Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 stycznia 2014 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach, Wydział VI Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący SSO Krzysztof Ficek (spr.)

Sędziowie SO Marcin Mierz

SR del. Marcin Schoenborn

Protokolant Agata Lipke

przy udziale Krystyny Marchewki

Prokuratora Prokuratury Okręgowej

po rozpoznaniu w dniu 21 stycznia 2014 r.

sprawy skazanego M. S. /S./ ur. (...) w Z.,

syna J. i E.

w przedmiocie wydania wyroku łącznego

na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę skazanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Zabrzu

z dnia 10 września 2013 r. sygnatura akt VII K 12/13

na mocy art. 437 kpk, art. 438 kpk, art. 624 § 1 kpk

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punktach 1, 2 i 3 w ten sposób, że z podstawy prawnej tych rozstrzygnięć eliminuje § 3 art. 91 kk i art. 569 § 1 kpk;

2.  w pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy;

3.  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. S. O. kwotę 147,60 zł (sto czterdzieści siedem złotych i sześćdziesiąt groszy) obejmującą kwotę 27,60 zł (dwadzieścia siedem złotych i sześćdziesiąt groszy) podatku VAT, tytułem zwrotu nieuiszczonych kosztów obrony skazanego z urzędu w postępowaniu odwoławczym;

4.  zwalnia skazanego od zapłaty wydatków postępowania odwoławczego, obciążając nimi Skarb Państwa.

Sygn. akt VI Ka 1130/13

UZASADNIENIE

Od wyroku łącznego Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 10 września 2013 roku sygn. akt VII K 12/13 apelację wniósł obrońca skazanego M. S.. Zaskarżył wyrok Sądu I instancji w części, co do wymiaru kar łącznych orzeczonych w punktach 1, 2 i 3. Zarzucił zaskarżonemu wyrokowi rażącą niewspółmierność (surowość) kar łącznych orzeczonych w/w wyrokiem, polegającą na wymierzeniu kary łącznej w punkcie pierwszym w wymiarze 2 lat pozbawienia wolności, w punkcie drugim w wymiarze 4 lat i 2 miesięcy pozbawienia wolności i w punkcie trzecim w wymiarze 2 lat i 2 miesięcy pozbawienia wolności, w sytuacji gdy w stosunku do skazanego zaistniały przesłanki do orzeczenia kar łącznych w znacznie niższym wymiarze.

Podnosząc ten zarzut obrońca wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i wymierzenie skazanemu za podlegające łączeniu kary pozbawienia wolności – poszczególnych kar łącznych z zastosowaniem zasady pełnej absorpcji.

W apelacji obrońca zawarł też wniosek o przyznanie kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy stwierdził, co następuje :

Wywiedziona apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Rejonowy wydając wyrok łączny prawidłowo ustalił trzy zbiegi przestępstw objętych prawomocnymi wyrokami i bezbłędnie wyznaczył granice wymiaru poszczególnych kar łącznych. Następnie ukształtował kary łączne pozbawienia wolności z uwzględnieniem: związku podmiotowo-przedmiotowego łączącego zbiegające się przestępstwa, zachowania skazanego w trakcie odbywania kary pozbawienia wolności i jego wielokrotnej karalności. Mając na uwadze takie postępowania nie da się przyjąć za skarżącym, by kary łączne pozbawienia wolności w wymiarze 2 lat, 4 lat i 2 miesięcy oraz 2 lat i 2 miesięcy stanowiły wobec skazanego M. S. dolegliwość nadmiernie surową.

Sąd odwoławczy w pełni akceptuje stanowisko, że jakkolwiek przy wymiarze kary łącznej dopuszczone jest stosowanie zarówno zasady pełnej kumulacji, jak i zasady pełnej absorpcji, to jednak są to rozstrzygnięcia skrajne, które znajdują zastosowanie w zupełnie wyjątkowych, nietypowych sytuacjach. Całkowitą absorpcję można zastosować albo wtedy, gdy wszystkie czyny wykazują bardzo bliską więź podmiotową i przedmiotową, albo orzeczone za niektóre z czynów kary są tak minimalne, że w żadnym stopniu nie mogłyby rzutować na karę łączną, albo też istnieją jakieś inne szczególne okoliczności dotyczące osoby skazanego (patrz: wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 2012.03.14, II AKa 51/12, LEX nr 1143438).

Z art.86 § 1 kk wynika, że sąd wymierza karę łączną w granicach od najwyższej z kar wymierzonych za poszczególne przestępstwa do ich sumy. Oznacza to, że ustawodawca określając granice kary łącznej dopuścił możliwość jej orzeczenia przy zastosowaniu zasady pełnej absorpcji tj. w wysokości najwyższej z kar wymierzonych za poszczególne przestępstwa, ale również przy zastosowaniu zasady kumulacji (suma poszczególnych kar) czy zasady asperacji (pomiędzy absorpcją a kumulacją). Wprawdzie ustawodawca w przepisach nie zawarł kryteriów jakie muszą być spełnione, by daną zasadę zastosować, ale nie może to prowadzić do wniosku obrońcy, że „nie ma przeszkód prawnych dla orzeczenia wobec skazanego M. S. kary łącznej ... przy zastosowaniu zasady pełnej absorpcji” (k.66 – uzasadnienie apelacji), czyli że w każdym wypadku tę regułę należałoby zastosować. Idąc tym tokiem rozumowania równie dobrze można by domagać się wymierzenia skazanemu kary łącznej w wysokości sumy kar jednostkowych. Ustawodawca określił ogólnie granice kary łącznej, zaś judykatura i doktryna wypracowały kryteria kształtowania jej wysokości. Jak wspomniano już wyżej, decydujące znaczenie ma łączność podmiotowo-przedmiotowa pomiędzy poszczególnymi czynami a nadto ilość popełnionych przestępstw, ich rodzaj, wzgląd na prewencyjne oddziaływanie kary czy też zachowanie podczas odbywania kary pozbawienia wolności.

Odnosząc się do wymiaru orzeczonych kar łącznych zwrócić należy uwagę, że połączeniu podlegały kary pozbawienia wolności: w przypadku pierwszego zbiegu orzeczone za przestępstwa przeciwko mieniu popełnione w ciągu miesiąca, co do drugiego zbiegu za czyny przeciwko mieniu i porządkowi publicznemu popełnione w listopadzie i grudniu 2011 roku oraz w styczniu 2012 roku, zaś odnośnie zbiegu trzeciego wymierzone za przestępstwa przeciwko mieniu z marca i kwietnia 2012 roku. Nie ma zatem pomiędzy czynami pozostającymi w zbiegu bardzo bliskiej więzi podmiotowo-przedmiotowej, chociaż w niektórych aspektach uznać ją trzeba za bliską. W przypadku drugiego zbiegu nie chodzi tylko o przestępstwa przeciwko mieniu, ale też naruszające porządek publiczny (rozdział XXXII Kodeksu karnego). Nie da się przyjąć, że pomiędzy czynami zachodzi taki bliski związek czasowy, by uznać, iż przestępstwa pozostające w zbiegu stanowiły jeden zespół zachowań skazanego. Trafne jest też stanowisko Sądu Rejonowego, że były to przestępstwa o porównywalnym stopniu społecznej szkodliwości i stąd nie ma podstaw, by uznać, że kara orzeczona za jedno z nich stanowiłaby dostateczną represję za pozostałe, co uzasadniałoby pełną absorpcję. Istotne jest również i to, że popełnienie dwóch lub więcej przestępstw jest czynnikiem prognostycznym przemawiającym za orzekaniem kary łącznej surowszej od wynikającej z dyrektywy absorpcji. Skazany był wiele razy karany. Wyznaczenie w ramach jego dotychczasowych skazań trzech zbiegów przestępstw świadczy o nim negatywnie. Oznacza to, że pomimo zapadania kolejnych wyroków M. S. nadal popełniał przestępstwa. Ważne jest i to, że w przypadku pięciu wyroków M. S. był skazywany za więcej niż jedno przestępstwo, w tym za ciągi przestępstw. W sprawie II K 1026/10 były to trzy przestępstwa, w sprawie VII K 2035 trzy przestępstwa, w sprawie VII K 67/12 siedem przestępstw, w sprawie VII K 492/12 trzy czyny, w sprawie VII K 1102/12 siedem czynów. W takich okolicznościach nie może mieć decydującego znaczenia pozytywna opinia o skazanym z Zakładu Karnego w W.. Zachowanie skazanego w czasie odbywania kar za czyny badane przy wymierzaniu kary łącznej, może mieć znaczenie dla wymiaru kary, ale okoliczności tej nie można nadawać nadmiernego znaczenia, przeważającego słuszność kary wynikającą ze stopnia związku zbiegających się przestępstw (tak wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 2012.09.20, II AKa 168/12, KZS 2012/10/39). Dodać trzeba, że z opinii wynika pozytywna prognoza penitencjarna a nie kryminologiczna. Proces wychowawczy trwa i nie został jeszcze zakończony. Skazany przebywa w izolacji penitencjarnej od 11 grudnia 2012 roku, a więc stosunkowo niedługo jeśli zważyć na wynikający z opinii koniec ostatniej kary przypadający na październik 2020 roku (k.43-44). To zaś jest istotne z punktu widzenia konieczności uwzględnienia prewencji indywidualnej orzeczonych kar łącznych. Nadto wzgląd na społeczne oddziaływanie kary wymaga w przypadku wielokrotnie karanego sprawcy stosowania reguły asperacji czy nawet w wyjątkowych sytuacjach zasady kumulacji. Dodać trzeba, że okoliczności dla skazanego korzystne miały przełożenie na wymiar kar łącznych. Suma kar jednostkowych pozbawienia wolności za poszczególne zbiegi to 2 lata i 8 miesięcy, 5 lat i 2 miesiące oraz 2 lata i 8 miesięcy, a Sąd Rejonowy orzekł kary pozbawienia wolności odpowiednio 2 lat, 4 lat i 2 miesięcy oraz 2 lat i 2 miesięcy.

Podsumowując, brak jest jakichkolwiek podstaw do uznania, że kary łączne orzeczone w zaskarżonym wyroku zostały przez Sąd I instancji ukształtowane wbrew obowiązującym zasadom. W konsekwencji nie da się zaakceptować zarzutu rażącej niewspółmierności (surowości) tych kar. Zarzut niewspółmierności kary, w przypadku orzekania kary wyrokiem łącznym, można zasadnie podnosić, gdy kara jakkolwiek mieści się w granicach ustawowych, nie uwzględnia w sposób właściwy zarówno związku podmioto-przedmiotowego łączącego zbiegające się przestępstwa, wielości i rodzaju popełnionych czynów, jak i zachowania skazanego w trakcie odbywania kary pozbawienia wolności. Kontrola odwoławcza wykazała niezasadność takiego zarzutu.

Pomimo nieuwzględnienia apelacji obrońcy zaskarżony wyrok nie mógł się ostać niezmieniony. Wadliwe jest powoływanie w podstawie prawnej kary łącznej, a więc w podstawie rozstrzygnięcia o charakterze materialnym, przepisu procesowego – art.569 § 1 kpk, który określa właściwość sądu do wydania wyroku łącznego na wypadek, gdy zachodzą warunki do orzeczenia kary łącznej. O tym czy warunki takie zachodzą rozstrzygają bowiem przepisy rozdziału IX Kodeksu karnego. Błędne było też wskazanie w punktach 1, 2 i 3 zaskarżonego orzeczenia obok § 2 art.91 kk § 3 tego przepisu. W przypadku łączenia kar za dwa lub więcej ciągów przestępstw lub za ciąg przestępstw oraz inne przestępstwo właściwą podstawą prawną rozstrzygnięcia jest art.91 § 2 kk. Natomiast art.91 § 3 kk należałoby powołać, gdyby zostały spełnione dwa warunki. Po pierwsze sprawca został skazany dwoma lub więcej wyrokami za przestępstwa należące do ciągu przestępstw, a po drugie należałoby dokonać korekty górnej granicy orzekanej w takiej sytuacji kary w wyroku łącznym (kara nie może przekroczyć górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę, przewidzianego w przepisie, którego znamiona każde z tych przestępstw wyczerpuje). Przenosząc to na grunt niniejszej sprawy w przypadku pierwszego zbiegu przestępstwa z art.279 § 1 kk mogłyby należeć do ciągu przestępstw, ale w sumie kary za nie orzeczone w wyrokach jednostkowych to 2 lata i 2 miesiące pozbawienia wolności plus skazanie z art.278 § 1 i 5 kk, art.275 § 1 kk i art.276 kk w zw. z art.11 § 2 kk na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności z wyroku II K 1026/10, czyli dużo mniej niż górna granica ustawowego zagrożenia, przewidzianego w przepisie, którego znamiona każde z tych przestępstw wyczerpuje. Co się zaś tyczy drugiego i trzeciego zbiegu, to w obu przypadkach brak jest dla przyjęcia jednego ciągu z przestępstw osądzonych różnymi wyrokami warunku w postaci tożsamości kwalifikacji prawnej poszczególnych czynów, które mają tworzyć ciąg przestępstw. Można dodać, że gdyby teoretycznie przesłanka z art.91 § 1 została spełniona, to i tak nie byłoby możliwe stosowanie art.91 § 3 kk z powodu drugiego warunku zawartego w tym ostatnim przepisie, o czym wspomniano powyżej.

Z tych wszystkich powodów Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok w punktach 1, 2 i 3 w ten sposób, że z podstawy prawnej tych rozstrzygnięć wyeliminował § 3 art.91 kk i art.569 § 1 kpk, zaś w pozostałej części orzeczenie to utrzymał w mocy. Na rzecz obrońcy zasądził tytułem nieuiszczonych kosztów obrony udzielonej skazanemu z urzędu w postępowaniu odwoławczym kwotę 147,60 złotych. Skazanego, który jest pozbawiony wolności i w zakładzie karnym nie pracuje, zwolnił od ponoszenia wydatków postępowania za II instancję.