Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 marca 2014 roku

Sąd Okręgowy w Lublinie XI Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący: SSO Arkadiusz Śmiech (spr.)

Sędziowie: SO Elżbieta Daniluk

SO Włodzimierz Śpiewla

Protokolant: Małgorzata Dubiel

przy udziale Prokuratora Małgorzaty Duszyńskiej

po rozpoznaniu w dniu 25 marca 2014 roku

sprawy P. J. i M. K.

oskarżonych z art. 155 k.k. i in.

na skutek apelacji wniesionych przez obrońców oskarżonych

od wyroku Sądu Rejonowego w Puławach VII Zamiejscowy Wydział Karny z siedzibą w Rykach

z dnia 20 sierpnia 2013 roku sygn. akt VII K 81/13

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

1.  z opisu czynu przypisanego oskarżonemu P. J. eliminuje stwierdzenie:,, oraz niecałkowicie wyłuszczył lewego migdałka podniebiennego”;

2.  z opisu czynu przypisanego oskarżonemu M. K. eliminuje stwierdzenie: ,,oraz nie zapobiegł niecałkowitemu wyłuszczenie lewego migdałka podniebiennego”;

3.  przyjmuje, iż oskarżeni nieumyślnie narazili pokrzywdzonego na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia;

4.  kwalifikację prawną czynów przypisanych uzupełnia o art. 160 § 3 k.k., zaś w podstawie wymiaru kar pozbawienia wolności w miejsce art. 160 § 2 k.k. przyjmuje art. 155 k.k.;

II.  w pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy;

III.  zasądza od oskarżonych na rzecz Skarbu Państwa za postępowanie odwoławcze po 280 (dwieście osiemdziesiąt) zł opłaty oraz po 20 (dwadzieścia) zł tytułem zwrotu poniesionych wydatków.

XI Ka 1176/13

UZASADNIENIE

P. J. oskarżony został o to, że w dniu 5 kwietnia 2005 roku w D., woj. (...) pomimo ciążącego na nim obowiązku opieki wynikającego z tytułu wykonywania czynności lekarza Oddziału (...) Szpitala (...) w D. podczas przeprowadzania zabiegu operacyjnego wyłuszczenia migdałków podniebiennych u M. P. naraził go na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia w ten sposób, że nie zapewnił właściwej hemostazy (zatrzymania krwawienia) w polu operacyjnym oraz niecałkowicie wyłuszczył lewego migdałka podniebiennego, co w konsekwencji doprowadziło do śmierci M. P., tj. o czyn z art. 155 k.k. i art.160 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.

M. K. oskarżony został o to, że w dniu 5 kwietnia 2005 roku w D. woj. (...) pomimo ciążącego na nim obowiązku opieki wynikającego z tytułu pełnienia funkcji ordynatora Oddziału (...) Szpitala (...) w D. i asystowania przy przeprowadzeniu zabiegu operacyjnego wyłuszczenia migdałków podniebiennych u M. P. naraził go na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia w ten sposób, że nie zapewnił właściwej hemostazy (zatrzymania krwawienia) w polu operacyjnym oraz nie zapobiegł niecałkowitemu wyłuszczeniu lewego migdałka podniebiennego, co w konsekwencji doprowadziło do śmierci M. P., tj. o czyn z art. 155 k.k. i art.160 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.

Sąd Rejonowy w Puławach VII Zamiejscowy Wydział Karny z siedzibą w Rykach wyrokiem z dnia 20 sierpnia 2013 roku oskarżonego P. J. uznał za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu, tj. przestępstwa wyczerpującego dyspozycję art. 155 kk w zb. z art. 160 § 2 kk w zw. z art. 11 § 2 kk i za to na podstawie wszystkich zbiegających się przepisów przyjmując z mocy art. 11 § 3 kk za podstawę wymiaru kary art. 160 § 2 kk wymierzył mu karę 10 (dziesięciu) miesięcy pozbawienia wolności; na mocy art. 69 § 1 i 2 kk i art. 70 § 1 pkt 1 kk wykonanie orzeczonej w stosunku do oskarżonego P. J. kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił na okres próby wynoszący 2 (dwa) lata; na podstawie art. 71 § 1 kk orzekł w stosunku do oskarżonego P. J. 50 (pięćdziesiąt) stawek dziennych grzywny ustalając wysokość jednej stawki w oparciu o art. 33 § 3 kk na kwotę 20 (dwudziestu) złotych

i oskarżonego M. K. uznał za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu, tj. przestępstwa wyczerpującego dyspozycję art. 155 kk w zb. z art. 160 § 2 kk w zw. z art. 11 § 2 kk i za to na podstawie wszystkich zbiegających się przepisów przyjmując z mocy art. 11 § 3 kk za podstawę wymiaru kary art. 160 § 2 kk wymierzył mu karę 10 (dziesięciu) miesięcy pozbawienia wolności; na mocy art. 69 § 1 i 2 kk i art. 70 § 1 pkt 1 kk wykonanie orzeczonej w stosunku do oskarżonego M. K. kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił na okres próby wynoszący 2 (dwa) lata; na podstawie art. 71 § 1 kk orzekł w stosunku do oskarżonego M. K. 50 (pięćdziesiąt) stawek dziennych grzywny ustalając wysokość jednej stawki w oparciu o art. 33 § 3 kk na kwotę 20 (dwudziestu) złotych; zasądził od każdego z oskarżonych na rzecz Skarbu Państwa kwotę 280 (dwieście osiemdziesiąt) złotych tytułem opłaty oraz kwotę 1500 (tysiąc pięćset) złotych tytułem zwrotu wydatków postępowania, zwolnił natomiast od pozostałej kwoty wydatków przenosząc je na rachunek Skarbu Państwa.

Od wyroku tego apelacje złożyli obrońcy oskarżonych, którzy zaskarżyli rozstrzygnięcie w całości.

Obrońca oskarżonego P. J. na zasadzie art. 427 § 2 k.p.k., art. 438 pkt. 2 i 3 k.p.k. zarzucił wyrokowi:

1.  obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść orzeczenia, tj.:

a)  art. 7 k.p.k. w zw. z art. 201 k.p.k., art. 167 k.p.k. w zw. z art. 366 § 1 k.p.k. poprzez odrzucenie przez Sąd przy ustalaniu stanu faktycznego opinii biegłych sądowych, tj. specjalisty chirurga dr n. med. W. Ż. i anestezjologa A. N. jako opartych na zeznaniach oskarżonych w sytuacji, gdy z opinii tych nie wynika, czy i w jakim stopniu podstawę wniosków sformułowanych w opiniach stanowiły zeznania oskarżonych, oraz czy wnioski opinii byłyby tożsame, gdyby biegli nie oparli się na tych dowodach, co czyni te opinie niejasnymi, zaś Sąd zaniechał wyjaśnienia tych niejasności, co w konsekwencji doprowadziło do niewyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności sprawy;

b)  art. 7 k.p.k. w zw. z art. 366 § 1 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k. poprzez błędną, sprzeczną z zasadami prawidłowego rozumowania ocenę dowodów w postaci ustnych i pisemnych opinii biegłych z Akademii Medycznej w W. Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej- M. F., P. F. oraz P. K. polegającą na uznaniu, iż z dowodów tych wynika, że oskarżony przeprowadzając zabieg przed jego zakończeniem nie upewnił się czy krwawienie, które wystąpiło u M. P. w trakcie zabiegu zostało zatrzymane, tym samym nie zapewnił hemostazy poprzez brak kontroli wzrokowej pola operacyjnego, w sytuacji gdy prawidłowa analiza tych dowodów nie daje podstaw do formułowania takich twierdzeń;

c)  art. 366 § 1 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k. poprzez zaniechanie przez Sąd wyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności sprawy, w szczególności:

- nieuzasadnionym pominięciu przez Sąd okoliczności, iż w placówce medycznej, w której przebywał M. P. nie było możliwości przeprowadzenia zabiegu podwiązania tętnicy szyjnej, która to okoliczność wpływa bezpośrednio na ocenę zachowania oskarżonego podczas zabiegu w świetle działań możliwych przez niego do podjęcia;

-bezzasadnym pominięciu przez Sąd faktu, iż decyzję o wykonaniu zabiegu podwiązania tętnicy szyjnej zewnętrznej może podjąć specjalista drugiego stopnia laryngologii a przeprowadzenie takiego zabiegu wymaga asysty osoby obeznanej z chirurgią naczyniową w sytuacji, gdy oskarżony w chwili wykonywania zabiegu wyłuszczenia migdałków u M. P. posiadał kwalifikacje specjalisty pierwszego stopnia w zakresie otolaryngologii, a zatem nie był uprawniony do wykonania operacji podwiązania tętnicy szyjnej;

d) art. 7 k.p.k. poprzez odmowę obdarzenia wiarą dowodu w postaci wyjaśnień oskarżonego P. J. w sytuacji, gdy wyjaśnienia te są logiczne, niesprzeczne oraz znajdują potwierdzenie w innych dowodach zgromadzonych w postępowaniu;

2. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia mający bezpośredni wpływ na jego treść polegający na:

- uznaniu, iż oskarżony przeprowadzając zabieg przed jego zakończeniem nie upewnił się czy krwawienie, które wystąpiło u M. P. w trakcie zabiegu zostało zatrzymane, tym samym nie zapewnił hemostazy poprzez brak kontroli wzrokowej pola operacyjnego, w sytuacji gdy materiał dowodowy zgromadzony w postępowaniu, w tym opinie pisemne i ustne Akademii Medycznej w W. Katedry Zakładu Medycyny Sądowej, nie daje podstaw do uznania, iż takie okoliczności w rzeczywistości zaistniały;

- uznaniu oskarżonego winnym tego, iż niecałkowicie wyłuszczył lewy migdałek podniebienny M. P., co w konsekwencji doprowadziło do jego śmierci, w sytuacji gdy Sąd ustalając stan faktyczny w niniejszej sprawie w ogóle nie stwierdził takiej okoliczności;

-uznaniu, iż oskarżony P. J. dopuścił się popełnienia zarzucanego mu czynu w sytuacji, gdy prawidłowa analiza materiału dowodowego zgromadzonego w postępowaniu nie daje podstaw do stwierdzenia, aby swoim zachowaniem naraził M. P. na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia, co w konsekwencji spowodowało jego śmierć.

Obrońca oskarżonego M. K. na zasadzie art. 427 § 2 k.p.k. i art. 438 pkt. 2 i pkt. 3 k.p.k. zarzucił wyrokowi:

1.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, mający wpływ na jego treść, polegający na przyjęciu, że oskarżony dopuścił się czynu opisanego w zaskarżonym wyroku, pomimo wynikających z zebranego materiału dowodowego poważnych, nie dających się usunąć wątpliwości w tym zakresie, a w szczególności, że oskarżony asystował przy przeprowadzeniu zabiegu operacyjnego wyłuszczenia migdałków podniebiennych u M. P. oraz, że na oskarżonym z racji pełnienia przez niego funkcji ordynatora ciążył szczególny obowiązek opieki nad tym chorym a także, że nie zapewnił mimo takiej możliwości właściwej hemostazy czym naraził M. P. na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia, a nadto, że nie zapobiegł niecałkowitemu wyłuszczeniu lewego migdałka podniebiennego co w konsekwencji doprowadziło do śmierci M. P.;

2.  obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść orzeczenia a mianowicie- art. 4,7,5 § 2 oraz art. 92 k.p.k., art. 366 § 1 k.p.k. i 410 k.p.k., przez dokonanie dowolnej a nie swobodnej oceny zebranego materiału dowodowego, jednostronną i powierzchowną analizę dowodów polegającą na pominięciu okoliczności przemawiających na korzyść oskarżonego przy eksponowaniu okoliczności niekorzystnych dla tego oskarżonego, na skutek czego orzeczenie o jego winie zostało oparte jedynie na części materiału dowodowego, bez należytego uzasadnienia takiego stanowiska, a przede wszystkim:

a)  bezpodstawne nieuwzględnienie opinii biegłego sądowych: specjalisty chirurga dr n. med. W. Ż. i anestezjologa A. N.;

b)  zaniechanie wyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności sprawy a przede wszystkim nieuzasadnione przyjęcie, że w warunkach szpitala w D. było możliwym przeprowadzenie zabiegu podwiązania tętnicy szyjnej przez oskarżonego pomimo braku jakiegokolwiek dowodu na poparcie takiego stanowiska i nieuwzględnienie wniosku obrony o dopuszczenie dowodu z opinii biegłych w celu pełnego wyjaśnienia tej okoliczności, przy istnieniu prywatnej opinii biegłego sądowego, specjalisty chirurgii naczyniowej wykluczającej taką możliwość;

c)  bezkrytyczne przyjęcie, iż oskarżony pełnił funkcję asysty przy przeprowadzaniu zabiegu mimo negatywnej w tym zakresie opinii biegłych, wyłącznie w oparciu o dokument, w którym oskarżony został wpisany jako asystent, bez wyjaśnienia czy wpisu dokonała osoba uprawniona.

Wskazując na powyższe zarzuty skarżący wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonych, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacje okazały się być częściowo zasadne, choć nie w zakresie sformułowanych wniosków. Nieprawidłowości, jakich dopuścił się Sąd Rejonowy były bowiem tego rodzaju, że mogły być konwalidowane w postępowaniu odwoławczym, co skutkowało wydaniem orzeczenia reformatoryjnego. W oparciu o zgromadzony i bezbłędnie oceniony materiał dowodowy Sąd pierwszej instancji dokonał prawidłowych ustaleń podstawy faktycznej zaskarżonego wyroku. Z ustalonego stanu faktycznego wysnuł właściwe wnioski odnośnie sprawstwa oskarżonych co do zarzuconych im czynów, za wyjątkiem wnioskowania o umyślnej ich winie przy narażeniu pokrzywdzonego na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia. Swoje rozstrzygnięcie w zakresie winy oskarżonych Sąd orzekający prawidłowo w głównej mierze oparł na dowodzie z opinii Zakładu Medycyny Sądowej (...). Z opinii tej w sposób oczywisty i jednoznaczny wynika, że błąd w sztuce lekarskiej oskarżonych polegał na nie zapewnieniu właściwej hemostazy (zatrzymania krwawienia) w polu operacyjnym oraz niecałkowitym wyłuszczeniu lewego migdałka podniebiennego u operowanego pacjenta. Nieprawidłowość przeprowadzających zabieg lekarzy, polegająca na nie zapewnieniu właściwej hemostazy naraziła pacjenta na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia, a następnie doprowadziła do śmierci operowanego. W tej kwestii, a więc najistotniejszego dla prawidłowego osądu sprawy wnioskowania, na czym polegały nieprawidłowości w postępowaniu przeprowadzających zabieg operacyjny oskarżonych i jakie były tego konsekwencje, niczego nie zmieniają pozostałe wywołane w sprawie opinie lekarskie. Dowody te opracowane przez lekarzy różnych specjalności – specjalisty radiologii i diagnostyki obrazowej, chirurga i anestezjologa, przy ocenie postępowania oskarżonych jako lekarzy przeprowadzających przedmiotowy zabieg operacyjny, skupiając się na aspektach teoretycznych, nie odnoszą się w sposób właściwy do tej najistotniejszej dla osądu sprawy kwestii, co w pisemnych motywach zaskarżonego wyroku szczegółowo wyjaśnił Sąd pierwszej instancji. Wywody Sądu Rejonowego zawarte w uzasadnieniu wyroku, w omawianym zakresie, jako pozbawione błędów natury faktycznej i logicznej spotkały się z całkowitą aprobatą Sądu odwoławczego.

Przy ocenie prawnej zachowania oskarżonych, z bezbłędnie ustalonego stanu faktycznego, Sąd Rejonowy niestety wysnuł dwa nieuprawnione wnioski. Po pierwsze, uznał, że oskarżeni w sposób umyślny narazili operowanego pacjenta na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia. Nie zapewnienie właściwej hemostazy, niezależnie od tego na czym polegało zaniedbanie lekarzy, było efektem nie zachowania wymaganej staranności. W rozpoznawanym przypadku nie zachodzą żadne przesłanki do uznania, że zaniechanie oskarżonych co najmniej obejmowało godzenie się na wystąpienie skutku w postaci narażenia pacjenta na niebezpieczeństwo utraty życia. Oskarżeni nie rozpoznali, choć powinni i mogli, uszkodzenia lewej tętnicy twarzowej, jako przyczyny krwawienia i dlatego uznając, że krwawienie zostało prawidłowo zatrzymane zakończyli zabieg operacyjny.

Po drugie, Sąd pierwszej instancji nieprawidłowo uznał, że niecałkowite wyłuszczenie lewego migdałka podniebiennego u operowanego pozostawało w związku przyczynowo-skutkowym z narażeniem pacjenta na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia. Tymczasem okoliczność ta jest obojętna z punktu widzenia przyczyny warunkującej uznanie zachowania oskarżonych za czyn karalny. Operowanego pacjenta na niebezpieczeństwo utraty życia naraził krwotok, będący efektem uszkodzenia tętnicy twarzowej. Niecałkowite wyłuszczenie jednego z migdałków, choć samo w sobie stanowi błąd w sztuce lekarskiej, nie miało wpływu na wystąpienie krwawienia, a świadczy jedynie o staranności z jaką oskarżeni wykonywali zabieg.

W związku ze stwierdzonymi nieprawidłowościami, Sąd odwoławczy dokonał korekty rozstrzygnięcia, zgodnie z kierunkiem zaskarżenia wyroku. I tak, z opisu czynów przypisanych oskarżonym wyeliminował stwierdzenia o niecałkowitym wyłuszczeniu lewego migdałka podniebiennego, jako okoliczności nie stanowiącej przyczyny wystąpienia znamienia czasownikowego czynów, według przyjętej ich kwalifikacji prawnej. Poprawił również kwalifikację prawną czynów poprzez jej uzupełnienie o przepis art. 160 § 3 k.k., uznając przy tym, że oskarżeni nieumyślnie narazili pokrzywdzonego na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia.

W pozostałym zakresie kwalifikacja prawna przypisanych czynów nie budzi żadnych zastrzeżeń, w tym również odnośnie przypisania oskarżonym skutku w postaci nieumyślnego spowodowania śmierci pokrzywdzonego.

Zaskarżony wyrok jest również prawidłowy w części dotyczącej orzeczenia o karze.

Wymiar i rodzaj orzeczonej kary świadczy o tym, że Sąd pierwszej instancji miał w polu widzenia wszystkie najistotniejsze okoliczności decydujące o karze, w tym także te łagodzące, we właściwych proporcjach je uwzględnił, czym sprostał wymaganiom dyrektyw sędziowskiego wymiaru kary przewidzianym w art. 53 kk. Przekonania tego nie może zmienić dokonana przez Sąd odwoławczy korekta wyroku i przyjęcie nieumyślnej formy winy narażenia pokrzywdzonego na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia. Niezachowanie przez oskarżonych wymaganej staranności było tak rażące, że dolegliwość zaskarżonego rozstrzygnięcia o karze nie razi swoją surowością w rozumieniu art. 438 kpt. 4 k.p.k., a tylko wówczas byłaby podstawa do korekty tej części wyroku na korzyść oskarżonych.

Mając na uwadze zaprezentowaną motywację, nie dostrzegając innych uchybień, w tym tych z art. art. 439 i 440 k.p.k., które należałoby uwzględnić z urzędu, Sąd odwoławczy na podstawie art. 437 § 2 k.p.k. orzekł jak w wyroku.

Rozstrzygnięcie o kosztach sądowych za drugą instancję uzasadniają przepisy art. 8 ustawy o opłatach w sprawach karnych i art. 636 § 1 k.p.k. w zw. z art. 632 k.p.k.