Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 grudnia 2021 roku

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie II Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Katarzyna Sałaj – Alechno

Protokolant: Agnieszka Bugalska

po rozpoznaniu w dniu 20 grudnia 2021 roku w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa A. K. i W. K.

przeciwko Bankowi (...) Spółce akcyjnej z siedzibą w G.

o ustalenie i zapłatę

ustala, że pomiędzy A. K. i W. K. a Bankiem (...) Spółką akcyjną z siedzibą w G. nie istnieje stosunek prawny wynikający z umowy kredytu numer (...) sporządzonej w dniu 29 kwietnia 2008 roku i zawartej w dniu 6 maja 2008 roku z uwagi na stwierdzenie nieważności umowy;

zasądza od pozwanego Banku (...) Spółki akcyjnej z siedzibą w G. na rzecz powodów A. K. i W. K. kwotę 298 267,48 zł (dwieście dziewięćdziesiąt osiem tysięcy dwieście sześćdziesiąt siedem złotych czterdzieści osiem groszy) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwoty 285 202,88 zł (dwieście osiemdziesiąt pięć tysięcy dwieście dwa złote i 88 groszy) dnia 5.09.2020 r. do dnia zapłaty i od kwoty 13 064,06 zł (trzynaście tysięcy sześćdziesiąt cztery złote i sześć groszy) od dnia 26.11.2021 r. do dnia zapłaty;

w pozostałym zakresie oddala powództwo o zapłatę;

zasądza od pozwanego Banku (...) Spółki akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powodów kwotę 11 864,00 zł (jedenaście tysięcy osiemset sześćdziesiąt cztery złote) tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z ustawowym odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Sygn. II C 815/20

UZASADNIENIE

W dniu 3 lutego 2020 roku powodowie A. K. i W. K. wnieśli pozew przeciwko Bankowi (...) S.A. z siedzibą w G., domagając się zasądzenia od pozwanego solidarnie ( ewentualnie w równych częściach - str. 42 pozwu) na rzecz powodów kwoty 285 202,88 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 6 grudnia 2019r. do dnia zapłaty tytułem kwot zapłaconych na rzecz pozwanego w wyniku wykonania umowy w okresie od 8 lutego 2010r. do dnia 9 grudnia 2019r. z uwagi na nieważność umowy kredytowej, a w przypadku braku podstaw do uwzględnienia tego powództwa, domagali się ustalenia, że umowa kredytu hipotecznego nr: (...) zawarta w dniu 29 kwietnia 2008 r. pomiędzy powodami a pozwanym (działającym wówczas pod firmą: (...) Bank S.A. z siedzibą w G.), nie istnieje. Nadto zgłosili żądanie ewentualne o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów solidarnie kwoty 104 075, 34 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 6 grudnia 2019r. do dnia zapłaty oraz ustalenie, że postanowienia § 1ust.1, § 1 ust. 1 lit. d, § 2 ust.3 zd.2, §2 ust.4 , §5 ust.1 pkt. a zd. 3, § 6 ust.1, §9 ust.5, §11 ust.6, §12 ust. 8 zd.2, §13 ust. 9 pkt.a, c zd.3, §14 ust.3 pkt. b umowy kredytu hipotecznego nr: (...) stanowią niedozwolone postanowienia umowne i nie wiążą powodów od chwili zawarcia umowy.

( dowód: pozew k. 3- 55 , pismo z dnia 20 lutego 2020r. k. 62)

Pozwany Bank (...) S.A. z siedzibą w G. domagał się oddalenia powództwa i zasądzenia od powodów na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwany wywodził, iż sporna umowa kredytu nie zawiera klauzul abuzywnych ani nie jest sprzeczna z przepisami prawa. Dodał, że brak jest podstaw do żądania przez powodów zwrotu wpłaconych świadczeń. Podniósł zarzut przedawnienia. Wyjaśnił, że nawet gdyby przyjąć istnienie klauzul niedozwolonych, na które powołuje się strona powodowa, to ewentualna abuzywność odnosić się może wyłącznie do tej części zapisów §17 umowy stron, w której przewidziano doliczanie marży banku do kursów średnich NBP, w konsekwencji – nawet stwierdzenie abuzywności w/w postanowienia nie uniemożliwia wykonania umowy, gdyż jej rozliczenie następować wówczas powinno według kursów średnich NBP franka szwajcarskiego. Podnosił też, iż wyeliminowanie klauzul walutowych z umowy, jako abuzywnych, nie może doprowadzić do postulowanego przez powodów przekształcenia kredytu indeksowanego do CHF w kredyt złotowy oparty na LIBOR.

(dowód : odpowiedź na pozew k. 97-132)

Pismem z 18 listopada 2021r. powodowie dokonali modyfikacji żądania pozwu wnosząc ustalenie nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z umowy kredytu hipotecznego nr: (...) sporządzonej w dniu 29 kwietnia 2008 r. a zawartej w dniu 6 maja 2008r. oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kwoty 298 267,48 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 6 grudnia 2019r. do dnia zapłaty z uwagi na nieważność umowy tytułem zwrotu wszelkich spłat wskazanych w dołączonym do pozwu zestawieniu wpłat za okres 8 maja 2008r. do 11 grudnia 2019r., ewentualnie w przypadku stwierdzenia braku podstaw do uwzględnienia w całości lub w części wskazanych żądań wnieśli o zasądzenie od pozwanego solidarnie na rzecz powoda kwoty 112 587,27 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 6 grudnia 2019r. do dnia zapłaty oraz ustalenie, że postanowienia § 1 ust.1, § 5 ust.1 pkt. a zd.3, § 7 ust.2, §9 ust.4, §9 ust.6, §10 ust.8, §12 ust. 8 zd. 2, §14 ust.3 , §17 umowy kredytu hipotecznego nr: (...) stanowią niedozwolone postanowienia umowne i nie wiążą powodów od chwili zawarcia umowy.

(dowód: pismo k. 260-273).

W odpowiedzi na modyfikację powództwa pozwany wniósł o oddalenie powództwa, podtrzymując dotychczasowe stanowisko. Wskazał, że umowa kredytu łącząca strony precyzyjnie określa na czym ma polegać mechanizm indeksacji kredytu. Postanowienie umowne w tym zakresie zostało sformułowane w sposób jednoznaczny, prostym i zrozumiałym językiem, co powoduje , że nie może być oceniane przez pryzmat przepisu art. 385 ¹§ 1 kc. Podkreślił, iż w przypadku usunięcia z § 17 umowy postanowienia dotyczącego marży banku pozostała część tej klauzuli wraz z umową są nadal zrozumiałe i mogą dalej obowiązywać, bez żadnej dalszej ingerencji.

(dowód: pismo k. 280- 317).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 29 kwietnia 2008r roku została sporządzona a w dniu 6 maja 2008r. zawarta pomiędzy poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bank S.A. w G. a A. K. i W. K. umowa kredytu nr: (...). Bank udzielił powodom kredytu w kwocie 409 374,24 zł, indeksowanego kursem CHF, w tym kwotę 404 320 zł na pokrycie części ceny budowy samodzielnego lokalu mieszkalnego położonego w W. przy ulicy (...) A, kwotę 4 854,24 zł na koszty z tytułu ubezpieczenia od ryzyka utraty pracy, kwotę 200 zł na koszty opłaty sądowej należnej za wpis hipoteki. Oprocentowanie kredytu miało być zmienne a rzeczywista roczna stopa oprocentowania kredytu została określona na 4,029 %, zaś szacowany całkowity koszt kredytu na kwotę 276 521,75 zł. Saldo kredytu oraz harmonogram spłat były podawane w CHF .

( dowód: umowa k. 28-33).

Strony umowy postanowiły, iż bank wypłaci kredyt jednorazowo w terminie nie dłuższym niż 5 dni roboczych, po spełnieniu warunków określonych w § 4 umowy i otrzymaniu przez bank wniosku o wypłatę a powodowie będą spłacać kredyt wraz z oprocentowaniem w 360 równych miesięcznych ratach kapitałowo – odsetkowych.

W § 1 ust. 1 umowy kredytu wskazano, że w dniu wypłaty kredytu saldo jest wyrażane w walucie do której indeksowany jest kredyt według kursu kupna waluty, do której indeksowany jest kredyt, podawanego w Tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A., opisanej szczegółowo w § 17, następnie saldo walutowe przeliczane jest dziennie na złote polskie według kursu sprzedaży waluty do której indeksowany jest kredyt, podanego w Tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A., opisanej szczegółowo w § 17.

W ustępie 4 wskazanego § wskazano, że w przypadku, gdyby wypłacona kwota nie pokryła w całości zobowiązania kredytobiorcy wynikającego z celu na jaki kredyt został zaciągnięty, kredytobiorca zobowiązany jest do pokrycia ze środków własnych różnicy pomiędzy kwotą wypłaconego kredytu a kwotą przeznaczoną na cel. Bank upoważniono do możliwości wezwania kredytobiorcy do udokumentowania wniesienia środków, o których mowa powyżej pod rygorem wypowiedzenia umowy w całości lub w części.

Z kolei w § 7 ust. 2 umowy ustalono, że wypłata środków z kredytu będzie następowała na rachunek bankowy kredytobiorcy, przy czym każdorazowo wypłacana kwota złotych polskich zostanie przeliczona na walutę do której indeksowany jest kredyt według kursu kupna waluty kredytu podanego w Tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A. obowiązującego w dniu dokonania wypłaty przez bank.

W myśl § 9 ust. 7 umowy, wszelkie opłaty i prowizje podawane są w walucie do której indeksowany jest kredyt a ich zapłata odbywa się poprzez doliczenie opłaty do raty, o której mowa w § 10 ust. 2, chyba że strony podejmą odmienne ustalenia w tym zakresie.

W § 10 umowy uregulowano spłatę kredytu w ten sposób, że kredytobiorca został zobowiązany do zapewnienia na rachunku bankowym prowadzonym w złotych polskich, środków w wysokości odpowiadającej w polskich złotych racie kredytu wyrażonej w CHF. Przy czym zgodnie z § 10 ust. 6 umowy, rozliczenie każdej wpłaty dokonanej przez kredytobiorcę będzie następować z datą wpływu środków do banku, według kursu sprzedaży waluty do której indeksowany jest kredyt podanego w Tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A. obowiązującego w dniu wpływu środków do banku.

W § 11 ust. 6 kredytobiorca oświadczył, że znane jest mu ryzyko występujące przy kredytach indeksowanych kursem waluty obcej, wynikające ze zmiany kursu wzrostu waluty obcej, do której jest indeksowany kredyt ,w stosunku do złotych polskich. Oświadczył ponadto, że został poinformowany, że w przypadku wzrostu kursu waluty indeksacji kredytu w stosunku do złotych polskich, nastąpi odpowiedni wzrost jego zadłużenia w złotych polskich wobec banku z tytułu zaciągniętego kredytu oraz wzrost wysokości raty kredytu wyrażonej w złotych polskich, co może spowodować, że ustanowione prawnie zabezpieczenia staną się niewystarczające, a zdolność kredytobiorcy do obsługi zadłużenia ulegnie pogorszeniu.

W § 17 umowy wskazano, że do rozliczenia transakcji wypłat i spłat kredytów stosowane są odpowiednie kursy kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A. walut zawartych w ofercie banku obowiązujące w dniu dokonania transakcji. Kursy kupna określa się jako średnie kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP minus marża kupna ustalana decyzją banku. Kursy sprzedaży ustala się jako średnie kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP plus marża sprzedaży ustalana decyzją banku. Wskazano, że do wyliczenia kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A. stosuje się kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP w danym dniu roboczym skorygowane o marżę (...) Banku S.A. W treści w §11 ust.3 stwierdzono, że kredytobiorca oświadcza, iż postanowienia umowy zostały z nim indywidualnie uzgodnione.

(dowody: informacja odpowiadająca odpisowi aktualnemu z rejestru przedsiębiorców k.139-191, umowa kredytu z załącznikami k. 28- 33)

Przy składaniu, w dniu 27 marca 2008 roku, wniosku o udzielenie kredytu (podpisanego przez obu powodów) A. K. podpisała oświadczenie, iż oferowany był jej kredyt hipoteczny w złotych polskich, jednak zdecydowała się na ofertę kredytu hipotecznego w walucie obcej, będąc uprzednio poinformowaną o ryzykach związanych z zaciągnięciem kredytu hipotecznego w walucie obcej i została poinformowana przez bank o ryzyku związanym ze zmianą stopy procentowej.

(dowody: wniosek kredytowy i oświadczenie k .193-196, k.216)

W dniu podpisania umowy powodowie podpisali oświadczenie, w którym deklarują że przed podpisaniem umowy otrzymali Tabelę prowizji i opłat, Ogólne Warunku Ubezpieczeń oraz wzór umowy, z którego klauzule zostaną przeniesione do umowy, którą zamierzają zawrzeć z (...) Bankiem S.A oraz zostali poinformowani przez przedstawiciela banku o konieczności zapoznania się z dostarczonymi dokumentami zanim podejmą decyzję o zawarciu umowy.

(dowód: oświadczenie o dostarczeniu wzorców umownych k. 38)

Wymienione wyżej dokumenty były jednymi z wielu wzorów przygotowanych przez (...) Bank S.A., jakie podpisywali powodowie przed podpisaniem umowy. Wzór umowy był także sporządzony przez poprzednika prawnego strony pozwanej.

W. K. i A. K. przed podpisaniem umowy kredytu skontaktował się z poleconym przez dewelopera doradcą finansowanym firmy (...) - specjalizującej się w pośrednictwie kredytowym. Zamierzali zawrzeć umowę kredytową w złotówkach na kwotę 400 000 zł aby pozyskać środki na zakup mieszkania. Po weryfikacji dochodów W. K. okazało się, że powodowie nie mają zdolności kredytowej na kredyt w złotówkach, więc ostatecznie oferty takiego kredytu im nie przedstawiono. W tym czasie powódka była w ciąży na urlopie wychowawczym z rocznym dzieckiem, zaś powód był kierownikiem działu w jednej z sieci handlowych w W.. Wobec barku zdolności kredytowej na kredyt w złotówkach doradca finansowy przedstawił W. K. i A. K. oferty kredytu indeksowanego do CHF dwóch różnych banków. Ostatecznie małżonkowie K. zdecydowali się na ofertę G. M. Banku, gdyż wydawała się korzystniejsza. Doradca finansowy wspominał o ryzyku kursowym ale oceniał je jako niskie, opisywał CHF jako walutę stabilną, argumentując to tym, że Szwajcaria dba o to żeby waluta była stabilna, informował także, że wysokość rat jest wyrażona w CHF, ale raty będą spłacane w złotych. Małżonkowie K. nie zostali poinformowani, w jaki sposób bank będzie ustalał kursy CHF stosowane przy przeliczeniach wypłat i wpłat dokonywanych w wykonaniu umowy kredytu. Nie omawiano z powodami szczegółowo kwestii związanej z ryzykiem walutowym, nie omawiano tego, w jaki sposób kształtował się średni kurs CHF w ciągu ostatnich kilkunastu lat przed zawarciem umowy, ograniczając się jedynie do okresu dwóch lat. Doradca finansowy mówił, że zaproponowane przez bank warunki kredytu i wzór umowy są typowe dla tego rodzaju umów. Wskazywano powodom, że nie ma możliwości negocjowania warunków umowy. Powodowie nie byli informowani co to jest spread walutowy, nie zostali wprost poinformowani, że z kredytem wiąże się nieograniczone ryzyko w związku ze zmiennością kursu waluty. Nie wskazano im, że wraz ze wzrostem kursu waluty wzrośnie nie tylko rata kredytu w przeliczeniu na PLN, lecz także saldo zadłużenia kredytowego w PLN, od którego naliczane są odsetki.

( dowód: zeznania W. K. i A. K. w charakterze strony powodowej k. 275-277)

(...) Bank S.A. w G. wypłacił powodom kwotę kredytu w wysokości 404 320, 01 zł w transzach : w dniu 08 maja 2008r. w kwocie 20 216 zł, w dniu 8 maja 2008r. w kwocie 141 512 zł, w dniu 09 lipca 2008r. w kwocie 80 864 zł, w dniu 9 września 2008 r. w kwocie 60 648 zł, w dniu 13 listopada 2008r. w kwocie 60 647,99 zł, w dniu 9 lutego 2009r. w kwocie 40 432,01 zł

( niesporne, nadto dowód: zaświadczenie k. 44 - 48)

Jak wynika z zaświadczenia pozwanego powodowie tytułem wykonania umowy nr (...) od 8 maja 2008 r. do dnia 11 grudnia 2019 r. uiścili łącznie kwotę 298 267, 48 zł, w tym tytułem kapitału kwotę 235 875,71 zł, tytułem odsetek kwotę 60 163,45 zł, tytułem odsetek karnych 0,84 zł, tytułem opłat kwotę 2 227,48 zł. Powodowie dokonywani wszystkich spłat w złotych polskich.

( dowód : zaświadczenie k. 44-48, niesporne – oświadczenie pozwanego k. 324v 00:09:06)

Pismem z dnia 5 listopada 2019 roku powodowie wysłali Bankowi (...) S.A. w G. reklamację, w której wskazywali, iż klauzule indeksacyjne zawarte w umowie stanowią niedozwolone postanowienia umowne. Podnosili, że konsekwencją powyższego jest nieważność przedmiotowych postanowień i domagali się zwrotu dokonanych nadpłat.

( dowód: reklamacja z dnia 5 listopada 2019r. k. 50- 51).

W połowie stycznia 2015 roku, w wyniku decyzji Szwajcarskiego Banku (...) o tzw. „uwolnieniu kursu franka szwajcarskiego”, czyli zaprzestaniu polityki polegającej na sztywnym uregulowaniu kursu tej waluty, kurs CHF ulegał systematycznemu umacnianiu się względem PLN. W krótkim czasie, zaledwie kilku dni średni kurs CHF w NBP uległ drastycznemu wzrostowi nawet o około 20-30%. Kurs ten od tamtego czasu ulega dalszemu systematycznemu wzrostowi. Wzrost kursu CHF istotnie wpłynął na wysokość rat kredytów udzielonych przez bank w walucie wymiennej, skutkując w przypadku pozwanych nagłym wzrostem raty kredytu o kilkaset złotych.

(fakt powszechnie znany)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w odparciu o dokumentację dołączoną do akt niniejszej sprawy, jak również w oparciu o dowód z przesłuchania stron ograniczony do przesłuchania strony powodowej, a częściowo także w oparciu o wiedzę powszechnie znaną. Przeprowadzone dowody przedstawiają wiarygodny ciąg zdarzeń a wnioski z nich wypływające układają się w logiczną całość. Zbędne do wydania rozstrzygnięcia okazało się przeprowadzenie dowodów z opinii biegłych, albowiem okoliczności, na które dowody miałyby zostać przeprowadzone nie miały istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo było w przeważającej części uzasadnione.

Umowa kredytu nr (...) sporządzona w dniu 29 kwietnia 2008r. a zawarta w dniu 6 maja 2008 r. pomiędzy A. K. i W. K. a (...) Bank Spółką Akcyjną w G. jest w całości bezwzględnie nieważna. W ocenie sądu, powodowie mają interes prawny w ustaleniu nieważności umowy kredytu. Niewątpliwie istnieje obecnie niepewność i spór między stronami co do tego, czy umowa kredytu kreuje ważny stosunek prawny między nimi. Pozwany domaga się od powodów dalszej spłaty rat kredytu wraz z nadejściem terminów wymagalności, co potwierdza stanowisko procesowe pozwanego w niniejszej sprawie. Powodowie z kolei chcieliby zaprzestać spłacania rat kredytu, czego wyrazem jest ich powództwo wniesione w niniejszej sprawie. Samo wytoczenie powództwa o zapłatę przez powodów nie przesądziłoby całkowitej nieważności umowy kredytu. Dopiero jednoznaczne ustalenie przez sąd nieważności całej umowy kredytu pozwoli powodom na definitywne zakończenie sporu z pozwanym w kwestii ważności, czy nieważności umowy oraz pozwoli na podejmowanie działań mających na celu usunięcie skutków jakie umowa wywołała dotychczas (np. co do obciążenia hipotecznego nieruchomości).

Bezwzględną nieważności umowy kredytu sąd uwzględnia z urzędu. Zastosowanie w przedmiotowej sprawie znajdzie zarówno art. 6 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z 5 kwietnia 1993r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich oraz art. 385 ¹ k.c. ( w zw. art. 58 § 1 k.c. ), który powinien być interpretowany w zgodzie z dyrektywą, umożliwiając sankcję nieważności całej umowy. Nie ulega wątpliwości, że powodowie zawierając umowy kredytu występowali w roli konsumentów w rozumieniu art. 2 lit. b dyrektywy Rady 93/13/EWG oraz art. 221 k.c. Zawarli bowiem umowę kredytu w celu pozyskania środków na zakup lokalu mieszkalnego dla siebie a nie w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą czy zawodową. Rozważając zatem kwestie wynikające z ważności bądź nieważności umowy kredytu należy uwzględnić szczególną ochronę konsumenta wynikającą z prawa UE oraz polskiego.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG, Państwa Członkowskie stanowią, że na mocy prawa krajowego nieuczciwe warunki w umowach zawieranych przez sprzedawców lub dostawców z konsumentami nie będą wiążące dla konsumenta, a umowa w pozostałej części będzie nadal obowiązywała strony, jeżeli jest to możliwe po wyłączeniu z niej nieuczciwych warunków. Według art. 2 a) wskazanej dyrektywy, do celów dyrektywy „nieuczciwe warunki” oznaczają warunki umowne zdefiniowane w art. 3, który z kolei w ust. 1 stanowi, że warunki umowy, które nie były indywidualnie negocjowane, mogą być uznane za nieuczciwe, jeśli stoją w sprzeczności z wymogami dobrej wiary, powodują znaczącą nierównowagę wynikających z umowy, praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta.

Pozwany w niniejszym postępowaniu nie udowodnił, iż klauzule indeksacyjne były indywidualnie negocjowane. Ewidentnie zostały sporządzone przez bank w postaci wzoru umowy, załączników i tabel zaś powodowie w żaden sposób nie mieli wpływu na ich treść. Były to gotowe i standardowe wzorce, co potwierdza także oświadczenie powodów z dnia 6 maja 2008 r. na k. 38 akt sprawy. Zgodnie z zeznaniami A. K. i W. K. ich rola ograniczała się jedynie do akceptacji narzuconych warunków umowy i uzgodnieniu okresu kredytowania oraz wysokości kredytu. Ciężar wykazania faktu indywidualnego uzgodnienia postanowień umowy spoczywał na stronie pozwanej. Art. 3 ust.2 dyrektywy 93/13/EWG stanowi, iż warunki umowy zawsze zostaną uznane za niewynegocjowane indywidualnie, jeżeli zostały sporządzone wcześniej i konsument nie miał w związku z tym wpływu na ich treść, zwłaszcza jeżeli zostały przedstawione konsumentowi w formie uprzednio sformułowanej umowy standardowej.

Z kolei zgodnie z art. 385 ¹ kc postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeśli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy, przy czym nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

W ocenie sądu, postanowienia zawarte w §1 ust.1 zdanie ostatnie, §7 ust.2 zdanie ostatnie i §10 ust. 6 umowy kredytu nr (...) - interpretowane w powiązaniu z §17 umowy - stanowią niedozwolone postanowienia umowne w rozumieniu art. 385 ¹ kc.

Postanowienia określające główne świadczenia stron to postanowienia dotyczące świadczeń charakteryzujących daną umowę. Art. 69 ust.1 ustawy Prawo bankowe, stanowi iż przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Przy umowie kredytu indeksowanego do waluty obcej klauzula indeksacyjna określająca kurs wymiany CHF dotyczy głównego zobowiązania kredytobiorcy, gdyż służy ona do ustalenia wysokości zobowiązania kredytobiorcy w walucie obcej i do ustalenia wysokości poszczególnych rat kredytu spłacanych w złotych polskich. Tym samym – decyduje ona o wysokości podstawowego świadczenia kredytobiorcy i wysokości tzw. spreadu walutowego, stanowiącego element wynagrodzenia banku za udzielony kredyt.

W ocenie sądu, postanowienia umowne zawarte w §1 ust.1 zdanie ostatnie, §7 ust. 2 zdanie ostatnie i §10 ust. 6 w powiązaniu z §17 umowy kredytu, określające główne świadczenie stron, nie zostały sformułowane jednoznacznie. Zobowiązują on kredytobiorcę do spłaty kapitału wraz z odsetkami miesięcznie w ratach kapitałowo – odsetkowych zgodnie z harmonogramem spłat sporządzanym w CHF. Jednocześnie umowa stanowi, że raty te winny być spłacane w złotych po uprzednim ich przeliczeniu według kursu sprzedaży CHF z tabeli kursowej (...) Bank S.A obowiązującego w dniu wpływu do banku. Umowa stron nie precyzowała metod ustalania kursu wymiany CHF, mającego służyć do obliczenia wysokości rat spłaty kredytu, a tym samym - bieżącego salda zadłużenia kredytobiorcy. Nie przedstawiono także przyczyn zastosowania dla wypłaty kredytu kursu kupna waluty, zaś do spłaty kredytu kursu sprzedaży. Nie wyjaśniono, że w skład kosztu kredytu będzie wchodziła różnica kursów kupna i sprzedaży. Brak w zapisach umowy wprost informacji, która wskazywałby kredytobiorcom, iż różnica między kursem sprzedaży i kursem kupna stanowi tzw. „spread walutowy”, jak też nie wskazano jaka jest wysokość tej różnicy (tj. o ile kurs sprzedaży różni się od kursu kupna). Nie wyjaśniono, że zastosowanie kursu kupna do wypłaty kredytu a kursu sprzedaży do spłaty kredytu stanowi zysk banku. Ponadto, nie przedstawiono kredytobiorcom jak może kształtować się zmiana kursu waluty obcej na przestrzeni okresu porównywalnego z okresem, na jaki umowa została zawarta. Przedstawiono jedynie informacje o kształtowaniu się kursu CHF w ostatnich dwóch latach. Nie podano także rzetelnie całkowitych realnych kosztów kredytu, przy uwzględnieniu, iż kurs CHF w przeciągu kilkudziesięciu lat może wzrosnąć. W §17 umowy wskazano jedynie, że podstawą ustalenia „tabelowego” kursu kupna i kursu sprzedaży CHF będzie średni kurs złotego do CHF, ogłoszony w tabeli kursów średnich NBP, odpowiednio – pomniejszony o marżę kupna lub powiększony o marżę sprzedaży. Niesprecyzowanie wysokości marży kupna i marży sprzedaży lub zasad ich ustalania czyniło ów zapis ogólnym i niemożliwym do zweryfikowania Tym samym sposób waloryzacji świadczenia pozostał niedookreślony i pozostawiony decyzji strony pozwanej, odnoszącej się do przyjęcia określonej wysokości marży kupna i marży sprzedaży, znajdującej wyraz w „Tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A.”. Przez wyrażenie klauzul waloryzacyjnych umowy kredytowej prostym i zrozumiałym językiem należy rozumieć takie ich sformułowanie, by kredytobiorcy zapewnić informacje wystarczające do podjęcia przez niego świadomej i rozważnej decyzji. Pozwany nie przedstawił dowodów, iż powodom zostały wyjaśnione czynniki kształtujące kurs CHF w okresie zawierania umowy, czynniki mogących mieć wpływ na kurs CHF w okresie wykonywania umowy, w tym prognoz co do zmian kursu CHF - w perspektywie kilkudziesięcioletniej. Okoliczność, iż w § 11 ust. 6 umowy, zawarto zapis, iż kredytobiorcom znane jest ryzyko występujące przy kredytach indeksowanych kursem waluty obcej, wynikające ze zmiany kursu waluty obcej, do której jest indeksowany kredyt, w stosunku do złotych polskich, oznacza jedynie formalne wypełnienie omawianego warunku, gdyż jest to zapis zdawkowy i nie spełnia wymogów wyczerpujących informacji o istocie i rozmiarze ryzyka kursowego. Sam fakt złożenia przez kredytobiorców podpisów pod wplecionymi przez bank do umowy postanowieniami stanowiącymi wzorzec umowy oświadczeniami o zapoznaniu się z ryzykiem kursowym, nie oznacza, że bank dopełnił formalności w tym zakresie. Zastosowano bowiem szablon oświadczenia, który znowu można uznać za typowy wzorzec, przygotowany przez przedsiębiorcę, jak też rażąco naruszający interesy konsumenta i jako taki stanowiący klauzulę niedozwoloną. A. K. i W. K. wskazywali, iż doradca finansowy zapewniał ich, iż franka szwajcarski jest walutę bezpieczną i stabilną, a sam kredyt jako korzystny dla kredytobiorców. To na pozwanym ciążył obowiązek udowodnienia, że powodom przedstawiono wyczerpujące informacje o istocie i rozmiarze ryzyka kursowego, tymczasem pozwany temu nie sprostał. Zeznania świadków W. Z. i M. C. nie wniosły nic do sprawy, gdyż świadkowie nie uczestniczyli w zawieraniu umowy kredytowej. Reasumując postanowienia umowne zawarte w §1 ust.1 zdanie ostatnie, §7 ust.2 zdanie ostatnie i §10 ust. 6 umowy kredytu umowy kredytu interpretowane w powiązaniu z §17 umowy, nie zostały sformułowane prostym i zrozumiałym językiem. Nie wyjaśniono bowiem kredytobiorcom w sposób prosty mechanizmu ustalania kursu waluty przez bank, jak też nie poinformowano ich dostatecznie o ryzyku walutowym, oraz o całkowitych możliwych kosztach kredytu. Konsument nie miał zatem możliwości podjęcia świadomie decyzji odnośnie tego, czy godzi się na ryzyko walutowe, ustalanie przez bank samodzielnie kursu waluty obcej, jak też na zastosowanie przez bank „spreadu walutowego”. Jak trafnie wskazano w uzasadnieniu wyroku wydanego w sprawie XXV C 2514/19 Sądu Okręgowego w Warszawie: „wymogu przejrzystości warunków umownych nie można zawężać do zrozumiałości tych warunków pod względem formalnym i gramatycznym, lecz przeciwnie, z uwagi na to, że ustanowiony przez wspomnianą dyrektywę system ochrony opiera się na założeniu, iż konsument jest stroną słabszą niż przedsiębiorca, między innymi ze względu na stopień poinformowania, ów wymóg wyrażenia warunków umownych prostym i zrozumiałym językiem i w konsekwencji przejrzystości musi podlegać wykładni rozszerzającej. Wobec powyższego wymóg, aby warunek umowny był wyrażony prostym i zrozumiałym językiem, należy rozumieć w ten sposób, iż powinien być on rozumiany jako nakazujący także, by umowa przedstawiała w sposób przejrzysty konkretne działanie mechanizmu, do którego odnosi się ów warunek, a także, w zależności od przypadku, związek między tym mechanizmem a mechanizmem przewidzianym w innych warunkach, tak by konsument był w stanie oszacować, w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria, wypływające dla niego z tej umowy konsekwencje ekonomiczne. Kredytobiorca musi zostać jasno poinformowany, że podpisując umowę kredytu w obcej walucie, ponosi pewne ryzyko kursowe, które z ekonomicznego punktu widzenia może okazać się dla niego trudne do udźwignięcia w przypadku dewaluacji waluty, w której otrzymuje wynagrodzenie. Przedsiębiorca musi przedstawić ewentualne wahania kursów wymiany i ryzyko wiążące się z zaciągnięciem kredytu w walucie obcej, zwłaszcza w przypadku, gdy konsument będący kredytobiorcą nie uzyskuje dochodów w tej walucie. Kwestia ta powinna zostać rozpatrzona w świetle całokształtu istotnych okoliczności faktycznych, do których zaliczają się formy reklamy i informacji stosowane przez kredytodawcę w procesie negocjacji umowy kredytu”.

Postanowienie umowne jest sprzeczne z dobrymi obyczajami, jeżeli kontrahent konsumenta, traktujący go w sposób sprawiedliwy, słuszny i uwzględniający jego prawnie uzasadnione roszczenia, nie mógłby racjonalnie spodziewać się, że konsument przyjąłby dane postanowienie w drodze negocjacji indywidualnych. Z kolei, rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków wynikających z umowy na jego niekorzyść, skutkującą niekorzystnym ukształtowaniem jego sytuacji ekonomicznej i jego nierzetelnym traktowaniem. Zdaniem Sądu, postanowienia zamieszczone w §1 ust.1 zdanie ostatnie, §7 ust.2 zdanie ostatnie i §10 ust. 6 i §17 umowy kształtują prawa i obowiązki powodów jako kredytobiorców w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy. Po pierwsze, na ich podstawie bank jest uprawniony do jednostronnego, samodzielnego ustalania kursu kupna i sprzedaży CHF, czym może wpływać jednostronnie i dowolnie (bez zastrzeżonego ograniczenia co do wysokości) na wysokość zobowiązania konsumenta, zaś konsument nie ma wpływu na wysokość kursu, co skutkuje tym, że bank uzyskuje dodatkową korzyść stosując kurs wyższy od kursu banku narodowego. Po drugie, bank ma ograniczone ryzyko walutowe (maksymalnie do kwoty wypłaconej konsumentowi), zaś konsument jest obarczony nieograniczonym ryzykiem kursowym (powodującym nieograniczoną możliwość zysku banku) bez dostatecznego rozeznania co do mechanizmów kształtowania się tego ryzyka, zaś bank nie proponuje kredytobiorcy żadnych rozwiązań minimalizujących ryzyko kursowe (np. ubezpieczenia od ryzyka w tym zakresie), co w sytuacji konsumenta spowodowało w ciągu kilku lat wzrost wysokości raty kredytu o kilkaset złotych miesięcznie (wzrost o kilkadziesiąt procent). Po trzecie, bank ustala dodatkowy koszt kredytu w postaci różnicy pomiędzy kursem sprzedaży i kursem kupna (tzw. spread walutowy), o którym to dodatkowym koszcie nie informuje wprost kredytobiorcy („ukryty koszt kredytu”), co skutkuje tym, że już z chwilą wypłaty kredytu wiadome jest, iż świadczenie banku z tytułu kapitału kredytu nie jest ekwiwalentem świadczenia konsumenta. Po czwarte, bank przerzuca na kredytobiorcę ryzyko wystąpienia różnic kursowych między kursem z dnia zawarcia umowy a kursem przy wypłacie kredytu, zaś sam nie ponosi jakiegokolwiek ryzyka z tym związanego, co skutkuje tym, że przy wypłacie kredytu kredytobiorca może nie otrzymać wnioskowanej kwoty i ponieść szkodę z tego tytułu. Przy czym oceny zgodności postanowień umowy z dobrymi obyczajami, sąd dokonał według stanu z chwili zawarcia umowy (art. 385 ²kc).

Zgodnie z art. 385 ¹§2 kpc jeżeli postanowienie umowy są nieważne to nie wiążą one konsumenta, a strony są związane umową w pozostałym zakresie, o ile umowa może obowiązywać bez abuzywnych postanowień. Z kolei art. 6 ust.1 dyrektywy 93/13, stanowi iż nieuczciwe postanowienia w umowie zawartej przez przedsiębiorcę z konsumentem nie są wiążące dla konsumentów, na warunkach określonych w prawie krajowym państw członkowskich, oraz że umowa pozostaje wiążąca dla stron na tych samych warunkach, jeżeli jest to możliwe po wyłączeniu z niej nieuczciwych postanowień. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z dnia 29 kwietnia 2021 roku C-19/20 uznał za dopuszczalne by sąd krajowy usunął jedynie nieuczciwy element warunku umowy zawartej pomiędzy przedsiębiorcą a konsumentem, w wypadku gdy odstraszający cel tej dyrektywy jest realizowany przez krajowe przepisy ustawowe regulujące korzystanie z niego, o ile element ten stanowi odrębne zobowiązanie umowne, które może być przedmiotem indywidualnej kontroli pod kątem nieuczciwego charakteru. Trybunał uznał także za niedopuszczalne by sąd krajowy usunął jedynie nieuczciwy element warunku umowy zawartej pomiędzy przedsiębiorcą a konsumentem, jeżeli takie usunięcie sprowadzałoby się do zmiany treści tego warunku poprzez zmianę jego istoty. W ocenie sądu, wyeliminowanie z umowy niektórych zapisów z §17 zmieniłby istotę kwestionowanych postanowień umowy. Doprowadziłby on bowiem do ujednolicenia tabelowych kursów kupna i kursów sprzedaży, jako że oba te kursy stałyby się równe średniemu kursowi NBP, co sprawiłoby że zapisy umowy z §1 ust.1 zdanie ostatnie, §7 ust.2 zdanie ostatnie, §10 ust. 6 i §17 umowy kredytu byłyby nie do przyjęcia. Wskazane zapisy umowy zakładają bowiem odmienność kursu kupna, po którym jest przeliczana na CHF wypłacana kredytobiorcom kwota kredytu i następnie codziennie jest ustalane w złotych polskich zadłużenie kredytobiorców oraz odmienność kursów sprzedaży, po których są przeliczane dokonywane przez kredytobiorców spłaty rat kredytu.

W ocenie sądu, nie ma możliwości utrzymania w mocy umowy kredytowej zawartej przez małżonków K. z pozwanym bankiem bez w/w niedozwolonych postanowień regulujących mechanizm indeksacji i różnic kursów walutowych. Prowadziłoby to bowiem do zmiany charakteru umowy poprzez wyeliminowanie ryzyka kursowego związanego z indeksacją kwoty kredytu do CHF, a tylko istnienie owego ryzyka uzasadnia zastosowanie w umowie przy określaniu wysokości oprocentowania stopy międzybankowej tej waluty, czyli LIBOR. Zakwestionowaniu podlegał bowiem cały mechanizm związany z przeliczaniem kredytu między PLN a CHF, mający zastosowanie zarówno przy wypłacie kredytu, jak i przy jego spłacie oraz kwestia zastosowania tzw. spreadu walutowego. Umowy obecnie nie da się zatem wykonać bowiem nie można określić sposobu i wysokości świadczeń stron. Nie jest zatem możliwie i zasadne poszukiwanie jakiegoś innego kursu po jakim możliwe byłoby ustalenie wypłaty kredytu i jego spłaty. Zwrócić należy przy tym uwagę, że już przy wypłacie kredytu bank zastosował własny kurs kupna (zaznaczyć przy tym należy, że konsumenci nie dysponowali walutą CHF, którą mieliby sprzedać bankowi), a szukanie teraz innego kursu spowodowałoby istotną zmianę umowy, co jest niedopuszczalne na gruncie przepisów unijnych o nieuczciwych warunkach umownych, jak też prawa krajowego. Sąd nie ma możliwości uzupełniania umowy, w tym przez zastosowanie regulacji art. 358 § 2 k.c. w obecnym brzmieniu skoro nie obowiązywał w dacie zawierania umowy, lecz powinien zastanowić się nad tym, czy bez nieuczciwych postanowień umowa może dalej obowiązywać. Po wyeliminowaniu z umowy mechanizmu indeksacji, pozostałość umowy byłaby sprzeczna z intencją stron. Skoro zamiarem stron było zawarcie umowy kredytu indeksowanego kursem CHF, to istnienie owej umowy bez klauzul indeksacyjnych nie ma racji bytu i jest sprzeczne z naturą tego stosunku obligacyjnego, gdyż przekształcenie kredytu indeksowanego w kredyt złotowy byłoby równoznaczne ze zmianą głównego przedmiotu umowy. Eliminacja indeksacji uniemożliwia wykonanie umowy, z uwagi na brak mechanizmu ustalenia wysokości zobowiązania kredytobiorcy. Powodowie nie wyrażali zgody na utrzymanie klauzul abuzywnych, zatem Sąd na podstawie art. 189 kpc, art. 58§1 kc i art. 385 ¹ kc, stwierdził, iż umowa kredytu z dnia 6 maja 2008r. nie istnieje z uwagi na stwierdzenie jej nieważności.

W myśl art. 353 ¹ k.c., strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Cechami szczególnymi prawa cywilnego i stosunków cywilnoprawnych (w tym umowy kredytu) są równorzędność podmiotów i ekwiwalentność świadczeń. Umowa kredytu zawarta przez powodów z bankiem została skonstruowana przez bank w taki sposób, że zasady te zostały istotnie zachwiane na skutek wprowadzenia nieuczciwych warunków umownych o jakich mowa powyżej, korzystnych dla banku a szkodliwych dla konsumentów. Ponadto, konsumenci nie zostali w sposób dostateczny poinformowani o nieograniczonym ryzyku związanym z zawartą umową. Zastosowane klauzule niedozwolone skutkowały tym, że jedna strona umowy stała się znacznie silniejsza od drugiej i mogła jednostronnie wpływać na sytuację obu stron umowy, w tym zwłaszcza działać na własną korzyść, kształtując swobodnie kurs kupna i kurs sprzedaży CHF.

Mając na uwadze powyższe argumenty odnoszące się do bezwzględnej nieważności umowy kredytu, Sąd orzekł jak w punkcie I wyroku.

Nieważność umowy kredytu powoduje konieczność rozliczeń stron na podstawie art. 410§1 kc w zw. z art. 405 kc. W ocenie Sądu, konsumentowi i kredytodawcy przysługują odrębne roszczenia o zwrot świadczeń pieniężnych spełnionych w wykonaniu tej umowy (mająca moc zasady prawnej uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 roku III CZP 6/21). Przepis art. 411 pkt 1 kc który stanowi, iż nie można żądać zwrotu świadczenia, jeżeli spełniający świadczenie wiedział, że nie był do świadczenia zobowiązany, nie może być podstawą oddalenia powództwa. Pozwany nie udowodnił, iż powodowie przed skierowaniem reklamacji byli świadomi abuzywności postanowień §1 ust.1 zdanie ostatnie, §7 ust.2 zdanie ostatnie, §10 ust.6 i §17 umowy. Istnienie owej świadomości można byłoby rozważać z chwilą skierowania owej reklamacji w dniu 5 listopada 2019 r. do pozwanego. Natomiast we wskazanym piśmie powodowie domagają się zwrotu nadpłat oraz unieważnienia przedmiotowych zapisów, zatem trudno wiązać z tym pismem istnienie po stronie powodów świadomości całkowitej nieważności umowy i następstw owej nieważności Nie można wskazanego pisma traktować także jako wezwania do zapłaty skoro nie określono w nim kwoty. Termin przedawnienia roszczeń o zwrot spełnionych przez kredytobiorcę świadczeń mógł rozpocząć bieg dopiero po podjęciu przez kredytobiorcę wiążącej decyzji co do ewentualnego sanowania niedozwolonej klauzuli i co do zaakceptowania następstw całkowitej nieważności umowy ( uchwała Sądu Najwyższego z 7 maja 2021 roku III CZP 6/21), co w niniejszej sprawie miało miejsce najwcześniej z chwilą wniesienia powództwa). Tym samym, formułowany przez stronę pozwaną zarzut przedawnienia jest oczywiście nieuzasadniony.

Nie było kwestionowane przez strony, a jednocześnie wynikało ze złożonych do akt dokumentów, że w okresie 8 maja 2008 r. do dnia 11 grudnia 2019r. powodowie uiścili z tytułu wykonania umowy łącznie kwotę 298 267, 48 zł, w tym tytułem kapitału kwotę 235 875,71 zł, tytułem odsetek kwotę 60 163,45 zł, tytułem odsetek karnych 0,84 zł, tytułem opłat kwotę 2 227,48 zł ( dowód : zaświadczenie k. 44-48, niesporne – oświadczenie pozwanego k. 324v 00:09:06). Na podstawie art. 405 kc w zw. z art. 410§1 kc Sąd zasądził na rzecz powodów wskazaną kwotę łącznie jako małżonków, z uwagi na brak ustawowej i umownej podstawy solidarności powodów jako wierzycieli (art. 369 kc). Podstawą rozstrzygnięcia o odsetkach ustawowych za opóźnienie jest art. 484§1 i 2 kc w zw. z art. 455 kc, przy czym Sąd uznał, że strona pozwana pozostaje w opóźnieniu z zapłatą co do kwoty 285 202,88 zł ( pierwotne żądanie pozwu) od 5 września 2020 roku, skoro odpis pozwu ( stanowiący wezwanie do zapłaty) doręczono pozwanemu w dniu 28 sierpnia 2020r., a ,,niezwłocznie ’’ w rozumieniu art. 455 kc oznacza upływ terminu co najmniej 7 dni. Natomiast co do kwoty 13 064,06 zł od dnia 26 listopada 2021r., skoro odpis pisma z modyfikacja powództwa został doręczony stronie pozwanej w dniu 18 listopada 2021r. ( k. 513), a ,,niezwłocznie ’’ w rozumieniu art. 455 kc oznacza upływ terminu co najmniej 7 dni. Żądanie zasądzenia odsetek od dnia 6 grudnia 2019r. zostało zaś oddalone jako nieuzasadnione, o czym orzeczono w punkcie III sentencji wyroku.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c., obciążając pozwanego całością kosztów procesu poniesionych przez powodów. Pozwany przegrał sprawę, zatem powinien zwrócić powodom poniesione przez nich koszty procesu. Zasądzono od pozwanego na rzecz powodów zwrot kosztów procesu w postaci: kosztów zastępstwa procesowego – 10.800 zł, opłaty od pozwu – 1.000 zł , opłaty skarbowej od pełnomocnictw – 34 zł, opłaty od rozszerzonego powództwa – 30 zł.

Z/ (...)