Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 2 sierpnia 2013 roku Rejonowy dla Ł. w Ł. w sprawie sygn. akt I C 388/12 oddalił powództwo N. H. (1) skierowane przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddziałowi w Ł. o zapłatę kwoty 68.750 zł tytułem odszkodowania z ustawowymi odsetkami od grudnia 2008 roku z tytułu utraconych dochodów w okresie czasu od grudnia 2008 roku do czerwca 2013 roku - kiedy to powódka uzyskałaby prawo do emerytury - w związku z uchyleniem uprzednio wydanej decyzji o przyznaniu prawa do emerytury stanowiącej przyczynę rezygnacji przez powódkę z dotychczasowego zatrudnienia. Nadto Sąd pierwszej instancji orzekł o kosztach procesu nie obciążając powódki obowiązkiem ich zwrotu na rzecz strony pozwanej.

Powyższe orzeczenie Sąd Rejonowy oparł na ustaleniach, z których najistotniejsze przedstawiają się następująco:

w dniu 18 listopada 2008 roku N. H. (2), na ten czas obywatelka Białorusi, przebywająca w Polsce od końca lat 70, zamężna z obywatelem polskim, mająca kartę stałego pobytu wystąpiła do ZUS z wnioskiem o przyznanie prawa do emerytury. W tym czasie zatrudniona była w sklepie (...) w K. na stanowisku kierownika z wynagrodzeniem 1.277,33 zł brutto. W przebiegu swojego zatrudnienia powódka wskazała okresy zatrudnienia w Polsce, jak i za granicą - przed przyjazdem do Polski – w B. Zakładach (...) w latach 1973-1977. Decyzją z dnia 27 listopada 2008 roku ZUS przyznał powódce prawo do emerytury, wydał legitymację emeryta- rencisty, ustalając wysokość świadczenia na kwotę 1.010,23 zł netto miesięcznie, jednocześnie z uwagi na kontynuowanie zatrudnienia przez powódkę wypłata świadczenia emerytalnego została zawieszona. W następstwie wydania decyzji o przyznaniu emerytury i jednoczesnego zawieszenia wypłaty świadczeń w dniu 5 grudnia 2008 roku powódka rozwiązała umowę o pracę i 16 grudnia 2008 roku przedłożyła do ZUS świadectwo pracy. Po dokonaniu ponownej analizy sprawy decyzją z dnia 31 grudnia 2008 roku pozwany uchylił decyzję z dnia 27 listopada 2008 roku i odmówił jej prawa do emerytury, wskazując, iż okres zatrudnienia na terenie Białorusi w sytuacji powódki – gdy nie jest ona powracającym po 1944 roku repatriantem nie podlega zaliczeniu do okresów składkowych.

Powódka odwołała się od powyższej decyzji. Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi wyrokiem z dnia 4 sierpnia 2009 roku oddalił odwołanie i utrzymał decyzję ZUS z grudnia 2008 roku w mocy.

Powódka bardzo przeżywała zmianę decyzji, była tym załamana i roztrzęsiona, stała się bardziej nerwowa.

Powódka w miejscu swojego dotychczasowego zatrudnienia miała bardzo dobrą opinię, nie wróciła jednak do poprzedniej pracy, gdyż na jej miejsce zatrudniono już inną osobę. Dotychczasowy pracodawca miał obiekcje co do zatrudnienia jej na innym stanowisku, gdyż byłoby niższe od dotychczasowego i występowała by w roli podwładnej. Powódka poinformowała go, że będzie czegoś szukać. N. H. (2) podjęła próbę samodzielnego znalezienia pracy, ale w kilku miejscach nie chciano jej przyjąć, gdyż nie miała dokumentów dotyczących jej dotychczasowego zatrudnienia, z tego też względu nie mogła zarejestrować się jako bezrobotna. Potrzebne tu dokumenty powódka złożyła do ZUS, a stamtąd wraz z jej odwołaniem przekazane zostały do sądu. N. H. (2) nie udała się do sądu po dokumenty, ani też ich poświadczone kopie.

Pod koniec 2009 roku powódka wyjechała na Białoruś do swojego ojca, który wspomagał ją finansowo. Z mężem pozostaje w separacji faktycznej. Dopiero od 3 lat posiada obywatelstwo polskie.

Opierając się na powyższych ustaleniach Sąd Rejonowy stwierdził, że roszczenie powódki jako nieudowodnione tak co do przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej strony pozwanej (brak wykazania zachodzenia związku przyczynowego pomiędzy wydaniem przez organ rentowy błędnej decyzji o przyznaniu powódce emerytury a szkodą w postaci utraconych dochodów w okresie od grudnia 2008 roku do czerwca 2013 roku), jak i co do samej wysokości podlegać musiało oddaleniu w całości.

Apelację od powyższego wyroku złożyła powódka N. H. (1), zaskarżając rozstrzygnięcie w części oddalającej powództwo, tj. w zakresie punktu 1 i zarzucając mu:

1.  naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, tj.:

a)  art. 228 § 1 i § 2 k.p.c. poprzez przyjęcie w sposób nieuzasadniony przez Sąd pierwszej instancji następujących poglądów jako faktów powszechnie znanych, bez zwrócenia na nie uwagi stronom na rozprawie, tj.:

- stwierdzenia, iż przez 30 lat zmianie uległy tak stosunki polityczne i gospodarcze, jak i mentalność ludzka, a zatem wskazywanie na pochodzenie powódki jako czynnika utrudniającego znalezienie zatrudnienia nie ma znaczenia dla sprawy;

- stwierdzenia, iż rok 2008 i 2009 były okresem jeszcze wzrostu gospodarczego i były różne możliwości zatrudnienia dla osób z długoletnim doświadczeniem w handlu jak w przypadku powódki, mimo jej wieku;

co w konsekwencji skutkowało błędnymi ustaleniami faktycznymi polegającymi na przyjęciu, że powódka miała możliwość znalezienia zatrudnienia, lecz nie podjęła wystarczających działań w tym zakresie;

b)  art. 233 § 1 i § 2 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów przeprowadzonych w sprawie, dokonanej wybiórczo, wbrew zasadom logiki i doświadczenia życiowego, polegającej na zupełnym pominięciu dla oceny faktu aktywnego poszukiwania zatrudnienia przez powódkę po odebraniu jej prawa do emerytury oraz wpływu pierwotnej decyzji pozwanej o przyznaniu emerytury na sytuację życiową powódki, a w konsekwencji błędnym przyjęciu, zarówno na etapie subsumcji, jak i wyrokowania, że szkoda powstała nie na skutek decyzji pozwanej, lecz na skutek braku działania powódki;

2.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 361 § 1 i § 2 k.c. poprzez jego błędną wykładnię w analizowanym stanie faktycznym, co w konsekwencji doprowadziło do niewłaściwego zastosowania tego przepisu i do przyjęcia, że nie istnieje związek przyczynowo – skutkowy pomiędzy decyzją pozwanej a szkodą powódki.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty apelująca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa; ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd pierwszej instancji.

W odpowiedzi na apelację powódki strona pozwana wniosła o jej oddalenie w całości oraz o zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego za instancję odwoławczą według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Apelacja powódki nie jest zasadna i jako taka podlegała oddaleniu.

Zaskarżone rozstrzygnięcie zostało wydane w wyniku prawidłowo ustalonego stanu faktycznego, które to ustalenia Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje za własne, jak również w następstwie bezbłędnie zastosowanych przepisów prawa materialnego.

Nieuzasadniony okazał się przede wszystkim zarzut uchybienia przez Sąd Rejonowy dyspozycji art. 233 § 1 i § 2 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów przeprowadzonych w sprawie i całkowite pominięcie przy tej ocenie faktu aktywnego poszukiwania zatrudnienia przez powódkę po odebraniu jej prawa do emerytury oraz wpływu pierwotnej decyzji pozwanej o przyznaniu emerytury na sytuację życiową powódki, a w konsekwencji błędne przyjęcie, że szkoda powstała nie na skutek decyzji pozwanej, lecz na skutek braku działania powódki.

W myśl powołanego wyżej przepisu ustawy Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Ocena dowodów polega na ich zbadaniu i podjęciu decyzji, czy została wykazana prawdziwość faktów, z których strony wywodzą skutki prawne. Celem Sądu jest tu dokonanie określonych ustaleń faktycznych, pozytywnych bądź negatywnych i ostateczne ustalenie stanu faktycznego stanowiącego podstawę rozstrzygnięcia.

Ocena wiarygodności mocy dowodów przeprowadzonych w danej sprawie wyraża istotę sądzenia w części obejmującej ustalenie faktów, ponieważ obejmuje rozstrzygnięcie o przeciwnych twierdzeniach stron na podstawie własnego przekonania sędziego powziętego w wyniku bezpośredniego zetknięcia ze świadkami, stronami, dokumentami i innymi środkami dowodowymi. Powinna odpowiadać regułom logicznego rozumowania wyrażającym formalne schematy powiązań między podstawami wnioskowania i wnioskami oraz uwzględniać zasady doświadczenia życiowego wyznaczające granice dopuszczalnych wniosków i stopień prawdopodobieństwa ich występowania w danej sytuacji.

Jeżeli z określonego materiału dowodowego Sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena Sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.) i musi się ostać choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami, lub gdy wnioskowanie Sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych to przeprowadzona przez Sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona.

W kontekście powyższych uwag należy stwierdzić, iż wbrew twierdzeniom apelującej w rozpoznawanej sprawie Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych w oparciu o cały zgromadzony materiał dowodowy i nie naruszył dyspozycji art. 233 § 1 k.p.c. Przeprowadzona przez tenże Sąd ocena materiału dowodowego jest w całości logiczna i zgodna z zasadami doświadczenia życiowego, zaś wszelkie podniesione w tym zakresie zarzuty stanowią w istocie jedynie niczym nieuzasadnioną polemikę z prawidłowymi i nieobarczonymi jakimkolwiek błędem ustaleniami Sądu pierwszej instancji.

Sąd ten w szczególności trafnie uznał, że działania organu rentowego nie były w okolicznościach rozpoznawanej sprawy prawidłowe, pracownicy organu rentowego na wstępnym etapie nie dochowali bowiem należytej staranności i podjęli decyzję niezgodną z obowiązującym porządkiem prawnym, wprowadzając powódkę w błąd co do jej sytuacji życiowej i statusu społecznego, skutkiem czego było podjęcie przez N. H. (1), działającą w zaufaniu do organu rentowego, decyzji o rezygnacji z zatrudnienia, co niewątpliwie pozostawało w bezpośrednim związku przyczynowym z decyzją ZUS o przyznaniu skarżącej prawa do emerytury. Jakkolwiek jednak w sprawie niniejszej nie ulega wątpliwości, iż decyzja powódki o rezygnacji z dotychczasowego stałego i pewnego zatrudnienia pozostawała w wyraźnym, bezpośrednim związku z treścią decyzji organu rentowego z dnia 27 listopada 2008 roku o przyznaniu powódce prawa do emerytury, słusznie uznał Sąd pierwszej instancji, że przeprowadzone w niniejszej sprawie dowody, zwłaszcza w postaci zeznań świadków oraz zeznań samej powódki, nie dają wystarczających podstaw do stwierdzenia, że taki sam bezpośredni związek przyczynowy zachodził pomiędzy niezgodną z obowiązującym porządkiem prawnym decyzją ZUS a przywoływaną przez powódkę szkodą w postaci braku środków utrzymania w kolejnych okresach czasu. W świetle zgromadzonych dowodów nie można bowiem przyjąć, aby rezygnacja przez skarżącą z zatrudnienia przekładała się wprost na brak możliwości znalezienia kolejnej pracy, w jakimkolwiek, choćby nawet niższym wymiarze czasu pracy i za niższe wynagrodzenie, aniżeli praca dotychczasowa, po powzięciu wiadomości, że jej prawo do renty nie powstało. O ile bowiem z materiału dowodowego, a zwłaszcza z zeznań świadka A. T. (byłego pracodawcy powódki) wynika, iż nie miał on już możliwości zatrudnienia skarżącej na dotychczasowym stanowisku i za takie samo, bądź wyższe wynagrodzenie wobec przyjęcia na stanowisko powódki nowego pracownika, o tyle jednak skarżąca nie zdołała wykazać, aby okoliczność pozostawania przez nią bez zatrudnienia w całym okresie czasu od grudnia 2008 roku do czerwca 2013 roku pozostawała w związku z działaniem organu rentowego wyrażonym w decyzji z dnia 27 listopada 2008 roku. Należy podkreślić, iż jak podał wskazany wyżej świadek A. T., nie mógł on wprawdzie zatrudnić powódki na dotychczasowym stanowisku, nie istniały jednakże obiektywne przeszkody do zatrudnienia skarżącej na stanowisku niższym od dotychczasowego, jedyna bowiem trudność związana z takim zatrudnieniem powódki wiązała się z możliwością wystąpienia obiekcji dotychczasowego pracodawcy powódki co do takiego jej zatrudnienia z uwagi na dotychczasowy przebieg zatrudnienia N. H. (1). Z zeznań A. T. nie wynika jednakże w sposób definitywny, iż w ogóle nie doszłoby do zatrudnienia powódki w jego zakładzie pracy, gdyby o takie zatrudnienie powódka rzeczywiście się ubiegała. Jak jednak ustalono, skarżąca nie podjęła już dalszych starań o podjęcie pracy na nowo u dotychczasowego pracodawcy. Wprawdzie nie sposób odmówić wiary zeznaniom powódki, iż przedsięwzięła jeszcze kilka nieudanych prób samodzielnego uzyskania zatrudnienia, należy jednak podkreślić, iż skarżąca szybko zaniechała dalszych starań o znalezienie pracy, na co wskazują wyraźnie zeznania L. A., który w ogóle nie posiadał wiedzy o tym, jakoby skarżąca aktywnie poszukiwała pracy, jak również fakt, iż już pod koniec 2009 roku powódka wyjechała na Białoruś do swojego ojca, który wspomógł ją finansowo. W tym miejscu podkreślenia wymaga fakt, iż to na osobie niemogącej znaleźć zatrudnienia ciąży obowiązek podejmowania aktywnych działań minimalizujących fakt bezrobocia chociażby poprzez zarejestrowanie się w Urzędzie Pracy i uzyskanie prawa do odpowiednich świadczeń, wysłanie aplikacji do potencjalnych pracodawców, korzystanie z możliwości zatrudnienia poprzez agencje pracy czasowej, czyli obowiązek przeciwdziałania powiększaniu szkody. W świetle okoliczności rozpoznawanej sprawy należy uznać, iż z materiału dowodowego sprawy nie wynika, aby decyzja z dnia 27 listopada 2008 roku w pozbawiła powódkę możliwości podejmowania powyższych działań, a w konsekwencji aby miała ona wpływ na fakt pozostawania przez N. H. (3) bez pracy przez okres od grudnia 2008 roku do czerwca 2013 roku. Powódka sama bowiem i całkowicie dobrowolnie zaprzestała dalszych poszukiwań pracy.

Należy również podkreślić, iż, jak ustalono, przyczynę niemożności zarejestrowania się przez powódkę jako bezrobotna, co być może pozwoliłoby na znalezienie jakiejś pracy, a także przyczynę odmowy zatrudnienia przez osoby, do których się zgłosiła (przy czym z materiału dowodowego nie wynika nawet, ile tych osób w rzeczywistości było), stanowił brak podstawowych dokumentów, które skarżąca wraz z odwołaniem od decyzji organu rentowego złożyła w siedzibie ZUS, skąd zostały one następnie przekazane wraz z odwołaniem do Sądu Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi. Podkreślenia wymaga fakt, iż postępowanie przed Sądem Okręgowym wywołane odwołaniem powódki od decyzji ZUS z dnia 31 grudnia 2008 roku, zakończyło się 4 sierpnia 2009 roku, w której to dacie Sąd Okręgowy wydał wyrok oddalający odwołanie powódki, którego to orzeczenia N. H. (1) już dalej nie skarżyła. Nic nie stało zatem na przeszkodzie temu, aby powódka zwróciła się do Sądu o wydanie z akt zakończonej prawomocnie sprawy dokumentów niezbędnych jej do poszukiwania pracy, bądź zarejestrowania w Urzędzie Pracy jako osoba bezrobotna. Działań tych powódka jednakże nie podjęła, rezygnując definitywnie z poszukiwania pracy i wyjeżdżając z Polski już pod koniec 2009 roku.

W świetle powyższych okoliczności rację należy zatem przyznać Sądowi pierwszej instancji, iż przy tak ustalonym stanie faktycznym sprawy nie sposób jest podzielić stanowiska skarżącej, że to pozwany ponosi odpowiedzialność za brak jej środków utrzymania w okresie objętym żądaniem pozwu. W konsekwencji za nieuzasadniony należało uznać również podniesiony w apelacji zarzut naruszenia prawa materialnego w postaci art. 361 § 1 i § 2 k.c. poprzez jego błędną wykładnię, skutkującą przyjęciem, że w okolicznościach rozpoznawanej sprawy nie istnieje związek przyczynowo – skutkowy pomiędzy decyzją strony pozwanej a szkodą powódki. Jak już wyżej bowiem podkreślono, istnienia takiego związku strona powodowa nie zdołała w niniejszej sprawie udowodnić.

Ostatecznie za niezasadny należało uznać zarzut naruszenia art. 228 § 1 i § 2 k.p.c. poprzez przyjęcie przez Sąd pierwszej instancji wskazanych w treści apelacji poglądów jako faktów powszechnie znanych, bez zwrócenia na nie uwagi stronom na rozprawie. Zarzut ten odnosił się w szczególności do poglądu Sądu o tym, iż przez 30 lat zmianie uległy tak stosunki polityczne i gospodarcze, jak i mentalność ludzka, a także poglądu, iż rok 2008 i 2009 były okresem jeszcze wzrostu gospodarczego – co w konsekwencji prowadziło do wniosku o braku istotniejszych okoliczności utrudniających powódce znalezienie zatrudnienia. W ocenie Sądu odwoławczego zarzut ten w świetle okoliczności rozpoznawanej sprawy nie znajduje jakiegokolwiek uzasadnienia. Przede wszystkim podkreślenia wymaga to, iż w myśl art. 228 § 1 i § 2 k.p.c. przytoczone na rozprawie w celu umożliwienia wypowiedzenie się co do nich stronom postępowania, muszą być jedynie te fakty, które są znane Sądowi urzędowo, tj. z działalności urzędowej Sądu, z którymi to faktami zetknął się on bezpośrednio przy dokonywaniu czynności procesowych (tak np. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 1958 r., III CR 462/58, OSNC 1962, nr 1, poz. 6). Odnosząc się zaś do twierdzenia o zmianie w ciągu ostatnich 30 lat stosunków politycznych, gospodarczych, czy też mentalności ludzkiej, a także poglądu, iż lata 2008 i 2009 były okresem trwającego jeszcze wzrostu gospodarczego, trudno jest stwierdzić, aby fakty te należały do grupy faktów znanych Sądowi urzędowo, tj. z dotychczasowej działalności orzeczniczej. Co najwyżej mogą to być zatem fakty powszechnie znane, a ściślej rzecz biorąc zjawiska, na które to okoliczności Sąd, w świetle treści art. 228 k.p.c. nie ma obowiązku zwracać uwagi stronom na rozprawie.

Mając na uwadze powyższe Sąd odwoławczy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd orzekł stosując zasadę odpowiedzialności za wynik sporu, tj. w oparciu o art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. i zasądził od powódki na rzecz strony pozwanej tytułem zwrotu tychże kosztów kwotę 1.800 zł, na którą to kwotę złożyło się jedynie wynagrodzenie pełnomocnika pozwanej w postępowaniu odwoławczym ustalone na podstawie § 12 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.)