Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 kwietnia 2014 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Janusz Madej

Protokolant st. sekr. sądowy Dorota Hańc

po rozpoznaniu w dniu 8 kwietnia 2014 r. w Bydgoszczy na rozprawie odwołania F. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B. :

- z dnia 21 grudnia 2012 r. znak (...)

- z dnia 25 stycznia 2013 r. znak (...)

w sprawie F. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych

Oddziałowi w B.

o emeryturę

I zmienia zaskarżone decyzje w ten sposób, iż przyznaje ubezpieczonemu F. S. prawo do emerytury od dnia(...)

II nie stwierdza odpowiedzialności Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału B. za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Na oryginale właściwy podpis.

Sygn. akt VI U 369/13

UZASADNIENIE

Decyzjami z dnia 21 grudnia 2012 roku i 25 stycznia 2013 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. odmówił przyznania ubezpieczonemu F. S. prawa do emerytury. Organ rentowy powołał się na przepisy art. 184 ustawy z dnia 17.12.1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U z 2009 roku, nr 153, poz. 1227) i rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ( Dz. U. Nr 8 z 1983 r., poz. 43.)

W uzasadnieniu decyzji wskazał, iż ubezpieczony nie spełnia wymogów określonych w /w przepisach, ponieważ nie udokumentował wymaganego 15 letniego okresu pracy w szczególnych warunkach jak również nie udokumentował co najmniej 25 letniego okresu ubezpieczenia.

Ubezpieczony złożył odwołania od tych decyzji, wnosząc o ich zmianę poprzez przyznanie mu prawa do emerytury i wskazując, iż w warunkach szczególnych był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) w W. w okresie od dnia 15 października 1976 roku do dnia 18 października 1992 roku oraz od dnia 2 kwietnia 1996 roku do dnia 27 lipca 1998 roku na okoliczność czego wniósł o przeprowadzenie dowodu z zeznań wskazanych świadków. Nadto ubezpieczony wniósł o zaliczenie do ogólnego okresu ubezpieczenia (wymaganego okresu zatrudnienia) okresu pracy na gospodarstwie rolnym rodziców od dnia stycznia 1976 roku do października 1976 roku.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. wniósł o oddalenie odwołania, podtrzymując dotychczasowe stanowisko. Nadto pozwany wskazał, iż nie uwzględnił ubezpieczonemu jako pracy wykonywanej w warunkach szczególnych zatrudnienia we wskazywanym przez niego przedsiębiorstwie, bowiem ubezpieczony nie przedłożył wymaganego świadectwa wykonywania zatrudnienia w warunkach szczególnych wystawionego przez pracodawcę ( zaświadczenia zostały wystawione przez archiwum) Odnośnie pracy ubezpieczonego wykonywanej na gospodarstwie rolnym rodziców pozwany wskazał, iż wobec lakoniczność zeznań świadków nie mogą one być dowodem w sprawie, nadto brak dokumentu potwierdzającego własność gospodarstwa rolnego rodziców ubezpieczonego.

Sąd ustalił, co następuje: Ubezpieczony F. S. (ur. dnia (...)), dnia 14 grudnia 2012 roku złożył wniosek o przyznanie prawa do emerytury. Organ rentowy uznał za udokumentowany staż ubezpieczeniowy na dzień 31 grudnia 1998 roku w wymiarze 24 lat, 3 miesięcy i 3 dni , w tym żadnego okresu pracy w warunkach szczególnych. Ubezpieczony nie jest członkiem OFE.

- okoliczności bezsporne Sporną pozostawała okoliczność, czy ubezpieczony przez okres co najmniej 15 lat był zatrudniony w warunkach szczególnych, czy taki charakter miało zatrudnienie ubezpieczonego we wskazanym przez niego okresie , jak również okoliczność wykonywania przez ubezpieczonego pracy w gospodarstwie rolnym rodziców , który podlegałby zaliczeniu w zakresie niezbędnym do przyznania żądanej emerytury.

Sąd przeprowadził postępowanie dowodowe, na podstawie, którego ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczony F. S. w okresie od dnia 1 stycznia 1976 roku do dnia 10 października 1976 roku pracował w gospodarstwie rolnym , stanowiącym wspówłasność rodziców ubezpieczonego oraz jego ciotki W. (...), gospodarstwo było położone w W. i w pobliżu tego miasta i miało 4,5ha powierzchni. Na gospodarstwie tym pracował ubezpieczony oraz jego ojciec. Ubezpieczony miał troje rodzeństwa. Ojciec ubezpieczonego był także właścicielem wytwórni wód gazowanych, w tej wytwórni pracowały trzy osoby z rodziny ubezpieczonego: matka, siostra oraz brat ubezpieczonego. Natomiast ubezpieczony pracował w gospodarstwie rolnym. W gospodarstwie tym hodowano bydło oraz trzodę chlewną, obsiewano także zboże. Ubezpieczony w tym okresie na gospodarstwie wykonywał wszystkie prace związane z jego prowadzeniem. Gospodarstwo było prowadzone do momentu jego podziału, który miał miejsce w 2002 roku.

W okresie od dnia 15 października 1976 roku do dnia 18 października 1992 roku ubezpieczony był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) w W. (przekształconego następnie w Przedsiębiorstwo (...) sp. z o.o. w W.). Ubezpieczony rozpoczął pracę jako trzeci trakowy, a następnie po 3 miesiącach od od 17 stycznia 1977 roku podjął pracę na stanowisku robotnika transportowego pracującego jako operator wózków widłowych marki V. o wadze ok. 6- 7 ton oraz ładowarki marki (...) ((...)) o wadze ok. także 6-7 ton i ładowarki marki (...) o wadze ok. 10 ton. i pracował przy rozwozie kłód oraz załadunku dłużyc. W okresie od 25 maja 1992 roku do 18 października 1992 roku korzystał on z urlopu bezpłatnego w związku z podjęciem zatrudnienia na budowie eksportowej w Niemczech. Ładowarki , na których pracował ubezpieczony , służyły do przewozu drewna, z przodu zaopatrzone były w chwytak. Chwytak łapał pnie ściętych drzew o różnej długości, długość pni wynosiła od 2,70 m do 6,5 m. Wózek widłowy marki V. oraz ładowarki (...) i (...) były to pojazdy specjalistyczne służące do przemieszczania kłód drewnianych. Ubezpieczony miał uprawnienia do kierowania takimi pojazdami ( k.-29 akt sprawy ). Ubezpieczony był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy, nie miał dłuższych przerw w pracy.

-dowód: zeznania świadków: S. O., J. J. zapis AV k. 35v akt sądowych, C. T., B. Ś., A. M. zapis AV k. 54v akt sądowych , dokumentacja z okresu zatrudnienia k. 15 akt sądowych , zeznania ubezpieczonego zapis AV k. 35v, 54v akt sądowych

Sąd zważył, co następuje:

Sąd dokonał oceny omówionego wyżej stanu faktycznego w kontekście przepisów art.184 i 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( t.j. Dz. U. z 2013 roku ,poz.1440 ) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ( Dz. U. Nr 8 z 1983 r., poz. 43.)

Zgodnie z treścią art. 184. ust 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32-34, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego ( art. 184 ust 2 )

Zgodnie z treścią art.32 ust 1 cytowanej wyżej ustawy ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1 ( 65 lat dla mężczyzn, 60 lat dla kobiet.)

Dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w cytowanym wyżej przepisie, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

Z kolei przepisy rozporządzenia wykonawczego z dnia 7 lutego 1983r, które nadal zachowały swoją moc na warunkach określonych w art. 32 ust. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 162, poz. 1118 ze zm.), mają zastosowanie do wszystkich pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zgodnie z § 2 tego rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku, a okresy te stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy.

Niemniej jednak należy wskazać, iż w przypadku, gdy zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczeń potwierdzających okresy wykonywania pracy w szczególnych warunkach z przyczyn od siebie niezależnych, art. 472 i 473 k.p.c. umożliwiają ustalenie tych okoliczności w drodze postępowania odwoławczego przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z ww. artykułami w postępowaniu w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych każdy fakt mający wpływ na prawo do świadczenia lub jego wysokość może być dowodzony wszelkimi środkami, które sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe. Sąd nie jest związany środkami dowodowymi określonymi dla dowodzenia przed organem rentowym.

Z kolei zgodnie z treścią przepisu art. 10 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( Dz. U. z 2009 roku, nr 153, poz. 1227) przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również następujące okresy, traktując je, z zastrzeżeniem art. 56, jak okresy składkowe:

1)okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki,

2)przypadające przed dniem 1 lipca 1977 r. okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16 roku życia,

3)przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.

W doktrynie i orzecznictwie wykształcił się pogląd, iż o uwzględnieniu przy ustalaniu prawa do świadczeń emerytalno - rentowych okresów pracy w gospodarstwie rolnym przed dniem 1 stycznia 1983 roku przesądza wystąpienie dwóch okoliczności, po pierwsze wykonywanie czynności rolniczych powinno odbywać się zgodnie z warunkami określonymi w definicji legalnej „domownika” z art. 6 pkt 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników i po drugie - czynności te muszą być wykonywane w wymiarze nie niższym niż połowa ustawowego czasu pracy, tj. minimum 4 godziny dziennie. ( tak też wyrok SA w Poznaniu z dnia 24 stycznia 1996 r., III AUr 833/95 OSA 1998, z. 4, poz. 15 i wyrok SN: z dnia 28 lutego 1997 r., II UKN 96/96 (OSNAPiUS 1997, nr 23, poz. 473) W powyższych orzeczeniach kładzie się nacisk na stałość wykonywania pracy w gospodarstwie rolnym, co nie musi jeszcze oznaczać codziennego wykonywania czynności rolniczych, ale gotowość (dyspozycyjność) do podjęcia pracy rolniczej, z czym wiąże się też wymóg zamieszkiwania osoby bliskiej rolnikowi, co najmniej w pobliżu gospodarstwa rolnego.

W ocenie Sądu Okręgowego ubezpieczony spełnia wszystkie przesłanki wymagane do uwzględnienia pracy w gospodarstwie rolnym. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy w postaci zeznań świadków S. O. i J. J. oraz ubezpieczonego wskazuje jednoznacznie, iż w okresie od dnia 1 stycznia 1976 roku do dnia 10 października 1976 roku ubezpieczony pracował w gospodarstwie rolnym rodziców, położonym W.. Wykonywanie czynności rolniczych przez ubezpieczonego mieści się w definicji legalnej „domownika” zawartej w treści przepisu art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników, bowiem ubezpieczony jako zstępny zamieszkiwał na terenie gospodarstwa rolnego rolnika, pracował w tym gospodarstwie i nie był z nim związany stosunkiem pracy.

Sąd dał wiarę zeznaniom świadków na okoliczność świadczonej przez odwołującego pracy w gospodarstwie rolnym swoich rodziców. Zeznania te były logiczne, spójne, konsekwentne i brak było w tej sytuacji podstaw by pozbawić je wiarygodności. Nadto zeznania świadków zostały potwierdzone w zeznaniach ubezpieczonego, którym Sąd przyznał również walor wiarygodności.

Sąd Okręgowy biorąc pod uwagę wielkość gospodarstwa rolnego, ilość hodowanych na nim zwierząt oraz rodzaj czynności wykonywanych przez ubezpieczonego ustalił, iż praca wykonywana przez niego na terenie gospodarstwa rolnego miała charakter stały, zajmujący minimum 4 godziny dziennie.

Należy jednak zważyć, iż okres pracy w gospodarstwie rolnym lub okres prowadzenia gospodarstwa rolnego z mocy art. 10 ustawy o emeryturach i rentach może być uwzględniany przy ocenie prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości jedynie wówczas, gdy okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury i tylko w zakresie niezbędnym do jej przyznania.

Ubezpieczony udowodnił przed pozwanym organem rentowym łączny okres ubezpieczenia w wymiarze 24 lat, 3 miesięcy i 3 dni, tak, więc okres brakujący do nabycia przez ubezpieczonego uprawnień do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych (- w przypadku mężczyzn o najmniej 25 lat) wynosi 8 miesięcy i 27 dni Sąd Okręgowy zaliczył, więc ubezpieczonemu brakujący okres 8 miesięcy i 27 dni pracy w gospodarstwie rolnym rodziców jako okres uzupełniający do uprawnień emerytalnych ubezpieczonego.

Przeprowadzone postępowanie dowodowe na okoliczność wykonywania przez powoda pracy w warunkach szczególnych, w tym zeznania świadków C. T., B. Ś., A. M. oraz ubezpieczonego, jak również dowody składające się na akta osobowe ubezpieczonego pozwala na dokonanie ustalenia, iż ubezpieczony w spornym okresie czasu, z wyłączeniem okresów urlopu bezpłatnego, stale i pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w warunkach szczególnych w rozumieniu cytowanego przepisu art. 184 ust 1, ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Wykonywana przez niego praca wymieniona jest w wykazie „A” dziale VIII poz.1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ( Dz. U. Nr 8 z 1983 r., poz. 43.) i jest pracą o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości. Ubezpieczony w okresie od 17 stycznia 1977 roku do 24 maja 1992 roku ( czyli 15 lat 4 miesiące i 9 dni ) stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał ciężkie prace załadunkowe i wyładunkowe jako operator maszyn urządzeń sprzętu przeładunkowego. Stanowisko to wymienione jest w stanowiącym załącznik nr 1 do zarządzenia nr 16 Ministra Rolnictwa , Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988 r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ( Dz.Urz.MRiRW ) wykazie , w diale VIII , pod pozycją 1 w punkcie 3. Sąd uznał, że zeznania świadków oraz zeznania ubezpieczonego są wiarygodne, świadkowie dokładnie określili charakter pracy wykonywanej przez wnioskodawcę, ponadto w tym samym czasie byli również zatrudnieni w tym samym przedsiębiorstwie co powód, zatem często widywali powoda w pracy, nadto ich zeznania znalazły potwierdzenie w dowodach składających się na dokumentację pracowniczą ubezpieczonego z okresu zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w W. ( następnie (...) Sp. z o.o. w W. ).

Mając powyższe na uwadze należy stwierdzić, że ubezpieczony ma wymagany łączny 25 letni okres ubezpieczenia oraz ponad 15-letni okres zatrudnienia w warunkach szczególnych, uprawniający do przyznania prawa do wcześniejszej emerytury na mocy cytowanego art. 32 w zw. z art. 184 ustawy z dnia 17.12.1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Zaliczenie w/w okresów spowodowało, że odwołujący spełnia warunki konieczne do przyznania emerytury określone w cytowanych wyżej przepisach ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku i § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 z 1983 r., poz. 43 ze zm.)

Mając powyższe na uwadze Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 kpc zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych od spełnienia przez niego ostatniej przesłanki nabycia tego prawa – ukończenia 60 lat.

W punkcie II wyroku Sąd Okręgowy zgodnie z przepisem art. 118 ust. 1a ustawy emerytalnej z urzędu orzekał w przedmiocie odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Zdaniem Sądu Okręgowego, w okolicznościach przedmiotowej sprawy brak było podstaw do stwierdzenia odpowiedzialności organu rentowego, pomimo uwzględnienia odwołania ubezpieczonego. Ubezpieczony za sporny okres zatrudnienia nie przedłożył prawidłowo wystawionego świadectwa wykonywania zatrudnienia w warunkach szczególnych. Mając na uwadze sformalizowany przebieg postępowania przed organem rentowym, jak również występujące ograniczenia dowodowe, do przyznania ubezpieczonemu prawa do żądanego świadczenia konieczne było przeprowadzenie postępowania dowodowego na okoliczność świadczenia przez odwołującego zatrudnienia w warunkach szczególnych i wykonywania przez ubezpieczonego pracy w gospodarstwie rolnym rodziców ( podlegającej zaliczeniu do wymaganego w § 3 rozporządzenia z 7 lutego 1983r. okresu zatrudnienia).

Na oryginale właściwy podpis.