Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 grudnia 2022 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie XX Wydział Gospodarczy w składzie:

Przewodniczący: SSO Magdalena Gałązka

Protokolant: Konrad Tkacz

po rozpoznaniu w dniu 9 grudnia 2022 roku w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Banku S.A. w W.

przeciwko J. B.

o zapłatę kwoty 195 733, 61 złotych

1. zasądza od pozwanego J. B. na rzecz powoda (...) Banku S.A. w W. kwotę 195 733, 61 złotych (sto dziewięćdziesiąt pięć tysięcy siedemset trzydzieści trzy złote sześćdziesiąt jeden groszy) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie, liczonymi od kwoty 183 783 złotych od 31 sierpnia 2020 roku do dnia zapłaty;

2. oddala powództwo w pozostałym zakresie;

3. zasądza od pozwanego J. B. na rzecz powoda (...) Banku S.A. w W. kwotę 18 804 złotych (osiemnaście tysięcy osiemset cztery złote) tytułem kosztów procesu, w tym kwotę 9000 złotych (dziewięć tysięcy złotych) tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

SSO Magdalena Gałązka

XX GC 950/21

UZASADNIENIE

Powód (...) Bank S.A. w W. wniósł o zasądzenie od pozwanego J. B. kwoty 195 733,61 złotych wraz z odsetkami umownymi za opóźnienie w wysokości dwukrotności odsetek ustawowymi za opóźnienie, liczonymi od kwoty 187 783 złotych od dnia 31 sierpnia 2020 roku do dnia zapłaty.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

I. Strony łączyła umowa kredytu nr (...) nr ref. (...) z dnia 20 kwietnia 2018 roku, na podstawie której powód jako kredytodawca udzielił pozwanemu jako kredytobiorcy kredytu gotówkowego w wysokości 199 744,21 złotych na okres 144 miesięcy na finansowanie potrzeb związanych z działalnością gospodarstwa rolnego pozwanego (umowa z załącznikami, k- 17 do 41, § 2 umowy, k- 18, kolejne regulaminy kredytowania, k- 115 do 136, kolejne tabele opłat i prowizji, k- 137 do 273, tabele oprocentowania, k- 274 do 289).

Pozwany zobowiązał się do spłaty kredytu w terminach określonych w umowie lub harmonogramie spłat kredytu. Pierwsza rata w wysokości 2 526, 78 złotych była wymagalna w dniu 1 czerwca 2018 roku. Ostatnia rata miała mieć charakter wyrównującej i miała służyć rozliczeniu całości zobowiązania kredytobiorcy (§ 4 pkt. 2 i 3 umowy, k- 19, harmonogramy spłaty, k- 39 do 41, k- 44 do 114).

Pozwany jako kredytobiorca zobowiązał się do zapewnienia na rachunku bieżącym wystarczającej ilości środków na pokrycie zobowiązań wynikających z umowy kredytu co najmniej na jeden dzień roboczy przed terminem ich wymagalności. W razie braku środków bank był uprawniony - od dnia, w którym miała nastąpić spłata – naliczać od niespłaconej w terminie raty kapitału oprocentowanie określone w tabeli oprocentowania w wysokości obowiązującej dla zadłużenia przeterminowanego, wynoszącej w dniu zawarcia umowy kredytu 14% w skali roku (§ 4 pkt. 4 i 7 umowy, k – 19).

Oprocentowanie kredytu było zmienne i stanowiło sumę stopy bazowej WIBOR 3M i marży Banku. Marża banku była stała i wynosiła 8,27 punktów procentowych. Na dzień zawarcia umowy oprocentowanie wynosiło 9,99% w skali roku (§ 2 pkt. 4 umowy, k- 18).

Bank wypłacił pozwanemu środki z kredytu (dyspozycja uruchomienia, k- 26, przeksięgowania, k- 42-43).

Bank był uprawniony do wypowiedzenia umowy za 30 – dniowym wypowiedzeniem w razie opóźnienia w spłacie należności z tytułu kredytu. W razie wypowiedzenia umowy, obowiązkiem kredytobiorcy była spłata całego niespłaconego kredytu wraz z odsetkami i innymi kosztami wynikającymi z umowy najpóźniej następnego dnia po upływie okresu wypowiedzenia umowy (§ 11 ust. 1 pkt 6, § 11 ust. 2 pkt. 7, § 11 pkt. 4 regulaminu, k- 118).

II. Pozwany nie spłacał rat kredytu zgodnie z harmonogramem (wyciąg z rachunku, k- 290 do 296, zestawienie zaległości, k- 297 do 308, raport dekretów, k- 309 do 312, historia naliczania odsetek, k- 313 do 317).

Pismem z 17 marca 2020 roku powód wezwał pozwanego do zapłaty w terminie 14 dni zaległości w kwocie 2 527, 50 złotych (wezwanie, k- 319-320).

Następnie pismem z 12 maja 2020 roku powód wypowiedział umowę kredytu z zachowaniem 30-dniowego terminu wypowiedzenia, wzywając jednocześnie do zapłaty kwoty 188 657, 56 złotych tytułem kapitału, opłat i prowizji oraz odsetek. W ww. piśmie powód wskazał, że złożone wypowiedzenie nie będzie wywoływało skutków prawnych w razie zapłaty w wyznaczonym terminie kwoty 9 872 złotych wynikającej z nieuiszczenia kolejnych rat, oraz że (...) będzie je uznawał za „niebyłe i niezłożone” (wypowiedzenie, k- 321 do 324).

W dniu 6 lipca 2020 roku powód wystosował do pozwanego wezwanie przedprocesowe do zapłaty kwoty 192 360, 17 złotych należności wyliczonej na 2 lipca 2020 roku (wezwanie, k- 325).

III. W dniu 14 maja 2021 roku pozwany wystawił wyciąg z ksiąg banku nr (...),stwierdzający istnienie w księgach banku wymagalnego zadłużenia pozwanego w łącznej kwocie 195 733, 61 złotych, stanowiącego sumę następujących należności:

- kwoty 183 783 złotych niespłaconego kapitału,

- kwoty 6 374,13 złotych odsetek umownych naliczonych od 2 stycznia 2020 roku do 29 czerwca 2020 roku,

- kwoty 3 686,48 złotych odsetek za zwłokę naliczonych od 2 stycznia 2020 roku do 30 sierpnia 2020 roku,

- kwoty 1 890 złotych opłat i kosztów.

W wyciągu stwierdzono, że dalsze odsetki od kwoty kapitału należne są od 31 sierpnia 2020 roku do dnia całkowitego zaspokojenia wierzytelności banku i są naliczane jako maksymalne odsetki za opóźnienie w kwocie 11,2 % w skali roku (wyciąg z ksiąg, k- 318).

IV. Powód 4 września 2020 roku złożył pozew w elektronicznym postępowaniu upominawczym. Po wniesieniu przez pozwanego sprzeciwu, Sąd umorzył postępowanie (pozew i dalsze dokumenty w EPU, k- 326 do 351).

Powyższym dowodom Sąd nadał walor wiarygodności. Stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów, których nie kwestionowała żadna ze stron.

Sąd zważył co następuje: Powództwo zasługuje na uwzględnienie prawie w całości.

I. Strony łączyła umowa kredytu, której pozwany jako kredytobiorca nie wykonał. W myśl art. 69 ust. 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 roku Prawo bankowe (Dz.U. 1997, poz. 939), przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji.

Umowa została wypowiedziana przez bank wskutek niespłacania kredytu przez pozwanego. Skuteczność tego wypowiedzenia została zakwestionowana przez pozwanego – i był to jedyny zarzut zgłoszony przez pozwanego w niniejszej sprawie. Pozwany argumentował, że powód złożył mu warunkowe oświadczenie o wypowiedzeniu, co jest niedopuszczalne. Umowa kredytu obowiązuje więc nadal, bowiem nie została skutecznie rozwiązana, a zatem żądanie jej rozliczenia jest nieuprawnione.

Ten zarzut pozwanego jest nietrafny. Podstawą wypowiedzenia umowy kredytu był § 11 ust. 1 pkt 6 regulaminu, który stanowił, iż w przypadku niedotrzymania przez kredytobiorcę warunków udzielania kredytu bank może wypowiedzieć umowę z zachowaniem 30-dniowego terminu wypowiedzenia. Niedotrzymaniem warunków udzielenia kredytu było m.in. opóźnienie w spłacie należności z tytułu kredytu (§ 11 ust. 2 pkt. 7 umowy, k- 118). Dokonane przez powoda wypowiedzenie miało więc swoją ważną podstawę umowną.

Istotnie, w niniejszej sprawie powód złożył pozwanemu oświadczenie o wypowiedzeniu umowy w terminie 30 dni, z zastrzeżeniem uznania wypowiedzenia za niebyłe i nie wywołujące skutków prawnych w razie zapłaty zaległości w ww. terminie. Zastrzeżenie to czyniło dokonane wypowiedzenie wypowiedzeniem warunkowym. Zastrzeżenie tego rodzaju warunku było jednak całkowicie dopuszczalne, z dwóch powodów.

Po pierwsze, nie ma ustawowego zakazu wypowiadania umowy o kredyt pod warunkiem, ani też nie pozostaje ono w sprzeczności z właściwością czynności prawnej wypowiedzenia. Tylko tego rodzaju okoliczności mogłyby powodować bezskuteczność tej czynności: art. 89 k.c. dopuszcza bowiem stosowanie warunku „z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie albo wynikających z właściwości czynności prawnej”.

Po drugie, złożone przez bank oświadczenie stanowiło tzw. warunek potestatywny, który nie jest typowym warunkiem z art. 89 k.c., bowiem nie stanowi zdarzenia niepewnego – ale zdarzenie w całości zależne od decyzji jednej ze stron umowy (w rozpoznawanej sprawie – od decyzji kredytobiorcy o spłacie zaległości). Taki potestatywny warunek może być zastrzeżony także przy czynnościach prawnych jednostronnych, jak wypowiedzenie umowy. Kwestia ta jest utrwalona w orzecznictwie, i podziela ją także Sąd w niniejszej sprawie (por. uzasadnienie wyroku SA w Poznaniu z 27.10.2020 r., I ACa 1178/19, i powołane tam dalsze orzecznictwo, wyrok SA w Lublinie z 4.11.2020 r., I ACa 705/19, wyrok SA w Lublinie z 4 maja 2022 r., I AGa 119/21, postanowienie Sądu Najwyższego z 24 czerwca 2022 r., I CSK 1586/22, postanowienie Sądu Najwyższego z 25 czerwca 2020 roku, V CSK 56/20).

Wypowiadane niekiedy wątpliwości co do dokonywania wypowiedzenia umowy o kredyt z zastrzeżeniem warunku koncentrują się na braku jednoznaczności sytuacji kredytobiorcy, do którego adresowane jest warunkowe wypowiedzenie, a którego interesy również powinny zostać uwzględnione – w tym znaczeniu, że powinien mieć on pewność co do skutków dokonanego wypowiedzenia. Oceniając więc treść złożonego wypowiedzenia także pod tym kątem, należy zauważyć, że bank, składając oświadczenie o wypowiedzeniu wyraźnie wskazał konkretną kwotę i termin, jaką winien uiścić pozwany celem utrzymania umowy (9 872 złotych) oraz wskazał skutek niedokonania zapłaty w wyznaczonym terminie, biegnącym od daty otrzymania wypowiedzenia; skutkiem tym było rozwiązanie umowy w wyniku dokonanego wypowiedzenia. Bank stanowczo i w sposób jednoznaczny przedstawił pozwanemu jego sytuację prawną w razie upływu terminu wypowiedzenia oraz stanowczo, w niebudzący żadnych wątpliwości interpretacyjnych sposób określił, jaką czynność powinien wykonać kredytobiorca, by zapobiec skutkom dokonanego w sposób stanowczy wypowiedzenia. Uczynione zastrzeżenie zostało dokonane „na korzyść dłużnika”, bowiem stwarzało mu szansę kontynuacji umowy, ale było dla pozwanego także ogólnie korzystniejsze aniżeli wypowiedzenie dokonane bez warunku. Uwzględniało zatem także interes pozwanego jako kredytobiorcy, dając mu niejako „ostatnią szansę” na zachowanie umowy (w orzecznictwie wskazano na „wybitnie prokonsumencki” walor takiej konstrukcji, por. uzasadnienie powołanego wyżej postanowienia Sądu Najwyższego z 25 czerwca 2020 roku, V CSK 56/20. Niniejsza sprawa nie dotyczy wprawdzie konsumentów, ale walor utrzymania umowy, o którym mowa, jest równie istotny dla przedsiębiorcy).

II. Rozwiązanie umowy wskutek wypowiedzenia skutkuje obowiązkiem rozliczenia umowy kredytu. Dokonane przez bank wypowiedzenie umowy kredytu, stanowiące oświadczenie jednostronne i prawokształtujące, powoduje, że z upływem terminu wypowiedzenia następuje wygaśnięcie zobowiązań obu stron umowy kredytu oraz ukształtowanie dalszych stosunków prawnych, zobowiązujących byłego kredytobiorcę i byłego kredytodawcę do rozliczenia umowy. Podstawą tych rozliczeń nie jest jednak umowa kredytu, która została wypowiedziana, ale przepisy ogólnego prawa zobowiązań oraz, w oznaczonym zakresie, treść dotychczasowej umowy, o ile zawiera postanowienia na wypadek rozwiązania umowy (analogicznie Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 7 marca 2017 roku, II CSK 281/16).

Wysokość wierzytelności z tytułu kapitału, skapitalizowanych odsetek oraz opłat dostatecznie wynika z dokumentów znajdujących się w aktach: umowy kredytu, historii spłat, naliczania odsetek, tabeli opłat oraz wyciągu z ksiąg banku. Nie była też przez pozwanego kwestionowana ani co do matematycznego wyliczenia wysokości, ani co do zasadności naliczania samych opłat i kosztów (pozwany kwestionował zasadność domagania się rozliczenia umowy powołując się na nieskuteczne wypowiedzenie umowy).

III. Mając to wszystko na uwadze, Sąd zasądził powodowi od pozwanego kwotę 195 733,61 złotych, stanowiącą sumę następujących należności:

- kwoty 183 783 złotych niespłaconego kapitału,

- kwoty 6 374,13 złotych odsetek umownych naliczonych od 2 stycznia 2020 roku do 29 czerwca 2020 roku,

- kwoty 3 686,48 złotych odsetek za zwłokę naliczonych od 2 stycznia 2020 roku do 30 sierpnia 2020 roku,

- kwoty 1 890 złotych tytułem opłat i kosztów.

O dalszych odsetkach za opóźnienie od kwoty kapitału w wysokości 183 783 złotych Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 2 zd. 1 k.c., zasądzając je od 31 sierpnia 2020 roku do dnia zapłaty. Zasądzone odsetki są odsetkami ustawowymi za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej NBP i 5/5 punktów procentowych. Sąd oddalił natomiast żądanie zapłaty od ww. kwoty umownych maksymalnych odsetek ustawowych za opóźnienie. Przyczyną oddalenia powództwa o te odsetki była okoliczność, że wymagają one istnienia ważnej podstawy umownej. Tymczasem w okresie wskazanym przez powoda (tj. od 31 sierpnia 2020 roku) umowa kredytu już nie obowiązywała między stronami, została bowiem rozwiązana w czerwcu 2020 roku. Po dacie rozwiązania umowy, powód był uprawniony do naliczania wyłącznie ustawowych, nie zaś umownych odsetek za opóźnienie.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 zd. 2 k.p.c. zgodnie z którym sąd może włożyć na jedną ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów procesu, jeżeli przeciwnik uległ tylko codo nieznacznej części swojego żądania. Taka sytuacja miała miejsce w niniejszej sprawie: powództwo zostało oddalone tylko co do nieznacznej części żądania odsetkowego. Uzasadnia to uznanie pozwanego za przegrywającego spór w całości i obciążenie go obowiązkiem zapłaty powodowi wszystkich kosztów procesu. Obejmowały one kwotę 18 804 złotych, na którą składała się: opłata od pozwu w wysokości 9 787 złotych, koszty zastępstwa procesowego w wysokości 9 000 złotych (suma kwoty 5 400 zł naliczona zgodnie z § 2 punkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych, Dz.U. 2015, poz. 1804 oraz kwoty 3 600 złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego w elektronicznym postępowaniu upominawczym) oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 złotych.

Mając to wszystko na uwadze Sąd orzekł jak w wyroku.

SSO Magdalena Gałązka