Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 15 lipca 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSA Daria Stanek (spr.)

Sędziowie: SA Aleksandra Urban

SA Grażyna Czyżak

po rozpoznaniu w dniu 15 lipca 2014 r. w Gdańsku na posiedzeniu niejawnym

sprawy (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowej z siedzibą w G.

z udziałem zainteresowanej A. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o wymiar składek

na skutek zażalenia (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowej z siedzibą w G.

na postanowienie Sądu Okręgowego w Gdańsku – VII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 19 marca 2014 r. uzupełnione postanowieniem z dnia 16 kwietnia 2014 r. w sprawie VII U 2647/13

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie.

Sygn. akt III AUz 127/14

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Gdańsku - VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych postanowieniem

z dnia 19 marca 2014 r. uzupełnionym postanowieniem z dnia 16 kwietnia 2014 r. w sprawie VII U 2647/13 odrzucił odwołanie (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowej z siedzibą G. od decyzji nr (...) z dnia 6 września 2013 r. organu rentowego na podstawie art. 4779 § 3 k.p.c. (punkt pierwszy) oraz zasądził od wnioskodawcy na rzecz pozwanego kwotę 60 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (punkt drugi).

W uzasadnieniu orzeczenia wskazano, że decyzja została doręczona płatnikowi składek niewątpliwie w dniu 16 września 2013 r., co potwierdza elektroniczne zwrotne poświadczenie odbioru i kopia pocztowego potwierdzenia odbioru z akt VII U 317/14, a to oznacza, że termin do wniesienia odwołania upływał z dniem 16 października 2013 r. Odwołanie zostało wniesione poprzez nadanie

w polskiej placówce pocztowej operatora w dniu 17 października 2013 r., a zatem po upływie przepisanego terminu przekraczając go o 1 dzień. Przekroczenie terminu nie było w ocenie Sądu

I instancji nadmierne, jednak nie sposób uznać by nastąpiło z przyczyn od niego niezależnych, bowiem tak w treści odwołania (ani też w żadnym ze swoich późniejszych pism czy oświadczeń) płatnik składek nie wskazał na zaistnienie takich okoliczności.

Zażalenie na postanowienie z dnia 19 marca 2014 r., uzupełnione postanowieniem z dnia

16 kwietnia 2014 r. w sprawie VII U 2647/13 wniósł płatnik składek zaskarżając je w całości i wnosząc o jego uchylenie w całości i zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kosztów postępowania zażaleniowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Zaskarżonemu postanowieniu zarzucił:

- naruszenie art. 227 k.p.c. w związku z art. 45 k.p.a. poprzez nieprzeprowadzenie dowodu na okoliczność, czy J. R. był osobą uprawnioną do odbioru decyzji ZUS, a w konsekwencji poprzez uznanie, że zaskarżona decyzja została doręczona spółce w dniu 16 września 2013 r. podczas, gdy odbiór przesyłki poleconej zawierającej decyzję został dokonany

w dniu 16 września 2013 r. przez osobę nieupoważnioną do odbioru korespondencji w imieniu skarżącego, a więc skutek prawny doręczenia mu decyzji w tym dniu nie nastąpił;

- naruszenie art. 233 § l k.p.c. w związku z § 21 ust. 4 rozporządzenia Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 29 kwietnia 2013 r. w sprawie warunków wykonywania usług powszechnych przez operatora wyznaczonego (Dz. U. poz. 545) poprzez uznanie, że znajdujące się w aktach sprawy VII U 317/14 zwrotne poświadczenie odbioru decyzji ZUS stanowi dowód prawidłowego doręczenia skarżącemu decyzji ZUS w sytuacji, gdy nie zawiera ono ani odcisku stempla firmowego, ani informacji o dokumencie potwierdzającym uprawnienie do odbioru przesyłki;

- naruszenie art. 233 § l k.p.c. w zw. z art. 4779 § 3 k.p.c. poprzez uznanie, iż przekroczenie o jeden dzień terminu do wniesienia odwołania od decyzji ZUS nastąpiło z przyczyn zależnych od niego.

Ponadto wniósł o przeprowadzenie dowodu: z przesłuchania A. D. - prokurenta (...) Sp. z o. o. - komplementariusza skarżącej spółki; z wykazu osób posiadających pełnomocnictwo pocztowe do odbioru korespondencji w jego imieniu; z pocztowego potwierdzenia daty odbioru decyzji ZUS oraz z wydruku z książki listów przychodzących spółki. W uzasadnieniu zażalenia płatnik składek szczegółowo uzasadnił swoje stanowisko.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

(...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowej z siedzibą w G. zasługiwało na uwzględnienie skutkując uchyleniem zaskarżonego postanowienia.

W ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd Okręgowy nie dokonał ustalenia stanu faktycznego, który pozwalałby na ocenę, czy płatnik składek wniósł odwołanie od decyzji organu rentowego nr (...) z dnia 16 kwietnia 2014 r. w terminie, czy po jego upływie.

Podkreślić należy, że kwestia daty doręczenia przedmiotowej decyzji nie pojawiła się w odwołaniu, ani w odpowiedzi na odwołanie. Dopiero Sąd Okręgowy zarządzeniem z dnia 27 stycznia 2014 r. zobowiązał pełnomocnika pozwanego do dostarczenia dowodu doręczenia odwołującemu się zaskarżonej decyzji (k. 18 a.s.). W odpowiedzi na wezwanie pozwany przedłożył jako dowód doręczenia przedmiotowej decyzji elektroniczne zwrotne poświadczenie odbioru - wydruk z systemu zatytułowany „przesyłka - szczegóły”, z którego wynika, że przesyłka o znaku (...)- (...) została odebrana w dniu 16 września 2013 r. przez płatnika składek pod adresem ul. (...), (...)-(...) P. (k. 22 a.s.). Nie wynika z niego, kto „fizycznie” odebrał przesyłkę.

Skarżący w piśmie procesowym z dnia 18 lutego 2014 r. wskazał, że zaskarżona decyzja

nr (...) została mu doręczona dnia 17 września 2013 r. (k. 32-34 a.s.). Załączył również odpis z KRS nr (...), w którym wskazano, że prawo reprezentowania i prowadzenia spraw odwołującej się spółki przysługuje jedynie komplementariuszowi - (...) sp. z o.o. Natomiast z odpisu z KRS nr (...) wynika, że organem uprawnionym do reprezentowania (...) sp. z o.o. jest zarząd,

a do składania oświadczeń i podpisywania w imieniu spółki uprawniony jest każdy z członków zarządu samodzielnie. Prezesem Zarządu jest G. D., o prokurentem samoistnym – A. D., która wpisana jest także jako wspólnik (k. 37-41 a.s.).

Na posiedzeniu jawnym w dniu 19 marca 2014 r. pełnomocnik odwołującej się wniósł o zobowiązanie pozwanego do przedstawienia pocztowego potwierdzenia dowodu doręczenia zaskarżonej decyzji, bowiem z książki korespondencji przychodzącej do spółki wynika, że decyzja została doręczona 17 września 2013 r. Sąd Okręgowy oddalił ww. wniosek skarżącego, a pełnomocnik płatnika składek złożył w trybie art. 162 k.p.c. zastrzeżenia zarzucając naruszenia art. 227 k.p.c., art. 228 a contario k.p.c. i art. 229 k.p.c. (protokół rozprawy – k. 55 a.s., 00:00:50-00:02:02 - zapis

na płycie CD – k. 57 a.s.).

Organ rentowy po wydaniu zaskarżonego postanowienia przesłał Sądowi Okręgowemu kserokopię pocztowego potwierdzenia odbioru decyzji (...)- (...) z dnia 6 września 2013 r., które zostały odebrane w dniu 16 września 2013 r. przez osobę, która podpisała się „R. J.” Nr listu poleconego to (00) (...). Na potwierdzeniu odbioru nie

ma odcisku stempla firmowego, ani informacji o dokumencie potwierdzającym uprawnienie do odbioru przesyłki. Pozwany wskazał, że oryginalne zwrotne potwierdzenie odbioru znajduje się

w aktach odwoławczych w sprawie (...) (k. 73 a.s.). Do zażalenia płatnik składek dołączył pismo Naczelnika Urzędu Pocztowego w P., w którym potwierdzono odbiór przesyłek poleconych o nr (...) oraz (...) w dniu 16 września 2013 r. przez J. R. ( (...) 11 poz. 1 i 8) (k. 84 a.s.). Załączył również wydruk z książki listów przychodzących, w którym wskazano, że dnia 17 września 2013 r. przekazano p. A. korespondencję ZUS (...)- (...) oraz (...)- (...) (k. 85 a.s.). oraz pełnomocnictwo pocztowe do odbioru poczty z Urzędu Pocztowego nr 1 w P. dla: Ł. K., P. Ż., R. Ś., A. B. i M. G. (k. 86 a.s.).

Przechodząc do rozważań prawnych wskazać należy, że zgodnie z art. 40 § 1 k.p.a. pisma doręcza się stronie, a gdy strona działa przez przedstawiciela - temu przedstawicielowi. Natomiast art. 45 k.p.a. stanowi, że jednostkom organizacyjnym i organizacjom społecznym doręcza się pisma

w lokalu ich siedziby do rąk osób uprawnionych do odbioru pism. Przepis art. 44 stosuje się odpowiednio.

Ponadto zgodnie z art. 37 ust. 1 ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. Prawo pocztowe (Dz.U. z 2012 r., poz. 1529; dalej ustawa), która wszedł w życie z dniem 1 stycznia 2013 r. przesyłkę pocztową lub kwotę pieniężną określoną w przekazie pocztowym doręcza się adresatowi pod adresem wskazanym na przesyłce, przekazie lub w umowie o świadczenie usługi pocztowej.

Art. 37 ust. 2 pkt 5 ustawy stanowi, że przesyłka pocztowa, jeżeli nie jest nadana na poste restante, może być także wydana ze skutkiem doręczenia osobie uprawnionej do odbioru przesyłek pocztowych w podmiotach będących osobami prawnymi lub jednostkami organizacyjnymi nieposiadającymi osobowości prawnej, jeżeli adresatem przesyłki jest: dana osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej (lit. a) oraz niebędąca członkiem organu zarządzającego albo pracownikiem danej osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej osoba fizyczna w niej przebywająca (lit. b).

Na pisemny wniosek adresata, złożony w odpowiedniej placówce pocztowej, przesyłka listowa będąca przesyłką rejestrowaną, z wyłączeniem przesyłek kurierskich, może być doręczona

w sposób, o którym mowa w ust. 2 pkt 1 lit. a (do oddawczej skrzynki pocztowej). Wniosek może być złożony w postaci elektronicznej, jeżeli taką postać dopuszcza regulamin świadczenia usług pocztowych lub regulamin świadczenia usług powszechnych (art. 37 ust. 4 ustawy).

Ponadto zgodnie z § 21 rozporządzenia Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 29 kwietnia 2013 r. w sprawie warunków wykonywania usług powszechnych przez operatora wyznaczonego (Dz.U. z 2013 r., poz. 545), które weszło w życie 24 maja 2013 r. przesyłki rejestrowane doręcza się zgodnie z art. 37 ustawy za pokwitowaniem odbioru, po stwierdzeniu tożsamości osoby uprawnionej do odbioru (§ 1). Doręczający przesyłkę może odstąpić od żądania okazania jednego z dokumentów,

o których mowa w § 22 (dowodu osobistego; paszportu; prawa jazdy; innego dokumentu z fotografią, odciskiem pieczęci urzędowej z wizerunkiem orła oraz podpisem jego posiadacza; w przypadku cudzoziemców nieposiadających żadnego z dokumentów, o których mowa w pkt 1-4, innego dokumentu stwierdzającego tożsamość), jeżeli osoba uprawniona do odbioru jest osobiście znana doręczającemu (§ 22). Pokwitowanie odbioru przesyłki rejestrowanej powinno zawierać czytelny podpis odbiorcy i datę odbioru (§ 3). Jeżeli adresatem przesyłki rejestrowanej jest osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, pokwitowanie odbioru powinno zawierać czytelny podpis odbiorcy, datę odbioru i odcisk stempla firmowego, a w przypadku braku stempla firmowego - informację o dokumencie potwierdzającym uprawnienie do odbioru przesyłki

(§ 4).

Sąd Apelacyjny podziela pogląd ukształtowany w judykaturze, że w świetle art. 45 k.p.a. nie do przyjęcia jest nałożenie na doręczającego przesyłkę obowiązku sprawdzania, czy kwitujący odbiór przesyłki ma formalne uprawnienia do odbioru pisma. W orzecznictwie słusznie podkreśla się, że obowiązkiem jednostki organizacyjnej, a w szczególności prowadzącej działalność gospodarczą, jest takie zorganizowanie odbioru pism, aby odbiór dokonywany był wyłącznie przez osoby uprawnione. Organ oceniający skuteczność doręczenia pisma może oprzeć się na domniemaniu,

że osoba odbierająca pismo skierowane do spółki jest uprawniona do wykonania tej czynności, a nieuwzględnienie takiego domniemania pozostawałoby w sprzeczności z realiami obrotu gospodarczego i funkcjonowania osób prawnych. Wobec tego nie można zasadnie oczekiwać od organu, aby prowadził czynności wyjaśniające w celu ustalenia czy osoba odbierająca pismo jest do tego uprawniona (postanowienie NSA z dnia 10 maja 1995 r., V SA 1692/94 - Lex Polonica nr 328918; wyrok NSA z dnia 6 lipca 1999 r., I SA/Po 1829/98 - Lex nr 37900). Zaniedbania w tym zakresie obciążają podmioty wymienione w art. 45 k.p.a. (por. wyrok WSA w Gliwicach z dnia 12 lipca 2010 r., II SA/Gl 117/10 - Lex nr 674093). Z kolei w wyroku NSA z dnia 24 maja 2004 r. (FSK 40/04, Lex nr 137872) wskazano, że obowiązkiem osób prawnych jest taka organizacja pracy, by doręczenia pism w godzinach pracy i w lokalu ich siedziby było zawsze możliwe. Zauważyć ponadto trzeba, że art. 45 k.p.a. posługuje się pojęciem osoby uprawnionej do odbioru pism, a nie upoważnionej. Podzielić należy stanowisko wyrażone w wyroku z dnia 2 grudnia 2008 r. (I FSK 424/08, Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych i podane tam orzecznictwo), iż pojęcia te, na pozór tożsame, różnią się swym zakresem. O ile bowiem to drugie może być wiązane z formalnym umocowaniem do odbioru korespondencji, o tyle pierwsze jest niewątpliwie pojęciem szerszym, gdyż odnosić można go także do sytuacji faktycznej w jakiej znajduje się dana osoba,

będąca pracownikiem jednostki organizacyjnej, która to sytuacja świadczyć może o uprawnieniu

do odbioru korespondencji. Uzasadnione jest zatem przekonanie, że przez osobę uprawnioną o której mowa w art. 45 k.p.a. należy rozumieć każdą osobę, która została regulaminowo czy tylko zwyczajowo uprawniona przez Spółdzielnię do odbierania korespondencji przychodzącej do jej siedziby. Jeśli osoba taka przebywała w miejscu siedziby Spółdzielni i nie oświadczyła doręczającemu, iż przyjmowanie przesyłek nie mieści się w zakresie jej obowiązków, nie można twierdzić, że listonosz doręczył przesyłkę do rąk osoby nieuprawnionej (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 12 kwietnia 2011 r., II SA/Lu 51/11, LEX nr 1096935; wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 12 grudnia 2012 r., II OSK 1480/11, LEX nr 1367290, postanowienia Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia: 18 grudnia 2013 r., II GSK 2335/13, LEX nr 1415470; 5 października 2012 r., II OZ 857/12, LEX nr 1270303; 11 lutego 2014 r., II OZ 127/14, LEX nr 1450943). Nieprawidłowe, czyli niezgodne z art. 45 k.p.a., doręczenie pisma (decyzji) należy uznać za naruszenie zasady oficjalności doręczeń mogące spowodować pozbawienie strony możliwości obrony swych praw i zbadania zgodności z prawem wydanej decyzji przez sąd administracyjny (postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 18 grudnia 2013 r., II GSK 2335/13, LEX nr 1415470). Pojęcie osoby upoważnionej do odbioru przesyłek sądowych związane jest z pełnomocnictwem pocztowym, o którym mowa w art. 38 ustawy oraz § 18 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 9 stycznia 2004 r. w sprawie warunków wykonywania powszechnych usług pocztowych (Dz.U. z 2004 r., Nr 5, poz. 34).

Reasumując wskazać należało, że art. 45 k.p.a. posługuje się pojęciem osoby uprawnionej

do odbioru pism, a nie upoważnionej. Przez osobę uprawnioną należy rozumieć każdą osobę, która została regulaminowo czy tylko zwyczajowo uprawniona przez skarżącą spółkę do odbierania korespondencji przychodzącej do jej siedziby.

Sąd Apelacyjny mając na względzie wskazane regulacje prawne i zaprezentowane stanowisko judykatury uznał, że zaskarżone rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego było przedwczesne. Sąd I instancji dysponując, jak sam wskazał, jedynie elektronicznym zwrotnym poświadczeniem odbioru doręczenia decyzji i kopią pocztowego potwierdzenia odbioru z akt VII U 317/14 (która nie znajduje się w aktach sprawy VII U 2647/13) nie mógł ocenić, czy przesyłka pocztowa zawierająca zaskarżoną decyzję została doręczona w lokalu siedziby spółki do rąk osoby uprawnionej (wyznaczonej regulaminowo czy tylko zwyczajowo) do odbioru pism, a zatem czy jej doręczenie było skuteczne. W związku z tym w ocenie Sądu II instancji, mając na względzie zastrzeżenia zgłoszone w trybie art. 162 k.p.c. przez pełnomocnika skarżącej na posiedzeniu jawnym w dniu 19 marca 2014 r., Sąd Okręgowy niezasadnie oddalił wniosek odwołującej się o zobowiązanie pozwanego do przedstawienia pocztowego potwierdzenia dowodu doręczenia zaskarżonej decyzji.

Skarżący załączył do zażalenia wydruk z książki listów przychodzących, w którym wskazano, że dnia 17 września 2013 r. przekazano p. A. korespondencję ZUS (...)- (...) oraz (...)- (...). Domniemywać można, że osobą tą była A. D..

Zatem Sąd Okręgowy ponownie rozpoznając sprawę powinien ustalić, kto był zwyczajowo lub regulaminowo uprawniony do odbioru pism skarżącej spółki. W tym celu należy przesłuchać

w charakterze strony osoby uprawnione do reprezentacji komplementariusza skarżącej spółki - (...) sp. z o.o. - Prezesa Zarządu jest G. D. oraz o prokurenta samoistnego – A. D.. Zachodzi również potrzeba przesłuchania w charakterze świadka zarówno J. R. (pracownika fizycznego), jak i listonosza, który doręczył przesyłkę zawierającą zaskarżoną decyzję, w szczególności w zakresie tego, czy stale doręcza płatnikowi składek korespondencję i komu ją oddaje. Sąd I instancji powinien również przeprowadzić postępowanie dowodowe w zakresie zgłoszonych przez strony wniosków dowodowych, w tym zgłoszonych w zażaleniu.

Dopiero po przeprowadzeniu postępowania dowodowego w ww. zakresie Sąd Okręgowy będzie mógł ocenić, czy i kiedy skutecznie doręczono skarżącej spółce zaskarżoną decyzję. Następnie

w przypadku uznania prawidłowości i skuteczności tego doręczenia będzie można badać, czy ewentualnie przekroczenie terminu było nadmierne i zależne od strony, szczególnie w kontekście ówczesnej zmiany siedziby spółki i przeprowadzki z ul. (...) w P. na ul. (...) w G. i okolicznościami z tymi związanymi.

Z powyższych względów zaskarżone postanowienia należało uchylić w oparciu o art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z 397 § 2 k.p.c.

Na marginesie wskazać należy, że zgodnie z art. 108 § 1 k.p.c. Sąd rozstrzyga o kosztach procesu w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji. W judykaturze Sądu Najwyższego utrwalony jest pogląd, że przez orzeczenie kończące postępowanie w sprawie w danej instancji należy rozumieć wyrok (postanowienie co do istoty sprawy w postępowaniu nieprocesowym) albo inne orzeczenia, które trwale zamyka drogę do wydania wyroku (por. m.in. uchwałę z dnia 24 stycznia 2007 r., III CZP 124/06, OSNC 2007/6 poz. 91 oraz postanowienie z dnia 24 kwietnia 2012 r., I CZ 32/12, niepubl.). Przyjmuje się także, że chodzi tutaj o orzeczenie całkowicie kończące sprawę

w danej instancji, a zatem o wyrok końcowy lub postanowienie o umorzeniu postępowania w całości lub odrzuceniu pozwu (odwołania) w całości, ponieważ dopiero takie orzeczenie pozwala na prawidłowe ustalenie wyniku sprawy, który z kolei w myśl art. 98 § 1 k.p.c. stanowi co do zasady podstawę rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów procesu.

Biorąc powyższe pod uwagę uznać należy, że niniejsze postanowienie Sądu Apelacyjnego, którym uchylono postanowienie o odrzuceniu odwołania, nie stanowi orzeczenia kończącego w całości sprawę w danej instancji i z tego względu brak było podstaw do odpowiedniego - w myśl art. 397 w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. - stosowania w postępowaniu zażaleniowym przez Sąd Apelacyjny przepisu art. 108 § 1 k.p.c. i orzekania o kosztach tego postępowania przed zakończeniem sprawy

w całości w pierwszej instancji.

SSA Daria Stanek SSA Aleksandra Urban SSA Grażyna Czyżak