Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 stycznia 2013 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu X Wydział Gospodarczy w następującym składzie:

PrzewodniczącySSO P. P.

SędziowieSO I. G.

SO Artur Tomanek (spr.)

Protokolant Alicja Niedbała

po rozpoznaniu w dniu 24 stycznia 2013 r., we W.

na rozprawie

sprawy z powództwa S. T.

przeciwko I. M.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda od wyroku Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu z dnia 25 kwietnia 2012 r. sygn. akt V GC 481/11.

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od powoda na rzecz pozwanej I. M. kwotę 1200 złotych, tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

UZASADNIENIE

Powód S. T. prowadzący działalność gospodarczą pod firmą (...) domagał się zasądzenia od strony pozwanej I. M. i G. R. kwoty 31.052,62 zł wraz z odsetkami ustawowymi oraz kosztami procesu. Wskazał, że pozwani byli członkami zarządu spółki (...) Przedsiębiorstwo (...) Sp. z o.o. w B.. Jako podstawę żądania powołał art. 299 § 1 k.s.h. statuujący subsydiarną odpowiedzialność członków zarządu spółki w razie bezskuteczności egzekucji skierowanej przeciwko samej spółce.

Wyrokiem z dnia 25 kwietnia 2012 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu V Wydział Gospodarczy oddalił powództwo w stosunku do pozwanej I. M. (pkt I) oraz pozwanego G. R. (pkt II) a także zasądził na rzecz każdego z pozwanych od powoda odpowiednio kwotę 2.417 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt III i IV).

Sąd Rejonowy ustalił, że pozwana I. M. sprawowała funkcję prezesa zarządu spółki (...) od dnia 30 listopada 2009 r. do dnia 10 lipca 2010 r., natomiast G. R. – od dnia 28 czerwca 2006 r. do dnia 30 listopada 2009 r. Powód S. T. wystawił na spółkę (...) cztery faktury VAT datowane na 1 lipca 2010 r., 3 lipca 2010 r., 5 lipca 2010 r. oraz 2 sierpnia 2010 r. z terminami płatności i na kwoty szczegółowo w nich wskazane. Faktury te nie zostały podpisane przez osobę uprawnioną do ich odbioru. Dnia 8 lipca 2010 r. (...) sp. z o.o. złożyła wniosek o ogłoszenie swojej upadłości wraz z możliwością zawarcia układu, natomiast w dniu 26 listopada 2010 r. powód zgłosił do masy upadłości tejże spółki wierzytelność na kwotę 31.052,62 zł. Ostatecznie postanowieniem z dnia 26 stycznia 2011 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Fabrycznej VIII Wydział Gospodarczy ds. Upadłościowych i Naprawczych umorzył postępowanie upadłościowe wobec (...) sp. z o.o. z uwagi na fakt, że majątek dłużnika pozostały po wyłączeniu z niego obciążonych przedmiotów majątkowych nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania. Pismami z dnia 24 marca 2011 r. powód wezwał pozwanych do zapłaty sumy spornej, ale wezwania pozostały bezskuteczne.

Sąd Rejonowy ustalił ponadto, że na dzień 09.11.2011 r. spółka (...) sp. z o.o. w B. posiada w K. dwa lokale mieszkalne: przy ul. (...), KW nr (...), oraz przy ul. (...), KW nr (...), obciążone hipoteką kaucyjną w kwocie po 4.800.000 zł każdy z nich. Spółka (...) prowadzi spór sądowy o zapłatę 4.458 zł przeciwko Wspólnocie Mieszkaniowej przy ul. (...) w O. oraz sprawę przeciwko (...) Budowlane sp. z o.o. w B. na kwotę 130.000 zł. Z informacji z dnia 02.02.2012 r. ze Starostwa Powiatowego w O. wynika, że spółka posiada pięć pojazdów o nr rej. (...) – wszystkie zostały zajęte przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Oleśnicy. Ponadto spółka posiada pojazd (...), nr rej (...).

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy ocenił, że powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie. Sąd ten wskazał, iż członkowie zarządu spółki mogą ponosić odpowiedzialność na podstawie art. 299 § 1 k.s.h. od chwili ich powołania do zarządu, a od tej odpowiedzialności mogą uwolnić się w przypadku wykazania jednej z trzech przesłanek określonych w art. 299 § 2 k.s.h. Sąd podniósł, iż przesłanką powstania odpowiedzialności członków zarządu jest bezskuteczność egzekucji skierowanej do majątku spółki. Przesłanka ta oznacza, że nie dochodzi do zaspokojenia roszczenia w postępowaniu prowadzonym według przepisów o postępowaniu egzekucyjnym. Wyjaśniając treść art. 299 § 2 k.s.h., Sąd Rejonowy wskazał, iż członek zarządu może się uwolnić od odpowiedzialności w trzech sytuacjach: po pierwsze, jeśli wykaże, że we właściwym czasie zgłosił wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie układowe, po drugie, gdy nie doszło do zgłoszenia wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego oraz nie wszczęto postępowania układowego, ale nastąpiło to nie z jego winy, po trzecie, gdy nawet nie zgłoszono wniosku o upadłość lub nie wszczęto postępowania układowego, a wierzyciel nie poniósł szkody. Ciężar dowodu w tych przypadkach spoczywa na osobie pozwanej. Sąd Rejonowy stwierdził, że w przypadku zmian składu zarządu spółki odpowiedzialność na zasadach określonych w art. 299 § 1 k.s.h. ponoszą osoby będące członkami zarządu w czasie istnienia zobowiązania, którego egzekucja przeciwko spółce okazała się bezskuteczna.

Analizując materiał zgromadzony w sprawie, Sąd Rejonowy uznał, że powód nie wykazał istnienia zobowiązania i bezskuteczności egzekucji przeciwko spółce, a tym samym nie zadośćuczynił materialno prawnej podstawie powództwa, bowiem nie dowiódł istnienia zarówno wierzytelności wobec (...) sp. z o.o. w B., jak i faktu bezskuteczności egzekucji, zaś obydwie okoliczności winny zostać udowodnione dowodami z dokumentów. Sąd wskazał także, że powód nie przeprowadził postępowania sądowego w stosunku do spółki i w pierwszej kolejności pozywał byłych wspólników, co skutkowało oddaleniem powództwa w stosunku do I. M..

Wskazany wyrok zaskarżył powód w części, tj. w punktach I. i III, zarzucając mu:

1)  naruszenie prawa materialnego, w szczególności art. 299 § 1 k.s.h. przez jego niezastosowanie oraz art. 299 § 2 k.s.h. przez jego zastosowanie;

2)  dokonanie ustaleń sprzecznych z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego polegające na przyjęciu, że:

a)  nie wykazano bezskuteczności egzekucji wobec spółki (...),

b)  w dacie złożenia pozwu spółka nie była niewypłacalna oraz że

c)  powód nie wykazał istnienia swojej wierzytelności.

Wskazując na powyższe zarzuty, powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w punktach I oraz III poprzez orzeczenie zgodne z żądaniem pozwu, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, a nadto o zasądzenie od pozwanej kosztów postępowania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja okazała się niezasadna.

Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne odnoszące się do zasadniczej w niniejszej sprawie kwestii niewykazania przez powoda wierzytelności wobec dłużnej spółki (...) spółki z o. o. oraz nielegitymowania się przez powoda tytułem egzekucyjnym wobec tej spółki.

Skarżący zarzucił w apelacji, że Sąd Rejonowy naruszył art. 299 § 1 k.s.h. przez jego niezastosowanie oraz art. 299 § 2 k.s.h. przez jego zastosowanie. W tym kontekście pierwszorzędne znaczenie ma rozstrzygnięcie, czy spełnił się zakres zastosowania normy ujętej w art. 299 § 1 k.s.h. Jeżeli bowiem tak się nie stało, to badanie, czy została zrealizowana którakolwiek z trzech przesłanek egzoneracyjnych opisanych w art. 299 § 2 k.s.h., jest bezprzedmiotowe. Istota podniesionego przez skarżącego zarzutu naruszenia art. 299 § 1 k.s.h. sprowadza się do twierdzenia, iż Sąd Rejonowy mylnie zinterpretował treść tego przepisu, a w konsekwencji nie zastosował go do ustalonego stanu faktycznego sprawy. Skoro tak, konieczna jest wykładnia wymienionego przepisu, który stanowi, że jeżeli egzekucja przeciwko spółce okazała się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania. Zakres zastosowania normy wyrażonej w powyższym przepisie został ujęty zwrotem „egzekucja przeciwko spółce okazała się bezskuteczna”. Ustawodawca przesądził zatem, że przesłanką skuteczności powództwa skierowanego przeciwko członkom zarządu spółki jest – po pierwsze – uprzednie prowadzenie egzekucji przeciwko samej spółce oraz – po drugie – ustalenie w toku egzekucji, iż jest ona bezskuteczna.

Oczywistym w rozpoznawanej sprawie było, że powód w ogóle nie prowadził egzekucji przeciwko spółce (...). Podstawowe znaczenie ma fakt, iż powód nie uzyskał tytułu egzekucyjnego stwierdzającego że wobec spółki (...) przysługuje mu określona wierzytelność. Co więcej, powód nie wykazał istnienia takiej wierzytelności, albowiem na tę okoliczność przedstawił jedynie jednostronnie wystawione faktury, zaś pozwana zaprzeczała, iż spółka (...) posiada zobowiązanie wobec powoda. W konsekwencji powód nie legitymował się tytułem egzekucyjnym, na podstawie którego mógłby złożyć wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego. Oznacza to z kolei, że żaden organ egzekucyjny nie mógł prowadzić z wniosku powoda egzekucji przeciwko spółce (...). Nietrafnie przy tym podnosi skarżący, iż wobec umorzenia postępowania upadłościowego nie miał on możliwości uzyskania tytułu egzekucyjnego. Nic nie stało bowiem na przeszkodzie, aby po umorzeniu postępowania upadłościowego powód złożył pozew przeciwko samej spółce, zmierzając w ten sposób do zaspokojenia swego roszczenia z majątku tej spółki. Nie można bowiem tracić z pola widzenia, iż odpowiedzialność członków zarządu spółki za zobowiązania spółki ma charakter odpowiedzialności subsydiarnej, co oznacza, iż co do zasady wierzytelność przysługująca przeciwko spółce winna być dochodzona bezpośrednio od niej samej.

Strona apelująca argumentowała swoje stanowisko także tym, że jest dopuszczalne dowodzenie bezskuteczności egzekucji przy pomocy innych środków dowodowych aniżeli formalne stwierdzenie bezskuteczności egzekucji przez organ egzekucyjny. Sąd Okręgowy dostrzegł ten argument, lecz w okolicznościach rozpoznawanej sprawy nie mógł on być uznany za trafny. Podkreślić bowiem trzeba, na co już zwracano uwagę, że dopuszczalność oceny kwestii bezskuteczności egzekucji może wchodzić w rachubę tylko wtedy, gdy istniał tytuł egzekucyjny. Jedynie wówczas uprawnione jest wykazywanie bezskuteczności egzekucji przy pomocy różnych środków dowodzenia, w tym np. przy uwzględnieniu postanowienia o umorzeniu postępowania upadłościowego z powodu braku majątku wystarczającego na zaspokojenie kosztów tego postępowania.

Wobec tak uformowanej konstrukcji prawnej odpowiedzialności członków zarządu za zobowiązania spółki, w okolicznościach rozpoznawanej sprawy nie zaistniały podstawy do jej zastosowania. Jak już sygnalizowano we wstępnej części rozważań, rozpatrywanie okoliczności egzoneracyjnych określonych w art. 299 § 2 k.s.h. może wchodzić w grę jedynie w przypadku wykazania przez powoda pozytywnej przesłanki odpowiedzialności członków zarządu, określonej w § 1 tego artykułu, co - jak wyżej wykazano – nie miało miejsca w niniejszej sprawie. Wobec tego bezprzedmiotowe było odnoszenie się do apelacyjnego zarzutu naruszenia art. 299 § 2 k.s.h.

Chybione okazały się także pozostałe zarzuty apelacji, wskazujące na dokonanie przez Sąd Rejonowy ustaleń faktycznych sprzecznych z treścią materiału dowodowego. Na podstawie tego materiału Sąd ustalił trafnie, że powód nie wykazał istnienia wierzytelności wobec dłużnej spółki. Pochodną powyższego była ocena, że nie wykazano bezskuteczności egzekucji wobec tej spółki; była ona w istocie kwestionowana przez powoda w ramach zarzutu naruszenia przepisu prawa materialnego - art. 299 § 1 k.s.h. Ustalenia faktyczne dotyczące stanu niewypłacalności spółki nie są zaś istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, z przyczyn, które zostały wyżej wyjaśnione.

Z tych wszystkich względów orzeczono jak w punkcie I. na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd odwoławczy orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c., zasądzając od powoda na rzecz pozwanej jako wygrywającej spór poniesione przez nią koszty wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika w kwocie 1.200 zł, ustalone zgodnie z § 6 pkt 5 w zw. z § 13 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1348 z późn. zm.).