Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 czerwca 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 18 czerwca 2014 r. w Szczecinie

sprawy E. H.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział wG.

o ustalenie braku podstaw do zwrotu pobranych świadczeń

na skutek apelacji ubezpieczonej

od wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 25 września 2013 r. sygn. akt VI U 466/13

1.  uchyla zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi wG.

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. na rzecz ubezpieczonej E. H. kwotę 150 zł (sto pięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu w instancji odwoławczej.

Sygn. akt III AUa 1106/13

UZASADNIENIE

W decyzji z 3 kwietnia 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w G. na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.; dalej jako: ustawa emerytalna) stwierdził, że ubezpieczona pobrała nienależnie świadczenie emerytalne za okres od 1 kwietnia 2012 r. do 21 listopada 2012 r. w łącznej kwocie 17.455,69 zł, w związku z czym zobowiązał ją do ich zwrotu.

Ubezpieczona odwołała się od powyższej decyzji. Podniosła, że z otrzymanych wcześniej decyzji o przyznaniu, przeliczeniu, waloryzacji emerytury nie wynika, że emerytura jej nie przysługiwała, a z ich uzasadnień wynika, że została przyznana
w oparciu o dokumenty będące w posiadaniu ZUS i obowiązujące przepisy prawa.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania. Powołał się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 13 listopada 2012 r., (sygn. akt K 2/12) oraz na treść art. 138 i 103a ustawy emerytalnej. Wskazał, że emerytura przyznana ubezpieczonej od 16 grudnia 2005 r. podlegała zawieszeniu od 1 października 2011 r., a wznowienie świadczenia, w związku z datą publikacji wymienionego wyroku TK, mogło nastąpić od 22 listopada 2012 r. Powyższe skutkowało wydaniem zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z 25 września 2013 r. Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim
VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie ubezpieczonej.

Sąd I instancji ustalił, że ubezpieczona na podstawie decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. z 20 stycznia 2006 r. uzyskała prawo do emerytury od 16 grudnia 2005 r., której to wypłata podlegała zawieszeniu z uwagi na kontynuowanie zatrudnienia i wejście w życie art. 103 ust. 2a ustawy emerytalnej. Decyzją z 16 lipca 2009 r., na wniosek ubezpieczonej z 30 marca 2009 r., ponownie ustalono wysokość świadczenia oraz wznowiono jego wypłatę od 1 marca 2009 r. Decyzją z 29 października 2010 r., organ rentowy podjął od 1 grudnia 2010 r. wypłatę emerytury w pełnej wysokości. W decyzji tej zawarto pouczenie, w którym w pkt IV.1. wskazano przyczyny zawieszenia emerytury, a w pkt III rozstrzygnięcie o zwrocie nienależnie pobranych świadczeń. Decyzją z 29 lipca 2011 r. organ rentowy na podstawie art. 24 i 26 ustawy emerytalnej, przyznał ubezpieczonej emeryturę od 1 maja 2011 r., którą zawieszono, gdyż była świadczeniem mniej korzystnym. Decyzją z 29 lipca 2011 r. organ rentowy na podstawie art. 95 i 135 ustawy emerytalnej, podjął wypłatę emerytury od 1 sierpnia 2011 r. tj. miesiąca, w którym wstrzymano wypłatę emerytury. W decyzji tej pouczono ubezpieczoną w pkt V.1 o przesłankach powodujących zawieszenie prawa do emerytury, a w pkt VIII.1 o zwrocie nienależnie pobranych świadczeń. Decyzją z 3 kwietnia 2013 r. organ rentowy stwierdził, że ubezpieczona pobrała nienależne świadczenia za okres od 1 kwietnia 2012 r. do 21 listopada 2012 r. w łącznej kwocie 17 455,69 zł z tytułu emerytury.

Sąd I instancji nie uwzględnił odwołania powołując się art. 138 ustawy emerytalnej. Wskazał, że zgodnie z art. 103 ust. 2a ustawy emerytalnej, obowiązującym w chwili nabycia przez ubezpieczoną prawa do emerytury, prawo do tego świadczenia ulegało zawieszeniu, bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego. Na tej podstawie organ rentowy zawiesił ubezpieczonej wypłatę emerytury w decyzji o przyznaniu prawa do świadczenia. Sąd okręgowy wskazał, że ustawą z 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych (Dz. U. 2008 r. Nr 228, poz. 1507), która weszła w życie 8 stycznia 2009 r., art. 103 ust. 2a ustawy emerytalnej został uchylony. Konsekwencją uchylenia tego przepisu była decyzja z 16 lipca 2009r., na podstawie której organ rentowy wznowił wypłatę emerytury ubezpieczonej. Z dniem 1 stycznia 2011 r. weszła w życie ustawa z 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2010 r., Nr 257, poz. 1726; dalej jako: ustawa zmieniająca). Na podstawie art. 6 tej ustawy, do ustawy emerytalnej dodano art. 103a, który stanowi, że prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego. Ubezpieczona została pouczona przez organ rentowy o jego treści. Sąd I instancji stwierdził, że w wyroku z 13 listopada 2012 r., wydanym w sprawie K 2/12, Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 28 ustawy zmieniającej w zw. z art. 103a ustawy emerytalnej, dodanym przez art. 6 pkt 2 ustawy zmieniającej w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011 r., bez konieczności rozwiązania stosunku pracy, jest niezgodny z zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa wynikającą z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (wyrok TK z 13 listopada 2012 r., sygn. akt K 2/12, publ. OTK-A2012/10/121, Dz. U. 2012 Poz. 1285). Przytoczony wyrok w zakresie, w jakim stwierdza niekonstytucyjność przepisów wprowadzających art. 103a do ustawy emerytalnej nie odnosi się do ubezpieczonej, bo w chwili składania wniosku o emeryturę i nabycia tego prawa obowiązywało ją takie same ryzyko emerytalne, jak wprowadzone w art. 103a ustawy emerytalnej. Jednocześnie zaakcentował, że ubezpieczona w decyzjach z 29 października 2009 r. i 29 lipca 2011 r., została pouczona o treści art. 103 a i art. 138 ustawy emerytalnej; wobec powyższego, decyzja organu rentowego o zwrocie nienależnie pobranego świadczenia na podstawie art. 138 ust. 4 ustawy emerytalnej była zasadna.

Apelację od powyższego wyroku wniosła ubezpieczona zarzucając: - naruszenie przepisów prawa materialnego: art. 138 ust. 2 pkt 1 ustawy emerytalnej poprzez błędną wykładnie lub niewłaściwe zastosowanie polegające na uznaniu, że świadczenie wypłacone ubezpieczonej było nienależne, podczas gdy brak było takiej świadomości po stronie ubezpieczonej, która przez cały czas działała w dobrej wierze; - naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 233 k.p.c., mającą istotny wpływ na treść orzeczenia, poprzez jednostronną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego, a także przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, z góry podporządkowanej wydanemu rozstrzygnięciu.

Sąd apelacyjny rozważył apelację ubezpieczonej i uznał, że podlega uwzględnieniu.

Sąd apelacyjny wskazuje, że dla rozpoznania niniejszej sprawy istotna jest treść art. 316 k.p.c. i treść przepisów ustawy z 13 grudnia 2013 r. o ustaleniu i wypłacie emerytur, do których prawo uległo zawieszeniu w okresie od dnia 1 października 2011 r. do dnia 21 listopada 2012 r. (Dz. U. z 2014 r., poz. 169; dalej jako ustawa z dnia 13 grudnia 2013 r.). Zdaniem sądu apelacyjnego zastosowanie w sprawie zasady określonej w art. 316 k.p.c. uzasadnia wejście w życie ustawy z 13 grudnia 2013 r., która uregulowała wypłatę zwieszonych świadczeń na podstawie art. 103a ustawy emerytalnej od 1 października 2011 r. świadczeniobiorcom, którzy kontynuowali zatrudnienie u pracodawcy, u którego byli zatrudnieni w chwili nabycia prawa do emerytury oraz podstawę prawną żądania przez organ rentowy zwrotu nienależnych świadczeń – art. 138 ust. 4 w związku z art. 103a ustawy emerytalnej w związku z art. 28 ustawy zmieniającej oraz wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 13 listopada 2012 r. (K 2/12). Sąd apelacyjny wskazuje, że ustawa z 13 grudnia 2013 r., jest odpowiedzią na stwierdzoną przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 13 listopada 2013 r., niezgodność z Konstytucją RP art. 28 ustawy zmieniającej w związku
z art. 103a ustawy emerytalnej, dodanym przez art. 6 pkt 2 ustawy zmieniającej
w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011 r., bez konieczności rozwiązania stosunku pracy. Zgodnie z art. 2 ustawy z dnia 13 grudnia 2013 r., zawieszona emerytura przysługuje emerytowi, który spełnia łącznie następujące warunki: 1) nabył prawo do emerytury przed dniem 1 stycznia 2011 r.; 2) jego prawo do emerytury zostało zawieszone na podstawie przepisów określonych w art. 1 w związku z kontynuowaniem przez niego po dniu 30 września 2011 r. zatrudnienia bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury. Należy także mieć na uwadze, że zgodnie z art. 4 ust. 2 tej ustawy, kwota zawieszonej emerytury, obliczona w sposób określony w ust. 1, przysługuje wraz z odsetkami ustalonymi w wysokości odsetek ustawowych, określonej przepisami prawa cywilnego. Jednocześnie ustawa nie określa terminu, w którym uprawniony emeryt może wystąpić z wnioskiem o wypłatę świadczenia, a w niniejszej sprawie brak informacji, czy ubezpieczona z takim wnioskiem wystąpiła. W tych okolicznościach faktycznych i prawnych sąd drugiej instancji doszedł do wniosku, że nie powinna pozostać w obiegu prawnym decyzja, która nie uwzględnia nowej regulacji prawnej świadczeń wypłaconych ubezpieczonej, a apelująca, która może skorzystać z prawa przyznanego przez ustawę z 13 grudnia 2013 r., winna w jak najkrótszym czasie złożyć wniosek dotyczący spornych świadczeń, na podstawie art. 7 ust. 1 tej ustawy. Podkreślić bowiem należy, że brak takiego wniosku będzie obligował organ rentowy do ponownego rozpoznania sprawy, a bez wniosku ubezpieczonej wskazanego wyżej, organ samodzielnie nie ma podstaw do zakwalifikowania tych świadczeń jako należnych. Przy czym, ponownie zaakcentować trzeba, że to działanie lub bezczynność ubezpieczonej w związku
z wejściem w życie ustawy z dnia 13 grudnia 2013 r., będzie miało wpływ na ostateczne rozstrzygnięcie spornego problemu. Ubezpieczona mając tego świadomość, winna dążyć do maksymalnego ograniczenia kosztów postępowania.

Jednocześnie sąd apelacyjny podkreśla, że takie rozstrzygnięcie sprawy było podyktowane potrzebą umożliwienia stronom zakończenia sporu, przy uwzględnieniu regulacji wprowadzonych ustawą z dnia 13 grudnia 2013 r., bez mnożenia kolejnych decyzji organu rentowego i postępowań w tym zakresie oraz nieracjonalnego stosowania prawa. Celowe będzie zatem, by organ rentowy ponownie rozważył sprawę ubezpieczonej w nawiązaniu do realizacji przepisów ustawy z 13 grudnia 2013 r., która w istocie przyznaje uprawnienie tymże osobom, których świadczenie emerytalne zostało zawieszone, prawo do wstecznej wypłaty świadczeń wraz z odsetkami.

W związku z powyższym, sąd apelacyjny kierując się zasadną ekonomii procesowej, na podstawie art. 477 ^14a k.p.c. uchylił zarówno zaskarżony wyrok, jak i poprzedzającą go decyzję organu rentowego i przekazał sprawę Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych do ponownego rozpoznania, o czym orzekł w pkt 1 sentencji wyroku. O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. oraz § 2 ust. 1w zw. z § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.).

SSA Urszula Iwanowska SSA Anna Polak SSA Jolanta Hawryszko