Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 31 lipca 2014 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący SSO Marzenna Ernest (spr.)

Sędziowie SO Wiesława Buczek - Markowska

SO Agnieszka Tarasiuk - Tkaczuk

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 31 lipca 2014 r. w S.

sprawy ze skargi dłużnika K. K.

na czynność Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w (...) H. S.w postaci postanowienia z dnia 19 listopada 2013 r. o ustaleniu kosztów postępowania egzekucyjnego w sprawie KM 2385/13

przy udziale wierzyciela (...) S.A. z siedzibą w W.

na skutek zażalenia dłużnika na postanowienie Sądu Rejonowego w Goleniowie z dnia 07 marca 2014 r., sygn. akt I Co 29/14

postanawia:

1.  zmienić zaskarżone postanowienie, nadając mu następujące brzmienie:

„I. zmienić postanowienie Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w (...) H. S.z dnia 19 listopada 2013 r., KM 2385/13:

a.  w pkt 4. w ten sposób, że kosztami postępowania egzekucyjnego w kwocie 487,33 zł (czterysta osiemdziesiąt siedem złotych trzydzieści trzy grosze) obciążyć wierzyciela;

b.  w punkcie 5. w ten sposób, że uchylić ten punkt;

II. zasądzić od wierzyciela (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz dłużnika K. K. kwotę 100 zł (sto złotych) tytułem kosztów postępowania skargowego;

2.  zasądzić od wierzyciela na rzecz dłużnika kwotę 30 zł (trzydzieści złotych) tytułem kosztów postępowania zażaleniowego.

Sygn. akt II Cz 932/14

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 07 marca 2014 r. Sąd Rejonowy w Goleniowie oddalił skargę dłużnika K. K. i wniosek o zmniejszenie kosztów.

W uzasadnieniu Sąd ten wskazał, iż w oddalając skargę na czynność komornika w postaci obciążenia dłużnika kosztami postępowania w wysokości ustalonej postanowieniem, miał na uwadze, iż Komornik w zaskarżonym postanowieniu ustalił koszty postępowania egzekucyjnego wobec umorzenia egzekucji na wniosek wierzyciela. Przy czym zdaniem Sądu Rejonowego nie może budzić wątpliwości, iż jak wynika z przedłożonych do akt sprawy dokumentów, tytuł egzekucyjny opatrzony w klauzulę wykonalności z 7.11.2012 r., a stanowiący podstawę wszczęcia na wniosek wierzyciela z dnia 17.01.2013 r. egzekucji w sprawie KM 2385/13 (tj. nakaz zapłaty wydany w elektronicznym postępowaniu upominawczym w dniu 29 czerwca 2012 r. przez Sąd Rejonowy (...)), na mocy postanowienia Sądu 24.10.2013 r. utracił moc (dłużnik bowiem 16.10.2013 r. skutecznie złożył sprzeciw, co spowodowało utratę przez nakaz mocy w całości i przekazanie sprawy do rozpoznania sądowi właściwości pozwanego).

Z akt sprawy KM wynika także, iż po wszczęciu egzekucji, wierzyciel w dniu 8 sierpnia 2013 r. złożył wniosek o zawieszenie egzekucji z uwagi na fakt, iż zgłosił się dłużnik i oświadczył, że zaszła pomyłka, twierdził, że nigdy nie mieszkał w B. i nie był dłużnikiem pierwotnego wierzyciela. Nadto, pismem z dnia 19 sierpnia 2013 r. wierzyciel złożył oświadczenie o uchylenie zajęcia rachunku bankowego dłużnika, a w dniu 4 października 2013 r. wniósł o uchylenie wszelkich dokonanych zajęć.

Dalej Sąd Rejonowy wskazał, iż Komornik umarzając przedmiotowe postępowanie egzekucyjne na podstawie art. 825 pkt 1 k.p.c. (tj. na wniosek wierzyciela), o kosztach postępowania egzekucyjnego orzekł w oparciu o treść art. 49 ust. 2 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji (u.k.s.e.). Sąd Rejonowy po przytoczeniu tegoż przepisu wskazał, iż organ egzekucyjny umarza postępowanie bez konieczności weryfikacji jaka jest przyczyna takiego żądania wierzyciela, a jeśli nawet byłaby wskazana jakaś przyczyna przez wierzyciela, to organ egzekucyjny umarza postępowanie bez konieczności weryfikacji, czy podana przez wierzyciela podstawa jego żądania rzeczywiście istnieje. Komornik przed wydaniem postanowienia o umorzeniu postępowania egzekucyjnego nie ustalał zatem, czy tytuł egzekucyjny zaopatrzony w sądową klauzulę wykonalności rzeczywiście, kiedy i z jakich przyczyn utracił moc, choć jak wynika z akt KM miał wiedzę w tym zakresie z uwagi na przekazanie mu ww. postanowienia o uchyleniu nakazu zapłaty przez Sąd z urzędu. Sąd Rejonowy przytoczył szerokie wywody Sądu Najwyższego z uzasadnienia uchwały z dnia (...)m. in., że nie ma przepisów, które regulowałyby wprost konsekwencje prawne utraty mocy przez tytuł egzekucyjny w odniesieniu do postępowania egzekucyjnego toczącego się na jego podstawie. Przy czym w ocenie Sądu Najwyższego nie ma podstaw do zastosowania w drodze analogii art. 824 § 1 pkt 2 k.p.c., tj. do umorzenia postępowania egzekucyjnego z urzędu przez organ egzekucyjny albo przez sąd w ramach uprawnień nadzorczych z art. 759 § 2 k.p.c. Sąd Najwyższy stwierdził, że nawet prawomocne pozbawienie tytułu wykonawczego w wyniku uwzględnienia powództwa opartego na podstawie art. 840 k.p.c. nie skutkuje obligatoryjnym umorzeniem postępowania egzekucyjnego przez organ egzekucyjny, lecz jedynie uprawnia do złożenia wniosku o umorzenie tego postępowania na podstawie art. 825 pkt 2 k.p.c. Przepis ten ma więc zastosowanie w razie następczej utraty mocy tytułu wykonawczego, tj. gdy tytuł wykonawczy traci moc wskutek zdarzeń powstałych po jego wydaniu. Konsekwencją zajętego przez Sąd Najwyższy stanowiska, zdaniem Sądu Rejonowego, jest wyłączenie - także w ustalonym w niniejszej sprawie stanie faktycznym - zastosowania art. 824 § 1 pkt 2 k.p.c. jako podstawy prawnej umorzenia postępowania egzekucyjnego i do pobrania opłaty stosunkowej przez komornika mógł mieć zastosowanie art. 49 ust. 2 u.k.s.e., nie zaś art. 49 ust. 5 u.k.s.e.

Również według Sądu Rejonowego w sprawie nie zachodziła przesłanka niecelowego wszczęcia postępowania egzekucyjnego. Przepis art. 49 ust. 4 u.k.s.e., nie mógł mieć zastosowania w niniejszej sprawie. Zdaniem Sądu Rejonowego dłużnik nie wykazał bowiem aby podnoszone przez niego twierdzenia w tym zakresie w istocie miały miejsce. Nadto, dalej wywodził Sąd Rejonowy, niecelowość egzekucji może mieć miejsce także w szczególności wówczas, gdy dłużnik nie dał powodu do wszczęcia przeciwko niemu postępowania egzekucyjnego ze względu na dobrowolną realizację obowiązku świadczenia stwierdzonego tytułem wykonawczym, wszczęcia egzekucji na podstawie zrealizowanego już tytułu wykonawczego, wszczęcia egzekucji na podstawie tytułu wykonawczego pozbawionego wykonalności, wszczęcia egzekucji z majątku dłużnika mimo posiadania przez wierzyciela zastawu zabezpieczającego pełne zaspokojenie roszczenia, chyba że egzekucja została skierowana do przedmiotu zastawu. Jednakże żadna z ww. okoliczności nie miała miejsca w ustalonym stanie sprawy. W świetle przedstawionej wykładni nie można zatem co do zasady wyłączyć, że art. 49 ust. 4 u.k.s.e. może mieć zastosowanie także wtedy, gdy rzeczywistą przyczyną złożenia wniosku wierzyciela o umorzenie postępowania była utrata mocy przez tytuł wykonawczy. Dla zastosowania art. 49 ust. 4 u.k.s.e. sama jednak utrata mocy przez tytuł wykonawczy nie jest okolicznością przesądzającą, że egzekucja została wszczęta przez wierzyciela niecelowo. W takim przypadku istotnymi okolicznościami pozwalającymi ocenić celowość wszczęcia postępowania egzekucyjnego mogą być - oceniane ad casum - konkretne, rzeczywiste okoliczności, które doprowadziły do utraty mocy tytułu wykonawczego, jeżeli dłużnik zdoła je wykazać w skardze na czynności komornika, czego - jak już wyżej wskazano, dłużnik nie wykazał. Z ustalonego stanu faktycznego wynika, iż wierzyciel wszczął egzekucję dysponując prawidłowym tytułem wykonawczym, nie wiedząc o przyczynach, które później doprowadziły do późniejszej utraty mocy tytułu wykonawczego, nadto niezwłocznie po stwierdzeniu przez Sąd utraty mocy nakazu zapłaty, wierzyciel złożył wniosek o wycofanie egzekucji wszczętej wobec dłużnika. W uzasadnieniu swojego stanowiska Sąd Rejonowy podparł się wywodami wyrażonymi w uzasadnieniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia (...) cytując, że jeżeli następczo okaże się, że tytuł egzekucyjny (wykonawczy) stanowiący podstawę egzekucji był wadliwy i został uchylony lub utracił moc, wierzyciel swoim działaniem może i tak doprowadzić do nałożenia na dłużnika obowiązku zapłaty opłaty egzekucyjnej - (tak jak to miało miejsce w niniejszej sprawie), przepisy kodeksu postępowania cywilnego bowiem nie uzależniają umorzenia postępowania przez komornika na podstawie wniosku wierzyciela, ani od jego uznania, ani od dokonanej przez niego oceny przyczyn złożenia tego wniosku.

Sąd oddalił także zawarty w skardze wniosek dłużnika o zmniejszenie kosztów komorniczych określanych w postanowieniu komornika z dnia 19 listopada 2013 roku, biorąc pod uwagę rzeczywisty nakład pracy komornika.

Powyższe rozstrzygnięcie zaskarżył dłużnik wywodząc zażalenie i wnosząc o:

- uchylenie postanowienia Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w (...) dnia 19 listopada 2013 r. wydane w sprawie Km 2385/13 w przedmiocie ustalenia kosztów postępowania egzekucyjnego,

- obciążenie kosztami postępowania egzekucyjnego wierzyciela,

- zasądzenie od wierzyciela kosztów postępowania w tym kosztów sądowych wg norm przepisanych.

W uzasadnieniu, powołując się na stanowisko Sądu Rejonowego zaprezentowane w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia, stawiał pytanie, jakim prawem Komornik Sądowy H. S. w dniu 19 listopada 2013 roku (25 dni po uchyleniu tytułu wykonawczego) domaga się od niego zapłaty kosztów postępowania komorniczego mając wiedzę, że nakaz zapłaty już nie obowiązuje, a on dłużnikiem w tej sprawie nie jest. Komornik domaga się zapłaty od osoby, w stosunku do której wydano nakaz zapłaty z naruszeniem prawa. Mało tego, dalej wskazywał dłużnik, uchylenie nakazu zapłaty wydane w dniu 24 października 2013 roku zobligowało Komornika Sądowego H. S. do zwrotu zajętej z emerytury kwoty pieniężnej w wysokości około 450 zł, która została skarżącemu zabrana przed uchyleniem nakazu zapłaty.

Skarżący podkreślał, iż oczywiście był w pewnym czasie wydany prawomocny nakaz zapłaty, ale został on wydany z naruszeniem prawa i został unieważniony. Skoro został wydany niezgodnie z prawem to i wszelkie czynności podjęte na jego podstawie również mają wady prawne. Podstawą uchylenia przez Sąd Rejonowy w Lublinie nakazu zapłaty z dnia 29.06.2013 roku było to, że firma (...)wytaczając powództwo wobec niego podała nieprawdziwy adres pozwanego (czyli skarżącego) wprowadzając jednocześnie Sąd Rejonowy w (...) w błąd. Dnia 19 listopada 2013 roku, Komornik Sądowy miał już świadomość, że nakaz zapłaty nie istnieje a pomimo tego ustalił koszty postępowania egzekucyjnego. Skoro Komornik wykonał pracę zleconą przez Sąd w Lublinie, który to Sąd orzekł później, że ta praca była niepotrzebna, to dlaczego - dalej argumentował skarżący - zapłaty za koszty wymaga się ode niego a nie od powoda, który uzyskał nakaz zapłaty poprzez wprowadzenie w błąd Sądu oraz oparcie swojego żądania o umowę, której nigdy nie podpisywał. Dalej podkreślał, iż M. (...)wprowadził w błąd Sąd Rejonowy w Lublinie, wprowadził w błąd Komornika Sądowego podając im wszystkim nieprawidłowy adres, oraz swoim działaniem doprowadził i doprowadza wciąż do jego osobistych strat finansowych. W ocenie skarżącego Komornik ma pełne prawo domagać się wynagrodzenia za swoją pracę od firmy (...).

W odpowiedzi wierzyciel wniósł o oddalenie zażalenia oraz przyznanie zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych. W ocenie wierzyciela zaskarżone postanowienie w pełni odpowiada prawu i brak jest podstaw do jego uchylenia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie okazało się uzasadnione.

Koszty postępowania egzekucyjnego przed komornikiem ustala sam komornik, kierując się przesłankami określonymi w art. 98 i następne k.p.c. i art. 770 k.p.c. Szczegółowe składniki tych kosztów ustalone zostały ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (...)I tak, obejmują one zwrot wydatków poniesionych przez komornika (art. 39 i następne), do których należą m. in. należności biegłych, koszty ogłoszeń w pismach, koszty transportu specjalistycznego, przejazdu poza miejscowość, która jest siedzibą komornika, koszty doręczenia środków pieniężnych przez pocztę lub przelewem bankowym, jak również opłaty egzekucyjne (art. 43 i nast.), tj. opłaty za prowadzenie egzekucji oraz za inne czynności egzekucyjne.

Zgodnie z art. 49 powyższej ustawy w sprawach o egzekucję świadczeń pieniężnych komornik pobiera od dłużnika opłatę stosunkową w wysokości 15% wartości wyegzekwowanego świadczenia, jednak nie niższej niż 1/10 i nie wyższej niż trzydziestokrotna wysokość przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. Jednakże w przypadku wyegzekwowania świadczenia wskutek skierowania egzekucji do wierzytelności z rachunku bankowego, wynagrodzenia za pracę, świadczenia z ubezpieczenia społecznego jak również wypłacanych na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, zasiłku dla bezrobotnych, dodatku aktywizacyjnego, stypendium oraz dodatku szkoleniowego, komornik pobiera od dłużnika opłatę stosunkową w wysokości 8% wartości wyegzekwowanego świadczenia, jednak nie niższej niż 1/20 i nie wyższej niż dziesięciokrotna wysokość przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego (ust. 1). W sprawach o egzekucję świadczeń pieniężnych w przypadku umorzenia postępowania egzekucyjnego na wniosek wierzyciela oraz na podstawie art. 823 Kodeksu postępowania cywilnego komornik pobiera od dłużnika opłatę stosunkową w wysokości 5% wartości świadczenia pozostałego do wyegzekwowania, jednak nie niższej niż 1/20 i nie wyższej niż dziesięciokrotna wysokość przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. Jednakże w razie umorzenia postępowania egzekucyjnego na wniosek wierzyciela zgłoszony przed doręczeniem dłużnikowi zawiadomienia o wszczęciu egzekucji, komornik pobiera od dłużnika opłatę stosunkową w wysokości 1/20 przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego (ust. 2).

W realiach niniejszej sprawy, w związku z umorzeniem postępowania na wniosek wierzyciela istotnego znaczenia nabiera ust. 2a powyższego przepisu. Otóż zgodnie z jego treścią przepisu ust. 2 nie stosuje się jeżeli dłużnik wykaże, że orzeczenie na którym oparto klauzulę wykonalności zostało uchylone lub zmienione w taki sposób, iż nie nadaje się do wykonania, utraciło moc lub tytuł wykonawczy został pozbawiony wykonalności z przyczyn innych niż zaspokojenie wierzyciela. Przepis ust. 4 stosuje się odpowiednio.

Przepis ten dodany przez art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 8 listopada 2013 r. o zmianie ustawy o komornikach sądowych i egzekucji ((...) (...)na mocy art. 2 wszedł w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, to jest z dniem 26 grudnia 2013 r., a zatem na chwilę orzekania przez Sąd I instancji, jak i tutejszy Sąd odwoławczy już obowiązywał.

Powyższe jest o tyle istotne, że nie ulega wątpliwości, iż tytuł egzekucyjny w oparciu o który prowadzono postępowanie egzekucyjne w sprawie KM 2385/13 wskutek prawidłowego wniesienia sprzeciwu przez dłużnika utracił moc, co zostało potwierdzone postanowieniem z dnia 24 października 2013 r. (vide k. 48 i 49 akt KM). Powyższe powoduje, iż zachodzi sytuacja, o której stanowi wyżej przytoczony ust. 2a, a zatem brak jest możliwości obciążenia dłużnika tymi kosztami.

Sąd Okręgowy uznał, iż koszty postępowania egzekucyjnego w całości, a zatem obejmujące również wydatki Komornika, winny obciążać wierzyciela, albowiem egzekucja prowadzona była na jego rzecz, ale i ryzyko. Zdaniem Sądu Okręgowego z uwagi na niecelowe wszczęcie postępowania to właśnie wierzyciel winien ponieść koszty jej prowadzenia (w art. 98 i nast. w związku z art. 13 § 2 k.p.c.).

W tym miejscu warto podkreślić, iż przesłanka „niecelowego wszczęcia egzekucji” nie została w przepisach zdefiniowana. Niemniej ugruntowany jest pogląd, iż postępowanie egzekucyjne jest niecelowo wszczęte, jeżeli już w chwili złożenia wniosku egzekucyjnego czynności podejmowane przez komornika nie mogły doprowadzić do zrealizowania obowiązku objętego tytułem wykonawczym, zaś wierzyciel jeszcze przed złożeniem wniosku egzekucyjnego mógł się o tym dowiedzieć i nie składać wniosku egzekucyjnego. Taka sytuacja zachodzi ewidentnie, gdy wierzyciel wnosząc powództwo podaje niewłaściwy bądź nieaktualny adres zamieszkania pozwanego, co prowadzi do domniemania doręczenia w trybie art. 139 k.p.c. i uprawomocnienia się nakazu zapłaty w rzeczywistości bez wiedzy dłużnika. O ile nie można przypisać wierzycielowi celowego działania to jednak, co najmniej niedbalstwo, które nie może obciążać ani dłużnika, ani Komornika poprzez pozbawienie go wynagrodzenia za prowadzoną egzekucję.

Mając na uwadze powyższe należało, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., orzec jak w sentencji.

O kosztach postępowania skargowego Sąd Okręgowy orzekł w oparciu o treść art. 98 § 1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Dłużnik wygrał postępowanie przed Sądem I instancji, co zaktualizowało potrzebę zasądzenia od wierzyciela na rzecz dłużnika zwrotu kosztów poniesionych w postępowaniu toczącym się na skutek skargi na czynność komornika, na które złożyła się opłata od skargi w wysokości 100 zł.

Orzeczenie o kosztach postępowania zażaleniowego zapadło na podstawie art. 98 § 1 i 2 k.p.c. z uwagi na wygranie przez dłużnika postępowania odwoławczego w całości. Rozstrzygnięcie zamieszczono w punkcie 2 sentencji i obejmuje ono poniesioną przez dłużnika opłatę od zażalenia.

(...)

(...)

1.  (...)

2.  (...)

- (...)

-(...)

- (...)

3.  (...)

4.  (...)

5.  (...)

(...)