Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 lutego 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 13 lutego 2013 r. w Lublinie

sprawy E. R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w L.

o wypłatę świadczenia bez potrąceń

na skutek apelacji wnioskodawczyni E. R.

od wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie

z dnia 5 września 2012 r. sygn. akt VIII U 334/12

oddala apelację.

UZASADNIENIE

Pismami z 15 kwietnia 2011 r Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. zawiadamiał Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Lublinie o rozpoczęciu od maja 2012 r potrąceń z renty E. R. w związku z nadesłanymi przez komornika zajęciami świadczenia. Kopie pism zostały przesłane do wiadomości wnioskodawczyni.

W dniu 1 czerwca 2011 r E. R. wniosła do Sądu Rejonowego pismo zatytułowane „pozew”, w którym domagała się zwrotu potrąconych pieniędzy przez ZUS oraz przedstawienia wykazu potrąceń na inne cele. Pismo skarżącej wraz z załącznikami dnia 10 czerwca 2011 r zostało przekazane do ZUS, zaś 17 czerwca 2011 r wpłynęło do Sądu Okręgowego VIII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych.

W odpowiedzi na odwołanie od pism z 15 kwietnia 2011 r ZUS wniósł o jego odrzucenie, gdyż wnioskodawczyni nie wskazała decyzji, w stosunku do których wykazała intencję zaskarżenia, a obowiązujące przepisy nie przewidują możliwości odwołania się od pism.

W toku postępowania sądowego o wypłatę świadczenia bez potrąceń Zakład Ubezpieczeń Społecznych na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2009 r Nr 153, poz. 1227 ze zm.) wydał decyzję opatrzoną datą 15 kwietnia 2011 r, na mocy której podjął od 1 maja 2011 r potrącenia z renty E. R. z powodu egzekucji sądowej w wysokości 315,41 zł miesięcznie. Po dokonaniu potrącenia wysokość świadczenia do wypłaty wynosiła 749,69 zł.

Decyzją z dnia 10 marca 2012 r organ rentowy dokonał waloryzacji renty E. R. zwiększając wysokość świadczenia o kwotę 71 zł miesięcznie oraz zwiększając wysokość potrąceń do kwoty 333,16 zł. Od 1 marca 2012 r wysokość świadczenia do wypłaty wyniosła 789,55 zł miesięcznie.

W odpowiedzi na odwołanie od decyzji z dnia 15 kwietnia 2011 r i z dnia 10 marca 2012 r Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział wniósł o odrzucenie odwołania od decyzji z dnia 15 kwietnia 2011 r jako wniesionego po upływie terminu oraz oddalenie odwołania od decyzji z dnia 10 marca 2009 r, wskazując że waloryzacja została dokonana prawidłowo, a w jej wyniku od l marca 2012 r zmieniła się kwota dokonywanych potrąceń.

Sąd Okręgowy w Lublinie wyrokiem z dnia 5 września 2012 r: I. oddalił odwołanie od decyzji z dnia 15 kwietnia 2011 r i 10 marca 2012 r; II. odrzucił odwołanie od pism z 15 kwietnia 2011 r. Sąd orzekł na podstawie następujących ustaleń faktycznych i ich oceny prawnej.

E. R., urodzona (...), pobiera od 1999 r rentę rodzinną, prawo do której ma obecnie przyznane na stale. Od 1 sierpnia 2008 r ZUS potrącał ze świadczenia wnioskodawczyni należności w związku z dokonanym przez komornika sądowego zajęciami dotyczącymi zobowiązań wnioskodawczyni wobec wierzyciela - MPK Spółki z oo w L., następnie (...) Banku SA, Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo - Kredytowej im. C..

Kolejne wezwania do potrąceń na rzecz wierzyciela Spółdzielni Mieszkaniowej (...) KM 701/11, 702/11, 703/11, wydane na podstawie zaopatrzonych w klauzule wykonalności nakazów zapłaty w postępowaniu upominawczym XIII Nc 313/06, XIII Nc 3706/06 i XIII Nc 5250/06, wpłynęły 11 kwietnia 2011 r. W związku z nimi ZUS powiadomił komornika sądowego, że od 1 maja 2011 r wysokość świadczenia skarżącej wynosi 1261,65 zł miesięcznie i z niego będą dokonywane potrącenia. Zawiadomienia zostały przesłane do wiadomości E. R..

W dniu l czerwca 2011 r wnioskodawczyni złożyła w Sądzie Rejonowym w Lublinie pozew, w którym wniosła o zwrot potrącanych przez ZUS kwot oraz przedstawienie wykazu potrąceń na inne cele, przekazany do tutejszego Sądu jako odwołanie. W dniu 1 września 2011 r komornik przesłał anulowanie zajęcia KM 701/11 w związku z wnioskiem wierzyciela. Od września 2011 r zadłużenie zostało zmniejszone o kwotę podaną w zajęciu, lecz nie uległa zmianie wysokość potrącanych rat, która wynosiła miesięcznie 315,41 zł.

W toku postępowania, w piśmie z 5 października 2011 r skarżąca domagała się wydania decyzji w przedmiocie potrąceń z renty. Na zarządzenie Sędziego z 11 października 2011 r organ rentowy z datą wsteczną 15 kwietnia 2011 r wydał decyzję zamienną, na mocy której wskazał, że na wezwanie Komornika Sądowego w L. z 11 kwietnia 2011 r od 1 maja 201 r podejmuje potrącenia ze świadczenia w kwocie 315,41 zł miesięcznie. Decyzja ta nie istniała w obrocie prawnym w chwili wniesienia odwołania przez E. R. i nie została jej doręczona przez organ rentowy.

Postanowieniem z dnia 28 grudnia 2011 r komornik w sprawie KM 704/11 umorzył postępowanie egzekucyjne co do spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu użytkowego - boksu garażowego nr (...) w związku z uiszczeniem przez dłużnika - skarżącą należności wraz kosztami postępowania.

W dniu 10 marca 2012 r organ rentowy wydał decyzję o waloryzacji renty skarżącej. W toku postępowania wnioskodawczyni kwestionowała obydwie decyzje Zakładu, tj. z dnia 15 kwietnia 2011 r i z dnia 10 marca 2012 r.

Sąd wskazał, że odwołania od decyzji z dnia 15 kwietnia 2011 r i z dnia 10 marca 2012 r nie są zasadne. Potrącenia dokonywane z renty wnioskodawczyni znajdują umocowanie w treści przepisu art. 139 ust. 1 pkt 5 ustawy o emeryturach i rentach FUS. Przepis ten stanowi, że ze świadczeń pieniężnych określonych w ustawie - po odliczeniu składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz zaliczki i innych należności z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych - podlegają potrąceniu sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych, niż świadczenia alimentacyjne, przy czym kwotę wolną od potrąceń i egzekucji ustala się według zasad określonych dla emerytury. Zgodnie z art. 140 potrącenia, o których mowa w art. 139, mogą być dokonywane z zastrzeżeniem art. 141, do wysokości 25% świadczenia. Art. 141 mówi, że emerytury i renty są wolne od egzekucji i potrąceń w części odpowiadającej 50% kwoty najniższej emerytury lub renty - zależnie od rodzaju pobieranego przez emeryta lub rencistę świadczenia - przy potrąceniu należności, o których mowa w art. 139 ust. l pkt 5 wraz kosztami i opłatami egzekucyjnymi.

Sąd podniósł, że bezsporną w niniejszej sprawie była okoliczność przedstawienia Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych przez komornika sądowego tytułów wykonawczych wydawanych przeciwko wnioskodawczyni. Sąd zacytował art. 79 § 1 ustawy z dnia z dnia 17 czerwca 1966 r o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r Nr 229, poz. 1954 ze zm.), który mówi, że organ egzekucyjny dokonuje zajęcia świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego oraz z ubezpieczenia społecznego zobowiązanego, a także z renty socjalnej, zwanych dalej „świadczeniami”, przez przesłanie do organu rentowego właściwego do spraw wypłaty zobowiązanemu świadczeń zawiadomienia o zajęciu tej części przysługujących zobowiązanemu świadczeń, która nie jest zwolniona spod egzekucji, na pokrycie egzekwowanych należności pieniężnych wraz z odsetkami z tytułu niezapłacenia należności w terminie i kosztami egzekucyjnymi. Organ egzekucyjny jednocześnie wzywa organ rentowy, aby nie wypłacał zajętej części świadczenia zobowiązanemu, lecz przekazał ją organowi egzekucyjnemu aż do pełnego pokrycia egzekwowanych należności pieniężnych. Tym samym Zakład zgodnie z obowiązującymi przepisami rozpoczął dokonywanie comiesięcznych potrąceń ze świadczenia wnioskodawczyni.

Sąd wywiódł, że wysokość potrąceń zgodnie z treścią art. 140 ust. l pkt 3 ustawy FUS nie przekraczała 25% świadczenia, tj. kwoty 315,41 zł miesięcznie. Organ rentowy nie jest właściwy w kwestii badania zasadności wystawionych przez organ egzekucyjny tytułów wykonawczych, do jego zadań należy bowiem wykonanie czynności zgodnie z wezwaniem organu egzekucyjnego, czyli potrącenie i przekazanie organowi egzekucyjnemu stosownej kwoty. Nie jest do tego uprawniony również sąd ubezpieczeń społecznych, w tej kwestii Sąd orzekający w pełni podziela pogląd wyrażony w wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 20 października 2005 r (III AUa 1322/04, Biul. SA Ka 2006/1/30), że „w sprawie wszczętej wskutek odwołania ubezpieczonego od decyzji obniżającej mu wysokość renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z potrąceniami dokonywanymi przez ZUS ocenie sądu nie podlega zasadność należności egzekwowanych z jego świadczenia”.

Sąd wskazał, że przeprowadzone w sprawie postępowanie pozwoliło na ustalenie, że wysokość świadczeń potrącanych z renty rodzinnej skarżącej na dzień wydania zaskarżonych decyzji, tj. 15 kwietnia 2011 r i 10 marca 2012 r została ustalona w sposób prawidłowy, z zapewnieniem odwołującej się kwoty wolnej od potrąceń. Kwota ta, zgodnie z Komunikatem Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 6 lutego 2011 r (MP z 2011 r Nr 15 poz. 162) wynosiła 728,18 zł, a połowa tej kwoty: 364,09 zł. Wnioskodawczyni otrzymuje zaś świadczenie w wysokości wyższej, tj. aktualnie 789,55 zł netto miesięcznie. Sąd zaznaczył, że zaskarżoną decyzją z dnia 10 marca 2012 r organ rentowy zwaloryzował jedynie wysokość renty wnioskodawczyni, co spowodowało zwiększenie kwoty potrąceń do wysokości 333,16 zł.

Odnosząc się do zarzutu organu rentowego, że odwołanie od decyzji ZUS z dnia 15 kwietnia 2011 r zostało złożone po terminie, Sąd stwierdził, że jest on chybiony, zważywszy na fakt, iż decyzja została wydana z datą wsteczną 15 kwietnia 2011 r w toku postępowania przed Sądem, na zarządzenie Sędziego z dnia 11 października 2011 r. W kwestii odwołań wnioskodawczyni od pism (zawiadomień) z 15 kwietnia 2011 r Sąd stwierdził, że w myśl art. 477 ⁹§ l kpc odwołanie do Sądu przysługuje od decyzji organów rentowych i wnosi się je na piśmie do organu, który wydał decyzję lub do protokołu sporządzonego przez ten organ, w terminie miesiąca od doręczenia odpisu decyzji. W związku z tym odwołanie od pisma nie przysługuje i na mocy art. 199 § l pkt l kpc podlega odrzuceniu z powodu niedopuszczalności drogi sądowej.

Z tych względów na podstawie wszystkich powołanych przepisów oraz na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 kpc, Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji.

Apelację od tego wyroku wniosła pełnomocnik wnioskodawczyni adwokat I. K., zaskarżając wyrok w zakresie punktu I. i zarzucając:

I. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę skarżonego wyroku - pominięcie przez Sąd Okręgowy istotnych dla sprawy okoliczności, czyli nieprzeprowadzeniu prawidłowego postępowania dowodowego, nierozważeniu w sposób bezstronny i wszechstronny przesłuchania wnioskodawczyni w charakterze strony i złożonych do akt sprawy dokumentów (akt rentowych skarżącej, z których wynika okoliczność toczących się egzekucji sądowych) oraz brak uzasadnienia kwestii pominięcia dowodów, które to okoliczności miały istotny wpływ na wynik sprawy (art. 233 § l kpc i art. 328 § 2 kpc), a polegający na przyjęciu, że wysokość świadczeń potrącanych z renty rodzinnej skarżącej na dzień wydania zaskarżonych decyzji - 15 kwietnia 2011 r i 10 marca 2012 r została ustalona w sposób prawidłowy;

II. naruszenie norm prawa procesowego, a mianowicie art. 79 § l ustawy z dnia z dnia 17 czerwca 1966 r o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r Nr 229, poz. 1954 ze zm.), poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, albowiem przeciwko ubezpieczonej skierowana jest egzekucja sądowa oparta na przepisach Kodeksu postępowania cywilnego.

W sprawie wniesiona została także apelacja przez pełnomocnika skarżącej adwokata M. J., która zaskarżała wyrok w punkcie I. oraz złożone zostało zażalenie na rozstrzygniecie zawarte w punkcie II. wyroku Apelacja i zażalenie zostały odrzucone, a postanowienie w tym zakresie jest prawomocne.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Apelacja złożona przez pełnomocnika wnioskodawczyni adwokat I. K. nie zasługuje na uwzględnienie.

Rację ma strona skarżąca, że w sprawie prowadzona była egzekucja na podstawie przepisów Kodeksu postepowania cywilnego, nie zaś egzekucja na podstawie przepisów dotyczących egzekucji w administracji. Zgodzić się należy ze stanowiskiem wyrażonym w wyroku Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 1 sierpnia 2012 r w sprawie 588/12 (Lex nr 1213863). Nie ma to jednak istotnego znaczenia dla oceny prawidłowości wyroku, który odpowiada prawu.

Przepisy obowiązującego prawa dopuszczają możliwość potrącania ze świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego należności egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych. Organem egzekucyjnym w egzekucji sądowej jest komornik działający przy Sądzie Rejonowym i to on wykonuje czynności egzekucyjne (art. 759 § 1 kpc). Podstawę do prowadzenia egzekucji stanowi tytuł egzekucyjny zaopatrzony klauzulą wykonalności. Takim tytułem wykonawczym z mocy art. 803 kpc i art. 777 § 1 pkt 1 w związku z art. 782 § 2 kpc jest między innymi nakaz zapłaty wydany w postępowaniu upominawczym. Nakazy zapłaty były podstawą prowadzenia egzekucji w niniejszej sprawie.

Zasadą ustanowioną przez art. 804 kpc. jest, że organ egzekucyjny nie jest uprawniony do badania zasadności i wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym. Egzekucja z emerytury dokonywana jest w drodze jej zajęcia przez komornika (art. 881 kpc). Natomiast obowiązkiem organu rentowego jest podporządkowanie się do dokonanego zajęcia, co oznacza potrącanie z emerytury należności objętych zajęciem, przy zachowaniu reguł z art. 140 i art. 141 ustawy emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Zgodnie z art. 139 ust. 1 pkt 5 tej ustawy, z emerytur po odliczeniu składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz zaliczki i innych należności z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych - podlegają potrąceniu sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne. Stosownie do art. 140 ust. 1 pkt 3 ustawy, potrącenia, o których mowa w art. 139, mogą być dokonywane, z zastrzeżeniem art. 141, w granicach do wysokości 25% - co do innych egzekwowanych należności. Natomiast przepis art. 141 ust. 1 pkt 1c mówi, że emerytury i renty są wolne od egzekucji i potrąceń w części odpowiadającej 50% kwoty najniższej emerytury lub renty przy potrącaniu należności, o których mowa w art. 139 ust. 1 pkt 5, wraz z kosztami i opłatami egzekucyjnymi.

Zatem rzeczą Sądu Okręgowego było w istocie jedynie zbadanie, czy tytuł wykonawczy został wydany zgodnie z art. 24 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i istnieje, a nadto, czy potrącenia nie przekraczają granic wyznaczonych dyspozycją art. 140 ustawy z 17 grudnia 1998 r o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i nie naruszają kwoty świadczenia wolnej od egzekucji według art. 141 tej ustawy (por. wyrok Sadu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 20 października 2005 r, III AUa 1322/04, biul. SA Ka 2006/1/30).

Trafnie Sąd Okręgowy ustalił, że kwota świadczenia wnioskodawczyni wolna od potrąceń nie jest niższa, niż dopuszczają to cytowane wyżej przepisy.

Natomiast w sprawie wszczętej wskutek odwołania ubezpieczonego od decyzji obniżającej wysokość emerytury w związku z potrąceniami dokonywanymi przez organ rentowy, jak słusznie zauważył Sąd pierwszej instancji, ocenie sądu nie podlega zasadność należności egzekwowanych z jego świadczenia.

Niezrozumiały jest zarzut apelacji wskazujący na „nierozważenie w sposób bezstronny i wszechstronny przesłuchania E. R. w charakterze strony”.

Wnioskodawczyni nie została przesłuchana w charakterze strony, a jedynie składała wyjaśnienia na kolejnych terminach rozprawy (k. 33v, 47, 67v, 89 akt sprawy). Wyjaśnienia skarżącej mające istotne znaczenie dla sprawy, jak też treść dokumentów dotyczących egzekucji ze świadczenia została uwzględniona przez Sąd pierwszej instancji przy dokonywaniu ustaleń w sprawie. Przy dokonywaniu ustaleń Sąd ten nie przekroczył granic zasady swobodnej oceny dowodów. W uzasadnieniu wyroku Sąd pierwszej instancji powołał się na dokumenty i wyjaśnienia skarżącej, na których oparł swoje ustalenia.

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 kpc oddalił apelację, uznając ją za bezzasadną.