 25 598,52 ( (...),21 x 12)

2003- 26 417,64 ( (...),47 x 12)

2004- 27 474,84 ( (...),57 x 12)

2005- 28 563,48 (2380,29 x 12)

2006- 29 726,76 ( (...),23 × 12)

2007- 32 292,36 ( (...),03 x 12)

2008- 35 326,56 ( (...),88 × 12)

2009- 37 235,52 ( (...),96 x 12)

2010- 38 699,76 ( (...),98 x 12)

2011- 40 794,24 ( (...),52 x 12)

2012- 42 260,04 ( (...),67 x 12)

2013- 43 800,72 (3650,06 x 12)

2014- 45 401,52 ( (...),46 x 12)

2015- 46 797,36 ( (...),78 x 12)

2016- 48 566,52 ( (...),21 x 12)

2017- 51 258,12 ( (...),51 x 12)

2018- 55 020,36 ( (...),03 x 12)

2019- 59 018,04 ( (...),17 x 12)

2020- 62 009,64 ( (...),47 x 12)

2021- 67 950,36 ( (...),53 x 12)

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie w III kwartale 2022 r. opiewało na kwotę 6.480,67 zł

W 1981 r. przeciętne roczne wynagrodzenie wynosiło 92.268 zł, zaś przeciętne miesięczne wynagrodzenie 7.689 zł netto.

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie w III kwartale 2022 r. opiewało na kwotę 6.480,67 zł brutto, ok. 4.718 zł netto.

Niesporne.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

W przedmiotowej sprawie powódka Z. K. domagała się zasądzenia na jej rzecz od pozwanej Gminy M. S. kwoty 8.686 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 19 sierpnia 2022 r. do dnia zapłaty.

Powództwo o waloryzację kaucji mieszkaniowej zostało oparte o przepis art. 358 [1] § 3 k.c. i okazało się częściowo uzasadnione.

Ustalenia stanu faktycznego Sąd poczynił w oparciu o dowody z niekwestionowanych dokumentów złożonych przez strony oraz zeznania powódki, które to dowody jako wzajemnie ze sobą korespondujące i nie budzące wątpliwości Sądu co do ich mocy dowodowej, Sąd uznał za w całości wiarygodne.

Na ich podstawie Sąd przyjął, że pozwana dotychczas nie zwróciła powódce wpłaconej kaucji mieszkaniowej. Pozwana nie kwestionowała przy tym faktu, że powódka w listopadzie 1981 r. przy zawieraniu umowy najmu kaucję mieszkaniową w kwocie 8.686 zł na rzecz poprzednika prawnego pozwanej uiściła.

Kluczową sporną okolicznością w sprawie okazała się sama możliwość i zasady waloryzacji kaucji mieszkaniowej wpłaconej przez powódkę w związku z zawarciem przez strony umowy najmu lokalu mieszkalnego.

W ocenie Sądu, zaproponowany przez powódkę materiał dowodowy pozwolił na ustalenie, że powódka w dniu 30 listopada 1981 r. uiściła na rzecz poprzednika prawnego pozwanej kaucję mieszkaniową w wysokości 8.686 zł.

Za dopuszczalnością waloryzowania zobowiązań polegających na obowiązku zwrotu wpłaconej uprzednio kaucji mieszkaniowej wypowiedział się Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 26 września 2002 roku (sygn. akt III CZP 58/02, Legalis 54726), gdzie stwierdził jednoznacznie, że przepis art. 36 ust. l ustawy o ochronie praw lokatorów (...) nie wyłącza możliwości stosowania art. 358 [1] § 3 k.c. w zakresie waloryzacji wierzytelności o zwrot kaucji wpłaconej przez najemcę przed dniem 12 listopada 1994 r.

Sąd orzekający pogląd powyższy w pełni podziela i dlatego uznał, że żądanie powoda zwrotu zwaloryzowanej kaucji mieszkaniowej jest jak najbardziej słuszne.

Po wykupieniu bowiem przez powódkę w lipcu 2022 r. lokalu mieszkalnego, zaktualizował się obowiązek zwrotu kaucji mieszkaniowej. Powołane wyżej orzeczenie Sądu Najwyższego zostało podjęte w okolicznościach stanu faktycznego, gdzie kaucja mieszkaniowa została wpłacona przez powodów w związku z zawarciem umowy najmu lokalu mieszkalnego i obowiązek jej zwrotu zaktualizował się z momentem nabycia przez nich na własność lokalu mieszkalnego. Analogiczny stan faktyczny dotyczy niniejszej sprawy. Biorąc pod uwagę powyższe, należy stwierdzić, że w okolicznościach przedmiotowej sprawy brak podstaw do wyłączenia co do zasady możliwości waloryzacji świadczenia pieniężnego polegającego na obowiązku zwrotu kaucji mieszkaniowej, przy spełnieniu przesłanek wynikających z art. 358 [1] § 3 k.c. Ponadto jak wynika ze stanowiska procesowego pozwanej, a także stanowiska z etapu przed sądowego, również ona dopuszcza możliwość – co do zasady – waloryzacji tego świadczenia- sama pozwana odesłała powódkę w piśmie z dnia 8 sierpnia 2022 r. na drogę postępowania sądowego.

Ogólną zasadą odnosząca się do zobowiązań pieniężnych jest zasada nominalizmu wyrażona w treści art. 358 [1] § 1 k.c., zgodnie z którą, jeżeli przedmiotem zobowiązania od chwili jego powstania jest suma pieniężna, spełnienie świadczenia następuje przez zapłatę sumy nominalnej, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.

Jak już zostało wskazane, Sąd ustalił, że powódka dokonała wpłaty na poczet kaucji mieszkaniowej w czasie i wysokości wskazanych powyżej.

Przepis art. 358 [1] § 3 k.c. przewiduje, iż w razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, zmienić wysokość lub sposób spełnienia świadczenia pieniężnego, zatem jest wyjątkiem od wskazanej zasady nominalizmu.

Zdaniem Sądu, okoliczności niniejszej sprawy wskazują, że waloryzacja świadczenia jest pożądana. Wpłata kaucji dokonana była w listopadzie 1981 r. Po tym fakcie wartość pieniądza na skutek inflacji uległa znacznemu zdeprecjonowaniu. Zmiana siły nabywczej pieniądza po wpłaceniu kaucji mieszkaniowej była niewątpliwie istotna, jako że znacznie wykraczała ona poza granice inflacji jako normalnego zjawiska ekonomicznego, które dotyka wszystkich uczestników obrotu prawnego i z którym wszyscy uczestnicy powinni się liczyć.

Zjawisko inflacji pomiędzy datą wpłacenia kaucji mieszkaniowej a datą, w której powinna zostać zwrócona obrazuje poniższa tabela. Podkreślić należy, że największy spadek siły nabywczej pieniądza na skutek inflacji nastąpił w latach 1989 r. - 1991 r., a więc w okresie nie dotyczącym niniejszej sprawy, a po dacie wpłaty kaucji przez powódki zjawisko inflacji miało już tendencję spadkową.

W tych konkretnych uwarunkowaniach restrykcyjne podejście do zasady nominalizmu i wypłacenie stronie uprawnionej jedynie kwoty nominalnej w wysokości 0,87 zł zaproponowanej przez pozwaną do wypłaty na wezwanie powódki w piśmie z dnia 8 sierpnia 2022 r. stanowiłoby rażące naruszenie zasady równości stron stosunku zobowiązaniowego. Zaniechanie w tych warunkach waloryzacji oznaczałoby naruszenie prawa powódki, która zostałaby w całości obciążona skutkami deprecjacji pieniądza, co stoi w oczywistej sprzeczności z cywilnoprawną zasadą równości stron stosunków zobowiązaniowych.

Oczywistym jest, że w sprawach tego rodzaju, dokonywanie waloryzacji nie może nastąpić w wyniku mechanicznego przerachowania (por. wyrok Sądu Najwyższego z 10 września 1999 r. III CKN 333/98, Legalis 357257), lecz należy uwzględnić interesy obu stron, kierując się zasadami współżycia społecznego.

Powódka, domagając się zasądzenia kwoty dochodzonej pozwem dokonała właśnie mechanicznego przerachowania oraz zwróciła uwagę na sytuację związaną z inflacją i znacznym wzrostem cen, nie uwzględniając przesłanek, które Sąd bierze pod uwagę przy ostatecznym określeniu wysokości zwaloryzowanego świadczenia.

Skoro jednak celem waloryzacji jest przywrócenie przynajmniej w przybliżeniu początkowej wartości długu, to zdaniem Sądu, odniesienie do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia jest najbardziej miarodajnym wskaźnikiem.

W 1981 r. przeciętne miesięczne wynagrodzenie wynosiło 7.689 starych złotych, a wpłacona wówczas kaucja wynosiła 8.686 starych złotych, a zatem w przybliżeniu stanowiła równowartość około 113 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie (wynagrodzenie w III kwartale 2022r., kiedy zaktualizował się obowiązek zwrotu kaucji mieszkaniowej, tj. 19.08.2022 r., wynosiło 6.480,67 zł brutto, a po potrąceniu podatku dochodowego i składki na ubezpieczenia społeczne wynosiło około 4.718 zł netto. Przyjmowanie za podstawę wyliczeń wynagrodzenia w wysokości netto jest o tyle uzasadnione, że zwracana kaucja mieszkaniowa nie podlega opodatkowaniu, co prowadzi do wniosku, że dokonywanie porównań do kwot wynagrodzenia brutto byłoby tym samym niemiarodajne.

Przyjmując zatem tę samą proporcję matematyczną w jakiej pozostawało wynagrodzenie do kaucji w chwili złożenia, to kaucja powódki powinna w dacie zaktualizowania jej zwrotu być równa kwocie 5.331,34 zł (4.718 zł x 113%).

Jednakże ta kwota stanowi tylko pewien punkt wyjścia do dalszych rozważań, przy uwzględnieniu interesów stron i zasad współżycia społecznego. Zasądzenie wskazanej kwoty 5.331,34 zł sprzeczne byłoby z istotą waloryzacji (nie uwzględniałoby interesu stron i zasad współżycia społecznego).

Takie stanowisko, co do czysto matematycznego przerachowania kaucji prezentowała powódka, co jest niezasadne, a ponadto sprzeczne z poglądem Sądu Najwyższego, który stwierdził, że oczywistym jest, iż w sprawach tego rodzaju, dokonywanie waloryzacji nie może nastąpić w wyniku mechanicznego przerachowania (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z 19.01.1999 r. II CKN 202/98, Legalis 43832). Zatem żądana przez powódkę kwota zwaloryzowanej kaucji mieszkaniowej w wysokości 8.686 zł jest rażąco wygórowania, albowiem odpowiada mniej więcej 1,8 krotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w dacie zaktualizowania się obowiązku jej zwrotu, gdy tymczasem wpłacona przez powódkę kaucja odpowiadała 113 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w 1981 r.

Zasądzenie zatem zwrotu kaucji w żądanej przez powódkę kwocie byłoby to rażąco niesprawiedliwe i prowadzące do nieuzasadnionego wzbogacenia jednej ze stron stosunku zobowiązaniowego – powoda.

Przy ocenie istnienia przesłanek waloryzacji Sąd wziął pod uwagę interes obu stron i zasady współżycia społecznego i doszedł do przekonania, iż okoliczności niniejszej sprawy przemawiają za równomiernym obciążeniem stron ryzykiem deprecjacji pieniądza. Powyższe obliczenia mają oczywiście walor pomocniczy i mają jedynie zobrazować utratę wartości kaucji na przestrzeni lat i nieadekwatność obliczonej pierwotnie przez pozwaną kwoty 0,87 zł. Ustalając, w jakim stopniu każda ze stron winna ponieść negatywne skutki zmiany siły nabywczej pieniądza Sąd uwzględnił interesy obu stron. Kwota wpłacona przez powódkę utraciła wartość w wyniku postępujących procesów inflacyjnych, co w konsekwencji spowodowało, że pozwana nie osiągnęła z tytułu uiszczanych jej kaucji żadnych szczególnych korzyści ekonomicznych. Ponadto pozwana nie jest podmiotem, którego zadanie polega na prowadzeniu działalności gospodarczej sensu stricto. Celem wpłacanych przez najemców kaucji mieszkaniowych było zabezpieczenie ewentualnych roszczeń wynikających z umowy najmu lokalu mieszkalnego. Przy ocenie interesu pozwanej należy mieć na uwadze pośrednio także interesy osób trzecich, których lokalami pozwana zarządza, gdyż pogorszenie jej kondycji finansowej wskutek wielu procesów „waloryzacyjnych” mogłoby niekorzystnie wpłynąć na możliwość wypłaty kaucji innym osobom znajdującym się w analogicznej sytuacji jak powódka, co byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Należy również wziąć pod uwagę fakt sprzedaży powódce zajmowanego lokalu z bonifikatą liczoną od wartości lokalu ustaloną w dacie sprzedaży lokalu tj. w dniu 19 lipca 2022 r. na kwotę 275.068,7 zł, jak i nie najgorszą na ten moment sytuację materialną powódki, która utrzymuje się z emerytury w kwocie ok. 2.798 zł i nie ma nikogo na utrzymaniu. Powódka zatem przy wykupie lokalu na własność odniosła ogromną korzyść majątkową - ponad 275.000 zł, którą to kwotę przy zakupie lokalu mieszkalnego na wolnym rynku musiałaby wydatkować z własnych środków pieniężnych. Nieuwzględnienie tej okoliczności byłoby sprzeczne z interesami stron i zasadami współżycia społecznego w rozumieniu art. 358 [1] § 3 k.c. - z punktu widzenia zasad współżycia społecznego i dobrych obyczajów wręcz niesprawiedliwe jest przyjęcie, że powódka uzyskał ogromną korzyść majątkową na skutek przysporzenia pozwanej w wysokości ponad 275.000 zł, a ponadto miałaby otrzymać jeszcze zwaloryzowaną kaucję w wysokości 5.331,34 zł, co doprowadziłoby do tego, że pozwana sprzedając powódce lokal mieszkalny za wyżej wskazaną kwotę i zwracając powódce obecnie zwaloryzowaną kaucję dopłaciłaby jeszcze do transakcji sprzedaży lokalu (bonifikata ponad 275.000 zł i zwaloryzowana kaucja w wysokości 5.331,34 zł). Jak stwierdził Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 3 października 2000 r., K. 33/99, (Dz.U. Nr 83, poz. 946) - „Istotne jest to, aby skutki niekorzystnej regulacji prawnej, jak i konsekwencje negatywnych zjawisk ekonomicznych nie obciążały w sposób rażąco niesprawiedliwy wyłącznie jednej ze stron stosunku najmu. Pamiętać należy, że mechanizm waloryzacji kaucji nie ma służyć zagwarantowaniu uzyskania przez najemców materialnych korzyści, zapewnić ma jedynie, aby uzyskane przez nich zwrotnie kaucje nie były źródłem jednostronnej, niezawinionej i rażącej straty.”.

Uwzględnienie stanowiska powódki przez zasądzenie kwoty żądanej pozwem spowodowałoby obciążenie pozwanej niesprawiedliwymi skutkami procesu deprecjacji pieniądza, jeżeli z drugiej strony pozwana przyczyniła się do tego, że powódka uzyskała korzyść majątkową w wysokości ponad 275.000 zł w związku z nabyciem lokalu mieszkalnego na własność. W wyroku Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 25 lipca 2001 r., I CKN 127/01, Legalis 264122 wskazano, że o stopniu waloryzacji decydują okoliczności konkretnej sprawy, a ocena jej przesłanek pozostawiona jest sędziowskiemu uznaniu.

Sąd miał wreszcie na uwadze okoliczność, że z uwagi na dyscyplinę finansów publicznych pozwana nie mogła dobrowolnie zaoferować powódce kwoty wyższej niż nominalna wartość kaucji (0,87 zł), o czym informowała powodów już w piśmie z dnia 8 sierpnia 2022 r., odsyłając powódkę na drogę sądową.

Z tego też względu, przyjmując, że kwota dochodzona pozwem jest rażąco zawyżona, Sąd uwzględnił żądanie powódki jedynie częściowo i zasądził na jej rzecz kwotę 2.665,67 zł, orzekając jak w pkt. I wyroku. Kwota ta stanowi około 50% kwoty, wynikającej jedynie z matematycznego wyliczenia wartości kaucji mieszkaniowej za III kwartał 2022 r. (co wskazano wyżej - 50 % z 5.331,34 zł= 2.665,67). Przyjęcie 50% jako świadczenia należnego powódce wynika z tego, że zjawisko inflacji i przemian gospodarczych na przełomie lat 80 i 90 nie było zależne od którejkolwiek ze stron i ich skutki powinny równomiernie obciążać obydwie strony umowy.

O odsetkach Sąd orzekł po myśli art. 481 § 1 k.c., stosownie do którego jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Podkreślenia wymaga, iż orzeczenie w przedmiotowej sprawie ma charakter kształtujący, albowiem dopiero w wyroku Sąd ustala wysokość zwaloryzowanego świadczenia. Wierzyciel zatem może żądać spełnienia ukształtowanego w/w orzeczeniem świadczenia dopiero po jego uprawomocnieniu się, zaś w konsekwencji dopiero w tej dacie dłużnik popada w opóźnienie - od dnia następnego po dniu uprawomocnienia się wyroku - i jest zobowiązany do zapłaty odsetek o jakich mowa w art. 481 k.c. (pkt I sentencji wyroku). Jak wskazał Sąd Najwyższy w z dnia 21 stycznia 2004 r., IV CK 358/02, Legalis 67963 „Świadczenie w zwaloryzowanej wysokości należy się od daty prawomocności wyroku waloryzacyjnego. Za chwilę wymagalności należy uznać więc datę uprawomocnienia się orzeczenia zasądzającego zwaloryzowane świadczenie. Tak więc w razie opóźnienia w spełnieniu świadczenia wierzyciel może domagać się odsetek od kwoty zwaloryzowanej od momentu jej wymagalności.”.

W związku z tym, Sąd zasądził kwotę 2.665,67 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia następnego po dniu uprawomocnienia się niniejszego wyroku.

W pozostałym zaś zakresie, powództwo jako rażąco wygórowane oraz w zakresie roszczenia odsetkowego sprzed daty określonej w wyroku w pkt. II wyroku, zostało oddalone.

Orzeczenie o kosztach procesu uzasadnia art. 102 k.p.c., zgodnie z tym przepisem w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Powołany przepis urzeczywistnia zasadę słuszności i stanowi wyłom w zasadzie odpowiedzialności za wynik procesu, przewidzianej w przepisie art. 98 k.p.c. pozostawiając sądowi pewną swobodę w przyznawaniu zwrotu kosztów procesu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 października 1976 r., IV PZ 61/76, Legalis 19667) Art. 102 k.p.c. nie konkretyzuje jednak pojęcia „wypadków szczególnie uzasadnionych”, dlatego też ich kwalifikacja należy do sądu, po rozważeniu całokształtu okoliczności konkretnej sprawy. Do kręgu okoliczności branych przez sąd po uwagę należą zarówno fakty związane z samym przebiegiem procesu, jak i fakty dotyczące stanu majątkowego i sytuacji życiowej strony. Okoliczności te powinny być oceniane przede wszystkim z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego.

W niniejszej sprawie powódka Z. K. została postanowieniem Sądu Rejonowego Szczecin- Centrum w Szczecinie z dnia 18 listopada 2022 r. ( sygn. akt III Co 2356/22) częściowo zwolniona od kosztów sądowych- tj. ponad kwotę należnej opłaty sądowej od pozwu i korzystała z pełnomocnika urzędu, ustanowionego dla niej na mocy ww. postanowienia.

Natomiast pozwana Gmina M. S. poniosła w niniejszym postępowaniu koszty, na które złożyły się koszty zastępstwa procesowego w wysokości 1.800 zł. Powódka wygrała proces w 30,69 % (wygrana kwota 2.665,67 zł stanowi 30,69 % żądanej kwoty 8.686 zł). Pozwana wygrała natomiast proces w 69,31%.

Sąd doszedł jednak do przekonania, że w niniejszej sprawie zachodziły szczególne okoliczności uzasadniające nie obciążanie strony przegrywającej kosztami postępowania należnymi stronie przeciwnej, albowiem charakter sporu wymagał od powódki wytoczenia powództwa, pozwana nie była zainteresowana ugodowym załatwieniem sporu, zasądzona kwota wynikała z uznania Sądu, a sytuacja materialna i osobista powódka uzasadnia uznanie, że uiszczenie kosztów procesu wiązałoby się dla powódki z uszczerbkiem dla jej sytuacji materialnej ( która znalazła odzwierciedlenie w orzeczeniu Sądu o częściowym zwolnieniu powódki od kosztów sądowych i ustanowieniu dla niej pełnomocnika z urzędu).

Stąd też, Sąd w punkcie 3 wyroku odstąpił od obciążania powódki Z. K. kosztami procesu poniesionymi przez pozwaną Gminę M. S..

Należne pełnomocnikowi z urzędu w osobie adwokata wynagrodzenie zostało pełnomocnikowi z urzędu powódki adw. U. K. przyznane na podstawie § 2 pkt 4 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U.2015.1800), nie zaś na podstawie Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu, przewidującego stawki niższe. Sąd, podzielając w tym zakresie argumentację pełnomocnika powódki z urzędu, stanął bowiem na stanowisku, że brak jest podstaw do różnicowania stawek wynagrodzenia pełnomocników w zależności od tego czy stronę reprezentuje pełnomocnik z urzędu, czy z wyboru. Stanowisko to znajduje oparcie w najnowszym orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 stycznia 2021 r., I CSK 598/20, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 stycznia 2021 r. II UK 244/19 L.), odwołującym się do stanowiska Trybunału Konstytucyjnego wyrażonego w wyroku z dnia 23 kwietnia 2020 r. (SK 66/19, Dz.U. z 2020 r. poz. 769), który stwierdził, że § 4 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu ( Dz.U. poz. 1801) jest niezgodny z art. 64 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1 zdanie drugie i art. 92 ust. 1 zdanie pierwsze Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Jak wskazał Trybunał Konstytucyjny analiza statusu adwokatów i radców prawnych oraz ich roli w postępowaniu, w którym występują jako podmioty powołane i zobowiązane do zastępstwa prawnego, prowadzi do uznania, że różnicowanie ich wynagrodzenia, to jest obniżenie pełnomocnikom z urzędu wynagrodzenia, które otrzymaliby, gdyby występowali w sprawie jako pełnomocnicy z wyboru, nie ma konstytucyjnego uzasadnienia.

Podobne stanowisko zajął Sąd Najwyższy także we wcześniejszych orzeczeniach (postanowienie z dnia 15 grudnia 2020 r. I CSK 438/20, postanowienie z dnia 15 września 2020 r. V CSK 71/20 oraz postanowienie z dnia 2 czerwca 2020 r. II CSK 488/19 - Lex O.) - uznać należy je zatem za ugruntowane. Tożsamy pogląd przyjmowany jest nadto aktualnie w orzecznictwie sądów powszechnych.

Zważywszy, że powódka przegrała proces w zakresie kwoty stanowiącej 69,31% dochodzonego roszczenia, należało przyznać adwokatowi U. K. od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie kwotę stanowiącą 69,31 % należnego jej wynagrodzenia, tj. kwotę 1.534,52 złotych, o czym orzeczono w punkcie 4 wyroku (1.800 zł x 69,31 %= 1.247,58 zł x 23 % VAT= 286,94 zł, 1.247,58 zł + 286,94 zł = 1.534,52 zł.

Pozwana Gmina M. S. natomiast winna zwrócić powódce Z. K. koszty procesu w zakresie kwoty stanowiącej 30,69 % tych kosztów. Wskazać przy tym należy, że należna stronie powodowej z tego tytułu kwota winna być wyliczona zgodnie z zasadami określonymi w Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2018 roku, poz. 1.804). Wysokość wynagrodzenia radcy prawnego wynosi zatem, zgodnie z przepisem § 2 pkt 4 tego rozporządzenia 1.800 złotych. Pozwana winna zatem zwrócić powódce kwotę 552,42 złotych (1.800 zł x 30,69% = 552,42 zł) tytułem zwrotu kosztów procesu, o czym Sąd orzekł w punkcie 5 wyroku. Powyższa kwota zasądzona została z wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty, zgodnie ze znowelizowanym brzmieniem art. 98 k.p.c., w myśl którego, od kwoty zasądzonej tytułem zwrotu kosztów procesu należą się odsetki w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty ( art. 98 § 1 ¹ k.p.c.).

Koszty sądowe natomiast obejmujące opłatę od pozwu, z obowiązku uiszczenia której powódka została zwolniona ponosi Skarb Państwa, o czym orzeczono w punkcie 6 wyroku.