Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 grudnia 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Mirosław Godlewski

Sędziowie: SSA Janina Kacprzak (spr.)

SSA Anna Szczepaniak-Cicha

Protokolant: stażysta Paulina Działońska

po rozpoznaniu w dniu 13 grudnia 2012 r. w Łodzi

sprawy B. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddziałowi w Ł.

o emeryturę,

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi

z dnia 14 lutego 2012 r., sygn. akt: VIII U 2105/11;

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

Sygn. akt III AUa 682/12

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 14 lutego 2012 r. Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w Ł. odmawiającą B. W. prawa do emerytury i przyznał ubezpieczonemu to świadczenie od dnia 12 listopada 2012 r.

Sąd pierwszej instancji ustalił następujący stan faktyczny:

B. W. od 3 kwietnia 1979 r. do 16 marca 1994 r. był zatrudniony w Przędzalniach (...). W. w Ł. w pełnym wymiarze czasu pracy. Przez cały ten okres pracował na trzy zmiany po 8 godzin dziennie, a w pracujące soboty pracował przez 6 godzin. Wnioskodawca pracę swą wykonywał przede wszystkim na salach produkcyjnych, gdyż jego obowiązkiem było utrzymanie produkcji pod względem elektrycznym. Pracę zaczynał od włączenia napięcia. Następnie szedł na salę gdzie przeprowadzał konserwację i naprawę maszyn. Wnioskodawca codziennie przeglądał je wszystkie. Kiedy jakaś maszyna nie działała naprawiał ją. Naprawiał przełączniki, dokonywał konserwacji silników elektrycznych napędzających maszyny przędzalnicze, wymieniał przepalone silniki. Do jego obowiązków należała także wymiana świetlówek na sali oraz konserwacja urządzeń takich jak rozdzielnie, które znajdowały się na sali. Prace wykonywał na zgrzebłami, trzepalni, przewijalni, skręcalni. Na koniec każdej zmiany wnioskodawca pisał raport z wykonanych prac. Dodatkowo raz na pół roku wnioskodawca wykonywał konserwację stacji wysokiego napięcia. Okazjonalnie był proszony do biura w celu wymiany gniazdka lub świetlówki - taką pracę robił raz na tydzień przez pół godziny.

Na 1 stycznia 1999 r. organ rentowy uwzględnił ubezpieczonemu 28 lat, 9 miesięcy i 1 dzień okresów składkowych i nieskładkowych, oraz 7 lat, 1 miesiąc i 14 dni okresów pracy w szczególnych warunkach.

Sąd Okręgowy uznał odwołanie za zasadne. Przywołał art. 184 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Odnosząc się do wykazu A stanowiącego załącznik do w/w rozporządzenia wskazał na dział II - prace przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych i zaznaczył, że do prac tego rodzaju należy praca na stanowisku elektromontera instalacji elektrycznych przemysłowych wymieniona w Dziale II poz. 1 pkt. 6 wykazu A stanowiącego załącznik nr 4 do zarządzenia Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego nr 7 z dnia 7 lipca 1987 r. Zwrócił uwagę również na poz. 25 działu XIV rozporządzenia Rady Ministrów wymieniającą b ieżącą konserwację agregatów i urządzeń oraz prace budowlano-montażowe i budowlano- remontowe na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie. Podkreślił, że spór dotyczył okresu zatrudnienia wnioskodawcy w Przędzalniach (...). W. w Ł. od 3 kwietnia 1979 r. do 16 marca 1994 r. Na podstawie zeznań świadków oraz samego wnioskodawcy Sąd ustalił zakres obowiązków i charakter pracy świadczonej przez ubezpieczonego i uznał, że pracę tą należy uznać za wykonywaną w szczególnych warunkach, o jakiej mowa w dziale XIV pod poz. 25, a polegającej na bieżącej konserwacji agregatów i urządzeń na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie - w tym wypadku byłyby to prace przy produkcji i wykańczaniu wyrobów włókienniczych wymienione w wykazie - wymienione w dziale VII pod poz. 4. Tym samym odwołujący, łącznie z uznanym przez organ rentowy okresem pracy, legitymuje się ponad 15-letnim okresem pracy w warunkach szczególnych uprawniającym do wcześniejszej ze względu na wiek emerytury.

Apelację od wyroku złożył organ rentowy. Postawił zarzut naruszenia prawa materialnego, tj. art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS poprzez niewłaściwe jego zastosowanie i ustalenie, że ubezpieczony spełnia warunki do nabycia prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych z uwagi na posiadanie 15 letniego okresu pracy w warunkach szczególnych, podczas gdy ubezpieczony wykazał okresy zatrudnienia w tychże warunkach w ilości poniżej 15 lat i naruszenia prawa procesowego tj. art. 233 k.p.c. polegającego na wydaniu wyroku bez wyjaśnienia wszystkich okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. Wniósł o zmianę wyroku i oddalenie odwołania od decyzji, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpatrzenia. W uzasadnieniu wskazał, że, biorąc pod uwagę ustalony w sprawie stan faktyczny, Sąd Okręgowy dokonał błędnej kwalifikacji charakteru pracy świadczonej przez ubezpieczonego.

Ubezpieczony wniósł o oddalenie apelacji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna i skutkuje zmianą zaskarżonego wyroku.

Zgodnie z art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j.t. Dz.U. 2009, Nr 153, poz. 1227 z późń. zm.) ubezpieczeni urodzeni po dniu 31 grudnia 1948 r. uzyskują prawo do emerytury po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 ustawy jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym oraz mają niezbędny okres składkowy i nieskładkowy o którym mowa w art. 27 ustawy (tj. 25 lat dla mężczyzn). Warunkiem jest także nieprzystąpienie do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenie wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązanie stosunku pracy. Odnosząc się do samego warunku odpowiednio długiego okresu pracy w warunkach szczególnych należy przypomnieć, że zgodnie z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983 r., Nr 8, poz. 43 z późń. zm.) winien on wynosić co najmniej 15 lat a sama praca musi być wymieniona w wykazie A stanowiącym załącznik do przedmiotowego rozporządzenia. Prócz tego praca ma być wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy (§ 2 ust. 1).

Sporna w niniejszej pracy była ocena charakteru pracy ubezpieczonego w Przędzalniach (...). W. w Ł. w czasie od 3 kwietnia 1979 r. do 16 marca 1994 r. Sąd Okręgowy przyjął, że czynności pracownicze jakie wówczas odwołujący wykonywał mogą być zakwalifikowane jako b ieżąca konserwacja agregatów i urządzeń na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie (poz. 25 dział XIV wykazu A). Organ rentowy argumentował natomiast, że zebrany materiał dowodowy nie daje podstaw do takiej kwalifikacji. Z zarzutem tym należy się w pełni zgodzić. Pamiętać trzeba, że emerytura przyznawana na podstawie art. 184 ustawy w zw. z art. 32, tj. w wieku wcześniejszym ma charakter instytucji wyjątkowej, a zatem przesłanki jej uzyskania muszą być wykładane możliwie ściśle. Przysługuje ona wyłącznie tym, którzy pracowali w szczególnych warunkach. Praca zaś w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. Decydującą rolę w analizie charakteru pracy ubezpieczonego z punktu widzenia uprawnień emerytalnych ma zatem możliwość jej „przypisania” pod którąś z pozycji wymienionych w wykazie A, stanowiącym załącznik do w/w rozporządzenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 czerwca 2011 r. I UK 393/10 LEX nr 950426). Zgodzić się zaś należy z organem rentowym, że zakres obowiązków ustalony przez Sąd Okręgowy, nie daje podstaw do uznania, że jest to praca, o jakiej mowa w poz. 25 działu XIV. Nie sposób bowiem tak zakwalifikować takich zadań jak odkurzanie i przegląd pod kątem elektrycznym maszyn produkcyjnych, co miało polegać na otwarciu szafki i wzrokowym sprawdzeniu stanu podzespołów elektrycznych, wymiana świetlówek na salach produkcyjnych czy ich odkurzanie. Co prawda odwołujący miał, w przypadku zepsucia się maszyny, dokonać naprawy jej części elektrycznych (wymiana silniczków, przełączników itp.), jednakże w ocenie Sądu Apelacyjnego i tych zadań nie można uznać za bieżącą konserwację urządzeń, o jakich mowa w przedmiotowej pozycji. Prócz tego warto zauważyć, że owe działania będące bezpośrednio pracą przy maszynach nie były, jak wynika z zeznań świadków, szczególnie czasochłonne, bowiem H. M. zeznała, iż przy tego rodzaju pracach widywała wnioskodawcę czasem raz a czasem trzy razy w tygodniu, w zależności od potrzeby. Pozwala to przyjąć, że w istocie do głównych obowiązków skarżącego należało tak naprawdę przegląd elektryczny maszyn i drobne naprawy elektryczne – usuwanie usterek elektrycznych urządzeń na halach produkcyjnych nie miało charakteru codziennego. Włączanie napięcia zajmowało natomiast niewielki odcinek czasu na początku dnia pracy. Uzasadnione zatem jest twierdzenie, że w rzeczywistości ubezpieczony zajmował się czynnościami elektryka co potwierdzają zeznania świadków. Dlatego też Sąd Apelacyjny uznaje za nieuprawnione w świetle ustaleń poczynionych przez sam Sąd Okręgowy kwalifikowanie pracy wnioskodawcy jako elektromontera instalacji elektrycznych przemysłowych. Dodatkowo nie można przyjąć, że obowiązki te były wykonywane stale i w pełnym wymiarze czasu na oddziałach, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach. Skarżący pojawiał się bowiem na wydziałach fabryki codziennie w ramach przeglądu maszyn, co jednak nie mogło zajmować całej dniówki, a dodatkowo jedynie w przypadku konieczności wymiany podzespołu elektrycznego w maszynie, co, jak wynika z zeznań H. M., miało miejsce góra 3 razy w tygodniu. Abstrahując już od powyższego można również rozważać, czy wszystkie wydziały, na których zjawiał się ubezpieczony i wszystkie maszyny którymi się zajmował, dawały podstawy do zakwalifikowania świadczonych tam prac pod poz. 4 działu VII (produkcja i wykańczanie wyrobów włókienniczych) biorąc pod uwagę doprecyzującą listę stanowisk z zarządzenia nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z 7 lipca 1987 r. Reasumując poczynione rozważania, wbrew twierdzeniom Sądu Okręgowego, zespołu czynności wykonywanych przez odwołującego nie można uznać za odpowiadające opisowi z poz. 25 działu XIV.

Podobnie nie można przyjąć by „podpadał” on także pod dział II wykazu A , w którym mowa o pracach w energetyce, przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych. Po pierwsze bowiem zawarte w wykazie A wyodrębnienie poszczególnych prac, mające charakter stanowiskowo – branżowy, jest determinowane specyfiką poszczególnych gałęzi przemysłu, z której wynika charakter świadczonych w nich prac i warunki, w jakich są one wykonywane, ich uciążliwość i szkodliwość dla zdrowia. Nie jest zatem możliwe swobodne i z naruszeniem postanowień rozporządzenia, wiązania konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały one przypisane w tym akcie prawnym. Ubezpieczony zatrudniony zaś był nie w przemyśle energetycznym ale w przemyśle lekkim. Co więcej kwalifikacja czynności elektryka jako zadań wykonywanych przez osoby zajmujące się przesyłem energii elektrycznej i konserwacją urządzeń do tego służących jest zupełnie nieuprawniona.

W świetle powyższych uwag zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy przepisów prawa materialnego jest zasadny – Sąd pierwszej instancji dokonał błędnej subspumpcji ustalonego w sprawie stanu faktycznego do przepisów art. 184 w zw. z art. 32 ustawy emerytalnej i rozporządzenia Rady Ministrów z 1983 r. Niemożliwe jest bowiem potraktowanie okresu zatrudnienia od 3 kwietnia 1979 r. do 16 marca 1994 r. w Przędzalniach (...). W. w Ł. jako okresu świadczenia pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu w/w przepisów. Tym samym B. W. nie spełnia koniecznego warunku wynikającego z § 4 rozporządzenia i nie nabył prawa do żądanego świadczenia. Sąd Apelacyjny zmienił więc zaskarżony wyrok na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. i oddalił odwołanie od prawidłowej decyzji ZUS.