Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 listopada 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – Wydział I Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 22 listopada 2012 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa M. G. (1), J. G. (1) i małoletniej M. G. (2) działającej przez matkę M. G. (1)

przeciwko Zakładowi Opieki Zdrowotnej (...) w K.

przy interwencji ubocznej po stronie pozwanej (...) S.A. z siedzibą w W. Oddział w K.

o zapłatę

na skutek apelacji interwenienta ubocznego

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 28 czerwca 2012 r. sygn. akt I C 1482/09

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie I przez nadanie mu brzmienia:

„I. zasądza od strony pozwanej Zakładu Opieki Zdrowotnej (...) w K. na rzecz powodów:

- M. G. (1) kwotę 80.280 zł (osiemdziesiąt tysięcy dwieście osiemdziesiąt złotych) z ustawowymi odsetkami: od kwoty 50.000 zł od dnia 4 lipca 2003 r., a od kwoty 30.280 zł od dnia 10 października 2009r.;

- J. G. (1) kwotę 75.000 zł (siedemdziesiąt pięć tysięcy złotych) z ustawowymi odsetkami od dnia 4 lipca 2003 r.;

- M. G. (2) kwotę 75.000 zł (siedemdziesiąt pięć tysięcy złotych) z ustawowymi odsetkami od dnia 4 lipca 2003 r.;”, a nadto zmienia punkt IV w ten sposób, że wskazaną w nim kwotę 26.080 zł zastępuje kwotą 15.800 zł (piętnaście tysięcy osiemset złotych);

2. oddala apelację w pozostałej części;

3. znosi wzajemnie między stronami koszty postępowania apelacyjnego.

Sygn.akt I A Ca 1066/12

UZASADNIENIE

Powodowie M. G. (1), J. G. (1) i M. G. (2) w pozwie wniesionym do Sądu Okręgowego w Krakowie w dniu 29 maja 2003 r. domagali się zasądzenia od pozwanego Zakładu Opieki Zdrowotnej MSWiA w K. na rzecz M. G. (1) 50.000 zł, a na rzecz J. G. (1) i M. G. (2) po 75.000 zł. z ustawowymi odsetkami od dnia doręczenia odpisu pozwu wobec pogorszenia ich sytuacji życiowej w związku ze śmiercią męża i ojca J. G. (2) w dniu 4 grudnia 1999r. po przeprowadzeniu zabiegów operacyjnych w tym Szpitalu.

Pismem procesowym z dnia 7 października 2009 r. – k l25-149 tom I akt rozszerzyli i zmodyfikowali żądanie domagając się zasądzenia na rzecz M. G. (1) kwoty 150.000zł., w tym od kwoty 50.000 zł. od daty doręczenia odpisu pozwu, a od kwoty 100.000 zł. od dnia doręczenia odpisu tego pisma pozwanemu, a na rzecz pozostałych powodów po 200.000 zł. z ustawowymi odsetkami od kwot po 75.000 zł. od dnia doręczenia odpisu pozwu, a od 125.000 zł od doręczenia pisma zawierającego modyfikację powództwa.

Ponadto powódka M. G. (1) wniosła o zasądzenie na jej rzecz kwoty 14.085zł. z ustawowymi od dnia doręczenia pozwanemu tego pisma tytułem zwrotu wydatków związanych z pogrzebem męża .

Pozwany Zakład Opieki Zdrowotnej (...) w K. wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu przecząc twierdzeniem o dopuszczeniu się błędów w zakresie diagnostyki i leczenia operacyjnego oraz zaniedbaniach ze strony Szpitala i lekarza operującego J. G. (2). U J. G. (2) rozpoznano gruczolaka lewego nadnercza powodującego też chorobę nadciśnieniową, co kwalifikowało pacjenta do zabiegu operacyjnego, który został przeprowadzony zgodnie z zasadami sztuki lekarskiej. Zgon pacjenta był następstwem powikła pooperacyjnych, których nie można było przewidzieć.

Poza tym pozwany podniósł, że żądania powodów są wygórowane, gdyż otrzymali zaopatrzenie w postaci policyjnej renty rodzinnej, odprawy pośmiertnej oraz zasiłki z ubezpieczenia społecznego, w tym zasiłek pogrzebowy. Podniesiony został także zarzut przedawnienia dochodzonych pozwem roszczeń, gdyż od chwili dowiedzenia się o daty zobowiązanym do naprawienia szkody do chwili wniesienia powództwa upłynął ponad trzyletni termin.

Interwenient uboczny - (...) S.A. w W.-Oddział w K., będący ubezpieczycielem pozwanego, wniósł także o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu, przyłączając się do zarzutów pozwanego ,podnosząc że operujący lekarz nie został uznany winnym popełnienia przestępstwa z art. 155 k.k., śmierć J. G. (2) nie pozostawała w związku z przeprowadzonym przez niego zabiegiem i że powodowie nie wykazali pogorszenia sytuacji życiowej.

Postawił także zarzut przedawnienia roszczenia.

Wyrokiem z dnia 28 czerwca 2012 r. sygn..akt IC (...)Sąd Okręgowy w Krakowie zasądził od pozwanego na rzecz powódki M. G. (1) kwotę 110.280 zł. z ustawowymi odsetkami od kwoty 50.000 zł. od dnia 4 lipca 2003 r. i od kwoty 60.280 zł. od dnia 10 października 2009 r., a powodów J. G. (1) i M. G. (2) po 150.000 zł. z ustawowymi odsetkami od dnia 4 lipca 2003 r. co do kwoty 75.000 zł. i od dnia 10 października 2009 r. co do pozostałych 75.000 zł., oddalił powództwo w pozostałej części, zasądził od pozwanego na rzecz powodów jako wierzycieli solidarnych kwotę 5.400 zł. tytułem zwrotu kosztów procesu, nakazał pobrać od strony pozwanej na rzecz Skarbu Państwa ( Sądu Okręgowego w Krakowie ) kwotę 26.080 zł. tytułem nieopłaconych kosztów sądowych, od których powodowie byli zwolnieni i odstąpił od obciążenia powodów resztą tych kosztów.

W uzasadnieniu wyroku Sąd Okręgowy ustalił, że mąż powódki M. G. (1) i ojciec J. G. (1) i M. J. G. był funkcjonariuszem Policji. Stwierdzono u niego chorobę nadciśnieniową i podczas hospitalizacji na Oddziale Chorób Wewnętrznych Szpitala (...) w K. rozpoznano u niego nadciśnienie tętnicze wtórne spowodowane gruczolakiem nadnercza lewego, podejrzenie zespołu (...) i kamicę żółciową. W badaniu USG stwierdzono skutki nadciśnienia w postaci przerostu mięśnia sercowego i powiększenia przedsionków. Po konsultacji telefonicznej odbytej drogą telefoniczną z Klinicznym Szpitalem (...) w K. zakwalifikowano pacjenta do leczenia operacyjnego. Zabieg w celu usunięcia gruczolaka został przeprowadzony na Oddziale Chirurgicznym pozwanego Szpitala w dniu 3 grudnia 1999r.W trakcie jego pojawiły się komplikacje w postaci masowego krwawienia żylnego i spadku ciśnienia tętniczego do granic nieoznaczalności. Pacjent został przeniesiony na Oddział Intensywnej (...) i podłączony do respiratora. Wobec braku poprawy pacjenta poddano jeszcze dwukrotnej operacji, które nie odniosły skutku i J. G. (2) zmarł w dniu 4 grudnia 1999 r. we wczesnych godzinach rannych. W dniu 6 grudnia 1999r. wykonano badanie autopsyjne, które wykazało że nadnercze lewe nie zostało usunięte, zaś jego rdzeń uległ tylko częściowej destrukcji. Nie stwierdzono guza, a jedynie niewielkiego stopnia rozrost guzkowy kory lewego nadnercza . Nie odnaleziono ogona trzustki, a tkanki jej okolicy były pofragmentowane. Za przyczynę zgonu uznano wstrząs krwotoczny. W procesie diagnozowania, a następnie leczenia J. G. (2) dopuszczono się szeregu błędów, podczas pierwszego zabiegu nie usunięto fragmentu nadnercza, natomiast usunięto fragment trzustki, w czasie drugiego wykonano jedynie kontrolę przestrzeni zaotrzewnowej i jamy otrzewnowej nie stwierdzając cech czynnego krwawienia, a podczas trzeciej operacji usunięto śledzionę. Wynika to z opinii Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej (...) M. K. w T. .

J. G. (2) w chwili śmierci liczył (...) lat, był funkcjonariuszem (...) pełniącym służbę w (...)w P. roczne uposażenie za rok 1999 wyniosło 23.359,62 zł. brutto, a 19.527, 47 zł. netto. Powódka M. G. (1) pracowała jako (...) za wynagrodzeniem około 500 zł. miesięcznie. Rodzina zamieszkiwała w mieszkaniu funkcyjnym w N., który został przez małżonków G. wyremontowany w 1999 r. i zamierzali oni to mieszkanie w przyszłości wykupić z myślą o zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych dzieci. Rodzina była zgodna i kochająca się, J. G. (2) wolny czas spędzał z dziećmi, zabierał je na wakacje, wycieczki, przywiązywał wagę do utrzymywania związków emocjonalnych dzieci z członkami swojej rodziny. W (...) r. małżonkowie G. mieli (...) staż małżeński, planowali budowę domu jednorodzinnego na działce którą J. G. (2) otrzymać od swoich rodziców. Był on osobą zaradną, swoją przyszłość wiązał ze służbą w (...) miał perspektywy awansu zawodowego. Po śmierci męża powódka zwolniła się z pracy aby zająć się opieką nad dziećmi, które wtedy miały 4 i 8 lat. Jedyny dochód rodziny stanowiła policyjna renta rodzinna wynosząca połowę uposażenia zmarłego, tj. około 1.000 zł. miesięcznie, która od września 2009 r. wzrosła do 2.812,78 zł. miesięcznie. Trudności finansowe sprawiły, że powódka zalegała z płatnościami czynszu za zajmowane mieszkanie funkcyjne i ustaliła z (...)w N., że w wypadku opuszczenia mieszkania zadłużeń to zostanie umorzone. W dniu 7 kwietnia 2003r. powódka opuściła to mieszkanie i przekazała je administratorowi i przeprowadziła się dziećmi do domu rodziców w P. Mimo zapewnień o umorzeniu długu z tytułu czynszu najmu mieszkania służbowego wynajmujący (...) z o.o. w N. wniósł o egzekucję tej wierzytelności i pobierana przez powódkę M. G. (1) renta została objęta zajęciem komorniczym przez okres czterech lat. W związku z trudną sytuacją M. G. (1) zmuszona była podjąć zatrudnienie polegające na opiece nad chorymi poza miejscem zamieszkania, tym także za granicą. Od marca 2008 pracuje w Szpitalu w K. na podstawie umowy zawartej na czas oznaczony do 2013 r. Po śmierci męża powódka pobrała zasiłek pogrzebowy w wysokości 6.848,40 zł., który pokrył tylko część kosztów pogrzebu. Na koszty te złożyły się bowiem-koszt przechowywania i transportu zwłok z K. do P.w kwocie 1.000 zł., zakup trumny, wieńców i klepydr-400 zł., koszt nabożeństwa i wynagrodzenia grabarza -500 zł., wykupienie miejsca na cmentarzu- 180 zł., koszt poczęstunku w czasie stypy-2.000 zł. i wykonania nagrobka-8.000 zł.

Powód J. G. (1) w chwili śmierci ojca miał osiem lat, utrata ojca będącego dla niego autorytetem wywołała u niego silne objawy depresyjne, co negatywnie zaważyło na wynikach w nauce i spowodowało powtarzanie jednej klasy w liceum. Obecnie liczy 22 lata i nie wykazuje zaburzeń w funkcjonowaniu poznawczym, a jego sprawność intelektualna jest w normie. Córka M. miała wówczas cztery lata, z okresu tego niewiele pamięta, na śmierć ojca zareagowała okresowym zamknięciem, co było typową reakcją na utratę osoby najbliższej, jej sprawność intelektualna pozostaje w normie. Powódka M. G. (1) po nagłej śmierci męża przeżyła traumę psychiczną, nie korzystała z pomocy psychiatrycznej czy psychologicznej, gdyż korzystała ze wsparcia najbliższej rodziny .Poza tym powódka była skoncentrowana na opiece nad dziećmi i rozwiązywaniu codziennych problemów. Obecnie powódka nie ujawnia zaburzeń w funkcjonowaniu poznawczym.

Sąd Okręgowy ustalił także, że powódka M. G. (1) w dniu 4 stycznia 2000r. otrzymała wyniki sekcji zwłok męża, a ostateczne wyniki badania histopatologicznego trzustki i śledziony otrzymała dopiero we wrześniu 2000r., a w październiku 2000r. złożyła doniesienie o popełnieniu przestępstwa przez lekarza operującego J. G. (2).

Sprawa karna toczy się do chwili obecnej, a postępowanie wyjaśniające prowadzone przez Okręgowego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej w T. zostało umorzone postanowieniem z dnia 26 lipca 2000 r.

Poczyniwszy powyższe ustalenia Sąd Okręgowy nie uwzględnił zarzutu przedawnienia roszczenia, gdyż wiedzę o nieprawidłowościach w procesie leczenia męża i ojca powodowie uzyskali dopiero we wrześniu 2000 r., a pozew wnieśli przed upływem trzyletniego terminu od tej chwili. Odnosząc się merytorycznie do dochodzonych pozwem roszczeń Sąd Okręgowy powiada , że przeprowadzone w sprawie dowody, a w szczególności dowód z opinii biegłych z Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej (...) M. K. w T. dają podstawę do przyjęcia, że procedura podjęta wobec J. G. (2) w pozwanym Szpitalu była wadliwa zarówno na etapie diagnozowania, jak i przyjętego leczenia operacyjnego, lekarze nie dołożyli należytej staranności według mierników wskazanych w art. 355 k.c., co w konsekwencji skutkuje odpowiedzialnością strony pozwanej za pogorszenie sytuacji materialnej po śmierci osoby najbliższej przewidzianą w art. 446 & 3 k.c. J. G. (2) w chwili śmierci liczył (...) lat, był w stanie w stanie zapewnić założonej przez siebie rodzinie dobre warunki materialne , zamierzał wykupić zajmowane przez rodzinę mieszkanie służbowe w N., miał perspektywy awansu w ramach służby w (...) .nosił się też z zamiarem budowy domu, pomagał żonie w opiece nad małymi dziećmi, które w chwili jego śmierci miały 4 i 8 lat. Po jego śmierci sytuacja się znacząco pogorszyła , powódka M. G. (1) zrezygnowała z pracy celem podjęcia opieki nad małymi dziećmi, które w bardzo młodym wieku utraciły ojca i potrzebowały szczególnego wsparcia ze strony matki, co z kolei sprawiło, że nie pobierała wynagrodzenia za pracę, a pobierana policyjna renta rodzinna była dwukrotnie niższa aniżeli wynagrodzenie za pracę męża. Zmuszona była wyprowadzić się z zajmowanego mieszkania służbowego gdyż na skutek trudnej sytuacji materialnej zaprzestała płacenia czynszu, a później po zamieszkaniu w domu rodziców wP.zmuszona była zapłacić zaległy czynsz najmu, co wiązało się z zajęciem przez organ egzekucyjny pobieranej przez nią renty po mężu.

Dlatego też zdaniem Sądu Okręgowego odszkodowanie z tytułu pogorszenia sytuacji życiowej jest uzasadnione względem powódki M. G. (1) do kwoty 100.000 zł., a dzieci J. G. (2) po 150.000 zł. Niezależnie od tego powódce M. G. (1) służy roszczenie z art. 446 & 1 k.c. o zwrot kosztów pogrzebu męża niezależnie od pobranego zasiłku pogrzebowego . Powódka udokumentowała wydatki z tym związane do kwoty 10.280 zł. w takiej kwocie zwrot kosztów pogrzebu według przyjętych zwyczajów został zasądzony. Odsetki od zasądzonych kwot Sąd zasądził od dat doręczenia odpisu pozwu pozwanemu oraz doręczenia odpisu pisma zawierającego rozszerzenie żądania pozwu na mocy art.

455 k.c. przyjmując, że od tej chwili roszczenia te stały się wymagalne.

Jako podstawę rozstrzygnięcia o kosztach procesu Sąd Okręgowy powołał art. 100 k.p.c. w związku z & 6 pkt. 7 i & 2 pkt. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu ( Dz.U.Nr.163, poz.1349 ze zm.), natomiast o kosztach sądowych art. 11 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych ( Dz.U. z 2002 r. Nr.9 ,poz. 88 -jednol.tekst).

W apelacji, opartej na zarzutach naruszenia prawa materialnego, a mianowicie art.

446 & 3 k.c., oraz przepisów postępowania, a to -art. 233 & 1 k.p.c., art. 6 k.c. w związku z art. 232 k.p.c. i art. 382 & 2 k.p.c., interwenient uboczny po stronie pozwanej wnosi o zmianę zaskarżonego wyroku przez oddalenie powództwa w zakresie przekraczającym żądania zasądzenia na rzecz powodów J. G. (1) i M. G. (2) wyższych aniżeli po 50.000 zł. dla każdego z nich oraz odsetek ustawowych za okres poprzedzający datę wydania zaskarżonego wyroku oraz na rzecz powódki M. G. (1) kwoty 50.280 zł. z ustawowymi odsetkami za okres poprzedzający datę wyrokowania oraz o zasądzenie kosztów procesu za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Alternatywny wniosek apelacyjny zmierza do uchylenia wyroku Sądu I instancji w zaskarżonej części i przekazania sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania oraz orzeczenia o kosztach postępowania za obie instancje.

Pełnomocnik strony pozwanej poparł apelację.

W odpowiedzi na apelację powodowie wnieśli o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Rozpoznając apelację, Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Z uwagi na datę zgonu męża i ojca powodów podstawę prawną dochodzonego przez nich roszczenia stanowi art. 446 & 3 k.c., który jakkolwiek dotyczy wynagrodzenia szkody, a więc uszczerbku o charakterze stricte majątkowym, to jednak w praktyce sądowej uwzględniał częściowo pozamaterialny aspekt negatywnych konsekwencji dla rodziny po utracie osoby. Wskazana wyżej wykładnia normy prawnej wynikającej z art.446 & 3 k. c. znajduje swoje społeczne uzasadnienie zwłaszcza w sytuacji, gdy jak w niniejszej sprawie opieki i wsparcia jednego z rodziców, w tym wypadku ojca, pozbawione zostają małe dzieci, co niewątpliwie rzutuje bardzo negatywnie na ich rozwoju emocjonalnym przynajmniej w okresie kilku lat po śmierci rodzica. Zdarzenie będące źródłem roszczeń dochodzonych w niniejszej sprawie miało miejsce pod koniec 1999 r., a więc przed kilkunastu laty, a powództwo wpłynęło do Sądu w dniu 29 maja 2003 r. ,tj. w okresie kiedy zdarzenia zaistniałe po śmierci J. G. (2) zezwoliły na ocenę na ile ta śmierć zaważyła na dalszych losach rodziny , przede wszystkim w aspekcie sytuacji majątkowej i zmiany planów życiowych. Pogorszenie nastąpiło ewidentnie, rodzina zmuszona została opuścić mieszkanie w N., zrezygnowała z wykupienia mieszkania, a także z budowy nowego domu na gruncie jaki J. G. (2) miał otrzymać od swoich rodziców. Stan ten był wiadomy już w 2003r. kiedy to powódka M. G. (1) imieniem własnym i małoletnich dzieci wystąpiła z żądaniem zapłaty na podstawie art. 446 & 3 k.c. kwoty 50.000zł. na swoją rzecz i po 75.000 zł. na rzecz każdego z małoletnich wówczas dzieci.

Z uwagi na toczące się postępowanie karne i wyjaśniające przeciwko lekarzowi zatrudnionemu w pozwanym Szpitalu i operującemu J. G. (2) postępowanie w niniejszej sprawie zostało zawieszone i podjęte dopiero po kilku latach w 2009 r., co zezwoliło ocenę czy w międzyczasie nastąpiła zmiana okoliczności, która uzasadniałaby rozszerzenie żądania opartego na przepisie art. 446 & 3 k.c. ( żądanie zasądzenia zwrotu kosztów pogrzebu zgłoszone w piśmie rozszerzającym powództwo w 2009 r. zostało prawomocnie rozstrzygnięte i nie jest już sporne na obecnym etapie procesu).

Zdaniem Sądu Apelacyjnego pogorszenie sytuacji życiowej uzasadniające roszczenie z art. 446 & 3 k.c. nastąpiło tylko po stronie powódki M. G. (1), w stosunku do której dochodzono zwrotu zaległości czynszowych , mimo wcześniejszym zapewnieniom ze strony (...) o rezygnacji z tego roszczenia w razie opróżnienia mieszkania służbowego, co skutkowało zajęciem w ramach postępowania egzekucyjnego jej świadczenia rentowego przez czterech lat. Fakt ten zaistniał dopiero po wniesieniu pozwu i uzasadniał rozszerzenie powództwa w zakresie roszczenia M. G. (1) o kwotę 20.000 zł. Dlatego też zdaniem Sądu Apelacyjnego roszczenia powodów J. G. (1) i M. G. (2) uzasadnione są do wysokości po 75.000 zł. i z chwilą doręczenia odpisu pozwu stronie pozwanej stały się od tej chwili, tj. od dnia 4 lipca 2003 r., w świetle art.455 k.c. świadczeniami wymagalnymi, podobnie jak dochodzona pierwotnie przez M. G. (1) kwota 50.000 zł. Skoro zaś uzasadnione rozszerzone żądanie M. G. (1) w kwocie 30.280 zł. (10.280 zł. z tytułu zwrotu kosztów pogrzebu + 20.000 zł. z tytułu pogorszenia sytuacji życiowej) zostało skutecznie zgłoszone w dniu 10 października 2009 r., stało się wymagalne zgodnie z art. 455 k.c. właśnie z tą datą . Od tych też dat z mocy art. 481 & 1 i 2 k.c. powodom przysługują odsetki za opóźnienie w spełnieniu świadczenia. Konsekwencją częściowej merytorycznej zmiany wyroku jest zmiana rozstrzygnięcia o kosztach sądowych obejmująca opłatę od pozwu , od której powodowie zostali częściowo zwolnieni oraz koszty opinii biegłych.

Z przytoczonych wyżej względów Sąd Apelacyjny orzekł jak w punkcie 1 sentencji na mocy art. 386 & 1 k.p.c., a w punkcie 2 w oparciu o art. 385 k.p.c.

Skoro każda ze strona utrzymała się i uległa ze swoim żądaniem w postępowaniu apelacyjnym mniej więcej w tym samym stopniu , koszty tego postępowania zostały między stronami wzajemnie zniesione na podstawie art. 100 w związku z art. 391 & 1 k.p.c.