Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 czerwca 2014 r.

Sąd Okręgowy w Rzeszowie VI Wydział Gospodarczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Andrzej Borucki (spr.)

Sędziowie: SO Beata Hass – Kloc

SO Anna Harmata

Protokolant: st. sekr. sądowy Joanna Mikulska

po rozpoznaniu w dniu 17 czerwca 2014 r. w Rzeszowie

na rozprawie

sprawy z powództwa: (...) S.A. w L.

przeciwko: (...) Spółka Akcyjna
w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego w Rzeszowie
V Wydziału Gospodarczego z dnia 10 stycznia 2014 r., sygn. akt V GC 1094/13

I.  oddala apelację,

II.  zasądza od pozwanego (...) Spółka Akcyjna w W. na rzecz powoda (...) S.A.
w L. kwotę 300 zł (trzysta złotych) tytułem kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt VI Ga 110/14

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 17 czerwca 2014 r.

Powód (...) S.A w L. pozwem z dnia 12 kwietnia 2013 r. wniósł o zasądzenie od pozwanych (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. i P. S. prowadzącego działalność gospodarczą pod F.w M. kwoty 2.212,52 zł z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 29 lipca 2011 r. do dnia zapłaty i kosztami postępowania z zastrzeżeniem, że spełnienie świadczenia przez jego z pozwanych zwalnia z obowiązku drugiego pozwanego (in solidum).

W uzasadnieniu pozwu wskazał, iż w dniu 18 czerwca 2011 r. podczas wykonywania robót ziemnych koparką należącą do pozwanego P. S. uszkodzony został kabel energetyczny linii niskiego napięcia w K. przy ul. (...), będący własnością powoda. Odpowiedzialność za przedmiotową szkodę ponosi sprawca szkody tj. P. S. prowadzący działalność gospodarczą pod F.oraz (...) S.A. w oparciu o zawartą umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej sprawcy.

Dnia 15 maja 2013 r. Sąd Rejonowy w Rzeszowie V Wydział Gospodarczy sygn. akt V GNc 1722/13 wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym zgodnie z żądaniem pozwu.

Od powyższego nakazu zapłaty sprzeciw złożył tylko pozwany (...) S.A. w W. wnosząc o oddalenie powództwa w całości. W uzasadnieniu podał, iż nie było możliwe w postępowaniu likwidacyjnym ubezpieczeniowym ustalenie odpowiedzialności cywilnego ubezpieczonego P. S., gdyż (...) mimo wezwania nie uzyskało informacji co do okoliczności zaistnienia zdarzenia, a także informacji dotyczących osoby operatora koparki, w tym czy posiadał on wymagane uprawnienia do jej obsługi. Ponadto ubezpieczony nie wyjaśnił czy wykonywane roboty prowadzone były w oparciu o dokumentację projektową i geodezyjną i czy widoczny był na niej przebieg kabla, który zgodnie z twierdzeniem pozwu uległ uszkodzeniu.

Powód w odpowiedzi na sprzeciw, podniósł iż okoliczności zdarzenia zostały przedstawione w protokole spisanym w dacie zdarzenia z 18 czerwca 2011 r., w którym ubezpieczony przyznał się do naruszenia kabla i przyjął na siebie odpowiedzialność za to zdarzenie. Ponadto podał, że bierne oczekiwanie ubezpieczyciela na wynik procesu sądowego nie uzasadnia odmowy wypłaty przez niego odszkodowania, chyba że wykaże, że we własnym zakresie wyczerpał środki dowodowe umożliwiające mu wyjaśnienie okoliczności koniecznych do ustalenia odpowiedzialności.

W dniu 10 stycznia 2014 r. Sąd Rejonowy w Rzeszowie V Wydział Gospodarczy wydał w sprawie o sygn. akt. V Gc 1094/13 wyrok zasądzający w pkt. I od pozwanego (...) S.A. w W. na rzecz powoda (...) S.A. w L. kwotę 2.212,52 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 31 października 2013 r. do dnia zapłaty, z zastrzeżeniem, że spełnienie świadczenia przez jednego z pozwanych: czy to (...) Spółka Akcyjna w W., czy to P. S., odpowiadającego z nakazu zapłaty z dnia 15 maja 2013 r. sygn. akt 1722/13, zwalnia drugiego. Natomiast w pozostałej części Sąd Rejonowy oddalił powództwo o czym orzekł w pkt. II wyroku. W pkt. III orzekł o kosztach postępowania.

Sąd Rejonowy ustalił, iż poza sporem był fakt, że pozwany P. S. prowadził działalność gospodarczą pod nazwą F.w M. posługując się na większą skalę maszynami budowlanymi w pracach remontowo-budowlanych w ramach prowadzonego przedsiębiorstwa. Z tego tytułu był związany z pozwanym (...) S.A w W. umową ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej i dołączonymi doń ogólnymi warunkami ubezpieczenia. Przedmiotem ubezpieczenia była odpowiedzialność cywilna z tytułu szkód wyrządzonych zarówno czynem niedozwolonym jak i z tytułu odpowiedzialności kontraktowej. Odpowiedzialność pozwanego została wyłączona za szkody wyrządzone umyślnie, jak również jeżeli ubezpieczony, lub osoby, którymi się posługiwał, nie posiadały wymaganych przepisami prawa odpowiednich uprawnień do wykonywania określonego zakresu działalności. Według § 23.1. i 3 OWU ubezpieczający miał obowiązek zawiadomić (...) S.A. bezzwłocznie o wypadku ubezpieczeniowym, nie później niż w terminie 7 dni, a w razie naruszenia z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa w/w obowiązku, (...) mogło odpowiednio zmniejszyć odszkodowanie, jeżeli naruszenie przyczyniło się do zwiększenia szkody lub uniemożliwiło (...) ustalenie okoliczności i skutków wypadku. Termin wypłaty odszkodowania wynosił 30 dni od dnia otrzymania zawiadomienia o wypadku ubezpieczeniowym, a gdyby wyjaśnienie w tym terminie okoliczności koniecznych do ustalenia odpowiedzialności było niemożliwe, w terminie 14 dni od daty, gdy wyjaśnienie tych okoliczności przy zachowaniu należytej staranności było możliwe.

Okolicznością bezsporną wedle ustaleń Sądu Rejonowego był fakt, iż w okresie obowiązywania tejże umowy, w dniu 18 czerwca 2011 r. doszło do wypadku ubezpieczeniowego. P. S. przyjął od firmy (...) zlecenie rozbudowy oraz modernizacji budynku przy ul. (...) w K.. W ramach tejże umowy jego podwykonawca operator P. P. posługiwał się koparką potrzebną do wykopania fundamentów. Operator ten posiadał uprawnienia do obsługiwania tejże koparki. Prace wykonywane były na podstawie projektu budowlanego oraz dołączonego doń projektu zagospodarowania terenu, uzgodnionych z (...), gdzie naniesione były przebiegi wszystkich instalacji. Dokumenty te otrzymał operator koparki. Podczas wykopów fundamentów operator łyżką koparki uszkodził linię energetyczną i doszło do zwarcia oraz uszkodzenia kabla. Po obejrzeniu na miejscu zdarzenia projektu zagospodarowania terenu okazało się, iż w miejscu wykopu nie było naniesionej linii energetycznej. Ponadto jak ustalił Sąd Rejonowy poza sporem był fakt, iż koszt usunięcia szkody wynosił 2.212,52 zł, którą to szkodę w ramach kalkulacji kosztów naprawy powód zgłosił pozwanemu (...) S.A. w dniu 8 lipca 2011 r. Niesporne było też, iż pismem z dnia 1 września 2011 r. (...) S.A. odmówił wypłaty odszkodowania z uzasadnieniem, iż do chwili obecnej nie uzyskał od odpowiedzialnego za szkodę dokumentacji niezbędnej do ustalenia odpowiedzialności (...) S.A., potwierdzającej okoliczności zdarzenia oraz stanowiska w przedmiocie odpowiedzialności za szkodę. Powód dwukrotnie w dniach 10 października i 29 listopada 2011 r. wzywał pozwanego do zapłaty odszkodowania.

Z ustaleń Sądu Rejonowego wynika także, iż ubezpieczyciel dnia 27 lipca 2011 r. wezwał sprawcę szkody P. S., między innymi o przesłanie opisu okoliczności szkody oraz zajęcie wraz z uzasadnieniem stanowiska w kwestii odpowiedzialności za szkodę, w tym wskazanie, jaki błąd został popełniony przez operatora koparki, jak również o przesłanie umowy o pracę operatora, danych technicznych koparki i zaświadczenia o uprawnieniach do obsługi koparki. Kolejne pismo wzywające do potwierdzenia okoliczności zdarzenia i stanowiska w przedmiocie odpowiedzialności za szkodę skierował do (...) w dniu 1 września 2011 r. jak i do sprawcy P. S.. Sprawca nie przedłożył wyjaśnień, ani w/w żądanych dokumentów, natomiast (...) otrzymało już przy zgłoszeniu szkody wraz z kalkulacją naprawy i notą obciążeniową w dniu 15 lipca 2011 r., w/w protokół likwidacji szkody podpisany przez poszkodowanego powoda.

W uzasadnieniu wyroku Sąd I instancji stwierdził, iż w przedmiotowej sprawie pozwany nie wskazał ani nie udowodnił przesłanek wynikających z art. 435 k.c. warunkujących zwolnienie go z odpowiedzialności za szkodę na osobie lub mieniu bowiem sprawca z art. 435 k.c. jest zwolniony z odpowiedzialności tylko wtedy gdy jedyną przyczyną szkody jest zawinione zachowanie poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą prowadzący zakład czy przedsiębiorstwo nie ponosi odpowiedzialności. Sąd Rejonowy wskazał, że prace koparką były bezpośrednią przyczyną uszkodzenia kabla, zatem przesłanką która przesądza nie tylko o równoważnym ale nawet adekwatnym związku przyczynowym między pracą koparki a uszkodzeniem kabla. Dodatkowo podwykonawca pozwanego P. S., którym był operator koparki to osoba, za którą co do zasady ponosi on odpowiedzialność i bez znaczenia pozostają dalsze przesłanki z art. 429 k.c. wyłączające odpowiedzialność przedsiębiorcy. Ponadto pozwany nie wskazał osoby odpowiedzialnej jako osoby trzeciej a przy winie anonimowej niemożliwe jest ustalenie tej winy od strony subiektywnej.

Odnosząc się natomiast do umowy ubezpieczenia pozwany nie wykazał zaistnienia okoliczności umownej która wyłączyłaby odpowiedzialność ubezpieczyciela a którą to okolicznością był brak uprawnień. Zarzut pozwanego w tym zakresie nie został wykazany bowiem operator miał uprawnienia do obsługi koparki a pozwany nie wskazał, czy i jakie to inne szczególne uprawnienia poza skończonym kursem winien posiadać tenże operator. Okoliczność ta ujawniła się dopiero na rozprawie dnia 16 października 2013 r. w zeznaniach świadka oraz po przedłożeniu przez niego zaświadczenia o ukończeniu kursu. Pozwany nie uzyskał na etapie postępowania likwidacyjnego żadnych informacji ani od P. S., ani od poszkodowanego powoda, kto był operatorem koparki. W tym zakresie zdaniem Sądu Rejonowego ubezpieczyciel wyczerpał przy dołożeniu należytej staranności wszelkie możliwe środki uzyskania tej informacji. Ewentualną odpowiedzialność za opóźnienie w zapłacie odszkodowania za okres od dnia 29 lipca 2011 r. do dnia 30 października 2013 r. ponosi wyłącznie sprawca P. S., o czym Sąd Rejonowy orzekł w prawomocnym nakazie zapłaty. Pozwany ubezpieczyciel natomiast dopiero po upływie 14 dni od daty wyjścia na jaw tej okoliczności winien był wypłacić należne odszkodowanie powodowi, w wysokości zgodnej z żądaniem pozwu, skoro tej wysokości nie kwestionował. Tym samym w rozumieniu § 24.2 OWU popadł on w opóźnienie w zapłacie, poczynając od dnia 15-ego od dowiedzenia się o uprawnieniach operatora koparki, i od tej daty na podstawie art. 481 k.c. Sąd Rejonowy zasądził odsetki ustawowe.

Apelację od powyższego wyroku wniosła strona pozwana zaskarżając przedmiotowy wyrok co do pkt I i III – w całości i wnosząc o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego (...) S.A. kosztów postępowania w tym kosztów postępowania apelacyjnego.

Zaskarżonemu wyrokowi pozwany zarzucił:

1.  błędną interpretację art. 435 § 1 k.c. polegającą na przyjęciu, że ułożenie przez powódkę kabla energetycznego w innym miejscu niż wskazane na dokumentacji geodezyjnej, nie jest wyłączną winą poszkodowanego w rozumieniu tego przepisu, wyłączającą odpowiedzialność opartą o zasadę ryzyka.

2.  naruszenie przepisu art. 805 § 1 w zw. z art. 822 k.c. poprzez niezastosowanie wyłączenia odpowiedzialności gwarancyjnej pozwanego zakładu ubezpieczeń wynikającego z § 3 ogólnych warunków ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej dla klienta indywidualnego oraz małego i średniego przedsiębiorcy ustalone Uchwałą Zarządu (...) S.A. Nr (...) z dnia 7 maja 2009 r., zgodnie z którym, umowy ubezpieczenia, do których zastosowanie mają niniejsze OWU, nie obejmują ochroną odpowiedzialności cywilnej będącej przedmiotem ubezpieczeń obowiązkowych, o których mowa w ustawie o ubezpieczeniach obowiązkowych, (...)

3.  naruszenie przepisu art. 805 § 1 w zw. z art. 822 k.c. poprzez niezastosowanie postanowień § 23 ust 3 ogólnych warunków ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej dla klienta indywidualnego oraz małego i średniego przedsiębiorcy ustalone Uchwałą Zarządu (...) S.A. nr (...) z dnia 7 maja 2009 r., który pozwala pozwanemu zakładowi ubezpieczeń, odpowiednio zmniejszyć odszkodowanie, jeżeli naruszenie ciążących na ubezpieczonym obowiązków informacyjnych uniemożliwiło ubezpieczycielowi ustalenie okoliczności i skutków wypadku.

W ocenie skarżącego, w okolicznościach niniejszej sprawy, odpowiedzialność ubezpieczonego P. S. za szkodę wyrządzoną powódce uległa wyłączeniu z uwagi na wyłączną winę poszkodowanego – powódki bowiem skoro kabel był własnością powódki, to powódka była odpowiedzialna za jego umieszczenie na terenie zgodnie z dokumentacją. Zdaniem skarżącego pomiędzy zaniedbaniem powódki związanej z umieszczeniem kabla w innym miejscu niż zaznaczone na mapach a szkodą zachodzi adekwatny związek przyczynowy. Z tych względów zdaniem pozwanego nie jest prawidłowe stanowisko Sądu, że w sprawie nie zachodzą żadne z wymienionych w art. 435 § 1 k.c. okoliczności wyłączające odpowiedzialność ubezpieczonego. Pozwany podnosi także zarzut naruszenia przepisu art. 805 § 1 k.c. w zw. z art. 822 k.c. poprzez niezastosowanie wyłączenia odpowiedzialności gwarancyjnej pozwanego zakładu ubezpieczeń wynikającego z § 3 ogólnych warunków ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej dla klienta indywidualnego oraz małego i średniego przedsiębiorcy ustalone Uchwałą Zarządu (...) S.A. Nr (...) z dnia 7 maja 2009 r. Skarżący powołując się na ustawę o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych oraz na zawarte w niej definicje odnoszące się do pojazdów wskazał, że koparka w wyniku pracy której doszło do wyrządzenia szkody, powinna być uznana za pojazd samochodowy albo pojazd wolnobieżny. W związku z powyższym szkoda wyrządzona powódce powinna zostać uznana za szkodę związaną z ruchem pojazdu mechanicznego. Odpowiedzialność ta uregulowana jest w/w ustawie. Ponadto skarżący podnosi, że w ustalonym przez Sąd Rejonowy stanie faktycznym, ewentualne odszkodowanie należne poszkodowanemu powinno ulec odpowiedniemu zmniejszeniu. Pomimo istnienia podstaw do zastosowania § 23 ust 3 Ogólnych Warunków Ubezpieczenia, Sąd zasądził od pozwanego ubezpieczyciela całość odszkodowania, przez co doszło do naruszenia art. 805 § 1 w zw. z art. 822 § 1 k.c.

Pismem z dnia 7 kwietnia 2014 r. powód wniósł odpowiedź na apelację domagając się jej oddalenia w całości oraz zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania apelacyjnego wg norm przepisanych. W uzasadnieniu pisma powód ustosunkował się do zarzutów zgłoszonych przez stronę pozwaną wskazując, iż odpowiedzialność P. S. za uszkodzenie kabla wynika z prawomocnego nakazu zapłaty z wszystkimi konsekwencjami wynikającymi z prawomocności orzeczenia sądowego. Ponadto zeznania P. S. nie są według powoda wiarygodne, pozwany (...) S.A. okoliczność powstania szkody i związanych z nią dokumentów mógł ustalić sam ale nie podjął żadnych działań w tym kierunku w związku z tym przedstawienie przez P. S. wyjaśnień w tym przedmiocie nie ma wpływu na odpowiedzialność (...) S.A. Dodatkowo powód stwierdził, iż koparka samobieżnie kołowa nie jest pojazdem samochodowym lecz wolnobieżnym pojazdem silnikowym, którego konstrukcja ogranicza prędkość do 25 km/h – art. 2 pkt 34 Ustawy Prawo o ruchu drogowym.

Sąd Okręgowy rozpoznając przedmiotową apelację nie znalazł podstaw do jej uwzględnienia.

Na wstępie podkreślić należy, iż zarzuty apelacji objęte jej pkt. 2 w zakresie naruszenia przez Sąd I instancji art. 805§1 k.c. w zw. z art. 822 k.c. poprzez niezastosowanie wyłączenia odpowiedzialności gwarancyjnej pozwanego wynikającego z § 3 ogólnych warunków ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej dla klienta indywidualnego oraz małego i średniego przedsiębiorcy ustalone uchwałą Zarządu (...) S.A. Nr (...) z dnia 7 maja 2009r. zgodnie z którym, umowy ubezpieczenia, do których zastosowanie mają niniejsze OWU nie obejmują ochroną odpowiedzialności cywilnej będącej przedmiotem ubezpieczeń obowiązkowych, o których mowa w ustawie o ubezpieczeniach obowiązkowych, (...)pozwany podniósł dopiero na etapie postępowania apelacyjnego co czyni je spóźnionymi. Pozwany wnosząc sprzeciw od nakazu zapłaty, stosownie do dyspozycji art. 503§1 k.p.c. zobligowany był przedstawić wszelkie zarzuty przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy. Wbrew zarzutom apelacji Sąd I instancji dokonał prawidłowych ustaleń stanu faktycznego i na tej podstawie wywiódł prawidłowe wnioski wydając zaskarżony wyrok.

Sprawca szkody, którym był prowadzący działalność gospodarczą (...)był ubezpieczony z tytułu odpowiedzialności OC u pozwanego i byłby on zwolniony od odpowiedzialności za szkodę tylko wtedy, gdy szkoda powstałaby na skutek zawinionego zachowania poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą prowadzący zakład czy przedsiębiorstwo nie ponosi odpowiedzialności. Na pozwanym, w niniejszym stanie faktycznym, spoczywał ciężar wykazania - zgodnie z regułą wynikającą z art. 6 k.c.- że szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej albo wyłącznie z winy poszkodowanego albo osoby trzeciej za którą prowadzący na własny rachunek przedsiębiorstwo nie ponosi odpowiedzialności. W związku z zarzutami pozwanego w trakcie postępowania dowodowego wykazane zostało, że operator koparki, który wykonywał pracę, miał do wykonywania tego typu robót stosowne uprawnienia. Wbrew ciążącemu na pozwanym obowiązku nie wykazał on też, aby szkoda powstała z przyczyn leżących po stronie poszkodowanego. Biorąc pod uwagę charakter niniejszej sprawy, a szczególnie przedłożone przez powoda dokumenty geodezyjne i projektowe konieczna była, w celu prawidłowej weryfikacji merytorycznej tych dokumentów ( ich „ odczytania „) ,wiedza fachowa jaką niewątpliwie dysponuje biegły sądowy właściwej specjalności. Brak było podstaw do przeprowadzenia tego dowodu przez Sąd z urzędu, skoro to pozwany podnosił, iż trasa przebiegu kabla elektrycznego w terenie mogła nie pokrywać się z trasą naniesioną w dokumentach geodezyjnych i projektowych (lub kabel nie był naniesiony na mapach). Pozwany zaś z dowodu takiego nie skorzystał.

Mając na uwadze podnoszone przez strony twierdzenia i zarzuty oraz ciężar ich wykazania, w ocenie Sądu Okręgowego, Sąd I instancji działał w granicach wyznaczonych treścią art. 233 § 1 k.p.c. Ponieważ pozwany nie wykazał stosownymi dowodami przesłanek wyłączających lub zmniejszających jego odpowiedzialność ( przyczynienie się poszkodowanego ) zgodnie z OWU, Sąd Rejonowy prawidłowo przyjął odpowiedzialność ubezpieczyciela za szkodę, na podstawie powołanych w uzasadnieniu wyroku przepisów.

Biorąc pod uwagę powyższe, apelację pozwanego jako bezzasadną oddalono na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono stosownie do jego wyniku na podstawie art. 98§1 i 3 k.p.c. oraz art. 108§1 k.p.c.