Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 stycznia 2013 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie Wydział VIII Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Agnieszka Kądziołka

Protokolant: Patrycja Predko

po rozpoznaniu w dniu 17 stycznia 2013 r. w Szczecinie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółki akcyjnej w W.

przeciwko (...) spółce akcyjnej w S.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanej (...) spółki akcyjnej w S. na rzecz powódki (...) spółki akcyjnej w W. kwotę 250.267,77 zł (dwieście pięćdziesiąt tysięcy dwieście sześćdziesiąt siedem złotych siedemdziesiąt siedem groszy) z ustawowymi odsetkami liczonymi w stosunku rocznym od dnia 3 lipca 2012 roku do dnia zapłaty;

II.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

III.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki kwotę 11.414 zł (jedenaście tysięcy czterysta czternaście złotych) tytułem kosztów procesu.

VIII GC 218/12

UZASADNIENIE

Powódka (...) spółka akcyjna w W. wniosła o zasądzenie od pozwanej (...) spółki akcyjnej w S.: 1) kwoty 156.276,82 zł tytułem zwrotu nienależnego świadczenia, 2) kwoty 90.938,10 zł tytułem odsetek skapitalizowanych od kwoty 156.276,82 zł na dzień wniesienia pozwu, 3) odsetek ustawowych od kwoty 247.214,90 (sumy kwot 156.276,82 i 90.938,10) od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Powódka wywodziła w pozwie, że kwota 156.276,82 zł jest świadczeniem nienależnym, ponieważ stanowi różnicę pomiędzy kwotą rzeczywiście zapłaconą przez powódkę na rzecz pozwanej (zapłaconą po wydaniu wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 5 kwietnia 2005 r., sygn. XX GC 1355/02, który został uchylony przez Sąd Apelacyjny po ponownym rozpoznaniu sprawy, w wyniku uchylenia przez Sąd Najwyższy wyroku Sądu Apelacyjnego oddalającego apelacje od wyroku Sądu Okręgowego), a kwotą, jaką powódka winna zapłacić według ostatecznie prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 30 listopada 2010 roku, wydanego po ponownym rozpoznaniu sprawy w sprawie XX GC 30/09.

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych. Zdaniem pozwanej niezasadne jest żądanie pozwu o zwrot nienależnego świadczenia, ponieważ utrata prawomocności przez „pierwszy” wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie w relacji między stronami w ogóle nie stanowi prawnej podstawy świadczenia powódki jako ubezpieczyciela, a więc podstawy, która w rozumieniu art. 410 § 2 k.c. jako uprzednio istniejąca mogła następnie „odpaść”.

W piśmie procesowym z dnia 31 grudnia 2012 roku powódka rozszerzyła pozew, domagając się ostatecznie następujących należności:

1)  kwoty 156.276,87 zł tytułem zwrotu nienależnego świadczenia,

2)  kwoty 101.524,33 zł tytułem odsetek skapitalizowanych na dzień wniesienia pozwu,

3)  odsetek ustawowych od kwoty 257.801,20 zł (sumy kwot 156.276,87 i 101.524,33) od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

Odsetki w wysokości 101.524,33 zł zostały wyliczone od kwoty 156.276,87 zł za okres od 27 kwietnia 2007 roku do 1 lipca 2012 roku.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 12 maja 2000 roku Przedsiębiorstwo (...) spółka akcyjna w S. zawarła z (...) spółką akcyjną w W. umowę ubezpieczenia. Wystawiona została (...) (...)0. Zakresem ubezpieczenia objęto wszelkie prace związane z realizacją przez spółkę (...) inwestycji polegającej na budowie Centrum Handlowego (...) w S..

W dniu 7 grudnia 2000 roku miała miejsce katastrofa budowlana na budowie Centrum Handlowego (...) w S.. Spółka (...) zawiadomiła o tym zdarzeniu (...) spółkę akcyjną w W., domagając się wypłaty odszkodowania. Zgłoszenie szkody zarejestrowano pod nr (...). Spółka (...) podjęła decyzję o odmowie wypłaty odszkodowania. W piśmie z dnia 15 listopada 2001 roku spółka (...) po szczegółowym przeanalizowaniu dokumentów złożonych w sprawie podtrzymała decyzję odmowną.

dowód: polisa ubezpieczeniowa (...) - karta 119-125

pismo spółki (...) z dnia 15.11.2001 r. - karta 126-127

Przedsiębiorstwo (...) spółka akcyjna w S. pozwem złożonym do Sądu Okręgowego w Warszawie wniosła o zasądzenie od pozwanej (...) spółki akcyjnej w W. kwoty 779.800,69 zł z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 12 maja 2001 roku oraz kosztami procesu.

Spawa została zarejestrowana w Sądzie Okręgowym w Warszawie pod sygnaturą XX 1355/02.

Dochodzone pozwem roszczenie powódka wywodziła z umowy ubezpieczenia zawartej z pozwaną, której zakresem objęto prace związane z realizacją inwestycji w postaci budowy Centrum Handlowego (...) w S.. W pozwie powódka powołała się na zdarzenie będące katastrofą budowlaną, która miała miejsce w dniu 7 grudnia 2000 roku i polegała na zawaleniu się części budowanego obiektu. Na dochodzoną pozwem kwotę składały się następujące roszczenia: - kwota 158.272,99 zł z tytułu wydatków poniesionych przez powódkę w związku z usunięciem rumowisk, - kwota 6.468,95 zł z tytułu wydatków poniesionych w związku z użyciem specjalistycznego sprzętu do ratowania ludzi, - kwota 132.528,75 zł z tytułu wydatków poniesionych w związku z zabezpieczeniem strefy zagrożenia po katastrofie, - kwota 27.530 zł z tytułu wydatków poniesionych w związku z opracowaniem ekspertyzy ustalającej przyczyny i skutki katastrofy - kwota 535.000 zł z tytułu wydatków poniesionych w związku z odbudową zniszczonej konstrukcji.

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości. Pozwana odmówiła wypłaty odszkodowania wskazując, że powódka w świetle art. 652 k.c. nie ponosi odpowiedzialności za skutki katastrofy. Pozwana złożyła ponadto powództwo wzajemne domagając się zwrotu wpłaconej uprzednio kwoty 60.000 zł tytułem zaliczki na poczet przyszłego odszkodowania.

Wyrokiem z dnia 5 kwietnia 2005 roku Sąd Okręgowy w Warszawie zasądził od pozwanej (...) spółki akcyjnej w W. na rzecz powódki Przedsiębiorstwa (...) spółki akcyjnej w S. kwotę 721.028,75 zł z ustawowymi odsetkami liczonymi od tej kwoty od dnia 26 maja 2001 roku do dnia zapłaty, w pozostałym zakresie powództwo oddalił, oddalił również powództwo wzajemne wniesione przez (...) spółkę akcyjną w W. oraz zasądził od pozwanej spółki (...) na rzecz powódki spółki (...) kwotę 46.755,69 zł tytułem poniesionych kosztów procesu.

Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie zaskarżyły obydwie strony postępowania.

Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 6 czerwca 2006 roku, wydanym w sprawie VI ACa 1258/05, oddalił obie apelacje oraz zasądził od pozwanej (...) spółki akcyjnej w W. na rzecz (...) spółki akcyjnej w S. kwotę 2.700 zł tytułem zwrotu kosztów procesu za drugą instancję.

dowód: wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 05.04.2005 r., sygn. akt XX GC

1355/02 - karta 15-29

wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 06.06.2006 r., sygn. akt VI ACa 1258/05 - karta 30-39

Spółka akcyjna działająca pod firmą Przedsiębiorstwo (...) zmieniła nazwę na (...).

Postanowieniem z dnia 5 września 2000 roku Sąd Rejonowy w Szczecinie (w sprawie prowadzonej pod sygn. akt Ns Rej. H 1818/2000) zarządził wykreślenie z rejestru handlowego B dotychczasową nazwę spółki i wpisał nazwę : (...) spółka akcyjna.

dowód: postanowienie Sądu Rejonowego w Szczecinie z dnia 05.09.2000 r., sygn. akt Ns Rej. H 1818/2000 - karta 136

W piśmie z dnia 9 czerwca 2006 roku (...) spółka akcyjna w związku z rozstrzygnięciem dokonanym wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 6 czerwca 2006 roku (sprawa I ACa 1258/05) zwróciła się do spółki (...) o wskazanie numeru rachunku bankowego, na który ma być dokonany przelewy należności.

dowód: pismo spółki (...) z dnia 09.06.2006 r. - karta 128

W dniu 28 czerwca 2006 roku (...) spółka akcyjna przelała na rzecz spółki (...) kwotę 1.346.907,44 zł. W szczegółach płatności wskazano, że przelew stanowi zapłatę odszkodowania ubezpieczeniowego zasądzonego wyrokiem Sądu Okręgowego i Sądu Apelacyjnego w Warszawie - (...) (...) szkoda.

Pismem z dnia 21 czerwca 2012 roku Bank (...) SA w W. potwierdził realizację wskazanego przelewu.

fakt niesporny

dowód: pismo Banku (...) z dnia 21.06.2012 r. - karta 40

(...) spółka akcyjna w W. jako strona pozwana złożyła skargę kasacyjną od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie wydanego w sprawie VI ACa 1258/05 z dnia 6 czerwca 2006 roku. W skardze domagała się uchylenia zaskarżonego orzeczenia w części, w której oddalono apelację strony pozwanej.

Wyrokiem z dnia 27 kwietnia 2007 roku, sygn. akt I CSK 42/07, Sąd Najwyższy uchylił wyrok w sprawie VI ACa 1258/05 w punkcie I w części, w której oddalono apelację strony pozwanej w zakresie powództwa głównego oraz w pkt II (zasądzającym 2.700 z tytułu kosztów za drugą instancję) i w tym zakresie przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu w Warszawie do ponownego rozpoznania oraz rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego. Jednocześnie Sąd Najwyższy sprostował w wyroku wydanym w sprawie VI ACa 1258/05 oznaczenie strony powodowej w ten sposób, że nazwę Przedsiębiorstwo (...) S.A. zastąpił nazwą (...) S.A.

dowód: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27.04.2007 r., CSK 42/07 - karta 41-48

W piśmie z dnia 28 sierpnia 2007 roku spółka (...) powołując się na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2007 roku uchylający wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie, sygn. akt I CSK 42/07, wezwała spółkę (...) do zwrotu kwoty 1.346.907,44 zł w terminie 7 dni od dnia otrzymania wezwania. W piśmie poinformowano jednocześnie, że w przypadku niedokonania wpłaty naliczane zostaną odsetki za opóźnienie oraz podjęte zostaną kroki prawne w celu wyegzekwowania należnej kwoty.

Odpowiadając na powyższe wezwanie w piśmie z dnia 19 września 2007 roku spółka (...) podniosła, że aktualny stan sprawy – uchylenie wyroku i przekazanie w tym zakresie sprawy do ponownego rozpoznania – nie daje żadnych podstaw do żądania zapłaty, która zdaniem spółki wbrew opinii zaprezentowanej w piśmie z dnia 28 sierpnia 2007 roku w chwili obecnej nie jest dla (...) U. Polska należna. Spółka (...) uzasadniła swoje stanowisko wskazując na fakt przekazania żądanej obecnie kwoty przez spółkę (...) na dobro (...) z własnej inicjatywy. Dalej zaznaczono, że po ostatecznym zakończeniu procesu, zgodnie z prawomocnym wyrokiem dokonane zostanie rozliczenie należności.

dowód: pismo powódki z dnia 28.08.2007 r. - karta 75

pismo pozwanej z dnia 19.09.2007 r. - karta 77

Po uchyleniu przez Sąd Najwyższy wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 6 czerwca 2006 roku sprawa przekazana Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania apelacji pozwanej została zarejestrowana pod sygnaturą VI ACa 1073/07.

Wyrokiem z dnia 28 listopada 2007 roku, w sprawie VI ACa 1073/07, Sąd Apelacyjny w Warszawie orzekając ponownie w sprawie rozpoznawanej na skutek apelacji pozwanej spółki (...) uchylił zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 5 kwietnia 2006 roku, wydany w sprawie XX GC 1355/02 w punkcie I i umorzył postępowanie co do kwoty 80.000 zł wraz z odsetkami, a w zakresie kwoty 641.028,75 zł wraz z odsetkami przekazał sprawę Sadowi Okręgowemu w Warszawie do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu sądowi rozstrzygniecie o kosztach procesu za wszystkie instancje.

Uzasadniając rozstrzygniecie o umorzeniu postępowania w części Sąd Apelacyjny wskazał, że pismem z dnia 13 listopada 2007 roku powódka – spółka (...) – cofnęła pozew co do kwoty 80.000 zł. W uzasadnieniu wyroku uchylającego sprawę do ponownego rozpoznania Sąd Apelacyjny wskazał między innymi, że : „ stanowisko powódki o uznaniu roszczenia przez pozwanego wobec spłacenia należności nie jest trafne, bowiem pozwany wykonał jedynie obowiązek wynikający z wyroków Sądu Okręgowego i Sądu Apelacyjnego. Wyrok Sądu Apelacyjnego był prawomocny i podlegał wykonaniu”.

dowód: pismo pozwanej z dnia 21.11.2007 r. - karta 88

wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 28.11.2007 r., VI ACa 1073/07 - karta 49-59

Po uchyleniu przez Sąd Apelacyjny wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie wydanego w sprawie XX GC 1355/02 sprawa została zarejestrowana do ponownego rozpoznania pod sygnaturą XX GC 30/09.

fakt niesporny

W dniu 1 czerwca 2009 roku w Krajowym Rejestrze Sądowym - Rejestrze Przedsiębiorców dokonany został wpis w zakresie zamiany nazwy spółki akcyjnej (...) na A. Towarzystwo (...).

dowód: odpis KRS nr (...) - karta 137-141

(...) spółka akcyjna w W. złożyła w Sądzie Rejonowym Szczecin - P. i Zachód pismo procesowe z dnia 2 kwietnia 2010 roku będące wnioskiem o zawezwanie spółki (...) do próby ugodowej w sprawie dotyczącej roszczenia o zapłatę kwoty 1.346.907,44 zł z odsetkami od dnia 27 kwietnia 2007 roku z tytułu zwrotu świadczenia zapłaconego przez wnioskodawcę w wykonaniu prawomocnego wyroku, następnie uchylonego.

W odpowiedzi spółka (...) uznała powyższy wniosek za niezasadny. Nadmieniła, że uiszczona przez spółkę (...) kwota stanowi wykonanie zobowiązania ciążącego na ubezpieczycielu w stosunku do wnioskodawcy, które w rozmiarze 60.000 zł zostało już potwierdzone prawomocnym wyrokiem. Nadto w ocenie spółki (...) kwestia słuszności roszczenia odszkodowawczego uczestnika wobec wnioskodawcy (jako ubezpieczyciela) zostanie potwierdzona wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie w sprawie prowadzonej pod sygnaturą XX GC 30/09.

Na posiedzeniu wyznaczonym na dzień 16 lipca 2010 roku w sprawie z wniosku spółki (...) o zawezwanie do próby ugodowej pełnomocnik spółki (...) nie wyraził zgody na zawarcie ugody. Przewodniczący w Sądzie Rejonowym Szczecin Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie stwierdził, że do zawarcia ugody nie doszło.

dowód: wniosek o zawezwanie do próby ugodowej - karta 78-79

pismo pozwanej z dnia 12.07.2010 r. - karta 80

protokół z posiedzenia jawnego z dnia 16.07.2010 r. - karta 81

W sprawie prowadzonej przez Sąd Okręgowy w Warszawie, prowadzonej pod sygnaturą XX GC 30/09 w dniu 30 listopada 2010 roku wydany został wyrok zasądzający od pozwanej (...) spółki akcyjnej w W. na rzecz powódki (...) spółki akcyjnej w S. kwotę 641.028,75 zł z odsetkami w wysokości ustawowej od dnia 26 maja 2001 roku do dnia zapłaty oraz kwotę 37.538,42 zł z tytułu kosztów procesu za wszystkie instancje.

Jako podstawę prawną zasądzonego roszczenia Sąd Okręgowy w Warszawie wskazał art. 805 § 1 i 2 pkt 1 k.c. W uzasadnieniu wyroku Sąd Okręgowy podał, że szkoda objęta ubezpieczeniem wynosi 721.028,75 zł, po odliczeniu udziału własnego w kwocie 20.000 zł i uiszczonej zaliczki w kwocie 60.000 zł uzyskujemy kwotę 641.028,75 zł, a więc kwotę, do której strona powodowa ostatecznie ograniczyła swoje roszczenie.

dowód: wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 30.11.2010 r., sygn. akt XX GC 30/09 - karta 60-74

Pismem z dnia 28 lipca 2011 roku spółka (...) wezwała spółkę (...) do zapłaty kwoty 189.364,03 zł w terminie do dnia 15 sierpnia 2011 roku. Powołując się na tytuł wykonawczy w postaci wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 30 listopada 2010 roku, zaopatrzony w klauzulę wykonalności, spółka (...) wskazała, że zgodnie z tym wyrokiem spółka (...) zobowiązana jest zapłacić na rzecz spółki (...) łączną kwotę 1.536.271,47 zł (w tym 641.028,75 zł - roszczenie główne, 857.704,30 zł - odsetki liczone od kwoty roszczenia głównego za okres od dnia 26 maja 2001 roku do dnia 30 czerwca 2011 roku oraz 37.538,42 zł – koszty procesu). Dalej zaznaczono, że w trakcie postępowania sądowego, w którym spółka (...) kwestionowała co do zasady swoją odpowiedzialność jako ubezpieczyciel prowadząc proces aż przez pięć instancji, została „przekazana bez obliga (do depozytu z obowiązkiem ewentualnego zwrotu po wygraniu sprawy)” na konto bankowe powódki kwota 1.336.907,44 zł. Powyższa kwota ostatecznie po prawomocnym zakończeniu procesu została w pierwszej kolejności zaliczona na poczet zasądzonych kosztów procesu, nastąpienie na poczet odsetek i w pozostałej części, tj. w wysokości 451.664,72 zł - na zasądzone roszczenie główne. W związku z tym, że pozostająca w depozycie kwota 1.346.907,44 zł nie pokrywa w całości roszczenia głównego, zachodzi potrzeba dopłacenia brakującej części w wysokości 189.364,03 zł.

W piśmie z dnia 18 sierpnia 2011 roku spółka (...) zarzuciła, że ustalenia zawarte w powyższym wezwaniu nie odzwierciedlają stanu faktycznego sprawy. Zdaniem spółki wbrew zaprezentowanym w piśmie wywodom Sąd Okręgowy w Warszawie wyrokiem z dnia 30 listopada 2010 roku zasadził odsetki do sumy głównej do dnia zapłaty, nie zaś do dnia 30 czerwca 2011 roku. Zapłata nastąpiła tymczasem najpóźniej do dnia 30 czerwca 2006 roku - tego dnia na rachunku spółki (...) znajdowała się już bowiem kwota 1.346.907,44 zł uiszczona tytułem odszkodowania, odsetek i kosztów procesu zgodnie z wówczas prawomocnym wyrokiem. Za całkowicie błędną co do zasady uznano przy tym koncepcję przyjęcia powyższej kwoty do depozytu. Zdaniem spółki (...) nie może też być mowy o zaliczeniu kwoty „depozytu” na wierzytelności wynikające z wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 30 listopada 2010 roku, bowiem w dacie rzekomego zaliczenia nie było żadnego depozytu ani niezaspokojonej wierzytelności. W rezultacie brak jest więc podstaw do naliczania odsetek za czas po dniu 30 czerwca 2006 roku, tj. po rzeczywistym dniu spłaty. Spółka (...) podkreśliła nadto, że kwoty zasądzone wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 30 listopada 2010 roku są niższe od kwot zapłaconych przez nią, w tym suma główna o 80.000 zł, odsetki o 63.955,62 zł i koszty procesu o 11.917,27 zł. Dalej zaznaczono, że żądanie zwrotu wymienionych kwot, które okazały się nienależne, spółka (...) wyraziła w piśmie z dnia 28 sierpnia 2007 roku. Przyjmując zatem, że wezwanie tym względzie spółka (...) otrzymała w dniu 7 września 2007 roku, od tego dnia pozostaje w opóźnieniu ze świadczeniem polegającym na zwrocie.

W kolejnym piśmie z dnia 26 sierpnia 2011 roku spółka (...) ponownie wskazała, że najpóźniej w dniu 30 czerwca 2006 rok spółka (...) otrzymała wpłatę kwoty 1.346.907,44 zł tytułem odszkodowania w związku z wypadkiem podlegającym na katastrofie budowlanej w Centrum Handlowym (...) (w tym 721.028,75 z tytułem odszkodowania, 576.423 zł tytułem odsetek i 49.455,69 zł tytułem kosztów). Zapłata powyższa nastąpiła w wykonaniu prawomocnego wówczas wyroku. Obecnie prawomocny wyrok zasądza na rzecz spółki (...) odszkodowanie o 80.000 zł niższe wraz z kosztami postępowania o 11.917,27 zł niższymi. Wobec powyższego spełnione przez spółkę (...) świadczenie w części okazało się nienależne, przewyższając uznane roszczenie o łączną kwotę 155.872,89 zł. Powołując się na wcześniejsze wezwania do zwrotu należności spółka (...) podała, że „z natury rzeczy” obejmowały one kwotę 155.872,89 zł, która ostatecznie okazała się nienależna. Wskazując ponownie, że spółka (...) pozostaje w opóźnieniu ze zwrotem nienależnej kwoty 155.872,89 zł spółka (...) wezwała do jej zapłaty wraz z odsetkami.

dowód: pismo pozwanej z dnia 28.07.2011 r. - karta 82-83

pismo powódki z dnia 18.08.2011 r. i 26.08.2011 r. - karta 84-87

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo jest w uzasadnione co do całej kwoty głównej oraz co do części odsetek.

Powódka – po ostatecznym określeniu żądania w piśmie procesowym z dnia 31 grudnia 2012 roku – domaga się zasądzenia następujących należności:

1.  kwoty 156.276,87 zł tytułem zwrotu nienależnego świadczenia,

2.  kwoty 101.524,33 zł tytułem odsetek skapitalizowanych na dzień wniesienia pozwu,

3.  odsetek ustawowych od kwoty 257.801,20 zł (sumy kwot 156.276,87 i 101.524,33) od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

Odsetki w wysokości 101.524,33 zł zostały wyliczone od kwoty 156.276,87 zł za okres od 27 kwietnia 2007 roku do 1 lipca 2012 roku (por. pismo procesowe powódki z dnia 31 grudnia 2012 roku oraz rozprawa z dnia 17 stycznia 2013 roku - karta 160).

Podstawą prawną roszczenia powódki w punkcie 1 jest art. 405 w zw. z art. 410 § 1 k.c.. Z przepisów tych wynika, że ten kto uzyskał świadczenie nienależne obowiązany jest do jego zwrotu.

Stosownie do art. 410 § 2 k.c. świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

W rozpoznawanej sprawie niesporny jest fakt, że powódka po wydaniu przez Sąd Okręgowy w Warszawie wyroku z dnia 5 kwietnia 2005 roku (w sprawie XX GC 1355/02) i po oddaleniu apelacji od tego wyroku zapłaciła pozwanej kwotę 1.346.907,44 zł, obejmującą zasądzoną należność główną z wyroku, odsetki oraz koszty postępowania. Niesporny jest również fakt, że kwota ta wpłynęła na rachunek pozwanej w dniu 28 czerwca 2006 roku (por. oświadczenia złożone przez pełnomocników stron na rozprawie w dniu 29 listopada 2012 roku – karta 150- 150 verte).

W dacie zapłaty wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie był prawomocny (apelacje od tego wyroku Sąd Apelacyjny oddalił wyrokiem z dnia 6 czerwca 2006 roku).

Od prawomocnego wyroku powódka (jako strona pozwana w sprawie wszczętej przed Sądem Okręgowym pod sygnaturą XX GC 1355/02) wywiodła skargę kasacyjną. W związku z tym, że wyrok ten był prawomocny, powódka mimo złożonej skargi kasacyjnej w dniu 28 czerwca 2006 roku zapłaciła kwotę 1.346.907,44 zł, w pozwie powódka wyjaśniła przy tym, że uczyniła to, ponieważ na dzień zapłaty wykonywała prawomocny wyrok w celu uniknięcia egzekucji (pozew – karta 8 verte akt).

Po ponownym rozpoznaniu sprawy (pod sygnaturą XX GC 30/09) zapadł wyrok, z którego ostatecznie zasądzona przez Sąd Okręgowy kwota z uwzględnieniem odsetek i kosztów jest niższa od kwoty zasądzonej uchylonym wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie, wydanym w sprawie XX GC 1355/02. W niniejszej sprawie powódka żąda więc zasądzenia różnicy jako świadczenia nienależnego.

Pozwana kwestionuje zasadność tego roszczenia. Uzasadniając swoje stanowisko pozwana zwróciła uwagę na dwie kwestie : po pierwsze - dochodzone przez pozwaną w sprawie XX GC 1355/02 roszczenie powstało z umowy ubezpieczenia (powódka jako ubezpieczyciel w istniejącym stosunku umownym była zobowiązana do zapłaty odszkodowania w związku z wystąpieniem wypadku ubezpieczeniowego), po drugie - powódka od początku kwestionowała obowiązek zapłaty, stwierdzony deklaratywnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie; w prowadzonym procesie przez sądami powszechnymi i przed Sądem Najwyższym powódka nigdy nie uznała spoczywającego na niej obowiązku zapłaty odszkodowania, kwestionując roszczenie co do zasady. W tych okolicznościach pozwana wywiodła, że powódka jako ubezpieczyciel nie spełniła świadczenia w kwocie 1.346.907,44 zł w wykonaniu ciążącego na niej kontraktowego zobowiązania do zapłaty należnej kwoty odszkodowania ubezpieczeniowego, lecz uczyniła to wyłącznie z przyczyny procesowej - z uwagi na prawomocność „pierwszego” wyroku zasądzającego Sądu Okręgowego w Warszawie, wydanego w sprawie XX GC 1355/02.

Z tych faktów pozwana wywiodła, że niezasadne jest żądanie pozwu, oparte o instytucję „nienależnego świadczenia” z art. 410 k.c., ponieważ utrata prawomocności przez „pierwszy” wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie - jako element wieloinstancyjnego procesu cywilnego toczącego się między stronami - w ogóle w relacji między stronami nie stanowi prawnej podstawy świadczenia ubezpieczyciela, która w rozumieniu art. 410 § 2 k.c. jako uprzednio istniejąca mogła następnie „odpaść”.

Opisane przez pozwaną fakty są niesporne między stronami, nie można jednak zgodzić się z wnioskami, jakie pozwana z nich wywiodła.

Nie budzi wątpliwości, że kwota zapłacona przez powódkę w wysokości 1.346.907,44 zł jest wyższa niż kwota obejmująca sumę należności głównej, odsetek i kosztów zasądzonych ostatecznie wiążącym strony wyrokiem Sądu Okręgowego, wydanym w sprawie XX GC 30/09. Różnica – jak słusznie wywodzi powódka – jest świadczeniem nienależnym.

Zgodzić należy się z tym, że w sporze, jaki miał miejsce między stronami (sprawa w której pozwana dochodziła od powódki jako ubezpieczyciela roszczeń z umowy ubezpieczenia) wyrok zasądzający ma charakter deklaratywny – potwierdza istniejące zobowiązanie, którego źródłem jest umowa ubezpieczenia.

Należy mieć przy tym na uwadze, że prowadzone przed każdym sądem postępowanie rozpoznawcze zmierza do odtworzenia istniejącego stanu faktycznego, który staje się następnie podłożem konkretyzacji i urzeczywistnienia obowiązującej w jego ramach normy prawa materialnego. Natomiast postępowanie wykonawcze (egzekucyjne) służy wprowadzeniu tej normy w życie, niekiedy - jeśli zachodzi konieczność - przy zastosowaniu przymusu. Podstawowym celem postępowania egzekucyjnego jest przymusowe wykonanie orzeczeń wydanych w sprawach cywilnych (tj. urzeczywistnienie praw i obowiązków wynikających ze stosunków cywilnoprawnych).

Po uprawomocnieniu się wyroku Sądu Okręgowego Warszawie wydanego w sprawie XX GC 1355/02 powódka – niezależnie do tego, czy zgadzała się z jego treścią, czy też nie – była związana prawomocnym orzeczeniem (art. 365 § 1 k.p.c.). Dokonana przez powódkę wpłata kwoty 1.346.907,44 zł - choć istotnie przelana na konto pozwanej w celu uniknięcia przymusowej egzekucji - jest spełnieniem świadczenia z umowy ubezpieczenia, którego zasadność i wysokość potwierdził deklaratywny wyrok, jaki zapadł w sprawie XX GC 1355/02. Tym samym powódka w celu uniknięcia przymusu spełniła świadczenie z umowy ubezpieczenia, którego wprawdzie nie uznawała, ale które miała obowiązek spełnić z uwagi na wiążący ją wyrok (art. 365 § 1 k.p.c.).

Wyrok ten został następnie uchylony, kolejny wyrok (ostatecznie wiążący strony) zapadł w sprawie XX GC 30/09 – był to wyrok zasądzający kwotę niższą, niż wyrok w sprawie XX GC 1355/02.

Zgodnie z art. 410 § 2 k.c. świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił „nie był w ogóle zobowiązany”.

Powódka „nie była w ogóle zobowiązana” do zapłaty na rzecz pozwanej różnicy między kwotami odszkodowania zasądzonymi wyrokami, jakie zostały wydane w sprawach XX GC 1355/02 i XX GC 30/09. Wyrok kończący spór między stronami, wydany w sprawie XX GC 30/09, jest w części zasądzającej odszkodowanie orzeczeniem deklaratoryjnym, które potwierdza wysokość zobowiązania z umowy ubezpieczenia i wiąże strony zgodnie z art. 365 § 1 k.p.c. Oznacza to, że powódka była daty wskazanej w wyroku jako data wymagalności (26 maja 2001 roku) zobowiązana do zapłaty kwoty zasądzonej wyrokiem wydanym w sprawie XX GC 30/09, nie była natomiast „w ogóle zobowiązana” w rozumieniu art. 410 § 2 k.c. do zapłaty różnicy między kwotami zasądzonym wyrokami, jakie zostały wydane w sprawach XX GC 1355/02 i XX GC 30/09. Przedmiotem żądania pozwu jest tylko ta różnica (a nie cała wpłata z 28 czerwca 2006 roku), stąd też żądanie powódki w niniejszym postępowaniu należy uznać za żądanie zwrotu spełnionego przez nią świadczenia nienależnego.

Powódka może domagać się jego zwrotu, ponieważ świadczyła w celu uniknięcia przymusu (art. 411 pkt 1 k.p.c.).

Wpłata dokonana w dniu 28 czerwca 2006 roku w wysokości 1.346.907,44 zł obejmuje kwotę główną, odsetki i koszty zasądzone wyrokiem wydanym w sprawie XX GC 1355/02. W orzecznictwie nie budzi wątpliwości, że rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów procesu ma charakter konstytutywny (por. uchwała S.N. z dnia 10 lutego 1995 r., III CZP 8/95, OSNC 1995/6/88).

Zgodnie z art. 410 § 2 k.c. świadczenie jest nienależne również wówczas, gdy „podstawa świadczenia odpadła”. Po uchyleniu wyroku, jaki został wydany w sprawie XX GC 1355/02, odpadła podstawa świadczenia z tytułu kosztów zasądzonych tym wyrokiem.

Powódka może przy tym domagać się zwrotu zapłaconych w ramach wpłaty z dnia 28 czerwca 2006 roku kosztów, ponieważ zapłaciła je – podobnie jak kwotę główną i odsetki – w celu uniknięcia przymusu (art. 411 pkt 1 k.p.c.). Powódka nie żąda jednak w niniejszym procesie całości zapłaconych w dniu 28 czerwca 2006 roku kosztów, zasądzonych wyrokiem wydanym w sprawie XX GC 1355/02, żąda natomiast różnicy między kosztami zasądzonym wyrokami wydanymi w sprawach XX GC 1355/02 i XX GC 30/09.

Tym samym powództwo jest co do zasady uzasadnione. Część dokonanej w dniu 28 czerwca 2006 roku wpłaty, tj. różnica między kwotami zasądzonym wyrokami jakie zostały wydane w sprawach XX GC 1355/02 i XX GC 30/09 jest świadczeniem nienależnym, pozostała część (której powódka nie dochodzi w niniejszym postępowaniu) to świadczenie należne. Świadczenie nienależne stanowi część nienależnie zapłaconej kwoty z tytułu odszkodowania i odsetek za opóźnienie w jego zapłacie (jako świadczenie do którego powódka „nie była w ogóle zobowiązana”) oraz nienależnie zapłacone koszty, co do których po uchyleniu wyroku „podstawa świadczenia odpadła”.

Wysokość roszczenia o zapłatę kwoty głównej – 156.276,87 zł – powódka wyjaśniła w pozwie i uzupełniającym pozew piśmie procesowym z dnia 31 grudnia 2012 roku, w którym powódka rozszerzyła pozew co do kwoty głównej żądanej w punkcie 1 pozwu (o 3 grosze) oraz o kwotę odsetek żądanych w punkcie 2 pozwu (do kwoty 101.524,33 zł).

Wyliczone przez powódkę świadczenie nienależne w wysokości 156.276,87 zł jest uzasadnione również co do wysokości. Na kwotę 1.346.907,44 zł zapłaconą w dniu 28 czerwca 2006 roku składały się: kwota główna z wyroku wydanego w sprawie XX GC 1355/02 : 721.028,75 zł, odsetki od tej kwoty za okres od 26 maja 2001 roku do 30 czerwca 2006 roku - 57.6423 zł, koszty procesu - 49.455,69 zł. Kwota świadczenia należnego, jaką powódka winna zapłacić w związku z wiążącym strony wyrokiem wydanym w sprawie XX GC 30/09 wynosi 1.191.034,55 zł , w tym: 641.028,75 zł - kwota główna, 512.063,40 zł - odsetki od tej kwoty, 37.538,42 zł - koszty procesu.

Różnica między kwotami 1.346.907,44 zł i 1.191.034,55 zł wynosi 156.276,87 zł. Jest to kwota świadczenia nienależnego, co do której powództwo jest uzasadnione.

Pozostaje rozważyć, czy zasadne jest powództwo o zapłatę odsetek za opóźnienie (art. 481 § 1 k.c.) od kwoty 156.276,87 zł, których powódka żąda – jak wynika z pisma procesowego powódki z dnia 31 grudnia 2012 roku oraz protokołu rozprawy z dnia 17 stycznia 2013 roku – za okres od 27 kwietnia 2007 roku do 1 lipca 2012 roku, co po skapitalizowaniu daje kwotę 101.524,33 zł.

Powódka dochodzi odsetek liczonych od dnia 27 kwietnia 2007 roku, tj. od daty wydania wyroku przez Sąd Najwyższy. Roszczenie o zapłatę odsetek od tej daty jest nieuzasadnione. Zgodnie z art. 455 k.c. świadczenie z tytułu zwrotu świadczenia nienależnego winno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do zapłaty.

W piśmie z dnia 28 sierpnia 2007 roku powódka wyzwała pozwaną do zwrotu kwoty 1.346.907,44 zł w terminie 7 dni od dnia otrzymania wezwania. Wezwanie do zwrotu kwoty 1.346.907,44 zł, dokonane pismem z dnia 28 sierpnia 2007 roku, obejmuje całą kwotę zapłaconą przez powódkę po uprawomocnieniu się wyroku w sprawie XX GC 1355/02, a więc zawiera w sobie również żądanie zwrotu kwoty, która jest dochodzona niniejszym procesem. Wiążący strony deklaratywny wyrok wydany w sprawie XX GC 30/09 potwierdził, że świadczeniem należnym była kwota stanowiąca różnicę między kwotami zasądzonymi wyrokami w sprawach XX GC 1355/02 i XX GC 30/09. W dacie wezwania do zapłaty świadczenie w kwocie dochodzonej pozwem było nienależne (świadczenie to było bowiem nienależne od momentu wpłaty). Powódka po uchyleniu wyroku Sądu Apelacyjnego przez Sąd Najwyższy – mimo otrzymanego wezwania do zwrotu – zatrzymała świadczenie spełnione w wyniku nieprawomocnego już teraz wyroku Sądu Okręgowego, powinna więc liczyć się z tym, że może się zdarzyć, iż deklaratywnym wyrokiem w postępowaniu ponownym Sąd Okręgowy oddali powództwo (w całości lub w części) i tym samym potwierdzi, że zatrzymywane przez nią świadczenie jest świadczeniem nienależnym – w niniejszej sprawie taka sytuacja miała miejsce co do części świadczenia (por. pogląd wyrażony w uchwale S.N. z dnia 24 marca 1967 r., III PZP 42/66, OSNC 1967/7-8/124, dotyczącej zwrotu świadczenia zasądzonego nieprawomocnym wyrokiem zaopatrzonym w rygor natychmiastowej wykonalności, w której wskazano, że strona, która egzekwuje świadczenie zasądzone na jej rzecz nieprawomocnym wyrokiem powinna się liczyć z obowiązkiem zwrotu świadczenia w razie oddalenia jej powództwa o to świadczenie, na skutek środka zaskarżenia złożonego przez stronę przeciwną).

Wobec powyższego Sąd uznał, że powódka pozostaje w opóźnieniu w zwrocie świadczenia nienależnego dochodzonego pozwem od dnia 27 września 2007 roku. Datę tą Sąd przyjął z uwagi na to, że w aktach sprawy brak jest dowodu wskazującego na datę doręczenia pisma powódki z dnia 28 sierpnia 2007 roku, pozwana odpowiedziała jednak na to pismo pismem z dnia 19 września 2007 roku, tym samym „niezwłoczne” spełnienie świadczenia w rozumieniu art. 455 k.c. powinno nastąpić 7 dni po dniu 19 września 2007 roku, a więc w dniu 26 września 2007 roku.

Odsetki od kwoty 156.276,87 zł (kwota świadczenia nienależnego) zasadne są więc za okres od dnia 27 września 2007 roku do dnia 1 stycznia 2012 roku (do daty wskazanej w żądaniu pozwu). Odsetki za ten okres wynoszą 93.990,90 zł, w tym zakresie Sąd żądanie uwzględnił. W pozostałym zakresie roszczenie o zapłatę odsetek zostało oddalone.

Na rzecz powódki zasądzona została więc kwota 250.267,77 zł, obejmująca kwotę świadczenia nienależnego - 156.276,87 zł oraz odsetki od kwoty świadczenia nienależnego

za okres od 27 września 2007 roku do 1 stycznia 2012 roku w wysokości 93.990,90 zł, z odsetkami od dnia wniesienia pozwu (3 lipca 2012 roku), które od kwoty 156.276,87 zł zasądzono na podstawie art. 481 § 1 k.c., a od kwoty 93.990,90 zł na podstawie art. 482 § 1 k.c..

O kosztach procesu Sąd orzekł zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania. Zgodnie z art. 98 § 1 k.p.c. strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu).

Stroną przegrywającą sprawę w całości jest pozwana.

W piśmie procesowym z dnia 31 grudnia 2012 roku powódka rozszerzyła pozew co do kwoty głównej o 3 grosze oraz co do kwoty skapitalizowanych odsetek z 90.938,10 zł do 101.524,33 zł (co jest dopuszczalne w postępowaniu w sprawach gospodarczych wszczętych po dniu 3 maja 2012 roku).

Zmiana powództwa nie miała wpływu na wartość przedmiotu sporu, która zarówno pierwotnie jak i po rozszerzeniu powództwa wynosiła 156.277 zł (po zaokrągleniu do pełnych złotych). Sąd uznał, że zgodnie z art. 20 k.p.c. do wartości przedmiotu sporu nie wlicza się odsetek, pożytków i kosztów dochodzonych obok roszczenia głównego. Zdaniem Sądu należy podzielić pogląd wyrażony w orzeczeniu Sądu Najwyższego z dnia 2 kwietnia 1998 roku (I CZ 13/98, Wokanda 1998/8/5), w którym Sąd Najwyższy stwierdził, że : „zastosowaniu normy art. 20 k.p.c. przy obliczaniu wartości przedmiotu sporu, i odpowiednio wartości przedmiotu zaskarżenia, decyduje to, czy odsetki, pożytki lub koszty są żądane obok roszczenia głównego. Przesłanka ta nie jest spełniona, np. wtedy, gdy powód dochodzi odrębnym pozwem samych odsetek, albo gdy odsetki uległy skapitalizowaniu, tj. po powstaniu zaległości strony zgodziły się na doliczenie zaległych odsetek do dłużnej sumy (art. 482 § 1 k.c.) i powód dochodzi całej tak obliczonej kwoty. Natomiast przesłankę tę należy uznać za spełnioną np. wtedy, gdy powód domaga się określonej sumy z odsetkami, obojętnie czy oznaczonymi jedynie w stosunku procentowym, czy już obliczonymi kwotowo”.

Odsetki żądane w pozwie w wysokości 90.938,10 zł, a po rozszerzeniu pozwu w wysokości 101.524,33 zł, nie podlegają doliczeniu do wartości przedmiotu sporu, są bowiem dochodzone obok roszczenia głównego.

Pozwana jest stroną przegrywającą sprawę co do całej kwoty stanowiącej wartość przedmiotu sporu (powództwo oddalono jedynie co do części odsetek), Sąd uznał więc pozwaną za stronę przegrywającą sprawę w całości. Na koszty zasądzone od pozwanej na rzecz powódki w wysokości 11.414 zł składają się : 7.814 zł – opłata od pozwu, 3.600 zł - wynagrodzenie pełnomocnika powódki.