Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 września 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 12 września 2012 r. w Lublinie

sprawy A. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w L.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału
w L.

od wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie

z dnia 24 maja 2012 r. sygn. akt VII U 607/12

zmienia zaskarżony wyrok w punkcie pierwszym i odwołanie oddala.

Sygn. akt III AUa 671/12

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 9 czerwca 2011 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. odmówił A. K. prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009 r., Nr 153, poz. 1227 ze zm.) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U z 1983 r., Nr 8, poz. 43 ze zm.). W uzasadnieniu podano, że na dzień 1 stycznia 1999 r. na wymagany co najmniej 15-letni okres pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze wnioskodawca udowodnił 1 rok, 4 miesiące i 1 dzień. Ponadto nie udokumentował rozwiązania stosunku pracy z każdym pracodawcą, na rzecz którego praca ta była wykonywana bezpośrednio przed dniem ustalania prawa do emerytury.

Odwołując się od powyższej decyzji A. K. domagał się uznania, że praca, którą wykonywał od dnia 1 lipca 1982 r. do dnia 31 maja 1988 r. oraz od dnia 30 sierpnia 1988 r. do dnia 19 sierpnia 1997 r., była pracą w warunkach szczególnych. W uzasadnieniu skarżący wskazał, że przedłożył świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach na stanowisku ślusarza i spawacza dotyczące obu okresów zatrudnienia, tj. w (...) Zakładach (...) w Ł. oraz w Ł. Przedsiębiorstwie Budowlanym. Na tej podstawie domagał się ustalenia prawa do emerytury.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wnosił o jego oddalenie. ZUS kwestionując świadectwa wykonywania prac w warunkach szczególnych.

Wyrokiem z dnia 24 maja 2012 roku Sąd Okręgowy w Lublinie zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił A. K. prawo do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach od dnia 5 lutego 2012 roku , a w pozostałej części oddalił odwołanie.

Podstawą wyroku były następujące ustalenia :

A. K. urodził się w dniu 10 maja 1951 roku. W dniu 12 kwietnia 2011 r. złożył wniosek o emeryturę, w treści którego zawarł oświadczenie o tym, że nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego oraz że pozostaje w stosunku pracy z (...) S.A. Zakładem (...) w S..

W oparciu o dołączone do wniosku dokumenty organ rentowy ustalił łączny staż podlegania ubezpieczeniom w wymiarze 28 lat, 11 miesięcy i 17 dni, w tym 1 rok, 4 miesiące i 1 dzień pracy w szczególnych warunkach. Uwzględniony okres wykonywania pracy w warunkach szczególnych obejmował zatrudnienie w (...) S.A. Zakładzie (...) w S. w czasie od dnia 20 sierpnia 1997 r. do dnia 31 grudnia 1998 r. W efekcie ZUS decyzją z dnia 20 maja 2011 r. odmówił wnioskodawcy prawa do świadczenia.

W dniu 1 czerwca 2011 r. A. K. złożył wniosek o ponowne rozpatrzenie wniosku o przyznanie prawa do emerytury na podstawie dołączonych dokumentów pochodzących z archiwum zakładowego Starostwa Powiatowego w Ł..

Organ rentowy ustalił łączny staż podlegania ubezpieczeniom w wymiarze 28 lat, 11 miesięcy i 18 dni, w tym 1 rok, 4 miesiące i 1 dzień pracy w szczególnych warunkach.

Do wniosku o przyznanie prawa do emerytury A. K. załączył świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach wystawione przez T.-Z. Sp. z 0.0. w Ł. w dniu 10 grudnia 2009 roku. Zgodnie z jego treścią wnioskodawca był zatrudniony w (...) Zakładach (...) w Ł. od dnia 1 lipca 1982 r. do dnia 31 maja 1988 r. i w tym okresie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace ślusarsko-spawalnicze w bezpośrednim sąsiedztwie stanowisk spawalniczych na wydziale ślusarsko-spawalniczym wymienione w wykazie A, dział XIV, poz. 12 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., na stanowisku ślusarza, wymienione w wykazie A, dział XIV, poz. 12, pkt 6 załącznika nr 1 do zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983 r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz do wzrostu emerytury lub renty (Dz.Urz. MBiPMB nr 3, poz. 6). Tego samego okresu zatrudnienia dotyczy świadectwo pracy z dnia 31 maja 1988 r., w którym jako stanowisko pracy wnioskodawcy wskazano ślusarz.

Ponadto A. K. dołączył do wniosku świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach wystawione w dniu 22 maja 2001 r. przez (...) Przedsiębiorstwo Budowlane Sp. z 0.0. w Ł. w likwidacji, w którym wskazano w nim, że wnioskodawca od dnia 30 sierpnia 1988 r. do dnia 19 sierpnia 1997 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym lub gazowym oraz przy budowie i remoncie chłodni kominowych i kominów przemysłowych wymienione w wykazie A, dział XIV, poz. 12 oraz w wykazie A, dział V, poz. 2 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., na stanowiskach spawacza i ślusarza, wymienionych w wykazie A, dział XIV, poz. 12, pkt 1 oraz w wykazie A, dział V, poz. 2, pkt 5 załącznika nr 3 do zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983 r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz do wzrostu emerytury lub renty (Dz.Urz. MBiPMB nr 3, poz. 6). Również w tym przypadku skarżący załączył świadectwo pracy, z którego wynikało, że w pełnym wymiarze czasu wykonywał pracę na stanowisku ślusarza-spawacza.

Sąd wskazał, że do okoliczności spornych w niniejszej sprawie należy kwestia uwzględnienia jako pracy w szczególnych warunkach okresów zatrudnienia wnioskodawcy w (...) Zakładach (...) w Ł. od dnia i lipca 1982 r. do dnia 31 maja 1988 r. oraz w Ł. Przedsiębiorstwie Budowlanym w Ł. od dnia 30 sierpnia 1988 r. do dnia 19 sierpnia 1997 roku.

Sąd ustalił, że umowę o pracę z (...) Zakładami (...) w Ł. (wówczas Kombinatem (...) w Ł.) A. K. zawarł w dniu 1 lipca 1982 r. Do dnia 14 lipca 1982 r. miała ona charakter umowy zawartej na okres próbny, z następnym dniem przekształciła się w umowę zawartą na czas nie określony. Skarżącemu powierzono stanowisko ślusarza. .W rzeczywistości wnioskodawca początkowo wykonywał czynności pomocnika spawacza, a nie ślusarza. Do jego obowiązków należało wówczas przytrzymywanie elementów do spawania. Nie wykonywał czynności odpowiadających stanowisku pracy ślusarza. W dniu 10 marca 1984 r. A. K. zakończył kurs spawania elektrodami otulonymi i uzyskał uprawnienia. Od tej pory wykonywał wyłącznie czynności spawalnicze. Praca była wykonywana na terenie warsztatu. Wnioskodawca zajmował się spawaniem betoniarek, palet metalowych, ogrodzeń i balustrad. Spawał elektrodami elektrycznymi. Praca odbywała się w warunkach zadymienia, w wysokiej temperaturze, w oparach i przy dużym hałasie.

U tego samego pracodawcy zatrudniony był w latach 1965 - 1985 S. K.. Formalnie miał powierzone stanowisko ślusarza- spawacza, ale faktycznie wykonywał wyłącznie czynności spawalnicze. Pamiętał, że wnioskodawca nie wykonywał czynności ślusarskich tylko był pomocnikiem spawacza, a po uzyskaniu uprawnień – spawaczem. W tym samym zakładzie pracy zatrudniony był w latach 1964 - 1996 również F. R.. Również jemu formalnie powierzono stanowisko ślusarza-spawacza, ale od uzyskania uprawnień w 1972 r. pracował jako spawacz. Także ten świadek potwierdził, że skarżący zajmował się spawaniem, a zatrudnieni w zakładzie pracy ślusarze zajmowali się wyłącznie montażem i nie pomagali przy spawaniu, robili to pomocnicy spawaczy.

W dniu 29 sierpnia 1988 r. A. K. zawarł umowę o pracę na 14-dniowy okres próbny z Ł. Przedsiębiorstwem Budowlanym w Ł.. Powierzono mu z dniem 30 sierpnia 1988 r. stanowisko ślusarza-spawacza. .W dniu 13 września 1988 r. skarżący zawarł z tym samym pracodawcą umowę o pracę na czas nie określony, na tym samym stanowisku i również w pełnym wymiarze czasu pracy. Przez cały okres zatrudnienia wnioskodawcy powierzano formalnie stanowiska: ślusarza-spawacza, ślusarza oraz spawacza. W rzeczywistości jednak A. K. przez cały okres zatrudnienia wykonywał wyłącznie czynności spawalnicze na stanowiskach spawalniczych. Spawał elektrodami elektrycznymi elementy budowlane, takie jak: balustrady, przęsła, balkony, barierki, ogrodzenia, bramy. Czynności te wykonywał zarówno w warsztacie spawalniczym, jak i na budowach. Elementy do spawania przygotowywali pracownicy obsługujący gilotyny - specjalnie przeszkoleni ślusarze. Do wynagrodzenia za pracę skarżący miał przyznany dodatek za pracę w warunkach szczególnych.

Jak stwierdził Sąd Okręgowy, stan faktyczny w niniejszej sprawie został ustalony również w oparciu o dowody z dokumentów zawarte w aktach organu rentowego oraz w aktach osobowych wnioskodawcy. Zostały one sporządzone w przepisanej formie, w oparciu o obowiązujące w dacie ich wydania przepisy prawne oraz wydane przez kompetentne osoby w ramach przysługujących im uprawnień.

Odnosząc się do zarzutów organu rentowego pod adresem świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych z dnia 10 grudnia 2009 roku Sąd przyznał, że znalazły się w nim nieścisłości. Charakter pracy rzeczywiście opisany jest w sposób odmienny od tego, co znajduje się pod wskazaną pozycją załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. W istocie użyty w tym miejscu zwrot bardziej przypomina wymienione w załączniku do aktu resortowego pod powołaną pozycją stanowisko pracy („pracownicy zatrudnieni w bezpośrednim sąsiedztwie stanowisk spawalniczych w wydziałach spawalniczych”). Stanowisko ślusarz odpowiada stanowisku, jakie formalnie powierzono wnioskodawcy, jednakże jak ustalono, wykonywał on czynności pomocnika spawacza, a czynności ślusarskich nie wykonywał wcale. Omówione świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach było więc podstawą ustaleń faktycznych jedynie w tym zakresie, w którym potwierdzało wykonywanie przez A. K. pracy w takich warunkach, konieczne jednak było przeprowadzenie postępowania dowodowego celem ustalenia rzeczywistego zakresu obowiązków i okresów zatrudnienia na stanowiskach pomocnika spawacza oraz spawacza.

Także drugie z załączonych do wniosku o emeryturę świadectw wykonywania prac w szczególnych warunkach - to z dnia 22 maja 2001 roku nie odzwierciedlało rzeczywistego zakresu obowiązków skarżącego. Ani bowiem treść zeznań świadków, ani dokumenty zawarte w aktach osobowych wnioskodawcy, nie potwierdzają faktu, że wykonywał on w tym okresie zatrudnienia czynności ślusarza, albo że pracował na wysokości, przy budowie oraz remoncie chłodni kominowych i kominów przemysłowych. W związku z tym Sąd uznał to świadectwo za wiarygodne jedynie w tym zakresie, w którym dokumentowało ono wykonywanie przez wnioskodawcę prac spawalniczych, bowiem potwierdziło to postępowanie dowodowe przeprowadzone w sprawie.

Sąd uznał , że odwołanie A. K. jest zasadne.

Sąd wskazał, że zgodnie z art. 184 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.), mężczyznom urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 65 lat oraz okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 25 lat. Emerytura przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem. Przepis art. 32. ust. 2 cytowanej ustawy stanowi, że za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie, których osobom wymienionym w ust. 2 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych (art. 32 ust. 4 ustawy).Zgodnie z § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Według § 3 cytowanego rozporządzenia okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, zwany dalej „wymaganym okresem zatrudnienia", uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia. Natomiast § 4 ust. 1 rozporządzenia stanowi, że pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn, ma wymagany okres zatrudnienia, w tym, co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Sumując powyższe, aby nabyć prawo do emerytury A. K. musiał spełnić łącznie następujące przesłanki:

1)  osiągnąć obniżony do 60 lat wiek emerytalny;

2)  nie przystąpić do otwartego funduszu emerytalnego;

3)  mieć rozwiązany stosunek pracy;

4)  na dzień 1 stycznia 1999 r. udowodnić:

a)  co najmniej 15-letni okres wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze oraz

b)  staż pracy w wymiarze co najmniej 25 lat.

Bezspornym jest, że skarżący nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego, ukończył obniżony do 60 lat wiek emerytalny i na dzień 1 stycznia 1999 r. legitymował się, co najmniej dwudziestopięcioletnim stażem pracy. Ani w chwili wydawania zaskarżonej decyzji, ani tym bardziej w dacie składania wniosku o przyznanie świadczenia, nie miał rozwiązanego stosunku pracy, jednakże od dnia 4 lutego 2012 r. A. K. spełnia również tę przesłankę, bowiem z tym dniem stosunek ten został rozwiązany.

Dokonując oceny, czy wykonywaną przez skarżącego pracę w kwestionowanych okresach zatrudnienia można zakwalifikować jako pracę w szczególnych warunkach, Sąd Okręgowy podkreślił, że A. K. występując do organu rentowego o przyznanie świadczenia przedłożył świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze dotyczące tych okresów. Organ rentowy zakwestionował te świadectwa z uwagi na rozbieżności i nieścisłości w ich treści i na tej podstawie odmówił prawa do emerytury. Taka sytuacja nie może dyskwalifikować możliwości ubiegania się przez wnioskodawcę o przedmiotowe świadczenie. W przeciwieństwie do postępowania przed organem rentowym, Sąd nie jest związany środkami dowodowymi określonymi dla dowodzenia przed organami rentowymi. Powyższe oznacza, że każdy fakt może być dowodzony wszelkimi środkami, które Sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe. Z kolei ustalenie przez Sąd w toku postępowania odwoławczego, że dana praca była wykonywana w szczególnych warunkach jest wystarczającą podstawą do uznania wykonywanej pracy za pracę tego rodzaju. Sąd podniósł, że błędne sporządzenie dokumentacji nie wyklucza faktu, że pracownik rzeczywiście wykonywał pracę w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe pozwoliło ustalić w sposób pewny, że wnioskodawca w nieuwzględnionym przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych okresie zatrudnienia w (...) Zakładach (...) w Ł. od dnia 1 lipca 1982 r. do dnia 31 maja 1988 r. wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracę w warunkach szczególnych jako pomocnik spawacza, a po uzyskaniu uprawnień do spawania - jako spawacz. Jako pomocnik spawacza przytrzymywał spawane elementy, jako spawacz zajmował się spawaniem elektrycznym elementów przygotowywanych przez innych pracowników. Zakres obowiązków pracowniczych wnioskodawcy jest tożsamy z opisanym w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983 r. nr 8, poz. 43 ze zm.) - wykaz A, dział XIV, poz. 12 „prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowodorowym” oraz odpowiada stanowisku „pracownika zatrudnionego w bezpośrednim sąsiedztwie stanowisk spawalniczych w wydziałach spawalniczych” wymienionemu w wykazie A, dział XIV, poz. 12, pkt 6 załącznika nr 1 do zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983 r. w sprawie stanowisk pracy w zakładach nadzorowanych przez Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz do wzrostu emerytury lub renty (Dz.Urz. MBiMPB, Nr 3, poz. 6) - w okresie od dnia 1 lipca 1982 r. do dnia 10 marca 1984 r.; oraz stanowisku* „spawacza elektrycznego i gazowego” wymienionemu w wykazie A, dział XIV, poz. 12, pkt 1 załącznika nr 1 do cytowanego aktu resortowego - w okresie od dnia 11 marca 1984 r. do dnia 31 maja 1988 r. Przedmiotowy okres zatrudnienia w warunkach szczególnych wynosił 5 lat i 11 miesięcy.

Sąd ustalił również, że A. K. wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracę w warunkach szczególnych w trakcie drugiego nieuwzględnionego przez ZUS okresu zatrudnienia - w Ł. Przedsiębiorstwie Budowlanym w Ł. od dnia 30 sierpnia 1988 r. do dnia 19 sierpnia 1997 r. Przez cały ten okres zatrudnienia skarżący zajmował się spawaniem elektrycznym elementów przygotowanych przez innych pracowników, sporadycznie przycinaniem tych elementów, ale również przy pomocy palnika elektrycznego. Także w tym przypadku zakres obowiązków pracodawcy odpowiada temu opisanemu w wykazie A, dziale XIV, poz. 12 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., właściwemu dla osób zatrudnionych na stanowisku „spawacza elektrycznego i gazowego” wymienionym w wykazie A, dział XIV, poz. 12, pkt 1 załącznika nr 1 do przedmiotowego aktu resortowego. Ten okres zatrudnienia w warunkach szczególnych wynosił 8 lat i 10 miesięcy, a więc rozpatrywany łącznie z tym omówionym powyżej (5 lat i 11 miesięcy) oraz tym uwzględnionym przez organ rentowy (1 rok, 4 miesiące i 1 dzień) przekroczył granicę 15 lat pracy w takich warunkach.

W związku z powyższym Sąd uznał, że wnioskodawca spełnił wszystkie przesłanki niezbędne do ustalenia mu prawa do emerytury, bowiem legitymuje się ogólnym stażem ubezpieczeniowym w wymiarze ponad 25 lat, stażem pracy w warunkach szczególnych w wymiarze co najmniej 15 lat, ma ukończone 60 lat życia, nie pozostaje w stosunku pracy oraz nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego. Prawo do świadczenia zostało ustalone od dnia 5 lutego 2012 r., to jest od następnego dnia po tym, jak w wyniku rozwiązania stosunku pracy spełniał wszelkie niezbędne przesłanki do ustalenia prawa do emerytury.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję i na mocy wyżej wskazanych przepisów oraz art. 477 ¹⁴ § 2 kpc orzekł jak w punkcie I wyroku.

Z uwagi na fakt, iż prawo do świadczenia ustalone zostało po dacie złożenia wniosku w tym przedmiocie, po dniu wydania zaskarżonej decyzji, a nawet po dniu złożenia odwołania od niej, konieczne było orzeczenie zawarte w punkcie II wyroku, wydane na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 kpc. Jak bowiem ustalono, skarżący spełnił przesłanki niezbędne do przyznania prawa do emerytury dopiero w trakcie postępowania sądowego, a zatem w dacie wydania decyzji organ rentowy nie miał podstaw do przyznania mu prawa do tego świadczenia.

Kierując się powyższymi argumentami, Sąd Okręgowy na podstawie omówionych przepisów orzekł jak w wyroku.

Apelację od powyższego wyroku wniósł Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. zaskarżając wyrok w części, tj w pkt I. Wyrokowi zarzucił:

- naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 184 ust 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku (tekst jedn. Dz. U. Nr 153 z 2009 roku, poz. 1227 ze zm.) oraz § 2 i 4 ust 1 pkt 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43) poprzez ustalenie prawa do emerytury osobie nie spełniającej przesłanki 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

- sprzeczność ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez przyjęcie, ze wnioskodawca wykonywał prace w szczególnych warunkach na stanowisku spawacza przez okres wynoszący ponad 15 lat,

- naruszenie prawa procesowego poprzez przekroczenie określonej w art. 233 § 1 KPC zasady swobodnej oceny dowodów.

Podnosząc powyższe organ rentowy wniósł w zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego jest zasadna.

W pierwszej kolejności zaznaczyć należy, że z uwagi na datę urodzenia, do wnioskodawcy ma zastosowanie art. 184 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jedn. tekst Dz. U. z 2009 r Nr 153, poz. 1227 ze zm.). Stanowi on, że ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli: 1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 65 lat - dla mężczyzn oraz 2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (ust. 1). Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w tym funduszu, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem (ust. 2).

Skarżący powołuje się na wykonywanie pracy w szczególnych warunkach, zatem winien udowodnić do 1 stycznia 1999 roku 15 lat takiej pracy, wymienionej w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Przypomnieć należy, że prawo do emerytury w wieku niższym od powszechnego z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest ściśle związane z szybszą utratą zdolności do zarobkowania z uwagi na szczególne warunki lub szczególny charakter pracy. Praca taka, świadczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu, stąd też wykonująca ją osoba ma prawo do emerytury wcześniej niż inni ubezpieczeni. Prawo to stanowi przywilej i odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 27 ustawy z 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, a zatem regulujące je przepisy należy wykładać w sposób gwarantujący zachowanie celu uzasadniającego to odstępstwo (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 czerwca 2011 r, I UK 393/10, Lex nr 950426).

Dla uznania konkretnego rodzaju lub stanowiska pracy za pracę wykonywaną w szczególnych warunkach decydujące znaczenie ma to, czy jest to praca wymieniona w rozporządzeniu z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 4 ze zm.) i w wykazie A stanowiącym załącznik do tego rozporządzenia.

W sprawie niniejszej spór ostatecznie sprowadzał się do rozstrzygnięcia czy wnioskodawca w okresie od dnia 1 lipca 1982 r. do dnia 31 maja 1988 roku w (...) Zakładach (...) w Ł. oraz w okresie od dnia 30 sierpnia 1988 r. do dnia 19 sierpnia 1997 roku w Ł. Przedsiębiorstwie Budowlanym w Ł. faktycznie wykonywał pracę stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w szczególnych warunkach na stanowisku uprawniającym do przejścia na emeryturę w obniżonym wieku.

Co pierwszego spornego okresu wskazać należy, że dołączone do wniosku o przyznanie prawa do emerytury świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach wystawione w dniu 10 grudnia 2009 roku przez (...) Sp. z o.o. w Ł. wskazuje, że wnioskodawca był zatrudniony w (...) Zakładach (...) w Ł. od dnia 1 lipca 1982 r. do dnia 31 maja 1988 r. i w tym okresie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace ślusarsko-spawalnicze w bezpośrednim sąsiedztwie stanowisk spawalniczych na wydziale ślusarsko-spawalniczym wymienione w wykazie A, dział XIV, poz. 12 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., na stanowisku ślusarza, wymienionym w wykazie A, dział XIV, poz. 12, pkt 6 załącznika nr 1 do zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983 r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz do wzrostu emerytury lub renty.

Tymczasem w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w wykazie A, dziale XIV pod pozycją 12 umieszczone zostały „ prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowodorowym”.

Poczynione przez Sąd I instancji ustalenia , że wnioskodawca w tym spornym okresie czasu wykonywał wyłącznie prace wymienione w załączniku do cytowanego rozporządzenia - wykazie A dziale XIV , poz. 12 pozostają w oczywistej sprzeczności nie tylko z treścią złożonego świadectwa pracy w warunkach szczególnych lecz także z treścią dokumentów znajdujących się w aktach osobowych oraz złożoną dokumentacją płacową.

Jak wynika bowiem z akt osobowych ( koperta k. 63) w dniu 1 lipca 1982 roku wystawione zostało przez Urząd Miejski w Ł. Wydział Zatrudnienia i Spraw Socjalnych skierowanie do pracy dla A. K. w Kombinacie (...) na wolne miejsce ślusarz. Umowę o pracę z (...) Zakładami (...) w Ł. (wówczas Kombinatem (...) w Ł.) A. K. zawarł w dniu 1 lipca 1982 r. Do dnia 14 lipca 1982 roku miała ona charakter umowy zawartej na okres próbny, z następnym dniem przekształciła się w umowę zawartą na czas nie określony. Skarżącemu powierzono stanowisko ślusarza (umowa o pracę - akta osobowe koperta k. 63). Wnioskodawca składając podanie o przyjęcie do pracy wskazał wolę zatrudnienia na stanowisku ślusarza – montera. Takie też stanowisko – ślusarza było mu powierzane , aż do końca zatrudnienia, o czym świadczą kolejne dokumenty znajdujące się w aktach osobowych, w tym min. ustalające wynagrodzenie, potwierdzające ukończenie kursu BHP. Z żadnego dokumentu akt osobowych z okresu pracy u tego pracodawcy nie wynika powierzenie wnioskodawcy stanowiska spawacza. Także świadectwo pracy, którego zresztą wnioskodawca nie kwestionował wystawione przez tego pracodawcę w dniu 31 maja 1988 roku wskazuje , że w całym okresie zatrudnienia (od dnia 1 lipca 1982 r. do dnia 31 maja 1988 roku ) zajmował on stanowisko ślusarza.

Jest więc całkowicie niezrozumiałe, a wręcz nielogiczne powołanie się przez Sąd Okręgowy w uzasadnieniu na dokumenty znajdujące się w aktach osobowych (obdarzone zresztą przez ten Sąd wiarygodnością jako „sporządzone w przepisanej formie, w oparciu o obowiązujące w dacie ich wydania przepisy prawne oraz wydane przez kompetentne osoby w ramach przysługujących im uprawnień”) na poparcie tezy zajmowania przez wnioskodawcę stanowiska spawacza, czy też pomocnika spawacza .

Oceniając ten okres zatrudnienia mieć należy na względzie też i to , że A. K. zakończył kurs spawania elektrodami otulonymi i uzyskał uprawnienia spawacza w dniu 10 marca 1984 roku (książka spawacza - koperta k. 55), a wiec, przeszło dwa lata po podjęciu pracy w tym zakładzie pracy. Z oczywistych więc względów nie mógł więc stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywać czynności o których mowa w wykazie A, dziale XIV pod pozycją 12 tj. „prac przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowodorowym”.

Okoliczność ta wynika zresztą z zeznań świadka F. R. ( k. 84 akta sprawy ) zatrudnionego w Zakładzie (...) w latach 1964 – 1996 który wyraźnie zeznał, że „ w zakładzie nie mógł ktoś pracować jako spawacz nie mając uprawnień”. Świadek wskazał też , że on pracował jako ślusarz, a dopiero po uzyskaniu uprawnień spawacza przeszedł na stanowisko spawacza.

Drugi ze świadków zeznający na okoliczność pracy wnioskodawcy w Zakładzie (...) – S. K. pracował w tym zakładzie w latach 1965- 1985 a więc jego okres zatrudnienia nie pokrywał się z całością pracy wnioskodawcy. Zeznania tego świadka częściowo też sprzeczne są z zeznaniami F. R. ( w zakresie min. możliwości pracy na stanowisku spawacza bez uprawień ) i nie mogły więc stanowić wiarygodnej podstawy dokonanych przez Sąd ustaleń.

Dodać jeszcze należy , że składając w dniu 14 sierpnia 1987 roku podanie o przyjęcie do pracy w (...) oddziale Drogowym w S. wnioskodawca załączył własnoręcznie napisany życiorys w którym opisując przebieg pracy zawodowej wskazał , że w Zakładzie (...) pracował na stanowisku ślusarza ( życiorys k. 2 akta osobowe – koperta k. 26;).

Tym samym zebrany w sprawie materiał dowodowy przeczy by okres zatrudnienia wnioskodawcy w Zakładzie (...), w tym w szczególności okres przed uzyskaniem uprawnień spawalniczych ocenić i uznać jako pracę w warunkach szczególnych na stanowisku wymienionym w wykazie A, dziale XIV pod pozycją 12 tj. „prac przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowodorowym”.

Ma więc rację apelujący zarzucając sprzeczność ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez przyjęcie, ze wnioskodawca wykonywał prace w szczególnych warunkach na stanowisku spawacza przez okres wynoszący ponad 15 lat.

W wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 22 lutego 2012 roku (III AUa 1734/11 LEX Nr 112935) wyrażony został następujący pogląd - „reguły dowodzenia w procesie cywilnym (art. 232 k.p.c.) zobowiązują strony do wskazywania dowodów, z których wywodzą one skutki prawne. Zasada ta znajduje także zastosowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, których przedmiotem są odwołania od decyzji organów rentowych. Oznacza to, że w sprawie wnioskodawca winien wykazać, iż stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w spornym okresie pracował w warunkach szczególnych. . Same zeznania świadków, z uwagi na szczególny i wyjątkowy charakter wcześniejszej emerytury, nie mogą przesądzać o wykonywaniu przez wnioskodawcę pracy w szczególnych warunkach, gdy nie znajdują potwierdzenia w dokumentach pracowniczych zgromadzonych w sprawie.

Pogląd ten Sąd Apelacyjny w Lublinie w pełni podziela.

Zaznaczyć należy ubocznie, że nawet przy ewentualnym zaliczeniu wnioskodawcy okresu pracy w Zakładzie Budowlanym (...) od daty uzyskania uprawnień spawalniczych tj. 10 03. 1984 do 31 maja 1988 roku ( 4 lata 2 miesiące, 21 dni ) wraz z ewentualnym okresem ( zakwestionowanym przez ZUS) w Ł. Przedsiębiorstwie Budowlanym od 30 .08 1988 do 19 08 1997roku ( 8 lat 11 miesięcy 20 dni) to i tak ten staż pracy powiększony o niekwestionowany i zaliczony przez organ rentowy okres pracy w warunkach szczególnych w (...) S.A. Zakładzie (...) w S. (1 roku, 4 miesięcy , 1 dnia ) nie powoduje wymaganego 15 letniego okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych. Tym samym bezprzedmiotowym jest odnoszenie się przez Sąd Apelacyjny do kwestii zatrudnienia wnioskodawcy w Ł. Przedsiębiorstwie Budowlanym od 30 sierpnia 1988 do 19sierpnia 1997roku, co do którego to okresu brak jest zresztą szczegółowych ustaleń oraz przekonywującej argumentacji.

Wobec niewykazania 15 lat pracy w warunkach szczególnych, stwierdzić należy, że Sąd Okręgowy ustalając wnioskodawcy prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym naruszył przepisy prawa materialnego tj. art. 184 ust 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku (tekst jedn. Dz. U. Nr 153 z 2009 roku, poz. 1227 ze zm.) oraz § 2 i 4 ust 1 pkt 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43).

Z tych względów koniecznym było dokonanie przez Sąd Apelacyjny zmiany zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania na podstawie art. 386 § 1 k.p.c.