Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 7 kwietnia 2014 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 7 kwietnia 2014 roku

sprawy z wniosku B. S.

z udziałem (...)w G.oraz małoletnich: A. S.i M. S. (1)reprezentowanych przez przedstawicielkę ustawową E. S.

o zatw. uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia i oświadczenie o odrzuceniu spadku

na skutek apelacji wnioskodawczyni

od postanowienia Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim z dnia 30 grudnia 2013 roku, sygn. akt I Ns 730/13

postanawia: oddalić apelację i ustalić, że każdy z uczestników ponosi koszty postępowania odwoławczego związane ze swoim udziałem w sprawie.

Sygn. akt II Ca 159/14

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 30 grudnia 2013 r. Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim po rozpoznaniu sprawy z wniosku B. S.z udziałem E. S., (...)w G.o zatwierdzenie uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub odrzucenia spadku odmówił B. S.zatwierdzenia złożonego przez nią w dniu 21 listopada 2013 roku oświadczenia o odrzuceniu spadku po M. S. (2)synu T.i W.zmarłym dnia 21 lipca 2012 roku w T. (...) i tam ostatnio stale zamieszkałym.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły przytoczone poniżej ustalenia i zarazem rozważania Sądu Rejonowego:

M. S. (2)zmarł w dniu 21 lipca 2012 roku w T. (...), w miejscu swojego ostatniego, stałego zamieszkania.

Spadek po nim na podstawie ustawy nabyli żona B. S. oraz dzieci A. S. i M. S. (1) po 1/3 części każdy z nich.

W dniu 8 maja 2006 roku Sąd Rejonowy w Tomaszowie Maz. wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, w którym nakazał M. S. (2)aby zapłacił na rzecz (...)z siedzibą w G.kwotę 5.263,23 złotych wraz z odsetkami i kosztami postępowania. Nakaz ten uprawomocnił się, a wierzyciel na jego podstawie złożył wniosek egzekucyjny o wszczęcie egzekucji, którą w sprawie Km 712/06 prowadził Komornik przy Sądzie Rejonowym w Tomaszowie Maz. Komornik sądowy prowadził - według stanu na datę 20 listopada 2009 roku- kilka postępowań egzekucyjnych przeciwko M. S. (2)na łączną kwotę zadłużenia 27.464,07 złotych.

B. S.zawarła związek małżeński ze spadkodawcą w dnu 19 marca 2011 roku. M. S. (2)do chwili śmierci zamieszkiwał z żoną B. S.w T. (...) przy ul. (...).

W dniu 4 sierpnia 2010 roku M. S. (2) złożył wniosek do tutejszego Sądu o podział majątku wspólnego z pierwszą żoną E. S.. W postępowaniu tym jako świadek zeznania składała B. S. /w dniu 18 listopada 2011 roku/. Z treści złożonych przez nią zeznań wynika, że posiadała wiedzę o zaciągniętych kredytach przez jej obecnego męża z byłą żoną z przeznaczeniem na remont i wyposażenie domu przy ul. (...), w którym byli małżonkowie zamieszkiwali w czasie ich małżeństwa. Obecnie telefonują windykatorzy, a była żona uważa że wszystkie długi powinien spłacać M. S. (2).

Sąd zważył, iż wniosek nie zasługuje na uwzględnienie.

Zeznania wnioskodawczyni złożone w charakterze uczestnika postępowania nie są wiarygodne a podstawę do takiej ich oceny daje treść złożonych przez wnioskodawczynię zeznań w charakterze świadka w sprawie o podział majątku wspólnego w sprawie I Ns 717/10. Zarówno spadkodawca, jak i spadkobierczyni B. S. mieszkali razem. O sytuacji majątkowej / w tym o ewentualnych długach/ miała możliwość się dowiedzieć i wiedzę taką posiadała, co wynika z tychże zeznań złożonych w sprawie o podział majątku wspólnego jej męża z byłą żoną E. S..

Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania / art. 1015 § 1 k.c./.

W ocenie Sądu termin powyższy nie został zachowany z uwagi na fakt posiadania wiedzy o długach spadkodawcy jeszcze przed jego śmiercią - przed datą otwarcia spadku. Oświadczenie o odrzuceniu spadku B. S. złożyła w dniu 21 listopada 2013 roku /k-27 odwrót/, zaś wniosek w dniu 27 czerwca 2013 roku /k-3/. W świetle poczynionych przez Sad ustaleń faktycznych termin sześciomiesięczny do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku liczony być powinien od daty otwarcia spadku po M. S. (2), tj. od dnia 21 lipca 2012 roku - stosownie do dyspozycji przepisu art. 1015 § 1 k.c. bowiem w dacie śmierci M. S. (2) wnioskodawczyni dowiedziała się o tytule swojego powołania. Termin ten upłynął w dniu 21 stycznia 2013 roku.

Stosownie do treści przepisu art.1019 § 2 k.c. spadkobierca, który pod wpływem błędu lub groźby nie złożył żadnego oświadczenia w terminie, może w powyższy sposób / § 1, 1) uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia powinno nastąpić przed sądem, 2) spadkobierca powinien jednocześnie oświadczyć, czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca/- uchylić się od skutków prawnych niezachowania terminu.

Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku wymaga zatwierdzenia przez sąd /por. art.1019 § 3 k.c./.

Konstrukcja uchylenia się od skutków prawnych złożonego pod wpływem błędu oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku / art.1019 § 1 k.c./ została rozciągnięta na sytuacje, w których pod wpływem błędu spadkobierca nie złożył żadnego oświadczenia w terminie / art.1019 § 2 k.c./, a więc takie, w których w istocie spadkobierca uchyla się nie od skutków prawnych swego oświadczenia, lecz od skutków biernego zachowania się / niezłożenia oświadczenia/. W tych wypadkach uchylenie się od skutków niezłożenia oświadczenia w terminie powoduje wyłączenie działania fikcji prostego przyjęcia spadku, wynikającej z art. 1015 § 2 zdanie pierwsze k.c. lub w konkretnych okolicznościach, z dobrodziejstwem inwentarza / art. 1015 § 2 zdanie drugie k.c./.

Pomimo braku precyzji w konstrukcji art. 1019 k.c. przyjmuje się, że określone w nim szczególne przesłanki odnoszą się do uchylenia się od skutków zarówno złożenia, jak i niezłożenia w terminie oświadczeń o przyjęciu / odrzuceniu/ spadku przez działającego pod wpływem błędu spadkobiercę.

Stosowanie do wad omawianych oświadczeń ogólnych przepisów o wadach oświadczeń woli, oznacza- w wypadku, gdy wadą tą jest błąd- że błąd musi dotyczyć czynności prawnej oraz że musi być istotny / art.84 § 1 i 2 k.c./.

W ocenie Sądu niezłożenie przez wnioskodawczynię w ustawowym terminie / art. 1015 § 1 k.c./ oświadczenia o odrzuceniu spadku nie było następstwem błędu, który dotyczył czynności prawnej i był istotny.

W ocenie Sądu Najwyższego za zbyt daleko idący należy uznać pogląd, że przy braku pewności co do stanu spadku, spadkobierca powinien złożyć „ odpowiednie" oświadczenie spadkowe. Krytycznie należy ocenić wymaganie od spadkobiercy „ profilaktycznego" np. odrzucenia spadku, a w każdym razie uznania tego za istotny argument i element oceny podstaw do uchylenia się od skutków jego niezłożenia. Wystarczające dla skuteczności takiego oświadczenia jest stwierdzenie, że niezłożenie oświadczenia w terminie nastąpiło pod wpływem błędu prawnie doniosłego / istotnego, co do treści czynności/, z tym zastrzeżeniem, że błędem takim nie jest nieznajomość stanu spadku, będąca następstwem niedołożenia przez spadkobiercę należytej staranności w jego ustaleniu.

Z tych też wszystkich względów, oraz biorąc za postawę rozstrzygnięcia przepisy art. 1019 § 2 k.c. oraz art. 84 § 1 i 2 k.c. Sąd orzekł jak w sentencji postanowienia.

Od powyższego postanowienia apelację wniosła wnioskodawczyni, zaskarżając orzeczenie w całości i zarzucając mu, co można wyinterpretować z treści środka odwoławczego, dokonanie przez Sąd Rejonowy błędnych ustaleń faktycznych sprzecznych z zebranym w sprawie materiałem dowodowym.

Wnioskodawczyni w apelacji nie formułuje żadnych konkretnych merytorycznych zarzutów, polemizuje z uzasadnieniem Sądu Rejonowego podnosząc, że czuje się skrzywdzona, przyznaje, że posiadała wiedzę o zaciągniętych kredytach przez spadkodawcę z byłą żoną z przeznaczeniem na remont i wyposażenie domu przy ul. (...) w T.. Podnosi, że nie rozumie dlaczego miałaby spłacać wspólne długi byłej żony spadkodawcy E. S. i spadkodawcy. Podnosi również, że pozostawała w związku małżeńskim ze spadkodawcą M. S. (2) krótko, który nie wniósł żadnego majątku, miał odrębny majątek – kawalerkę po mamie.

W konkluzji skarżący wnosił o zmianę postanowienia poprzez uwzględnienie wniosku.

W odpowiedzi na apelację pełnomocnik uczestniczki wnosił o oddalenie apelacji, pominięcie wniosków dowodowych zgłoszonych przez wnioskodawców na etapie postępowania apelacyjnego oraz zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz uczestniczki kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych - na podstawie art. 520 § 2 k.p.c.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawczyni jest nieuzasadniona.

Na wstępie należy zaznaczyć, że wnioskodawczyni nie zgłosiła żadnych wniosków dowodowych w apelacji, ani w postępowaniu międzyinstancyjnym, pełnomocnik uczestnika nie pisze też o pominięcie jakich konkretnie wniosków dowodowych wnosi. Domyślać się należy, iż nastąpiła oczywista omyłka w żądaniu pominięcia dowodów, których wnioskodawczyni nie zgłosila.

Sąd Okręgowy w pełni podziela i przyjmuje za własne ustalenia dokonane przez sąd meriti, ponieważ wbrew twierdzeniom wnioskodawczyni, dokonane zostały zgodnie z art. 233 kpc na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego. Jak wielokrotnie wyjaśniano w orzecznictwie Sądu Najwyższego - zarzut naruszenia art. 233 § 1 kpc może być uznany za zasadny jedynie w wypadku wykazania, że ocena materiału dowodowego jest rażąco wadliwa czy w sposób oczywisty błędna, dokonana z przekroczeniem granic swobodnego przekonania sędziowskiego, wyznaczonych w tym przepisie. Sąd drugiej instancji ocenia bowiem legalność oceny dokonanej przez Sąd Rejonowy, czyli bada czy zostały zachowane kryteria określone w art. 233 § 1 kpc . Należy zatem mieć na uwadze, że - co do zasady - Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału, dokonując wyboru określonych środków dowodowych. Jeżeli z danego materiału dowodowego Sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena Sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Przeprowadzona przez Sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona tylko wtedy gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub, gdy wnioskowanie Sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo – skutkowych (por. przykładowo postanowienie z dnia 11 stycznia 2001 r., I CKN 1072/99, Prok. i Pr. 2001 r., nr 5, poz. 33, postanowienie z dnia 17 maja 2000 r., I CKN 1114/99, nie publ., wyrok z dnia 14 stycznia 2000 r., I CKN 1169/99, OSNC 2000 r., nr 7-8, poz. 139, ). Wbrew zarzutom apelującego Sąd Rejonowy zasadnie i szczegółowo uzasadnił dlaczego ustalił, że wnioskodawczyni posiadała wiedzę na temat długów męża, co więcej wnioskodawczyni w apelacji ten fakt przyznaje, że posiadała wiedzę o zaciągniętych kredytach przez męża z byłą żoną, ale na sprawie o podział majątku „ Sędzia powiedział, że długi powinny być spłacane solidarnie przez małżeństwo”. Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił na podstawie zebranego materiału, że wnioskodawczyni posiadała wiedzę na temat długów męża, co wprost wynika z zeznań wnioskodawczyni w sprawie Sądu Rejonowego w Tomaszowie Maz. Sygn.akt I Ns 717/10 k. 130, która zeznaje : „ Są telefony z windykacji…Kredyty były zaciągane w bankach i przeznaczone były na wodę, na remont domu na ul. (...), na samochody, na wyposażenie domu, na rzeczy użytku domowego, na sprawy związane z posiadłością na ul. (...)….Ja mam rentę, mąż ma potrącane wynagrodzenie przez komornika i brak nam na leki.” Ponadto wnioskodawczyni mieszkała mężem i z doświadczenia życiowego wiadomo, że skoro małżonkowie prowadzili wspólne gospodarstwo domowe, mieszkali razem to rozmawiali o sytuacji materialnej, o długach również.

Sąd Okręgowy w pełni podziela pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w postanowieniu z dnia 30 czerwca 2005 roku, IV CK 799/04, w którym SN wyjaśnił, że podstawę uchylenia się przez spadkobiercę od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku może stanowić błąd prawnie doniosły ( art. 1019 § 2 w zw. z art.84 § 1 zd. 1 i § 2 k.c.). Błędem takim nie jest nieznajomość przedmiotu spadku pozostająca w związku przyczynowym z niedołożeniem przez spadkobiercę należytej staranności w ustaleniu rzeczywistego stanu majątku spadkowego.

W analizowanej sprawie wnioskodawczyni z całą pewnością miała wiedzę o długach męża, a więc nie może powołać się na błąd co do nieznajomość przedmiotu spadku. Z apelacji wywnioskować można, że wnioskodawczyni nie miała wiedzy o treści obowiązującego prawa, świadomości, że długi męża, które zaciągnął w trakcie pierwszego małżeństwa i które spłacał solidarnie z byłą żoną i miał obowiązek spłacać po podziale majątku z byłą żoną, z chwilą śmierci męża będą obciążać również wnioskodawczynię jako spadkobiercę. Długi, które wchodzą w skład spadku po spadkodawcy M. S. (2) były zaciągnięte w trakcie jego pierwszego małżeństwa z E. S.. Wnioskodawczyni była świadkiem w postępowaniu o podział majątku wspólnego, już we wniosku o podział majątku wspólnego spadkodawca – mąż wnioskodawczyni wymienia długi podając instytucje kredytowe gdzie były zaciągane i ich wysokość. Wnioskodawczyni jako żona z całą pewnością znała treść wniosku o podział majątku wspólnego. Zdaniem Sądu Okręgowego wnioskodawczyni nie może powoływać się na nieznajomość prawa, na błąd co do prawa tj. brak wiedzy o odpowiedzialności spadkobiercy za zobowiązania spadkodawcy z pierwszego małżeństwa. Zdaniem wnioskodawczyni to pierwsza żona spadkodawcy powinna spłacać te długi.

Mając powyższe rozważania na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 kpc oddalił apelację jako nieuzasadnioną.

O kosztach postępowania Sad Orzekł na podstawie art. 520 § 1 kpc.