Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 kwietnia 2014 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IX Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 8 kwietnia 2014 r. w Olsztynie na rozprawie

sprawy z powództwa B. O. (1)

przeciwko Towarzystwu (...) (...)Kas (...)z siedzibą w S.i (...)Kasy (...) z siedzibą w G.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Mrągowie V Zamiejscowego Wydziału Cywilnego z siedzibą w Biskupcu

z dnia 11 września 2013 r., sygn. akt V C 284/13,

I.  oddala apelację,

II.  zasądza od powoda na rzecz każdego z pozwanych kwoty po 90 zł (dziewięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu za instancję odwoławczą.

Sygn. akt IX Ca 880/13

UZASADNIENIE

Powód B. O. (1)wniósł o zasądzenie od pozwanej (...)Kasy (...) (...)z siedzibą w G.kwoty 1 288,20 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 29 września 2012 roku do dnia zapłaty oraz kosztami procesu według norm przypisanych.

W uzasadnieniu pozwu wskazał, iż dochodzona kwota stanowi proporcjonalnie wyliczony koszt przystąpienia do ubezpieczenia grupowego (...) w związku z wcześniejszą spłatą pożyczki. Jak podał, z informacji uzyskanej od pozwanej wynikało, iż taka sytuacja prowadzi do zwrotu proporcjonalnej części kosztu ubezpieczenia.

Pozwana (...)Kasa (...) w G.wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnianiu pozwana wskazała na jej brak legitymacji procesowej, którą posiada z tytułu umowy (...) Towarzystwo (...)Kas (...) na której ciąży obowiązek spełnienia określonego świadczenia w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku. Pozwana podniosła ponadto, iż powód nie zwrócił w całości pożyczonych pieniędzy. Zapłata dokonana przez powoda, o której wspomina w pozwie była niższa niż konieczna do spłaty całości pożyczki.

Postanowieniem z 22 marca 2013r.Sąd Rejonowy w Mrągowie V Zamiejscowy Wydział Cywilny z siedzibą w Biskupcu wezwał na wniosek powoda do udziału w sprawie w charakterze pozwanego Towarzystwo (...)Kas (...) (...) w G..

Pozwany Towarzystwo (...)Kas (...) z siedzibą w S.wniósł o oddalenie powództwa. W uzasadnieniu wskazał na brak legitymacji czynnej powoda. Ubezpieczenie, do którego przystąpił powód było ubezpieczeniem grupowym. Powód jest tylko ubezpieczonym i może żądać wyłącznie zapłaty w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku. Umowa ubezpieczenia zawarta została natomiast między pozwanymi w niniejszej sprawie.

Wyrokiem z dnia 11 września 2013 r. Sąd Rejonowy w Mrągowie V Zamiejscowy Wydział Cywilny z siedzibą w Biskupcu oddalił powództwo w całości. Zasądził od powoda na rzecz pozwanego Towarzystwa (...)Kas (...)z siedzibą w S.kwotę 17 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania i na rzecz pozwanego (...)Kasy (...) z siedzibą w G.kwotę 197 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania, w tym 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Rejonowy ustalił, iż w dniu 15 czerwca 2012 roku B. O. (1)jako ubezpieczony złożył deklarację zgody na przystąpienie do Grupowego Ubezpieczenia Następstw Nieszczęśliwych Wypadków –(...)Podmiotem ubezpieczającym była (...)Kasa (...)w G.. Przedmiotem ubezpieczenia była: śmierć ubezpieczonego (powoda) w następstwie nieszczęśliwego wypadku, śmierć ubezpieczonego w następstwie zawału serca lub udaru mózgu, całkowita trwała niezdolność ubezpieczonego do pracy w następstwie nieszczęśliwego wypadku oraz pobyt ubezpieczonego w szpitalu w następstwie nieszczęśliwego wypadku. Ochrona ubezpieczeniowa miała obowiązywać do dnia 15 czerwca 2017 roku. Jako uprawnieni do wypłaty świadczeń zostały wskazane następujące podmioty: E. O.- do wysokości kwoty pozostałej po wypłacie części należnej ubezpieczającemu oraz ubezpieczający do wysokości zadłużenia ubezpieczonego wobec ubezpieczającego ((...)) na dzień śmierci ubezpieczonego. Również w dniu 15 czerwca 2012 roku została zawarta pomiędzy B. O. (1)jako pożyczkobiorcą, a (...)Kasą (...) w G.jako pożyczkodawcą, umowa pożyczki nr (...)w kwocie 19.000 zł na okres do dnia 15 czerwca 2017 roku. Zgodnie z umową całkowita kwota do zapłaty w dniu zawarcia umowy wynosiła 30.153,44 zł. Z tytułu zwarcia umowy pożyczkobiorca zobowiązany był uiścić kwotę 20 zł tytułem opłaty przygotowawczej, kwotę 1.140 zł jako prowizję z tytułu udzielenia pożyczki. Zgodnie z pkt 24 umowy pożyczki zabezpieczeniem udzielonej pożyczki było m.in. przystąpienie do umowy ubezpieczenia grupowego (...)Pożyczkodawca był zobowiązany do uiszczenia na rzecz Kasy opłaty stanowiącej zwrot kosztów ubezpieczenia w całym okresie obowiązywania niniejszej umowy. Koszt zabezpieczenia (...)wyniósł 1.356 zł. Przy czym zgodnie z pkt 31 przedmiotowej umowy w przypadku wcześniejszej spłaty pożyczki, w braku odmiennego oświadczenia pożyczkobiorcy złożonego po dokonaniu wcześniejszej spłaty pożyczki w całości, ochrona ubezpieczeniowa wynikająca z przystąpienia do ubezpieczenia grupowego będzie kontynuowana.

Zgodnie z harmonogramem spłat pożyczki z dnia 1 września 2012 roku na dzień 1 września 2012 roku całkowita spłata pożyczki wynosiła 18.716,31 zł.

Jak ustalił Sąd Rejonowy pożyczkobiorca dokonał spłaty dwóch pierwszych rat pożyczki w wysokości po 460,63 zł zgodnie z harmonogramem spłat pożyczki. Po czym następnie dniu 14 września 2012 r. B. O. (1)dokonał wpłaty na rzecz (...)Kasy (...) w G.kwoty 18.579,16 zł tytułem całkowitej spłaty pożyczki z dnia 15.06.2012r.

W dniu 11 października 2012 roku B. O.złożył dyspozycję odnośnie przelewu dostępnych środków IKS na spłatę pożyczki nr (...)

Pismem z dnia 26 listopada 2012 roku (...)Kasa (...)w G.poinformowała pożyczkobiorcę, iż pożyczka nr (...)nie została spłacona. Następnie pismem z dnia 8 marca 2013 roku (...) Kasa poinformowała B. O. (1), iż na dzień 8 marca 2013 roku zadłużenie z tytułu umowy pożyczki nr (...)wynosi 1.275,62 zł.

Pismem z dnia 7 grudnia 2012 roku B. O. (1)wezwał (...)Kasę (...) (...)w G.do zwrotu kwoty 1.288,20 zł tytułem zwrotu proporcjonalnie wyliczonej kwoty ubezpieczenia grupowego (...)z uwagi na wcześniejszą spłatę pożyczki .

Zadłużenie B. O. (1) z tytułu umowy pożyczki nr (...) wyniosło na dzień 14.09.2012r. - 18.821,19 zł.

W ocenie Sądu Rejonowego powództwo było niezasadne. Sąd ten przyjął, że umowa ubezpieczenia de facto została zawarta nie pomiędzy powodem a pozwaną (...)Kasą, ale pomiędzy powodem a Towarzystwem (...)Kas (...)w S.. Pozwana (...)Kasa występowała w tym stosunku jako ubezpieczający zawierający umowę ubezpieczenia na cudzy rachunek. Ubezpieczający, jako strona umowy, jest zobowiązany do zapłaty składki. Żądanie zaś zwrotu składki ubezpieczenia w przypadku wygaśnięcia stosunku ubezpieczenia przed upływem okresu na jaki umowa została zawarta przysługuje wyłącznie ubezpieczającemu, tj. pozwanej (...)Kasie (...)Stefczyka w G.. Powód zatem nie ma legitymacji czynnej do dochodzenia od pozwanego Towarzystwa (...)zwrotu składki ubezpieczenia. Sąd I instancji stwierdził także, że umowa ubezpieczenia nie została wypowiedziana przez którąkolwiek ze stron procesu, a co za tym idzie nadal obowiązuje strony, zaś powód w dalszym ciągu jest objęty ochroną ubezpieczeniową.

Sąd Rejonowy uznał także, że w niniejszej sprawie nie ziścił się żaden z wypadków objętych ochroną ubezpieczeniową. Zdaniem Sądu składka ubezpieczeniowa nie stanowiła kosztów zawarcia umowy pożyczki.

W ocenie Sądu Rejonowego powód nie wykazał także, aby dokonał spłaty całości pożyczki przed terminem. W dniu 14 września 2012 r. powód uiścił kwotę 18 579,16 zł., natomiast pozostała do spłaty na ten dzień kwota pożyczki wynosiła 18 821,19 zł.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c.

Powyższy wyrok w całości zaskarżył apelacją powód, zarzucając:

1.  obrazę przepisów prawa materialnego:

a)  obrazę przepisu art. 385 ¹ k.c. w zw. z art. 385 ³ k.c. oraz art. 22 ¹ k.c. i art. 5 k.c. polegającą na braku ich zastosowania w sytuacji, gdy powód w świetle umowy pożyczki wraz z obligatoryjnym ubezpieczeniem (...)z dnia 15 czerwca 2012 roku niewątpliwie jest konsumentem w stosunku do pozwanej (...)z siedzibą w G., zaś zachowanie pozwanej polegające na odmowie zwrotu niewykorzystanych składek ubezpieczenia w sposób rażący narusza interesy konsumenta oraz pozostaje w sprzeczności z dobrymi obyczajami oraz zasadami współżycia społecznego takimi jak, zasada pewności obrotu, zasada fachowości, staranności i daleko idącej ostrożności, a także z zasadą proporcjonalności, tj. używania odpowiednich środków w sposób współmierny, potrzebny do osiągnięcia celu oraz zasadą równości wobec prawa;

2.  obrazę przepisów postępowania:

a)  naruszenie art. 233 § 1k.p.c., art. 316 § 1 k.p.c. w zw. z art.328 § 2 k.p.c. przez dokonanie dowolnej, jednostronnej, a przez to błędnej oceny materiału dowodowego oraz brak jego wszechstronnego rozważenia, polegające w szczególności na: - całkowitym pominięciu wyjaśnień strony powodowej popartych projektem ugody zaproponowanej przez pełnomocnika pozwanej (...) w G., z których to dowodów wynika okoliczność uznania roszczenia głównego przez pozwaną, jak również legitymacji czynnej powoda oraz legitymacji biernej pozwanej, - całkowitym pominięciu pisma powoda z dnia 2 listopada 2012 roku, które w świetle przepisów art. 65 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 60 i 56 k.c. należy wykładać, jako oświadczenie konsumenta o odstąpieniu od umowy ubezpieczenia grupowego (...)i żądaniu zwrotu niewykorzystanych składek ubezpieczenia i odpowiedzi na pismo pozwanej z dnia 26 listopada 2012 roku, w której strona pozwana potwierdziła, że zwrot niewykorzystanych składek może nastąpić po całkowitej spłacie pożyczki numer (...);

b)  naruszenie przepisu art. 379 pkt.4 k.p.c. polegającego na tym, że w realiach sprawy, decyzja o przeniesieniu na inne miejsce służbowe sędziego orzekającego w sprawie podjęta przez inną osobę niż Minister Sprawiedliwości (Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości), i choć została wydana „z upoważnienia" Ministra Sprawiedliwości, jest wadliwa (bezprawna), a sędzia, którego ona dotyczy, nie mógł wykonywać władzy jurysdykcyjnej w Sądzie Rejonowym w Mrągowie tj. na obszarze jurysdykcyjnym, do którego został „przeniesiony" z Sądu Rejonowego w Biskupcu, przez co zaskarżone orzeczenie dotknięte jest sankcją nieważności ze względu na sprzeczny z przepisami prawa skład sądu;

3.  istotną sprzeczność w ustaleniach faktycznych, mającą wpływ na treść zapadłego orzeczenia, a polegającą na: - zaniechaniu ustalenia konsumenckiego charakteru umowy pożyczki numer (...), - zaniechaniu ustalenia okoliczności nieuprawnionego pobrania przez pozwaną (...) w G.w dniu 15 września 2012 roku kolejnej raty pożyczki numer (...), podczas gdy pożyczka ta została spłacona w całości w dniu 14 września 2012 roku, - błędnym ustaleniu faktycznym, polegającym na stwierdzeniu, że w realiach sprawy pożyczka numer (...)nie została dotychczas w całości spłacona, skoro spłaty tej technicznie dokonali pracownicy (...)w G., albowiem pożyczka ta została skonsolidowana w ramach kolejnej pożyczki zawartej przez powoda o numerze (...)z dnia 14 września 2012 roku, a zatem ewentualna odpowiedzialność za stan rzeczy obciąża (...)w G., nie zaś powoda, - błędnej wykładni postanowień punktu 30b w zw. z art. 24a umowy stron z dnia 15 czerwca 2013 roku, która wprost wskazuje na obowiązek zwrotu wszelkich kosztów zawarcia pożyczki, w tym kosztów zabezpieczenia w postaci składek ubezpieczeniowych, zaś w ocenie Sądu I instancji nie stanowi klauzuli abuzywnej w rozumieniu przepisu art. 385 ⁵ pkt. 7, 9 i 13 k.c. w zw. z art. 385 ¹ k.c. podczas gdy prawidłowa analiza jej treści prowadzi do wprost przeciwnych wniosków, albowiem przyznaje pozwanemu, jako kontrahentowi konsumenta uprawnienia do dokonywania wiążącej interpretacji umowy, jak również uzależniają zawarcie, treść lub wykonanie umowy od zawarcia innej umowy, nie mającej bezpośredniego związku z umową zawierającą oceniane postanowienie przewidują utratę prawa żądania zwrotu świadczenia konsumenta spełnionego wcześniej niż świadczenie kontrahenta, gdy strony wypowiadają, rozwiązują lub odstępują od umowy, co czyni ją bezskuteczną względem powoda.

Wskazując na powyższe zarzuty powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa w całości, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Powód wniósł także o dopuszczenie dowodu z dokumentów na okoliczności w niej wskazane podnosząc, że potrzeba ich dopuszczenia pojawiła się dopiero na obecnym etapie postępowania, w szczególności po analizie pisemnych motywów wyroku Sądu I instancji.

W odpowiedzi na apelację pozwana (...)Kasa (...) w G.wniosła o jej oddalenie, wskazując na bezzasadność zarzutów powoda.

Pozwany Towarzystwo (...)Kas (...) z siedzibą w S.również wniósł o oddalenie apelacji podnosząc, iż zarzuty w niej podniesione nie są trafne.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Zdaniem Sądu Okręgowego, powód nie zakwestionował skutecznie ani oceny dowodów dokonanej przez Sąd Rejonowy i jego ustaleń faktycznych, ani oceny prawnej, a jego zarzuty naruszenia przepisów prawa materialnego i procesowego są chybione. Sąd II instancji dokonując we własnym zakresie oceny materiału dowodowego nie znalazł przyczyn i podstaw uzasadniających poczynienie ustaleń odmiennych, niż poczynione przez Sąd I instancji.

Nie są trafne podnoszone w apelacji zarzuty naruszenia przepisów prawa materialnego i procesowego. W szczególności nie jest zasadny zarzut nieważności oparty o art. 379 pkt 4 k.p.c. z uwagi na sprzeczność składu sądu orzekającego z przepisami prawa w związku z wydaniem decyzji o przeniesieniu sędziego orzekającego w sprawie przez sekretarza lub podsekretarza stanu zamiast przez Ministra Sprawiedliwości. W analogicznej sprawie Sąd Najwyższy orzekł, iż w wydaniu decyzji o przeniesieniu sędziego na inne miejsce służbowe na podstawie art. 75 § 3 w związku z art. 75 § 2 pkt. 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (jedn. tekst: Dz. U. z 2013 r., poz. 427 ze zm.) Minister Sprawiedliwości nie może być zastąpiony przez sekretarza ani podsekretarza stanu. Wykładnia dokonana w uchwale wiąże od chwili jej podjęcia. W uzasadnieniu Sąd Najwyższy stwierdził między innymi, iż wykładnia dokonana w uchwale wiąże od chwili jej podjęcia, co oznacza, iż nie ma ona zastosowania do decyzji Ministra Sprawiedliwości o przeniesieniu sędziego wydanych na podstawie art. 75 § 2 pkt. 1 w zw. z art. 75 § 3 Pr. o u.s.p. przed jej podjęciem. Zgodnie z tym stanowiskiem, wszystkie decyzje wydane przed podjęciem uchwały, podpisane przez sekretarzy lub podsekretarzy stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości, należy uznać za skuteczne, niewymagające jakichkolwiek aktów konwalidacyjnych lub konwalescencyjnych (uchwała pełnego składu Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2014 r., sygn. akt BSA-4110-4/13).

W związku z powyższym należy uznać, iż decyzja o przeniesieniu sędziego orzekającego w sprawie w Sądzie Rejonowym w Mrągowie V Zamiejscowym Wydziale Cywilnym z siedzibą w Biskupcu wydana przed datą przedmiotowej uchwały jest skuteczna. W rezultacie nie zachodzi sprzeczność składu orzekającego z przepisami prawa, a tym samym nieważność postępowania.

Trafnie uznał Sąd Rejonowy, iż pozwany Towarzystwo (...)Kas (...) w S.nie posiada legitymacji do występowania w niniejszej sprawie, gdyż powód nie może żądać od zakładu ubezpieczeń zwrotu części składki. Takie uprawnienie przysługuje jedynie, zgodnie z art. 813 § 1 k.c. ubezpieczającemu, którym powód nie jest. Zgodnie z tym przepisem składkę oblicza się za czas trwania odpowiedzialności ubezpieczyciela. W przypadku wygaśnięcia stosunku ubezpieczenia przed upływem okresu na jaki została zawarta umowa, ubezpieczającemu przysługuje zwrot składki za okres niewykorzystanej ochrony ubezpieczeniowej. Ponieważ przedmiotowa umowa ubezpieczenia została zawarta między pozwanymi w niniejszej sprawie, a powód występował w ramach tej umowy jako ubezpieczony, nie przysługuje mu uprawnienie do żądania zwrotu składki za okres niewykorzystanej ochrony ubezpieczenia wynikające z umowy ubezpieczenia.

Takie uprawnienie wynika natomiast z umowy pożyczki, którego stroną był powód i pozwana (...)Kasa (...) (...)w G., która tym samym posiada legitymację procesową do występowania w niniejszej sprawie. Zgodnie z umową pożyczki zwrot kosztów zawarcia umowy pożyczki w tym proporcjonalny zwrot kosztów ubezpieczenia mógłby być zrealizowany po spełnieniu warunków określonych w umowie. Jednym z nich jest spłata pożyczki przed terminem. Wpłata dokonana przez powoda w dniu 14 września 2012 r. opiewała na kwotę 18 579,16 zł., natomiast pozostała do spłaty na ten dzień kwota pożyczki wynosiła 18 821,19 zł, a zatem była wyższa niż kwota uiszczona przez powoda. Okoliczność ta została udowodniona przez pozwaną.

Trafnie uznał również Sąd Rejonowy, iż na mocy umowy pożyczki powód miał uprawnienie do wypowiedzenia umowy ubezpieczenia i żądania zwrotu składki za okres niewykorzystanej ochrony, jednak oświadczenia o takiej treści powód nie złożył. Za wypowiedzenie takie nie można uznać pisma z dnia 2 listopada 2012 r., gdyż nie stanowi ono bowiem w ogóle oświadczania woli, ponieważ nie zostało podpisane. Dodatkowo treść tego pisma nie zawiera wypowiedzenia umowy ubezpieczenia.

Mając zatem na uwadze wskazane wyżej okoliczności Sąd Okręgowy, na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł, jak w wyroku.

O kosztach procesu za instancję odwoławczą orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z § 6 pkt. 2 w zw. z § 13 ust. 1 pkt. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu (j.t. Dz.U. z 2013 r., poz. 461) oraz § 6 pkt. 2 w zw. § 12 ust 1 pkt. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu ( j.t. Dz. U. z 2013 poz.490 ), zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu (opłaty za czynności adwokata i radcy prawnego przed Sądem II instancji w wysokości po 90 zł, poniesione przez pozwanych).