Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 czerwca 2014r.

Sąd Okręgowy w Rzeszowie VI Wydział Gospodarczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Beata Hass-Kloc

Protokolant: st. sekr. sądowy Joanna Kościak

po rozpoznaniu w dniu 23 czerwca 2014r. w Rzeszowie

na rozprawie

sprawy z powództwa: R. M. prowadzący działalność gospodarczą pod firmą Przedsiębiorstwo Budowlano-Usługowo - (...) R. H.

przeciwko: Przedsiębiorstwo (...) Sp. z o.o.
w P.

o zapłatę

I. zasądza od pozwanego Przedsiębiorstwa (...)
Sp. z o.o. w P. na rzecz powoda R. M. kwotę 140.250,00 zł (słownie: sto czterdzieści tysięcy dwieście pięćdziesiąt złotych)
z ustawowymi odsetkami od dnia 13 lipca 2012r. do dnia zapłaty,

II. zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 21.213,00 zł (słownie: dwadzieścia jeden tysięcy dwieście trzynaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 7.217,00 zł (słownie: siedem tysięcy dwieście siedemnaście złotych) tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt VI GC 75/14

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 26 czerwca 2014r.

Pozwem wniesionym w sprawie powód R. M., prowadzący działalność gospodarczą pod firmą Przedsiębiorstwo Budowlano – Usługowo - (...) R. M. w H. domagał się zasądzenia od pozwanego Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o. o. w P. kwoty 140.250 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 13 lipca 2012r. do dnia zapłaty oraz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w podwójnej stawce.

W uzasadnieniu powyższego podniósł, że w dniu 2 lipca 2007r. zawarł
z pozwanym umowę dzierżawy, następnie aneksowaną, przedmiotem której był Zakład Produkcji (...) w H.. Czynsz został ostatecznie ustalony na kwotę 8.187,50 zł netto za miesiąc – płatny do 15 każdego miesiąca. Przyczyną aneksowania umowy i zwiększenia czynszu był fakt zawarcia przez powoda ze wspólnikami pozwanego jako sprzedającymi umowy przedwstępnej sprzedaży udziałów, na mocy której sprzedający zobowiązali się do sprzedaży powodowi przysługujących im udziałów
w pozwanej spółce za cenę 270.000 zł. Powód miał zapłacić tą kwotę w 48 ratach – każda po 3.187,50 zł ( łącznie 153.000 zł ). Ustalono, że rata dzierżawy zostanie zwiększona o powyższą kwotę. Pozostała kwota ( 117.000 zł ) miała zostać zapłacona do dnia 30 czerwca 2011r.

Dalej powód naprowadzał, że wzajemne rozliczenia pomiędzy stronami odbywały się w drodze wzajemnych kompensat – należne z tytułu dzierżawy opłaty powód pokrywał sprzedając pozwanemu towar. Współpraca ta układała się pomyślnie do marca 2011r. Wówczas to powód nabrał wątpliwości co do tego czy dojdzie do zawarcia umowy przyrzeczonej sprzedaży udziałów. Jeden ze (...) spółki (...) nie zgodził się na sprzedaż swoich udziałów. Powód nie zapłacił pozwanemu części faktury (...), albowiem posiadał wobec pozwanej spółki nadpłaty wynikające
z nienależnie uiszczanej spółce opłaty z tytułu odrolnienia gruntów. Powód mając nadpłaty nie zapłacił także czynszu dzierżawy za kwiecień i maj 2011r. Pozwany rozwiązał umowę dzierżawy, przedmiot dzierżawy został zwrócony. Po rozwiązaniu umowy dzierżawy wspólnicy pozwanego odstąpili od zawartej
z powodem przedwstępnej umowy sprzedaży udziałów.

Dochodzona pozwem kwota stanowi iloczyn kwoty 3.187,50 zł i ilości miesięcy ( 44 ) przez jakie powód płacił pozwanemu podwyższony czynsz dzierżawy. Żądanie to ma związek z odstąpieniem wspólników pozwanego od umowy sprzedaży udziałów.

W odpowiedzi na pozew ( k- pozwany wniósł o oddalenie powództwa
w całości oraz o zasądzenie od powoda kosztów procesu według norm przepisanych.

Pozwany zarzucił bezzasadność dochodzonego pozwem roszczenia, powołując treść § 2 umowy przedwstępnej, zawartej w dniu 30 czerwca 2007r. Pozwany wskazał, że powód nie może wywodzić swojego roszczenia
z nienależnego świadczenia. Kwestia treści § 2 umowy przedwstępnej została przeanalizowana przez Sąd Okręgowy w R.w wyroku z dnia 31 maja 2012r., sygn. akt VI Ga 78/12. Sąd przyjął tam, że to powód ( tam pozwany ) nie wykonał umowy przedwstępnej jak i dzierżawy, albowiem nie dokonał wpłat kwoty 3.187,50 zł za miesiące kwiecień i maj 2011r.

Dalej pozwany zaprzeczył jakoby J. B. odmówił sprzedaży udziałów w spółce. Świadczy o tym treść protokołu rozprawy Sądu Rejonowego w P. GC 127/11 z dnia 9.11.2011r. Dodał, że powód nie wykonał umowy dzierżawy wobec czego pozwany miał prawo zatrzymać dokonane przez powoda wpłaty kwot.

W odpowiedzi na powyższe powód, pismem procesowym z dnia 10 października 2012r. podtrzymał dotychczasowe stanowisko. Rozróżnił istnienie dwóch odrębnych stosunków prawnych - umowa dzierżawy zawarta pomiędzy stronami oraz umowa przedwstępna zawarta między powodem, a wspólnikami pozwanego. Z ostrożności procesowej powód podniósł, że wpłacane przez niego kwoty do rąk pozwanej spółki były nienależne z uwagi na nieważność zastrzeżenia umownego dotyczącego możliwości odstąpienia od przedwstępnej umowy sprzedaży udziałów przez sprzedawcę oraz nieważność umowy dzierżawy z uwagi na brak formy pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi.

Pismem procesowym z daty 2 listopada 2012r. pozwany podtrzymał dotychczas wyrażone stanowisko.

W piśmie procesowym z dnia 10 kwietnia 2013r. ( k. 162 ) powód sprecyzował z jakiego tytułu dochodzi wskazaną w pozwie kwotę.

Sąd Okręgowy ustalił co następuje:

Strony są przedsiębiorcami. Powód prowadzi działalność gospodarczą pod firmą (...) – (...); pozwany pod nazwą Przedsiębiorstwo (...) Sp. z o. o. w P.. Wspólnikami pozwanej spółki są: J. B., T. B. , J. M. oraz O. B..

(Dowody: wypis powoda z (...) ( k. 105 ); odpis pozwanego z KRS ( k. 119-120 ).

W dniu 2 lipca 2011r. powód ( dalej w umowie jako dzierżawca ) zawarł
z pozwanym ( dalej w umowie jako wydzierżawiający ) umowę dzierżawy, przedmiotem której był Zakład Produkcji (...) w H.. Za dzierżawiony przedmiot powód zobowiązał się płacić pozwanemu czynsz
w wysokości 5.000 zł. netto za miesiąc. Umowa ta została zawarta na okres 10 lat, bez możliwości jej zerwania. W umowie tej strony zastrzegły, że pozwany ma prawo rozwiązać umowę w przypadku gdy powód zalęgać będzie z zapłatą czynszu dzierżawnego i opłat wymienionych w § 4 umowy za dwa kolejne okresy płatności.

Przedmiot dzierżawy został powodowi wydany.

( Dowody: umowa dzierżawy ( k. 14-16 ); protokół przekazania ( k. 17-18 ); okoliczność bezsporna.

W dniu 30 czerwca 2007r. powód ( dalej w umowie jako kupujący ) zawarł z wspólnikami pozwanej spółki: O. B., T. B. oraz J. B. ( dalej w umowie jako sprzedający ) umowę przedwstępną, której przedmiotem była sprzedaż udziałów posiadanych przez sprzedających w pozwanej spółce za cenę 270.000 zł. W umowie tej zastrzeżono, że kwota ta będzie płatna w następujący sposób:

1. kwota 153.000 zł zostanie zapłacona w 48 ratach po 3.187,50 zł miesięcznie, w ten sposób, że rata dzierżawy miesięcznej zostanie powiększona z kwoty 5.000 zł do kwoty 8.187,50 zł z dniem 1 lipca 2007r. – poprzez sporządzenie aneksu do umowy dzierżawy z dnia 2 lipca 2001r.;

2. kwota 117.000 zł zostanie zapłacona w dniu 30 czerwca 2011r. poprzez sporządzenie umów sprzedaży udziałów z poszczególnymi sprzedającymi.

W umowie tej wskazano, że w razie niewykonania umowy przez kupującego, sprzedający mogą bez wyznaczania dodatkowego terminu, od umowy odstąpić
i otrzymane wpłaty miesięczne zatrzymać w postaci wpłat z tytułu dzierżawy.

( Dowód: umowa przedwstępna ( k. 20-21 ).

W dniu 1 lipca 2007r. strony podpisały aneks do umowy dzierżawy dokonując zmiany treści § 3 umowy, w ten sposób, że zwiększyły wysokość czynszu na kwotę 8.187,50 zł.

(Dowód: aneks ( k. 19 ).

Pismem z dnia 4 kwietnia 2011r. powód poinformował J. B. o gotowości zawarcia umowy sprzedaży udziałów w dniu 30 czerwca 2011r. lub w terminie wcześniejszym po uprzednim ustaleniu.

(Dowód: pismo powoda z daty 4.04.2011r. ( k. 78 ).

Pismem z dnia 26 maja 2011r. pozwany rozwiązał umowę dzierżawy, zawartą
z powodem dnia 2 lipca 2011r.

( Dowód: pismo z daty 26.05.2011r. ( k. 80-81 ).

Pismem z dnia 18 czerwca 2011r. wspólnik pozwanej spółki (...) odstąpił od umowy przedwstępnej sprzedaży udziałów zawartej z powodem.

( Dowód: pismo z daty 18.06.2011r. ( k. 88-89 ).

Pismem z dnia 20 czerwca 2011r. wspólnik pozwanej spółki (...) odstąpił od umowy przedwstępnej sprzedaży udziałów zawartej z powodem.

(Dowód: pismo z daty 20.06.2011r. ( k. 90-91 ).

Pismem z dnia 20 czerwca 2011r. wspólnik pozwanej spółki (...) odstąpił od umowy przedwstępnej sprzedaży udziałów zawartej z powodem.

(Dowód: pismo z daty 20.06.2011r. ( k. 92 ).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych wyżej dowodów z dokumentów, które to uznał za wiarygodne w zakresie, jaki wyznaczają im przepisy art. 244 i 245 kpc. Ponadto dokumenty te nie były kwestionowane przez żadną ze stron w jakimkolwiek zakresie.

Sąd uwzględnił w niniejszej sprawie zeznania stron oraz zeznania świadków, albowiem świadek H. Z. i M. J. zeznawały w zakresie okoliczności dotyczących płatności między stronami, natomiast świadek J. B. w zakresie umowy dzierżawy i umowy przedwstępnej. Te zeznania Sąd uwzględnił jedynie częściowo natomiast nie dał wiary co do przyczyn nie dojścia do skutku umowy przyrzeczonej. Biorąc pod uwagę kwotę jaką powód wpłacił do miesiąca kwietnia 2011r na poczet przyszłej umowy kupna udziałów , treść jego pisma z dnia 04.04.2011r ( k-78),

konsekwencja w działaniu powoda po otrzymaniu wiadomości ,że wspólnicy pozwanej spółki nie widzą możliwości zawarcia umowy sprzedaży na warunkach wskazanych w umowie przedwstępnej – a więc brak zapłaty zwiększonego czynszu dzierżawnego po tym okresie brak uzasadnionych podstaw do uznania tej części zeznań świadka B..

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie wyrokiem z dnia 06.02.2014r. sygn.. akt

I ACa 550/13 uchylił wyrok wydany w niniejszej sprawie z dnia 29.04.2013r. i sprawę przekazał tut. Sądowi do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy mając na uwadze powyższe zważył co następuje:

Zgodnie z treścią art. 386 § 6 kpc niniejszy sąd był związany oceną prawną i wskazaniami wyrażonymi w uzasadnieniu w/w wyroku k. 257-260.

W związku z tym na początku Sąd odniesie się do okoliczności, które winny być rozstrzygnięte przy ponownym rozpoznaniu sprawy.

Pierwszą kwestią, którą należało wyjaśnić w niniejszej sprawie było ustalenie czy w niniejszej sprawie doszło do przedawnienia roszczenia zgłoszonego przez powoda. W związku z tym należy podnieść, iż pozwany oparł powyższy zarzut na podstawie art. 390 § 3 kc. W chwili obecnej zmieniona treść art. 390 § 3 kc spowodował ,że zakres zastosowania terminu przedawnienia określonego w art. 390 § 3 kc rozszerzono na wszystkie roszczenia jakie mogą wynikać z umowy przedwstępnej.

W tym miejscu należy jednak zauważyć, że roszczenie o zwrot kwoty zapłaconej na poczet świadczenia z umowy przyrzeczonej, która nie została zwarta nie przedawnia się z upływem terminu rocznego określonego w art. 390 § 3 kc, lecz na zasadach ogólnych określonych, jako roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia (por. wyrok SN z 08.03.2007r, III CZP 3/07).

Jak wynika z treści umowy z dnia 30.06.2007r. zatytułowanej jako umowa przedwstępna oraz z pozostałych dowodów w postaci zeznań stron, zeznań w/w świadków oraz twierdzeń strony powodowej domaga się ona w chwili obecnej zwrotu kwoty zapłaconej na poczet umowy sprzedaży udziałów – a więc na poczet umowy przyrzeczonej – która w ogóle nie została zawarta. Poza tym strona powodowa domaga się zwrotu nienależnego świadczenia.

W związku z powyższym wypada podzielić pogląd wyrażony przez SN

w uchwale z dnia 26.11.2009r , III CZP 102/09 w którym stwierdzono ,że

roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia staje się wymagalne w terminie w którym powinno być spełnione zgodnie z art. 455 kc ( podobnie SN w wyroku

z dnia 08.07.2010r , II CSK 126/10 niepubl.).

W tej sytuacji mając na uwadze, iż wezwanie do zapłaty zostało skierowane do strony pozwanej w dniu 20.06.2012r., a pozew został wniesiony w dniu 24.07.2012r. zgodnie z treścią art. 118 kc i art. 120 kc oraz art. 455 kc przedmiotowe roszczenie powoda nie uległo przedawnieniu.

Kolejną kwestią pozostającą do wyjaśnienia było ustalenie nieważności umowy dzierżawy zawartej pomiędzy stronami z dnia 02.07.2001r. (k. 14), która dotyczyła jak podnosiła strona powodowa przedsiębiorstwa.

Zgodnie z treścią art. 75 ¹ § 1 kc wydzierżawienie przedsiębiorstwa powinno być dokonane w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Natomiast definicja przedsiębiorstwa zawarta jest w art. 55 ¹ kc. Jak wynika z treści umowy dzierżawy z dnia 02.07.2001r. jej przedmiotem był Zakład Produkcji (...) na który składały się nieruchomości oraz budynki stanowiące odrębne nieruchomości wraz z urządzeniami i wyposażeniem zakładu wskazanym w załączniku nr 1 do niniejszej umowy. Analiza treści powyższego wraz z załącznikiem nr 1 nie pozwala na przyjęcie, aby przyjąć , że mamy w niniejszej sprawie do czynienia z przedsiębiorstwem w rozumieniu art. 55 ¹ kc, albowiem przedsiębiorstwo to składniki niematerialne i materialne. W skład przedsiębiorstwa wchodzą wszystkie składanki niemajątkowe i majątkowe powiązane ze sobą funkcjonalnie i przeznaczone do realizacji określonych zadań gospodarczych. Poza tym jak wynika z treści niniejszej umowy same strony nie posługują się pojęciem przedsiębiorstwa; również wskazuje na to treść listu adwokackiego z dnia 26.05.2011r ( k- 80-81).

W związku z powyższym nie można stwierdzić nieważności przedmiotowej umowy dzierżawy na wskutek niezachowania formy jej zawarcia określonej w art. 75 ¹ kc. Kolejną kwestią do rozważenia było ustalenie ważności zastrzeżenia umownego dotyczącego możliwości odstąpienia do w/w umowy przedwstępnej. Z jej zapisów, a w szczególności § 2 wynika, iż strony zastrzegły , iż w przypadku niewykonania umowy przez powoda wspólnicy pozwanej spółki – sprzedawca, może bez wyznaczania dodatkowego terminu od umowy odstąpić

i otrzymane wpłaty miesięczne zatrzymać – w postaci wpłat z tytułu dzierżawy. W świetle takiego zapisu dotyczącego odstąpienia od umowy należy wziąć pod uwagę treść art. 395 § 1 kc na podstawie którego, można w umowie zastrzec dla jednej ze stron prawo do odstąpienia od umowy, jednakże przesłanką ważności takiego zastrzeżenia umownego jest określenie terminu w którym odstąpienie może nastąpić. Wymóg ten odnoszący się do każdego przypadku zastrzeżenia umownego prawo odstąpienia ma na celu wyeliminowanie stanu niepewności jaki wprowadza do stosunku zobowiązaniowego zastrzeżenie prawa odstąpienia. Do sposobu określenia terminu w czasie którego będzie możliwe skorzystanie z prawa odstąpienia trzeba mieć na uwadze, że chodzi tu zawsze o wystąpienie zdarzenia, które na pewno wystąpi i które da się umiejscowić w czasie .

Jak wynika z treści przytoczonego powyżej zapisu § 2 umowy przedwstępnej strony takiego terminu nie wskazały, nie określiły; nawet nie sprecyzowały

sposób jednoznaczny ( literalnie ) o jaką umowę chodzi w zakresie jej niewykonania przez powoda.

W związku z powyższym oświadczenia wspólników o odstąpieniu od umowy przedwstępnej było bezskuteczne. W przypadku takiego ustalenia Sąd Apelacyjny wskazał, iż powodowi przysługiwałoby roszczenie o zwrot kwoty uiszczonej na poczet ceny udziałów.

Sąd Apelacyjny przesądził w/w wyroku, iż w niniejszej sprawie mamy do czynienia z konstrukcją wskazaną w art. 393 kc.

Wskazano w nim, iż w tym stosunku prawnym powód jest dłużnikiem któremu przysługują wobec osoby trzeciej – pozwanemu wszystkie zarzuty że stosunku pokrycia (art. 393 § 3 kc). W związku z tym jeżeli dłużnik – powód, spełnił świadczenie, które w świetle stosunku pokrycia okazało się nienależne przysługuje mu roszczenie o zwrot wobec tego kto został wzbogacony.

Z tych też względów roszczenie powoda uwzględniono po myśli powołanych przepisów.

W zakresie żadnych przez powoda odsetek zastosowanie będą miały przepisy art. 481 kc oraz art. 455 kc (k. 96-97).

O kosztach procesu za obie instancje Sąd orzekł w oparciu o art. 98 § 1 kpc , art. 99 kpc i art. 108 kpc.

ZARZĄDZENIE

-odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć peł. obu stron,

- kal 14 dni.