Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 maja 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 23 maja 2014 r. w Łodzi

na rozprawie

sprawy z powództwa E. S.

przeciwko Towarzystwu (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o odszkodowanie, zadośćuczynienie i rentę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim

z dnia 24 września 2013 r. sygn. akt I C 1775/12

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punktach 1c, 1d, 1e i 1f w ten sposób, że:

- w punkcie 1c zasądzoną kwotę 9.424 złote podwyższa do kwoty 11.780 (jedenaście tysięcy siedemset osiemdziesiąt) złotych z ustawowymi odsetkami od kwoty 2.160 (dwa tysiące sto sześćdziesiąt) złotych od dnia 14 grudnia 2011 roku do dnia zapłaty a od kwoty 9.620 (dziewięć tysięcy sześćset dwadzieścia) złotych od dnia 12 października 2012 roku do dnia zapłaty;

- w punkcie 1d zasądzoną rentę w kwocie po 293 złote miesięcznie podwyższa do kwoty po 353 (trzysta pięćdziesiąt trzy) złote miesięcznie, pozostawiając bez zmian warunki płatności;

- w punkcie 1e zasądzoną rentę w kwocie po 305,50 złotych miesięcznie podwyższa do kwoty po 365,50 (trzysta sześćdziesiąt pięć 50/100) złotych miesięcznie, pozostawiając bez zmian warunki płatności;

- w punkcie 1f zasądzoną rentę w kwocie po 305,50 złotych miesięcznie podwyższa do kwoty po 365,50 (trzysta sześćdziesiąt pięć 50/100) złotych miesięcznie, pozostawiając bez zmian warunki płatności;

II.  oddala apelację w pozostałym zakresie;

III.  zasądza od E. S. na rzecz Towarzystwa (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 1400 (jeden tysiąc czterysta) złotych z tytułu częściowego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I ACa 1508/13

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 24 września 2013 r. Sąd Okręgowy
w P. w sprawie z powództwa E. S. przeciwko Towarzystwu (...) Spółce Akcyjnej
w W. o zapłatę zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 50.685 zł tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od kwoty 20.000 zł od dnia
13 sierpnia 2010 r. do dnia zapłaty, zaś od kwoty 30.685 zł od dnia
12 października 2012 r. do dnia zapłaty (pkt 1 a); kwotę 2.050 zł tytułem odszkodowania z ustawowymi odsetkami od dnia 13 sierpnia 2010 r. do dnia zapłaty (pkt 1 b); kwotę 9.424 zł tytułem skapitalizowanej renty z ustawowymi odsetkami od kwoty 2.160 zł od dnia 14 grudnia 2011 r., a od kwoty 7.264 zł od dnia 12 października 2012 r. do dnia zapłaty (pkt 1 c); rentę w kwocie po 293 zł miesięcznie za okres od 1 października 2010 r. do 31 grudnia 2010 r., płatną
z góry do dnia 10-go każdego miesiąca (pkt 1 d); rentę w kwocie po 305,50 zł miesięcznie za okres od 1 stycznia 2011 r. do 30 listopada 2011 r., płatną z góry do dnia 10-go każdego miesiąca (pkt 1 e); rentę w kwocie po 305,50 zł miesięcznie za okres od 1 grudnia 2011 r. do 31 listopada 2013 r., płatną z góry do dnia 10-go każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat (pkt 1 f); oddalił powództwo w pozostałej części (pkt 2); zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 1.545 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt 3); nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim kwotę 3.291 zł tytułem należnej opłaty sądowej od uwzględnionej części powództwa, od której powód został zwolniony oraz kwotę 110 zł tytułem zwrotu części wydatków związanych z opinią biegłego z zakresu neurologii (pkt 4); nakazał pobrać od powoda na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim kwotę 50 zł tytułem zwrotu części wydatków związanych z opinią biegłego z zakresu neurologii (pkt 5), a nadto odstąpił od obciążenia powoda nieuiszczoną częścią opłaty sądowej od oddalonej części powództwa (pkt 6)

(wyrok – k. 344 – 344 verte).

Apelację od powyższego wyroku wywiódł powód, zaskarżając go
w części oddalającej powództwo i orzekającej o kosztach procesu (pkt. 1, 2 i 3).

W zakresie odpowiadającym granicom zaskarżenia Sąd Okręgowy poczynił ustalenia, które Sąd Apelacyjny podzielił i przyjął za własne. Z ustaleń tych wynika, że od dnia 19 stycznia 2005 r. powód był zatrudniony w (...) Sp. z o.o. w W. na stanowisku operatora maszyn stolarskich
w Zakładzie Nr (...) w T..

W dniu 18 czerwca 2008 r. powód pracował przy linii produkcyjnej S.. Jego czynności polegały na podawaniu blatów A -10 o wymiarach 1.500 mm x 650 mm o grubości 18 mm i wadze około 7 - 8 kg z palety na taśmę produkcyjną. Na tym stanowisku pracy powinno pracować dwóch pracowników.

Powód pracował sam z uwagi na podział pracowników na dwie grupy pracujące na rożnych zmianach. Podział pracowników został dokonany w celu wykonania zamówionej produkcji w krótkim czasie, co gwarantowało pracownikom dodatkową premię. Linia produkcyjna została ustawiona na tryb szybkiej pracy. Pracownicy starali się pomagać sobie wzajemnie, ale nie zawsze byli w stanie to robić. Blaty należało układać na taśmie obok siebie. Aby zdążyć powód podawał z palety na taśmę kilka elementów łącznie, z reguły pięć - sześć elementów. Czasami elementy były ze sobą sklejone i wówczas także były podawane łącznie. Aby podać element na taśmę powód musiał się pochylać oraz obracać o około 180º raz w jedną, a raz w drugą stronę. Powód pracował na porannej zmianie. Zmiana trwała osiem godzin z półgodzinną przerwą. Około godziny 11.15 powód poczuł silny ból w części lędźwiowej kręgosłupa, który uniemożliwiał wykonywanie swobodnych ruchów. Powód został zwolniony
z obowiązku świadczenia dalszej pracy i udał się do lekarza rodzinnego, który skierował go do szpitala na badania.

Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim wyrokiem z dnia 31 maja
2010 r. w sprawie sygn. akt IV U 139/09 uznał, że zdarzenie z dnia 18 czerwca 2008 r., któremu uległ powód E. S. było wypadkiem przy pracy
i zasądził do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. na rzecz powoda kwotę 9.315 zł tytułem odszkodowania za uszczerbek na zdrowiu w wysokości 15 %.

Na skutek wypadku przy pracy z dnia 18 czerwca 2008 r. powód doznał rwy kulszowej lewostronnej, spowodowanej przepukliną jądra miażdżystego L4 -L5 - S1, skutkującej uszczerbkiem na zdrowiu w wysokości 25 %, koniecznością regularnego stosowania leków przeciwbólowych oraz fizykoterapii. Stwierdzona
u powoda pourazowa przepuklina jądra miażdżystego L4 - L5 - S1 nie ma bezpośredniego związku z przebytą chorobą S.. Na podłożu tej choroby rozwijają się zmiany zwyrodnieniowe w postaci guzków na kręgach kostnych kręgosłupa. Zmiany te sprzyjają wysuwaniu się jądra miażdżystego dysku poza obręb pierścienia włóknistego i co powoduje ostre dolegliwości bólowe w postaci zespołów bólowo - korzeniowych.

W dniu 18 czerwca 2008 r. na kręgosłup powoda zadziałał uraz, który spowodował zupełne wysunięcie się jądra miażdżystego dysku poza obręb pierścienia włóknistego. Doprowadziło to do powstania centralnych przepuklin dyskopatycznych L4 - L5 - S1, powodujących ucisk na korzenie rdzeniowe nerwów tworzących nerw kulszowy, co skutkuje utrzymującą się przewlekle rwą kulszową lewostronną. Stopień rozmiaru ucisku na nerwy powoduje objawy rozciągowo - korzeniowe lędźwiowe i objawy ubytkowe w postaci zniesienia odruchów skokowych. Objawy te są w znacznym stopniu zaawansowane, utrzymują się przewlekle, a przeprowadzone zabiegi neurochirurgiczne nie spowodowały ich ustąpienia, co uzasadnia stwierdzenie procentowego uszczerbku na zdrowiu powoda w górnej granicy.

Przed wypadkiem z dnia 18 czerwca 2008 r. lekarze leczący powoda nie odnotowali objawów korzeniowych. Zespół bólowo - korzeniowy lędźwiowy rozwinął się po urazie z dnia 18 czerwca 2008 r. na skutek powstania urazowych przepuklin centralnych w odcinku lędźwiowym kręgosłupa.

Po pierwszej operacji powód przez tydzień leżał w łóżku. Po drugiej operacji również leżał przez pewien czas w łóżku, chociaż czuł się lepiej. Nadal wymagał pomocy przy niektórych czynnościach. Nie był w stanie np. założyć sobie skarpetek, schylić się, zrobić większych zakupów. Powód otrzymywał niezbędną pomoc od swojej partnerki Ż. B., z którą razem mieszkał.

Powód wymagał pomocy innej osoby przy myciu, ubieraniu, sprzątaniu, praniu, robieniu zakupów.

Od dnia zdarzenia powód pozostaje niezdolny do pracy. W okresie od dnia 17 grudnia 2008 r. do dnia 11 grudnia 2009 r. miał przyznane świadczenie rehabilitacyjne. Od daty zaprzestania pobierania świadczenia rehabilitacyjnego powodowi przyznawano rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy na kolejne okres. Obecnie powód ma przyznaną rentę do 2015 r.

W dniu 31 lipca 2009 r. (...) Sp. z. o.o. w W. rozwiązała umowę o pracę zawartą z powodem bez wypowiedzenia.

Orzeczeniem (...) ds. Orzekania o Niepełnosprawności
z dnia 7 grudnia 2011 r. powód został zaliczony do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności z zaleceniem wykonywania zatrudnienia w warunkach zakładu pracy chronionej oraz wskazaniem konieczności częściowej opieki osoby drugiej. Orzeczenie zostało wydane na okres do 6 grudnia 2013 r.

W dacie 1 kwietnia 2012 r. u powoda utrzymywały się nadal silne dolegliwości bólowe na odcinku lędźwiowym kręgosłupa promieniujące do kończyny dolnej.

W późniejszym okresie i do chwili obecnej powód okresowo odczuwa dolegliwości bólowe kręgosłupa, spowodowane zbyt długą aktywnością ruchową. Czasami dolegliwości bólowe pojawiają się też mimo braku aktywności fizycznej. Powód kontynuuje leczenie ambulatoryjne w (...) w T.. Nadal przyjmuje leki przeciwbólowe. Otrzymał skierowanie do odbycia rehabilitacji w warunkach szpitalnych. Na wizyty w Poradni Neurochirurgicznej w B. udaje się obecnie dwa razy w roku. Najbliższa wizyta jest zaplanowana w listopadzie 2013 r.

Powód odbywał podróże w celu diagnostyki i leczenia do B.
i P. samochodem osobowym kolegi, któremu płacił kwoty rzędu 20 - 50 zł za jeden przejazd. Musiał odbywać odrębne przejazdy
w celu przeprowadzenia badania rezonansu magnetycznego oraz w celu odbioru jego wyników.

Koszt zakupu leków przeciwbólowych dla powoda wynosi około 50 zł miesięcznie. Powód powinien korzystać z zabiegów fizykoterapeutycznych raz na trzy miesiące. Koszt jednego cyklu zabiegów wynosi około 70 zł. Takie zabiegi są refundowane ze środków NFZ, obecnie dwukrotnie w ciągu roku. Ponadto powód wymagał pomocy innej osoby w wykonywaniu codziennych czynności np. robieniu zakupów, sporządzaniu posiłków od wypadku do drugiej operacji
w dniu 21 czerwca 2009 r. w wymiarze dwóch godzin dziennie, a od 22 czerwca 2009 r. w wymiarze jednej godziny dziennie. Opieka ta polegała na pomocy
w dźwiganiu cięższych przedmiotów powyżej 2 kg, robieniu zakupów, sprzątaniu. Powód będzie wymagał takiej opieki jeszcze przez okres jednego roku od daty badania przez biegłego sądowego tj. od 1 kwietnia 2012 r. W tym czasie powód powinien być nadal leczony farmakologicznie i rehabilitacyjnie oraz poddany ewentualnym badaniom diagnostycznym na okoliczność nie ustępowania objawów korzeniowych.

Po zastosowanym leczeniu farmakologicznym i rehabilitacyjnym istnieje szansa na poprawę stanu zdrowia powoda i złagodzenie dolegliwości bólowo -korzeniowych kręgosłupa lędźwiowo - krzyżowego. Rokowania co do ustąpienia dolegliwości bólowych są dobre i powód od 1 kwietnia 2013 r. nie będzie wymagał pomocy osób trzecich. Powód powinien również odzyskać zdolność do pracy w zawodzie stolarza z ograniczeniem dźwigania ciężarów do 5 kg. Powód może wykonywać inne prace fizyczne w pełnym wymiarze czasu pracy
z ograniczeniem dźwigania ciężarów do 5 kg, a w szczególności portiera
i pracownika ochrony. W przyszłości powód będzie wymagał stosowania leków przeciwbólowych tylko w okresach zaostrzenia dolegliwości bólowo -korzeniowych. Diagnostyka i leczenie rwy kulszowej powinno trwać kilka miesięcy. Jeżeli po tym czasie objawy schorzenia nie ustępują podejmuje się leczenie neurochirurgiczne. Rwa kulszowa ma tendencje do nawrotów, ale nie można określić częstotliwości ich występowania. Wówczas chory powinien podjąć leczenie u neurologa oraz rehabilitację, a w zależności od zakresu zaostrzenia choroby może okresowo wymagać pomocy innej osoby przy niektórych czynnościach np. ubieraniu się, wykonywaniu cięższych zakupów. Osoba po przebytej rwie kulszowej może prowadzić normalny tryb życia
z przeciwwskazaniami do podnoszenia dużych ciężarów i wykonywania ciężkich prac w pozycji kucznej.

Powód ukończył zasadniczą szkołę zawodową o trzyletnim okresie nauczania w zawodzie stolarza. Przed zatrudnieniem w F. Polska Sp.
z o.o. w W. pracował na stanowiskach: stolarza, pracownika hali
w C. III T. w W., pracownika sklepu w C. III T. w W., specjalisty metod promocji sprzedaży, pracownika agencji ochrony osób i mienia.

Powiatowy Urząd Pracy w T. dysponuje ofertami pracy dla osób niepełnosprawnych. Warunki pracy i płacy oraz kwalifikacje są uzależnione od oczekiwań pracodawcy. Najczęściej proponowane wynagrodzenie odpowiada minimalnemu wynagrodzeniu za pracę obecnie w kwocie 1.600 zł
w przeliczeniu na pełny etat. Na terenie powiatu (...) istnieją dwa zakłady pracy chronionej: (...) PU Zakład Pracy (...) w T. oraz (...) Sp. z o.o. Zakład Pracy (...)
w T.. (...) Sp. z o.o. zatrudnia osoby niepełnosprawne na wszystkich stanowiskach pracy. Osoby nie posiadające kwalifikacji mogą być zatrudnione na wydziale tworzyw sztucznych do przyuczenia zawodu za wynagrodzeniem w kwocie 1.600 zł brutto.

Pismem z dnia 4 lipca 2010 r., powód zgłosił szkodę (...) Sp. z o.o. W. i wezwał do zapłaty zadośćuczynienia w kwocie 20.000 zł oraz odszkodowania w kwocie 3.000 zł w terminie 14 - stu dni.

W dniu 13 lipca 2010 r. (...) Sp. z o.o. W. przekazała pismo powoda pozwanemu Towarzystwu (...) S.A. w W. w związku z umową ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zawartej z pozwanym na okres od dnia 2 lipca 2007 r. do dnia 1 lipca 2008 r.

Pismem z dnia 12 października 2010 r. pozwane Towarzystwo (...) odmówiło zaspokojenia zgłoszonych roszczeń ze względu na brak przesłanek odpowiedzialności ubezpieczonego (...) Sp. z o.o.
w W..

Strona pozwana wydała w dniu 1 września 2006 r. ogólne warunki ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, które doręczyła F. Polska Sp.

z o.o. w W. przed zawarciem umowy ubezpieczenia.

Sąd Okręgowy uznał roszczenia powoda za częściowo zasadne, mając na uwadze, że z ustalonego stanu faktycznego wynika okoliczność doznania przez powoda w dniu 18 czerwca 2008 r. uszkodzenia ciała w postaci centralnych przepuklin dyskopatycznych odcinka L4 - L5 - S1 kręgosłupa, powodujących ucisk na korzenie rdzeniowe nerwów tworzących nerw kulszowy
i skutkujących utrzymującą się przewlekle rwą kulszową lewostronną. Wprawdzie przed zdarzeniem u powoda występowały zmiany zwyrodnieniowo - dyskopatyczne kręgosłupa, sprzyjające wysuwaniu się jądra miażdżystego dysku poza obręb pierścienia włóknistego, niemniej jednak uszkodzenie ciała powoda doznane w dniu 18 czerwca 2008 r. zostało wywołane przyczyną zewnętrzną, to jest ruchem przedsiębiorstwa prowadzonego przez (...) Sp. z o.o.
w W.. Potwierdza to zarówno treść prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Piotrkowie Trybunalskim, uznająca zdarzenie z dnia 18 czerwca 2008 r. za wypadek przy pracy, jak również przeprowadzony w toku postępowania dowód z opinii biegłego z zakresu neurologii A. P., którego wiarygodność i moc dowodowa nie była kwestionowana przez strony.

Sąd Okręgowy podkreślił zarazem, że zgodnie z poczynionymi ustaleniami (...) Sp. z o.o. w W. prowadziła duże przedsiębiorstwo produkcyjne, którego działalność opierała się na wykorzystywaniu sił przyrody. Nie budziło również wątpliwości, że szkoda poniesiona przez powoda pozostawała w adekwatnym związku przyczynowym z ruchem przedsiębiorstwa, przez co zaktualizowały się przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej, określone w art. 435 k.c. Podstawę odpowiedzialności pozwanego Towarzystwa (...) za szkodę powoda stanowiła natomiast umowa ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, zawarta z (...) Sp. z o.o. w W..

Określając wysokość zadośćuczynienia za krzywdę doznaną przez powoda, Sąd Okręgowy uwzględnił, wynikający z ustaleń faktycznych, charakter uszkodzenia ciała powoda oraz jego skutki, uznając kwotę 60.000 zł za adekwatne świadczenie, stanowiące realnie odczuwalną rekompensatę doznanego przez powoda cierpienia fizycznego i psychicznego.

Uwzględniając treść Klauzuli Nr 1, zamieszczonej w załączniku nr 1 do ogólnych warunków ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, stanowiących integralną część umowy ubezpieczenia, zawartej między F. Polska Sp.
z o.o. w W. i stroną pozwaną w brzemieniu: „Warta wypłaca odszkodowanie po pomniejszeniu wysokości szkody o kwotę świadczenia przysługującego poszkodowanemu z tytuły wypadków przy pracy na podstawie ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych", Sąd Okręgowy pomniejszył zasądzone zadośćuczynienie o kwotę jednorazowego odszkodowania, przyznanego powodowi na podstawie art. 22 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym
z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w wysokości 9.315 zł, ograniczając w konsekwencji należne zadośćuczynienie do kwoty 50.685 zł.

W niniejszej sprawie powód domagał się również zasądzenia od pozwanego odszkodowania, obejmującego zwrot kosztów leczenia, kosztów opieki osób trzecich i utracone dochody, a nadto renty z tytułu zwiększonych potrzeb oraz częściowej utraty zdolności od pracy.

Powód nie przedstawił jednak faktur bądź rachunków zakupu lekarstw. Wykazał jedynie konieczność stałego ponoszenia kosztów zakupu leków przeciwbólowych w kwocie co najmniej 50 zł miesięcznie oraz kosztów dojazdów z miejsca zamieszkania w T. do palcówek medycznych położonych w B. i P. w celu diagnostyki
i leczenia w kwotach rzędu 20 zł - 50 zł za jedną podróż. Z dokumentacji lekarskiej zawartej w aktach sprawy wynikało natomiast, że powód odbył co najmniej 9 podróży do Poradni Neurochirurgicznej w B., dwie podróże do Szpitala w B. w celu badania RM w dniu 22 kwietnia 2009 r. oraz odbioru jego wyników w odrębnym terminie, dwie podróże do Szpitala
w B. w celu poddania się zabiegom neurochirurgicznym, dwie podróże z B. do T. po wypisaniu ze Szpitala, łącznie
15 podróży oraz cztery podróże do Szpitala w P. w celu badania RM w dniach 26 kwietnia 2010 r. i 21 października 2011 r. oraz odbioru ich wyników w odrębnym terminie. Ponoszony przez powoda koszt jednej podroży do B. Sąd Okręgowy ustalił na kwotę 50 zł, a koszt jednej podróży do P. na kwotę 25 zł, z uwagi na dwa razy krótszą odległość trasy podróży.

Powód udowodnił również, że na skutek czynu niedozwolonego zwiększyły się jego potrzeby w związku z koniecznością korzystania z opieki osoby trzeciej, w wymiarze dwóch godzin w okresie od daty wypadku do daty drugiej operacji neurochirurgicznej oraz wymiarze jednej godziny dziennie po drugiej operacji. Niezbędną opiekę świadczyła powodowi jego partnerka Ż. B., nie pobierając z tego tytułu wynagrodzenia.

Sąd Okręgowy nie znalazł natomiast podstaw do przyjęcia, że usprawiedliwione potrzeby powoda zwiększyły się także ze względu na koszty niezbędnej rehabilitacji. Z dokumentacji lekarskiej złożonej do akt sprawy oraz zeznań samego powoda wynikało bowiem, że powód korzystał z rehabilitacji
w warunkach niestacjonarnych, w warunkach sanatoryjnych oraz na oddziale szpitalnym, a świadczenie tego rodzaju usług leczniczych odbywało się
w ramach ubezpieczenia zdrowotnego. Powód nie ponosił zatem ich kosztów.

Zgodnie z opinią biegłego z zakresu neurologii, której strona powodowa nie kwestionowała, zwiększone potrzeby powoda w zakresie leczenia oraz opieki osoby trzeciej powinny utrzymywać do kwietnia 2013 r. Biegła odwołując się do wskazań wiedzy medycznej podała, że zaostrzone objawy schorzenia, występujące nadal w dacie badania przez nią powoda w kwietniu 2012 r., powinny w ciągu roku ustąpić po zastosowaniu leczenia farmakologicznego oraz rehabilitacji. Zarazem biegła wyraziła pogląd, że w przypadku nie ustąpienia objawów w zakładanym terminie powinno nastąpić badanie RM w celu zdiagnozowania ich przyczyny i podjęcie decyzji co do ewentualnego kolejnego zabiegu neurochirurgicznego. Stanowisko biegłej odzwierciedliła analiza dokumentacji lekarskiej, z której wynikało, że w chwili wypisywania powoda ze szpitala po drugiej operacji, stwierdzono ustąpienie dolegliwości bólowych oraz dobry stan zdrowia powoda. Dokumentacja lekarska wskazywała także na stopniowe zmniejszanie ilości wizyt powoda w Poradni Neurochirurgicznej
w B. oraz w Poradni Ogólnej, poczynając od 2009 r., co należało wiązać z poprawą stanu zdrowia powoda. Badania diagnostyczne RM, przeprowadzone w 2010 r. i w 2011 r., nie dostarczyły podstaw do przeprowadzenia kolejnego zabiegu neurochirurgicznego. Wskazania do tego rodzaju zabiegu nie zaistniały również ani w 2012 r., ani też w bieżącym roku. Okoliczności te świadczyły o stabilizacji stanu zdrowia powoda.

Biorąc jednak pod uwagę utrzymujące się u powoda dolegliwości bólowe podczas rozprawy w dniu 15 lipca 2013 r., planowaną w listopadzie bieżącego roku wizytę powoda w Poradni Neurochirurgiczną w B. oraz treść orzeczenia (...) ds. Orzekania o Niepełnosprawności z dnia
7 grudnia 2011 r. o uznaniu powoda za osobą niepełnosprawną
w umiarkowanym stopniu, wymagającą częściowej opieki osoby drugiej (na okres do 6 grudnia 2013 r.), Sąd Okręgowy przyjął, że zwiększone potrzeby powoda, wyrażające się w stale powtarzających się wydatkach na ich zaspokojenie, będą istniały do końca listopada 2013 r.

Naprawienia szkody, polegającej na zwiększeniu potrzeb, powód dochodził zgłaszając dwa roszczenia, tj. o zasądzenie odszkodowania w związku
z wydatkami poniesionymi bądź niezbędnymi na ich zaspokojenie w okresie od daty wypadku do dnia 30 września 2010 r. oraz renty miesięcznej, poczynając od 1 października 2010 r. Koszty stosowania leków przeciwbólowych w okresie do dnia 30 września 2010 r., wyniosły 1.350 zł (27 miesięcy x 50 zł = 1.350 zł). Natomiast koszty dojazdów do palcówek medycznych do dnia 30 września
2010 r. stanowiły kwotę 700 zł (13 podróży od B. x 50 zł = 650 zł oraz 2 podróże do P. x 25 zł = 50 zł). Renta miesięczna
w związku z potrzebą ponoszenia kosztów leczenia stanowiła w okresie od
1 października 2010 r. do 31 grudnia 2010 r. kwotę 50 zł miesięcznie, zaś
w okresie od 1 stycznia 2011 r. do 30 listopada 2013 r. kwotę 62,50 zł miesięcznie, bowiem do kosztów stosowania leków przeciwbólowych w wysokości 50 zł miesięcznie, należało doliczyć koszty podróży do Poradni Neurochirurgicznej w B. (2 podróże w roku x 50 zł za jedną podróż = 100 zł) oraz koszty podroży do Szpitala w P. w celu przeprowadzenia badania rezonansu magnetycznego kręgosłupa oraz odbioru jego wyników (2 podróże w roku x 25 zł za jedną podróż = 50 zł). Koszty niezbędnych podróży do placówek medycznych wyniosły zatem 150 zł rocznie,
a 12,50 zł miesięcznie (150 : 12 = 12,50 zł).

Nakład niezbędnej opieki osoby trzeciej w okresie od daty wypadku do dnia 30 września 2010 r. wyniósł natomiast 1.178 godzin (359 dni x 2 godziny = 718 godzin oraz 460 dni x 1 godzina = 460 godzin). W ocenie Sądu Okręgowego brak było podstaw do ustalania kosztów opieki według stawek usług opiekuńczych i usług specjalistycznych świadczonych przez Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w T., kształtujących się na poziomie 13,61 zł - 14,99 zł za jedną godzinę opieki. Usługi opiekuńcze świadczone
w ramach pomocy społecznej obejmują bowiem pomoc w zaspokajaniu codziennych potrzeb życiowych, opiekę higieniczną, zaleconą przez lekarza pielęgnację oraz w miarę możliwości, zapewnienie kontaktów z otoczeniem. Jest to intensywna opieka świadczona okresowo w celu zaspokojenia wszystkich potrzeb opiekuńczych osoby, która z powodu wieku, choroby lub innych przyczyn wymaga pomocy innych osób, a jest jej pozbawiona. Tymczasem opieka świadczona powodowi przez Ż. B. nie miała takiego charakteru. Przez większość okresu objętego żądaniem pozwu była to pomoc udzielana tylko przy niektórych czynnościach życiowych. Część czynności opiekuńczych takich, jak dokonywanie większych zakupów, przygotowanie i podawanie posiłków, czy sprzątanie mieszkania, miałaby miejsce niezależnie od powstania uszczerbku na zdrowiu powoda, gdyż stanowi przejaw utrwalonego zwyczaju towarzyszącego prawidłowym stosunkom między osobami mieszkającymi wspólnie. Co więcej stawki za usługi opiekuńcze, świadczone w ramach pomocy społecznej, nie mają charakteru rynkowego. Są ustalane przez radę gminy w drodze uchwały. Ich podstawą jest analiza przybliżonych kosztów realizacji tego zadania, która zawiera nie tylko wartość nakładu pracy osoby świadczącej opiekę, ale część kosztów organizacyjnych związanych z funkcjonowaniem systemu pomocy społecznej.

W związku z powyższym Sąd Okręgowy przyjął, że dla potrzeb ustalenia odszkodowania oraz renty z tytułu zwiększonych potrzeb powoda, polegających na korzystaniu z opieki osoby trzeciej, właściwą stawką będzie kwota 8 zł za jedną godzinę opieki. W konsekwencji jednorazowy ekwiwalent z tytułu wydatków niezbędnych na zaspokojenie potrzeb opiekuńczych w okresie od daty wypadku do dnia 30 września 2010 r. wyniósł 9.424 zł (1.178 godzin x 8 zł = 9.424 zł). Natomiast renta miesięczna w związku z potrzebą ponoszenia kosztów opieki osoby trzeciej w okresie od 1 października 2010 r. do 30 listopada 2013 r. stanowiła kwotę 243 zł miesięcznie (365 dni x 8 zł = 2.920 zł: 12 miesięcy = 243 zł miesięcznie).

Odsetki od kwot objętych wyrokiem świadczeń Sąd Okręgowy zasądził
w ten sposób, że: co do roszczeń objętych zgłoszeniem szkody, tj. części zadośćuczynienia w kwocie 20.000 zł oraz zwiększonych potrzeb związanych
z ponoszeniem kosztów leczenia za okres od daty wypadku do 30 września
2010 r. w łącznej kwocie 2.050 zł - od dnia 13 sierpnia 2010 r. do dnia zapłaty; co do roszczeń objętych pozwem, tj. części skapitalizowanej renty z tytułu zwiększonych potrzeb w zakresie opieki osoby trzeciej w kwocie 2.160 zł - od dnia 14 grudnia 2011 r. do dnia zapłaty, renty z tytułu zwiększonych potrzeb - poczynając od terminu płatności raty przypadającej w grudniu 2011 r. i na przyszłość; co do roszczeń objętych rozszerzeniem żądania pozwu, tj. części zadośćuczynienia w kwocie 30.685 zł oraz części skapitalizowanej renty z tytułu zwiększonych potrzeb w zakresie opieki osoby trzeciej za okres do dnia
30 września 2010 r. w kwocie 7.264 zł - od dnia 12 października 2012 r. do dnia zapłaty.

W pozostałym zakresie powództwo podlegało oddaleniu jako nie udowodnione. W szczególności nie było zasadne żądanie zasądzenia odszkodowania oraz renty z tytułu częściowej utraty zdolności do pracy. Mimo, że powód na skutek czynu niedozwolonego utracił zdolność do pracy zgodnej
z poziomem posiadanych kwalifikacji, może wykonywać inne prace fizyczne
w pełnym wymiarze czasu pracy z ograniczeniem dźwigania ciężarów do 5 kg,
a zwłaszcza pracę portiera oraz pracownika ochrony. Powód może i powinien zatem podjąć pracę w granicach zachowanej zdolności do pracy, tym bardziej, że jego twierdzenie o braku realnej możliwości wykorzystania zachowanej zdolności do pracy, nie zostało udowodnione zgodnie ze spoczywającym na nim ciężarem dowodu.

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł w oparciu o art. 100 k.p.c. dokonując ich stosunkowego rozdzielenia

(uzasadnienie zaskarżonego wyroku – k. 355 – 368).

Skarżący podniósł w apelacji następujące zarzuty:

1. przyjęcia dowolnej, nie znajdującej oparcia w materiale dowodowym, ani w praktyce sądów apelacji (...), stawki za 1 godzinę opieki w wysokości
8 zł, zamiast przyjętej i ogólnie akceptowanej stawki minimalnej 10 zł/godz., co spowodowało zaniżenie:

- skapitalizowanej renty (pkt lc wyroku) o 2.356 zł (1.178 godzin x 2 zł),

- renty za następne okresy (pkt 1: d, e, f wyroku) o 60 zł miesięcznie,

2. niewłaściwego zastosowania art. 6 k.c. przez przerzucenie na powoda obowiązku dowodzenia, w jakim zakresie jego zachowana zdolność do pracy powinna być wykorzystana i w jaki sposób winna wpływać na ewentualne żądanie renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy, w sytuacji, gdy niezdolność ta, będąca następstwem wypadku z dnia 18 czerwca 2008 r., była niewątpliwa,

3. niewłaściwego zastosowania art. 444 § 1 i 2 k.c. przez oddalenie żądania zasądzenia odszkodowania w wysokości 10.100 zł z tytułu utraconych dochodów w okresie od 12 grudnia 2009 r. do 30 września 2010 r. i zaniżenie świadczeń rentowych za okres od 1 października 2010 r. przez uznanie, że powód mógł uzyskiwać w zakresie zachowanej zdolności do pracy kwotę minimalną wynagrodzenia w wysokości co najmniej 1.181,38 zł netto miesięcznie.

W konsekwencji tak sformułowanych zarzutów skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w sposób szczegółowo zaprezentowany w apelacji oraz
o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych

(apelacja – k. 383 – 384 verte).

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych (k. 394 – 397).

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna jedynie w części kwestionującej przyjętą przez Sąd Okręgowy stawkę godzinową za opiekę, której wymagał powód w okresie rekonwalescencji.

Ustalenie przedmiotowej stawki na poziomie 8 zł za godzinę opieki,
w oderwaniu nie tylko od żądań powoda, ale i stawek usług opiekuńczych
i specjalistycznych, stanowiło o wadliwości zaskarżonego orzeczenia w zakresie objętych nim świadczeń rentowych, uzasadniając zarazem potrzebę dokonania stosownej ich modyfikacji, uwzględniającej utrwaloną praktykę sądową.

Nie ulega bowiem wątpliwości, że poszkodowanemu (także w wypadku przy pracy) przysługuje ekwiwalent z tytułu zwiększonych potrzeb, polegających na konieczności korzystania z opieki osoby trzeciej. Prawo poszkodowanego do jego uzyskania nie jest przy tym uzależnione od wykazania, że opieka ta była świadczona za wynagrodzeniem. Tym samym okoliczność, że opiekę sprawowali nieodpłatnie nie posiadający specjalistycznego przygotowania domownicy (czy szerzej bliskie osoby), nie dyskwalifikuje roszczeń poszkodowanego o rentę
z tytułu zwiększonych potrzeb, zwłaszcza że przyznanie takiej renty nie jest uzależnione od wykazania, że poszkodowany te potrzeby faktycznie zaspokaja
i ponosi związane z tym wydatki (wyrok SN z dnia 4 marca 1969 r., I PR 28/69, OSNC 1969/12/229, wyrok SN z dnia 26 lipca 1977 r., I CR 143/77, Lex nr 7971, wyrok SN z dnia 28 listopada 1972 r., I CR 534/72, Lex nr 7187).

Mając na uwadze, że powszechnie stosowane w judykaturze mierniki kosztów opieki nad poszkodowanym, odwołujące się do stawek PCK i (...) Komitetu Pomocy (...), ustalane są dla zwykłych czynności opiekuńczych, którym podlegał powód, nie zaś dla czynności wyspecjalizowanych, a także uwzględniając okoliczność, że zawarta w żądaniach pozwu stawka 10 zł za godzinę opieki nie wykracza poza ich wysokość, oszacowanie zakresu renty winno nastąpić w oparciu o tę kwotę.

Z tych wszystkich względów Sąd Apelacyjny, w ramach korekty zaskarżonego wyroku (art. 386 § 1 k.p.c.), podwyższył zasądzoną w punkcie 1 c tytułem skapitalizowanej renty kwotę 9.424 zł do kwoty 11.780 zł, biorąc pod uwagę niekwestionowaną przez skarżącego ilość godzin (1.178) oraz stawkę 10 zł w przeliczeniu na godzinę opieki, zachowując dotychczasowe terminy płatności odsetek, należnych skarżącemu od kwoty 2.160 zł od dnia 14 grudnia 2011 r. do dnia zapłaty, zaś od kwoty 9.620 zł od dnia 12 października 2012 r. do dnia zapłaty. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom skarżącego, Sąd Apelacyjny uzupełnił nadto rentę zasądzoną w pkt. 1 d, 1 e i 1 f, podwyższając ją
w stosunku miesięcznym o 60 zł, przy jednoczesnym utrzymaniu uprzednio ustalonych warunków płatności.

Sąd Apelacyjny nie znalazł natomiast podstaw do podzielenia twierdzeń skarżącego w kwestii zasadności jego roszczeń o zapłatę odszkodowania z tytułu utraconych dochodów oraz renty, obejmującej rekompensatę częściowo utraconej zdolności do pracy zarobkowej.

Mimo tego, że bezspornie skarżący wskutek doznanego wypadku utracił możliwość wykonywania pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji zawodowych, nie utracił możliwości świadczenia pracy w ogóle. W ocenie biegłych doznał jedynie trwałych w skutkach ograniczeń przy wykonywaniu czynności wymagających dźwigania ciężarów o wadze przekraczającej 5 kg
oraz w zakresie wykonywania ciężkich prac w pozycji kucznej. W pełni dopuszczalne jest więc wykonywanie przez skarżącego pracy na wymienionych stanowiskach, w tym portiera i pracownika ochrony. Istnieją także, w myśl wydanych w sprawie opinii, widoki na odzyskanie przez skarżącego zdolności do pracy w zawodzie stolarza, jak i perspektywy zatrudnienia skarżącego, przy uwzględnieniu orzeczonych w stosunku do niego przeciwwskazań.

W sytuacji zatem stwierdzenia przez powołanych w sprawie biegłych częściowej zdolności powoda do pracy, potwierdzonej dokumentacją ZUS,
jego twierdzenia o braku możliwości wykonywania jakiejkolwiek pracy, czy
też znalezienia odpowiedniego zatrudnienia, wymagały wykazania zgodnie
z prawidłowo przypisanym powodowi ciężarem dowodu (art. 6 k.c.).

Ze względu na to, że powód takiego dowodu nie przedstawił, aktualne pozostają dotychczasowe ustalenia, potwierdzające zakres jego zdolności do pracy w obecnej sytuacji rynkowej. Samo zaś upatrywanie jego szkody, odnoszącej się do utraconych dochodów, rozpatrywanej z perspektywy różnicy między hipotetycznym wynagrodzeniem, jakie uzyskiwałby wykonując zawód stolarza, a rentą z ZUS, jawi się jako pozbawione racjonalnych podstaw.

Wobec powyższego omawiane roszczenia pozwu nie podlegały uwzględnieniu, prowadząc do prawidłowego oparcia rozstrzygnięcia o kosztach procesu na art. 100 k.p.c. Przedstawiona natomiast apelacja, jako polemizująca z trafnymi wnioskami Sądu I instancji, podlegała w tej części oddaleniu
(art. 385 k.p.c.).

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 100 zd. 1 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c., zważywszy na ostateczny wynik sporu (wygraną powoda w 1/8) i zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 1.400 zł tytułem zwrotu wynagrodzenia pełnomocnika pozwanego, wskazanego w § 6 pkt 5 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 2 in principio rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U.2013.490 j.t.).